Himmelfahrt- kommando - Heemkundige Kring Walcheren
Himmelfahrt- kommando - Heemkundige Kring Walcheren Himmelfahrt- kommando - Heemkundige Kring Walcheren
10 beperkt. Op 9 januari 1946 keerden enkele gevangenen, die in Düsseldorf een auto moesten laten repareren, ondanks het gegeven erewoord niet in Middelburg terug. Op 4 april ontsnapte er een Duitser uit Oranjezon en acht dagen later nog twee. Ze werden bij Hoogerheide opgepakt en naar Walcheren teruggebracht. Geestelijke verzorging De geestelijke verzorging was aanvankelijk toevertrouwd aan Duitse legerpredikanten, maar vanaf maart 1946 aan pater Hoeke uit Rijssen en de gewezen Duitse vlootpredikant Fischer van de Evangelische Gemeente Rotterdam. Zij bezochten het kamp om de vier weken en verzorgden een godsdienstoefening. In de tussenliggende weken namen plaatselijke geestelijken de zorg waar. Deelname aan godsdienstoefeningen was vrijwillig, de opkomst was over het algemeen goed. ’s Avonds werden voordrachten of discussiebijeenkomsten georganiseerd waarvoor ook de nodige animo bestond. Vele gevangenen waren in de nazitijd van de kerk vervreemd geraakt maar kwamen er in het kamp weer mee in aanraking. Op de discussieavonden kwamen onderwerpen als Martin Niemöller, oecumene, de bijbel als het Woord Gods enzovoorts aan de orde, maar het centrale thema was profaner, namelijk “Wann gehen wir nach Hause?” (Wanneer gaan we naar huis?) De YMCA in Brussel leverde ontspanningsmateriaal als boeken, muziekinstrumenten, spelletjes, sportartikelen en bovendien bijbels en gezangenboeken. Verder waren er contacten met Duitse kerkelijke instellingen, waarbij informatie werd uitgewisseld over vermiste familieleden. Incidenten Voor de Walcherse bevolking was de aanwezigheid van Duitse krijgsgevangenen een vreemde gewaarwording. Nauwelijks was de bezetter weg of hij kwam weer terug, zij het onder andere omstandigheden. Problemen bleven dan ook niet uit. Gevangenen gingen in de buurt van het kamp boodschappen doen of werden in groepjes in de Lange Delft gesignaleerd. Er werd beweerd dat ze tijdens werkzaamheden in Valkenisse exercities uitvoerden, waarbij geschoten werd met de geweren van de bewakers. Ook zouden ze handgranaten uit auto’s hebben gegooid. In Zoutelande werd de barak van de Ordedienst opengebroken en kwam het tot ruzie met de plaatselijke OD-commandant. Verzamelde geweren werden opgepoetst, in Kouderkerke werd hout gestolen. Ook uit Vlissingen kwamen meldingen. Daar zag een politieagent Duitsers zonder bewaking aan een nooddijk werken, de bewaker was ‘even’ naar de gaarkeuken. Dergelijke voorvallen ontgingen de burgerij niet en ze haalden dan ook de kolommen van de PZC en Vrije Stemmen. Er werden berichten gepubliceerd over de discipline bij de Nederlandse bewakingstroepen, vooral naar aanleiding van een incident op eerste kerstdag 1945. Toen werd bij de Nederlands-hervormde school aan de Zuidsingel een schildwacht door een kameraad omvergeduwd. De Duitsers stonden dat lachend aan te zien. Vrije Stemmen had over deze kwesties een onderhoud met de commandant, luitenant Wertheim. Zijn verhaal luidde als volgt. Het betrof hier geen gewone krijgsgevangenen maar gecapituleerde troepen die voor een bepaalde tijd een verbintenis waren aangegaan om mijnen te ruimen. De Wete jaargang 32 nummer 4 (oktober 2003) / Heemkundige Kring Walcheren (www.hkwalcheren.nl)
Hun termijn zat er inmiddels op, maar van de beloofde terugkeer naar huis was niets terechtgekomen. Kleding, schoeisel en dergelijke waren onvoldoende aanwezig, waardoor tweehonderd mannen in de school aan de Zuidsingel zaten te niksen. Geen wonder dat het moreel daalde. Over bewegingsvrijheid was niets bekend, de gevangenen liepen alleen van het Molenwater naar de Zuidsingel en omgekeerd, in alle andere gevallen ging een bewaker mee. Het incident met de schildwacht betrof een verkeerd uitgevoerde beweging en men had niet de bedoeling gehad de soldaat belachelijk te maken. De kampleiding was dus totaal niet te spreken over de verwijten. Ze wees op het werk, zoals hulp bij de droogmaking en de landbouw, dat zij de gevangenen onverplicht liet doen. De Middelburgers moesten ook eens naar zichzelf kijken, want het was al herhaalde malen voorgekomen dat burgers contact met de gevangenen probeerden aan te halen. Op 4 januari 1946 reageerde de PZC fel op de verklaring van Wertheim. Die werd als te doorzichtig van de hand gewezen. De krant hield staande dat de verwijten juist waren en hoopte dat het met de officieuze vrijheden der Duitsers en het kwajongensgedrag van enkele Nederlandse soldaten afgelopen zou zijn. De discussie was daarmee niet voorbij. Naar aanleiding van de krantenberichten kwam overste Van Hasselt van de MOD voor een persconferentie naar Middelburg. Fel hekelde hij de krantenberichten die volgens hem zonder kennis van zaken waren geschreven, zoals het bericht over de bewaking. Tot voor kort was die voldoende maar een groot deel der bewakingstroepen en genisten was naar Indië vertrokken en nu moest één infanteriebataljon vier Duitse bataljons bewaken. Ook omdat de terugkeer stagneerde, zat men met te veel Duitsers en te weinig bewakers. Moreel Het moreel der gevangenen was slecht. Sommige Duitsers dreigden zichzelf in de Interieur van de romneyloods in kamp Oranjezon, voorjaar 1946. (Stichting Geschiedkundige Verzameling Explosieven Opruimingsdienst) lucht te laten vliegen. Dan zou het ruimen nog langer duren en moesten Nederlanders worden ingezet. Overigens was de leiding tevreden over de prestaties van het Duitse contingent. De legerleiding nam de zaak hoog op, er werden botsingen met de Duitsers gevreesd. Op 18 januari inspecteerde een aantal officieren Kamp Middelburg, waarbij werd gesproken over het vertraagde vertrek naar de Heimat. Ook werden aanwijzingen gegeven voor verbetering van de waterleiding en de riolering in Kamp Molenwater. Op 28 januari repatrieerden de ‘Zuidsingel-Duitsers’, waarmee de ergste druk van de ketel was. Dat de beschuldigingen in de kranten niet overdreven waren, bewijst een incident in De Wete jaargang 32 nummer 4 (oktober 2003) / Heemkundige Kring Walcheren (www.hkwalcheren.nl) 11
- Page 1 and 2: hek hing, dan hield dit in dat de b
- Page 3 and 4: De krijgsgevangenen waren afkomstig
- Page 5 and 6: gen. Voor het vervoer van de mansch
- Page 7: ernstig gewonden werden meestal naa
- Page 11: weken gingen de gevangenen op bezoe
Hun termijn zat er inmiddels op, maar van<br />
de beloofde terugkeer naar huis was niets<br />
terechtgekomen. Kleding, schoeisel en<br />
dergelijke waren onvoldoende aanwezig,<br />
waardoor tweehonderd mannen in de<br />
school aan de Zuidsingel zaten te niksen.<br />
Geen wonder dat het moreel daalde. Over<br />
bewegingsvrijheid was niets bekend, de<br />
gevangenen liepen alleen van het Molenwater<br />
naar de Zuidsingel en omgekeerd, in<br />
alle andere gevallen ging een bewaker<br />
mee. Het incident met de schildwacht<br />
betrof een verkeerd uitgevoerde beweging<br />
en men had niet de bedoeling gehad de<br />
soldaat belachelijk te maken.<br />
De kampleiding was dus totaal niet te<br />
spreken over de verwijten. Ze wees op het<br />
werk, zoals hulp bij de droogmaking en de<br />
landbouw, dat zij de gevangenen onverplicht<br />
liet doen. De Middelburgers moesten<br />
ook eens naar zichzelf kijken, want het<br />
was al herhaalde malen voorgekomen dat<br />
burgers contact met de gevangenen probeerden<br />
aan te halen.<br />
Op 4 januari 1946 reageerde de PZC fel<br />
op de verklaring van Wertheim. Die werd<br />
als te doorzichtig van de hand gewezen.<br />
De krant hield staande dat de verwijten<br />
juist waren en hoopte dat het met de officieuze<br />
vrijheden der Duitsers en het kwajongensgedrag<br />
van enkele Nederlandse soldaten<br />
afgelopen zou zijn.<br />
De discussie was daarmee niet voorbij.<br />
Naar aanleiding van de krantenberichten<br />
kwam overste Van Hasselt van de MOD<br />
voor een persconferentie naar Middelburg.<br />
Fel hekelde hij de krantenberichten die volgens<br />
hem zonder kennis van zaken waren<br />
geschreven, zoals het bericht over de<br />
bewaking. Tot voor kort was die voldoende<br />
maar een groot deel der bewakingstroepen<br />
en genisten was naar Indië vertrokken en<br />
nu moest één infanteriebataljon vier Duitse<br />
bataljons bewaken. Ook omdat de terugkeer<br />
stagneerde, zat men met te veel Duitsers<br />
en te weinig bewakers.<br />
Moreel<br />
Het moreel der gevangenen was slecht.<br />
Sommige Duitsers dreigden zichzelf in de<br />
Interieur van de romneyloods in kamp Oranjezon,<br />
voorjaar 1946. (Stichting Geschiedkundige<br />
Verzameling Explosieven Opruimingsdienst)<br />
lucht te laten vliegen. Dan zou het ruimen<br />
nog langer duren en moesten Nederlanders<br />
worden ingezet. Overigens was de<br />
leiding tevreden over de prestaties van het<br />
Duitse contingent.<br />
De legerleiding nam de zaak hoog op, er<br />
werden botsingen met de Duitsers<br />
gevreesd. Op 18 januari inspecteerde een<br />
aantal officieren Kamp Middelburg, waarbij<br />
werd gesproken over het vertraagde vertrek<br />
naar de Heimat. Ook werden aanwijzingen<br />
gegeven voor verbetering van de<br />
waterleiding en de riolering in Kamp<br />
Molenwater. Op 28 januari repatrieerden<br />
de ‘Zuidsingel-Duitsers’, waarmee de ergste<br />
druk van de ketel was.<br />
Dat de beschuldigingen in de kranten niet<br />
overdreven waren, bewijst een incident in<br />
De Wete jaargang 32 nummer 4 (oktober 2003) / <strong>Heemkundige</strong> <strong>Kring</strong> <strong>Walcheren</strong> (www.hkwalcheren.nl)<br />
11
Change language