Bekijk het inkijkexemplaar - Cross Media Nederland

meetinstrumenten
Er zijn verschillende meetinstrumenten
voor het beoordelen van de intensiteit
van pijn. Voor cliënten die de opdracht
begrijpen en zich verbaal kunnen uiten
zijn dat:
• de numerieke beoordelingsschalen
De cliënt geeft de mate van pijn aan
door het geven van een cijfer (bijvoorbeeld
van 0-10) of het aankruisen van
een cijfer op een lijn. De lijn geeft
een toenemende pijnintensiteit weer
(doorgaans van nul tot tien).
• verbale beoordelingsschalen
De cliënt kiest een woord zoals ‘geen’,
‘licht’, ‘matig’, ‘hevig’ of ‘ernstig’,
waarbij de mate van pijnbeleving kan
worden vastgesteld.
• pijnschalen met pictogrammen van
gezichtjes
De cliënt wijst aan welk gezicht het
beste de mate van pijn weergeeft. Het
eerste in de rij is een lachend gezicht
en komt overeen met geen pijn. Het
laatste in de rij is een zeer verdrietig
gezicht en komt overeen met heel
erge pijn. Aan de patiënten wordt gevraagd
het gezicht aan te duiden dat
het beste past bij hoe ze zich op dat
moment voelen.
• plaatjes van thermometers met oplopende
kleurintensiteit
Daarmee kan een cliënt de pijnintensiteit
aangeven. Hoe intenser de pijn
hoe intenser de kleur
wAAr zit de pijn?
De volgende stap is om aan de patiënt
te vragen waar hij de pijn voelt. Dat
kan door aanwijzen op het lichaam
of via een pijnkaart. Een pijnkaart is
een tekening van de voor- en achterzijde
van het lichaam waarop de
cliënt de locatie van de pijn aanwijst.
Bij cliënten met ernstige cognitieve
Verzorgenden en deMentie
14 juli/augustus 2012 / TvV
Het is verkeerd om te denken dat pijn een normaal onderdeel van veroudering is.
en communicatieve stoornissen kan
een observatie-instrument worden
gebruikt. Waar je als verzorgende op
moet letten zijn gelaatsuitdrukkingen,
zoals grimassen, verbalisaties in de
vorm van geschreeuw of onsamenhangend
praten, vocalisaties, zoals gillen of
au-zeggen, onrustig bewegen, de zorg
afweren, verkrampen, de zit- en lighouding
en verandering in interacties
met anderen.
Ouderen kunnen fysieke beperkingen
ervaren bij beweging. Die beperkingen
kunnen op pijn wijzen, vooral
wanneer ouderen het pijnlijke gebied
stevig omklemmen of over dat gebied
wrijven.
Bij ouderen kunnen guarding en in
mindere mate bracing worden gebruikt
om door beweging verergerde pijn op
te sporen. Guarding is een abnormaal
stijve of onderbroken beweging bij
verandering van positie. Bracing is
een stilstaande positie waarin een volledig
gestrekt ledemaat een abnormale
verdeling van het gewicht gedurende
minstens drie seconden handhaaft.
Pijn kan leiden tot agressie of dat een
cliënt zich terugtrekt. Dit geldt vaak
Verzorgenden letten bij de ziekte van Alzheimer het meeste op lichaamsbewegingen
en pas daarna op gezichtsuitdrukkingen. Bij ouderen zonder dementie of met milde
dementie wordt minder gelet op pijngedrag omdat ouderen in deze fase pijn nog
kunnen aangeven. Maar zelfs onder ouderen met een milde mate van dementie zijn
er mensen die pas pijn rapporteren wanneer er expliciet naar gevraagd wordt. Het is
dus belangrijk dat verzorgers dat ook blijven doen.
ouderen met vergevorderde dementie en pijn vertonen vaker, langer en heviger
gedragsstoornissen, zoals: fysiek verzet, agitatie, repetitief gedrag vanuit onrust,
territoriaal gedrag vanuit waanbeelden, sociaal ongepast gedrag en dwalen.
bij cognitief beperkte patiënten met
ernstige communicatieproblemen.
Ook meer gaan dwalen, op en neer lopen
of voedsel weigeren, kan duiden op pijn.
Wanneer pijnherkenning moeilijker
wordt, let dan vooral op het gebruik van
mechanische hulpmiddelen (wandelstok
of rollator), zeer langzaam bewegen, veel
liggen, moeite om op te staan, verdrietig
of van streek lijken, zuchten/kreunen.
Dit blijken namelijk de gedragingen te
zijn die wijzen op pijn.
FAmiLie
De observaties van familieleden vormen
een waardevolle aanvulling op de
observaties door de zorgverleners. Maar
alleen wanneer zij regelmatig de patiënt
zien (minimaal eens per week) en vooral
wanneer de patiënt geen of weinig
cognitieve stoornissen heeft. Neem hen
serieus als ze het vermoeden hebben dat
hun familielid pijn heeft. Bij opname
van een familielid kan gevraagd worden
hoe hij of zij omging met pijn. De
levensgeschiedenis kan de verzorgende
helpen de pijn op de juiste waarde in te
schatten. ■
www.verenso.nl. Folder over Ouderen en Pijn; zie
vakinhoudelijke producten.
www.pijnverpleegkundigen.nl
Multidisciplinaire richtlijn over ‘Herkenning en
behandeling van chronische pijn bij kwetsbare
ouderen’, deel 1 en deel 2.
http://www.pallialine.nl
Richtlijnen palliatieve zorg. Tevens is er de richtlijn
Elderly Pain Observation Scale te vinden.
Met dank aan Harrie Kuiper, verpleeghuisarts Land
van Horne in Weert, specialist ouderenzorg en consulent
palliatieve zorg in Midden-Limburg.
TvV_12_07-08.indd 14 27/06/12 4:17 PM