Bekijk het inkijkexemplaar - Cross Media Nederland
Bekijk het inkijkexemplaar - Cross Media Nederland Bekijk het inkijkexemplaar - Cross Media Nederland
Palliatieve zorg betekent dat je de ziekte niet meer probeert te genezen maar begeleiding en ondersteuning biedt. leren luisteren naar de reactie van de cliënt is essentieel.’ Voor verzorgenden Riet Bosters en Carla Talboom, werkzaam bij zorggroep Tantelouise-Vivensis, zijn het herkenbare situaties. Allebei werken ze in een, volgens eigen zeggen unieke, woongroep voor dementerende ouderen in de laatste fase van hun leven. Beiden volgden de basiscursus palliatieve zorg bij het CPT. Carla: ‘Voor mij was de eyeopener van de cursus dat je er altijd alert op moet zijn dat de belangen van de cliënt voorop blijven staan. Als verzorgende heb je snel de neiging om te veel te willen zorgen. Ik herken dat wel bij mezelf. Het is belangrijk om je daar bewust van te zijn. Om jezelf vragen te stellen als: waarom wil ik dat de cliënt nog verrijking krijgt of die behandeling ondergaat? Is dat belangrijk voor die persoon of voor mijzelf ?’ Riet: ‘Wat mij vooral is bijgebleven van de cursus is dat je, met name moeilijke, situaties niet alleen vanuit jezelf maar vanuit verschillende perspectieven moet 24 juli/augustus 2012 / TvV bekijken. Als je je kunt verplaatsen in een ander, dan kan er een opening ontstaan.’ Riet noemt als voorbeeld een echtgenote die haar stervende man, tegen het beleid in, stiekem vocht bleef toedienen. ‘Dat zijn moeilijke momenten, ook voor ons. We hebben haar uitgelegd dat haar man stervende was en dat vocht toedienen geen zin meer had. Dat het zelfs gevaarlijk kon zijn vanwege verstikking. Die boodschap kwam niet echt aan. Toen we later nogmaals met haar in gesprek gingen bleek dat ze eigenlijk geen afscheid kon nemen van haar man, al zei ze eerst van wel. Na dat gesprek hebben we de focus gelegd op de begeleiding van haar. We hebben haar laten voelen dat er begrip voor haar is. Uiteindelijk is dat proces heel goed verlopen.’ vroeg stArten trAject Riet en Carla hebben dagelijks te maken met verschillende aspecten van palliatieve zorg. Ze zijn beiden ook leerlingbegeleider en hebben vaak stagiaires op de woongroep. Vinden ze dat er tijdens de opleiding voldoende aandacht wordt besteed aan het onderdeel palliatieve zorg? ‘Absoluut niet’, antwoorden ze in koor. Carla: ‘Het onderwerp wordt veel te algemeen behandeld. We hebben vaker stagiaires die zeggen: “Palliatieve zorg, dat is toch alleen voor mensen die kanker hebben?” Daar ligt al een punt.’ ‘Leerlingen denken vaak dat cliënten alleen palliatieve zorg nodig hebben als ze doodgaan’, vervolgt Riet. ‘Maar het traject start al als mensen het bericht krijgen dat ze een ziekte hebben waarvan ze niet meer kunnen genezen. Dat is wezenlijk iets anders en geldt bijvoorbeeld voor alle cliënten met dementie. Palliatieve zorg geven betekent in die gevallen dat je de ziekte niet meer probeert te genezen maar begeleiding en ondersteuning biedt. Gaat iemand bijvoorbeeld slechter lopen, dan is het doel niet om degene beter te laten lopen maar om een hulpmiddel te vinden waarmee optimale ondersteuning wordt geboden.’ TvV_12_07-08.indd 24 27/06/12 4:17 PM
Ook Rhea merkt tijdens de trainingen dat niet alleen leerlingen, maar ook gediplomeerde verzorgenden die al jaren aan het werk zijn, niet altijd weten wat een palliatief traject inhoudt. Volgens haar geldt dat overigens ook voor verpleegkundigen. ‘Wil je dat laatste stukje goed doen, dan is het van belang dat weken vóór die fase ook al extra aandacht wordt besteed aan de cliënt. Denk aan het geven van goede mondzorg en het bevorderen van de darmwerking. Of ervoor zorgen dat de mantelzorger niet opbrandt.’ Rhea benadrukt dat verzorgenden een essentiële rol hebben in het hele traject. ‘Een dokter komt even langs om tien minuten naar de patiënt te kijken. Jij kent de patiënt veel beter en weet wat de problemen zijn. Verzorgenden realiseren zich dat vaak niet. Maar als je het tijdens de cursus bespreekt, hebben ze vaak een aha-erlebnis.’ eutHAnAsie en pALLiAtieve sedAtie Uit het Nivel en EMGO-onderzoek komt naar voren dat verpleegkundigen en ver- ‘Als iemand nog eet en drinkt en nog niet stervende is, mag de palliatieve sedatie niet worden ingezet’ zorgenden met name behoefte hebben aan kennis rond het overlijden in andere culturen (45%) en wet- en regelgeving rondom euthanasie en zelfdoding (40%). Voor Rhea en Esther zijn die aspecten herkenbaar. Vooral over euthanasie en palliatieve sedatie bestaat nog veel onwetendheid en verwarring, merken beide vrouwen. ‘Verzorgenden denken soms dat palliatieve sedatie hetzelfde is als euthanasie’, vertelt Rhea. ‘Dan weet je dus ook niet wat euthanasie is.’ Esther licht beide handelingen toe en legt het verschil uit. Veel mensen, ook verzorgenden, denken dat euthanasie een recht is. ‘Ze menen dat de arts de plicht heeft om de euthanasie uit te voeren als patiënten erom vragen. Bij euthanasie moet de patiënt echter altijd aan bepaalde eisen voldoen. Zo’n situatie kan veel boosheid oproepen bij familie en ook bij verzorgenden die hier niet van op de hoogte waren. “Dit zou onze moeder nooit zo hebben gewild”, zijn dan de bekende reacties.’ Palliatieve sedatie daarentegen is een medisch besluit dat wel uitgevoerd mag worden met (alleen) toestemming van de familie. Esther benadrukt echter dat het om een handeling gaat die alleen ingezet kan worden als de arts de symptomen van de ziekte niet meer op een andere manier onder controle kan krijgen. Een andere vereiste is dat het echt om de laatste levensdagen van de patiënt gaat. ‘Soms zeggen patiënten wel eens: “Geef me nou maar dat spuitje om te gaan slapen.” Vaak is het dan nog veel te vroeg. Als iemand nog eet en drinkt en nog niet stervende is, mag deze behandeling niet ingezet worden.’ BeLeving en Bestrijding vAn pijn Tijdens de trainingen merken Rhea en Esther dat verzorgenden vooral geïnteresseerd zijn in de symptoomproblemen van de ziekte, zoals pijn, vermoeidheid en misselijkheid. In veel gevallen blijkt dat verzorgenden op dat terrein ook nog het nodige kunnen bijleren. Rhea: ‘Verzorgenden weten er vaak weinig over. Dat er verschillende soorten pijn zijn bijvoorbeeld. En dat als de ene medicatie niet effectief is, er voor een andere medicijn gekozen kan worden. Hetzelfde geldt voor misselijkheid.’ Esther zegt dat het vaak een openbaring is voor verzorgenden als ze vertelt dat pijn en misselijkheid meer zijn dan alleen fysieke klachten. ‘De pijnbeleving van ieder mens is anders’, licht ze toe. ‘Dat heeft te maken met onder andere opvoeding en cultuur, maar ook met de situatie. Iemand met een hersentumor beleeft hoofdpijn heel anders dan een gezond persoon met die klacht. Zo’n patiënt wordt bijvoorbeeld sneller angstig omdat hij denkt dat de tumor weer groeit. Door de angst kan de pijn toenemen.’ De ervaring van pijn hangt samen met psychische, sociale en spirituele aspecten. Iemand met een klein sociaal netwerk kan zich bijvoorbeeld zorgen maken over of hij wel thuis kan sterven. Ook dergelijke aspecten kunnen de beleving van pijn beïnvloeden. Wil je de pijn van terminale patiënten optimaal bestrijden, dan is het van belang om een breed beeld van de patiënt te krijgen en hem goed te leren kennen, is het advies van Esther. Als verzorgende heb je een sterk signalerende rol. Zo kun je de huisarts informeren over de wel of niet geslaagde werking van de medicatie. Maar de rol van de verzorgende kan veel groter zijn. Als voorbeeld noemt Esther een patiënt die door het vele bezoek dat hij ontvangt geen rust krijgt, waardoor de pijn toeneemt. ‘Dat kun je aankaarten bij de patiënt en de familie: “Ik merk dat de pijn toeneemt door het vele bezoek. Hoe gaan we daarmee om?” Veel mensen vinden het moeilijk om bezoek te weigeren. Als verzorgende kun je de patiënt ondersteunen om daar beslissingen in te nemen.’ ■ De telefoonnummers van de consultatieteams palliatieve zorg zijn te vinden op www.iknl.nl, onder palliatieve zorg/consultatie palliatieve zorg. De publicatie over het onderzoek van het Nivel en het EMGO is te vinden op www.nivel.nl/nieuws. TvV / juli/augustus 2012 25 TvV_12_07-08.indd 25 27/06/12 4:17 PM
- Page 1 and 2: TvV THEATER OP DE PSYCHOGERIATRIE L
- Page 3 and 4: 10 Cao-akkoord Het akkoord over de
- Page 5 and 6: Een derde thuiszorg cliënten onder
- Page 7 and 8: Braziliaanse film over dementie win
- Page 9 and 10: Museum verzorging en verpleging slu
- Page 11 and 12: Tweede Kamerlid Renske leijten van
- Page 13 and 14: Veel dementerende ouderen kunnen pi
- Page 15 and 16: Wilt u hier even tekenen? oP dE WER
- Page 17 and 18: elangstellend is en de bewoners raa
- Page 19 and 20: ‘Als mensen nog weten dat er iets
- Page 21 and 22: gesprek 1 Gesprek beginnen Vraag ni
- Page 23: Wat moet je als verzorgende doen, e
- Page 27 and 28: 1Palliatieve zorg Palliatieve zorg
- Page 29 and 30: lastig, zo’n sandwichconstructie
- Page 31 and 32: Zelfsturende teams in de praktijk S
- Page 33 and 34: TvV_12_07-08.indd 33 27/06/12 4:18
- Page 35 and 36: ze respecteert haar keuze. Ze vindt
- Page 37 and 38: Het beste aanbod aan zorgvacatures
- Page 39 and 40: ‘ook al zit een bewoner oud en ve
Palliatieve zorg betekent dat je de ziekte niet meer probeert te genezen maar begeleiding en ondersteuning biedt.<br />
leren luisteren naar de reactie van de<br />
cliënt is essentieel.’<br />
Voor verzorgenden Riet Bosters en<br />
Carla Talboom, werkzaam bij zorggroep<br />
Tantelouise-Vivensis, zijn <strong>het</strong> herkenbare<br />
situaties. Allebei werken ze in een,<br />
volgens eigen zeggen unieke, woongroep<br />
voor dementerende ouderen in<br />
de laatste fase van hun leven. Beiden<br />
volgden de basiscursus palliatieve zorg<br />
bij <strong>het</strong> CPT. Carla: ‘Voor mij was de<br />
eyeopener van de cursus dat je er altijd<br />
alert op moet zijn dat de belangen van<br />
de cliënt voorop blijven staan. Als verzorgende<br />
heb je snel de neiging om te<br />
veel te willen zorgen. Ik herken dat wel<br />
bij mezelf. Het is belangrijk om je daar<br />
bewust van te zijn. Om jezelf vragen te<br />
stellen als: waarom wil ik dat de cliënt<br />
nog verrijking krijgt of die behandeling<br />
ondergaat? Is dat belangrijk voor die<br />
persoon of voor mijzelf ?’ Riet: ‘Wat mij<br />
vooral is bijgebleven van de cursus is<br />
dat je, met name moeilijke, situaties<br />
niet alleen vanuit jezelf maar vanuit<br />
verschillende perspectieven moet<br />
24 juli/augustus 2012 / TvV<br />
bekijken. Als je je kunt verplaatsen<br />
in een ander, dan kan er een opening<br />
ontstaan.’ Riet noemt als voorbeeld een<br />
echtgenote die haar stervende man,<br />
tegen <strong>het</strong> beleid in, stiekem vocht bleef<br />
toedienen. ‘Dat zijn moeilijke momenten,<br />
ook voor ons. We hebben haar<br />
uitgelegd dat haar man stervende was<br />
en dat vocht toedienen geen zin meer<br />
had. Dat <strong>het</strong> zelfs gevaarlijk kon zijn<br />
vanwege verstikking. Die boodschap<br />
kwam niet echt aan. Toen we later<br />
nogmaals met haar in gesprek gingen<br />
bleek dat ze eigenlijk geen afscheid kon<br />
nemen van haar man, al zei ze eerst<br />
van wel. Na dat gesprek hebben we<br />
de focus gelegd op de begeleiding van<br />
haar. We hebben haar laten voelen dat<br />
er begrip voor haar is. Uiteindelijk is<br />
dat proces heel goed verlopen.’<br />
vroeg stArten trAject<br />
Riet en Carla hebben dagelijks te maken<br />
met verschillende aspecten van palliatieve<br />
zorg. Ze zijn beiden ook leerlingbegeleider<br />
en hebben vaak stagiaires op de<br />
woongroep. Vinden ze dat er tijdens de<br />
opleiding voldoende aandacht wordt<br />
besteed aan <strong>het</strong> onderdeel palliatieve<br />
zorg? ‘Absoluut niet’, antwoorden ze in<br />
koor. Carla: ‘Het onderwerp wordt veel<br />
te algemeen behandeld. We hebben<br />
vaker stagiaires die zeggen: “Palliatieve<br />
zorg, dat is toch alleen voor mensen die<br />
kanker hebben?” Daar ligt al een punt.’<br />
‘Leerlingen denken vaak dat cliënten<br />
alleen palliatieve zorg nodig hebben als<br />
ze doodgaan’, vervolgt Riet. ‘Maar <strong>het</strong><br />
traject start al als mensen <strong>het</strong> bericht<br />
krijgen dat ze een ziekte hebben waarvan<br />
ze niet meer kunnen genezen. Dat<br />
is wezenlijk iets anders en geldt bijvoorbeeld<br />
voor alle cliënten met dementie.<br />
Palliatieve zorg geven betekent in die<br />
gevallen dat je de ziekte niet meer<br />
probeert te genezen maar begeleiding<br />
en ondersteuning biedt. Gaat iemand<br />
bijvoorbeeld slechter lopen, dan is<br />
<strong>het</strong> doel niet om degene beter te laten<br />
lopen maar om een hulpmiddel te<br />
vinden waarmee optimale ondersteuning<br />
wordt geboden.’<br />
TvV_12_07-08.indd 24 27/06/12 4:17 PM
Change language