Op de Hoogte aug 2012.pdf - Ivn

augustus 2012
Op de Hoogte
Ledenblad van IVN afdeling Walcheren

Uit het bestuur
Vakantietijd, komkommertijd, dus je zou denken dat er niets
gebeurt. Dat is dan misschien wel zo, maar niet bij IVN
Walcheren. De laatste tijd staat bol van de activiteiten;
excursies in het kader van het Zeeuwse jaar van het Water
zoals in het Nollebos en rond de Westkappelse kreek, de
IVN kraam met z’n aantrekkelijke aankleding op verschillende
tijden en plaatsen, de gebruikelijke excursies in
Middelburg en de drukte rond het ommetje in Serooskerke.
De fietstochten over het Walcherse landschap niet te vergeten.
En de “Zomerafsluiting”, niet een benaming die helemaal
past bij een datum als 18 augustus maar wel een
leuke gelegenheid om elkaar te ontmoeten. Ik hoop op een
flinke opkomst, aan de organisatie zal het niet liggen.
IVN Walcheren laat zich ook van z’n goede kant zien met
de relatief grote afvaardiging naar het IVN/Vivara-paviljoen
op de Floriade 2012 bij Venlo. 7 Walcherse IVN-ers zorgen
er elk 3 dagen lang voor voorlichting en informatie.
Inmiddels is de Natuurgidsencursus, op 8 juni alweer,
feestelijk afgesloten met 16 geslaagde deelnemers en 2
met het certificaat van deelname. Allen ook vanaf deze
plaats van harte gefeliciteerd en veel plezier gewenst met
jullie nieuwe hoedanigheid: IVN-natuurgids. Hopelijk gaan
velen ook voor IVN Walcheren aan de slag met hun verworven
vaardigheden.
Met nadruk wil het bestuur het cursusteam danken voor zijn
enorme inzet, betrokkenheid en enthousiasme bij de
voorbereiding van de Natuurgidsencursus en in de 1½ jaar
dat het de opleiding begeleidde. Zoals ieder weet bestond
het team uit: Annie Neve, Korrie Stroo, Ageeth Loontjens
en (voor een groot deel) Ineke van Werven onder leiding
van Dingeman Steijn.
Heb je de nieuwe website van IVN-NL al bekeken? Onze
webmaster is inmiddels druk bezig om ook onze afdelingswebsite
opnieuw op te bouwen. Een hele klus om er een
mooi, informatief geheel van te maken waarmee IVN
Walcheren goed uit de verf komt, maar je zult zien het lukt.
Zie de proeve elders in deze OdH.
Ook in september zal er het een en ander te doen zijn; op
8 september bijvoorbeeld de deelname aan de Middelburgse
Monumentendag. Het thema is “Groen van Toen” en dat
moet op ons lijf geschreven zijn.
Hopelijk is ieder die met
vakantie is geweest weer
ongehavend teruggekeerd
en zij die nog gaan: veel
plezier.
Met vriendelijke groet, mede namens de andere bestuursleden,
Henk Sijsenaar, voorzitter
Redactioneel
De conceptie van dit augustusnummer gebeurt terwijl
2
prachtige zomerdagen aan (niet alleen) de redactie voorbijtrekken.
Het klinkt erger dan het is dus heb maar geen
medelijden met ons.
Je merkt in je omgeving al duidelijk dat de zomer alweer
aardig op dreef is; vooral de boeren hebben het druk, het
graan moet er af.
Enorme combines dreunen over dijkjes, trekkers met
aanhangers afgeladen met graan rijden op topsnelheid af
en aan. Wolken stof, enfin, misschien zo gek nog niet om
in de stad achter je PC te zitten.
Er is veel gebeurd sinds de vorige OdH. De gidsencursus
geëindigd, excursies gehouden, met kramen de naam van
IVN meer bekendheid gegeven, een nieuwe website voor
IVN Walcheren in ontwikkeling en … er zijn weer heel wat
schrijvers die deze editie de moeite waard maken om uitgeplozen
te worden. Althans dat hoopt de redactie.
Op zaterdag 18 augustus is het Ommetje van Nieuw en St.
Joosland in boekvorm gepresenteerd tijdens het zomeruitje
dat twee enthousiaste IVN-leden voor ons alleen hebben
georganiseerd op het Hof Nieuwlands Rust, de boerderij
van ons lid Jolanda Polderdijk. Op de valreep is daar elders
in dit blad iets van te lezen.
Wat je wel moet missen deze keer zijn de bijdragen van
Ger Ruyg, onze vast correspondent zoals hij tegenwoordig
optreedt. Hopelijk is hij de volgende keer weer van de
partij.
De redactie hoopt dat ieder weer iets van zijn/haar gading
vindt; veel leesgenoegen.
Namens de redactie en bezorgers
Henk Sijsenaar
eindredactie
Nieuwe gediplomeerde natuurgidsen
Joanna de Buck
Vrijdag 8 juni hebben zestien cursisten van de IVN opleiding
“natuurgidsen” hun diploma uitgereikt gekregen. Twee
cursisten kregen een certificaat van deelname. De opleiding
is landelijk gecertificeerd.
Zonder de enorme inzet van docenten/cursusleiding, maar
ook door de financiële ondersteuning van
de Rabobank Coöporatiefonds en Delta Zeelandfonds ,was
deze cursus niet gegeven. De gemeente Middelburg heeft
toegezegd de wandeling Park Toorenvliedt te verzorgen.

De cursisten van IVN Walcheren hebben 1½ jaar brede
kennis opgedaan van alle facetten van de natuur op Walcheren.
In projectgroepen hebben zij verschillende onderwerpen
uitgewerkt waar de bewoners van Walcheren e.o.
hun voordeel mee kunnen opdoen. Gemaakt zijn: een
fietsroute door Vlissingen/Souburg, een wandeling door het
Nollebos, een wandeling door het Park Toorenvliedt en een
fotocursus.
Het eindproduct van de fotocursus is ingebracht in het
project Waterpareltjes in het kader van “Het jaar van het
Water” en wordt in het Polderhuis in Westkapelle geëxposeerd
bij de afsluiting
Van het project Waterpareltjes. De makers van de de foto’s
geven een natuurfotocursus in het najaar.
De cursisten van IVN Walcheren: vlnr: W. Wattel, G. Geers,
R. Busink, B. van der Haar, H. Pieterse, A. Hartog,
J. Sanderse, I. Thasing, J. de Buck, K. Haarhuis,
G. Raaijmakers, B. van der Schelde, T. Verhage.
Zittend: W.Roose, L. Kapteijn en A. Krosenbrink.
Afwezig: T. Willemstein, M.de Boer.
Diploma-uitreiking nieuwe IVNnatuurgidsen
Beste IVN-leden, natuurgidsen en andere lezers,
De uitreiking van de IVN-natuurgidsdiploma’s vond
plaats op 8 juni 2012!
Het was een gezellige sfeer dankzij een informele ontvangst
in ons aloud vertrouwd MICMEC te Vlissingen met statafels,
koffie, thee en lekkers erbij.
De diploma’s zijn uitgereikt na een korte speech van Henk
Sijsenaar, voorzitter van IVN-Walcheren. Hij benadrukte
dat eigenlijk aan het eind van deze cursus het besef is
gegroeid dat je van veel dingen weinig weet en als mens
maar een klein onderdeel van de natuur bent.
Uit een aantal anekdotes moest elke cursist zichzelf herkennen
en naar voren komen om het diploma na ondertekening
in ontvangst te nemen van één onze bekende cursusbegeleiders,
Annie, Korrie, Dingeman en Ageeth. Dat
ging gepaard met persoonlijke cadeautjes.We waren verrast
en hebben ons er doorheen gelachen waarna het tijd
werd voor vier groepjes om hun groepsopdracht te presenteren.
De sfeer was informeel, gezellig en zodoende geslaagd,
en we waren erg toe aan een hapje en drankje dat
hierna al op ons stond te wachten.
3
We hebben alvast een reünie 2013-voorstel via de mail
gestuurd om de ergste afscheids- verschijnselen te verminderen.
In ieder geval is er ook nog een Zomerafsluiting op
18 augustus op hoeve “Nieuwlands Rust” bij Nieuw- en Sint
Joosland. Dan kunnen we even bijpraten en misschien
nieuwe initiatieven ontplooien?
Een vriendelijke groet.
Joanna de Buck en Wim Roose*
*Joanna en Wim zijn zelf twee van de geslaagde cursisten
van de Natuurgidsencursus 2011-2012.
Nationaal Park Oosterschelde 10 jaar.
2012 is het jaar waarin het 10 jaar geleden is dat de Oosterschelde
werd aangewezen als Nationaal Park. Sinds
enkele jaren organiseert het Nationaal Park een Oosterscheldeweek.
Dit jaar vindt het [plaats van 8 tot/met 15
september en het staat natuurlijk in het teken van het 10
jarig bestaan als Nationaal Park. Een overzicht van de
activiteiten is te vinden op www.ontdekdeoosterschelde.nl.
Het IVN-consulentschap Zeeland is vanaf het begin nauw
betrokken bij het park.
De Oosterschelde, op de achtergrond de Zeelandbrug
De nieuwe website in opbouw
Theo Willemstein
Begin augustus zijn we begonnen de website nieuwe stijl
van het IVN afdeling Walcheren in te richten. Dit in navolging
van de verbeterde landelijke website, die al enige tijd in de
lucht is. IVN Nederland heeft besloten tot aanpassing van
de tot dan toe gebruikte structuur en systematiek om de
volgende redenen:
- De oude site was ernstig verouderd en miste vele extra
functies. Ook wordt hij niet meer onderhouden door de leverancier.
- Door introductie van het nieuwe CMS (Content management
Systeem) wordt dezelfde uitstraling tot stand gebracht
en zijn alle IVN-geledingen beter herkenbaar.
- De ledenadministratie wordt in het nieuwe CMS (deels)
geïntegreerd waardoor een betere beheersbaarheid van de
registratie van leden wordt gerealiseerd.
- De site is ontwikkeld in een zogenaamde Open Source
software omgeving zodat aanpassingen specifiek voor het
IVN mogelijk zijn. Ook de flexibiliteit voor afdelingen om

deze (gedeeltelijk) naar eigen behoefte in te richten is opgevoerd.
Je zult begrijpen dat dit geen eenvoudige klus is. Te meer
omdat de inhoud van de oude site niet “automatisch” geconverteerd
kan worden naar de teksten en afbeeldingen
in de menu’s van de nieuwe website (geen migratie mogelijk).
Daarom moet alles opnieuw worden ingevoerd en geplaatst
in de nieuwe website omgeving.
Na een “training/introductie” van slechts 2 uur en met de
handleiding in de hand zijn we vol enthousiasme aan het
karwei begonnen.
Een eerste aanblik van hoe onze nieuwe afdelingswebsite
eruit ziet zie je op bijgaande afbeelding.
Belangrijk om te weten is dat de oude website van de IVN
afdeling Walcheren nog actief blijft tot wij het groene licht
geven dat de opbouw van de nieuwe stijl website voltooid
is (de uiterste termijn hiervoor is 31 december 2012).
Tot dat moment blijft de oude website nog actief onder
het website adres: www.ivn.nl/walcheren. De nieuwe
website van de afdeling kan je tijdens de opbouw fase
en natuurlijk nadien inzien onder: http://ivn.nl/afdeling/
walcheren. Let op: de www in de aanhef van het adres
is nu verdwenen.
Zolang de tekst : Deze website is nog in opbouw op de
homepage staat heeft definitieve overgang nog niet
plaatsgevonden en is de oude website (ook) nog actief. Wij
houden je op de hoogte. Als er vragen zijn? Mail de webmaster,
e-mail adres: willemst@kpnplanet.nl.
4
Nacht van de nacht op 27 oktober 2012
IVN Walcheren kreeg het verzoek van de
Zeeuwse coördinator van de Nacht van de
Nacht, de Zeeuwse Milieufederatie, om
ook een activiteit te organiseren voor die
nacht. Het is er echter niet van gekomen
maar dat neemt niet weg dat de individuele
IVN-ers die nacht natuurlijk best zelf wat
extra’s kunnen doen om de nachtelijke
“lichtverontreiniging” wat terug te dringen,
bijvoorbeeld buitenverlichting uit laten, ook al heeft dat
slechts een symbolische waarde.
Zie voor allerlei activiteiten: www.laathetdonkerdonker.nl
en www.zmf.nl voor het Zeeuwse.
KNNV vrij wandelen september
Maandag 3 september. Westkappelse bos en kreken; we
gaan er zeker met het trekvlot overvaren.
Verzamelen op de parkeerplaats Boudewijnskerke, tegenover
de Vliedberg tussen Zoutelande en Westkapelle. Tijd:
14.00 uur.
De wandeling is voor leden van KNNV en IVN. Er is geen
gids. Duur ca. 2 uur. Bij voortdurende regen gaat de
wandeling niet door.
Contactpersonen voor vragen bij slechte weersomstandigheden,
over startplaats of meerijden: Ria Verhagen: 0118
478307 en Hilda van Langevelde: 0118 551985.

Zomers evenement op Hof Nieuwlands
Rust
Henk Sijsenaar
Zaterdagmiddag 18 augustus was het anders zo rustige Hof
Nieuwlands Rust aan de Oude Dijk het toneel van een informele
ontmoeting van de Walcherse IVN-ers. Een initiatief
van Joanna de Buck, secretaris van onze vereniging, die
het samen met Johan Antheunisse ook organiseerde.
Doel: een beetje bijpraten met elkaar bij een hapje en een
drankje; de tuin, de schuur en het erf van Jolanda's* mooie
monumentale boerderij ontdekken. En dat doel werd
ruimschoots bereikt.
Maar het werd ook de gelegenheid om het Ommetje rond
Nieuw- en St. Joosland, beschreven in een fraai boekje met
de titel "Meekrap voor Rembrandt", te presenteren. Vandaar
dat er onder meer ook leden van de Dorpsvereniging
van Nieuw en St. Joosland en de projectgroep Dorp van de
Toekomst, afdeling Natuur, aanwezig waren. Stiching
Landschapsbeheer Zeeland (SLZ) was vertegenwoordigd.
SLZ is direct betrokken geweest bij de tot stand koming van
de route.
Wethouder Ed de Graaf van de gemeente MIddelburg was
bereid gevonden om het "eerste exemplaar" van Johan
Antheunisse in ontvangst te nemen. Johan was met de
andere leden** van onze werkgroep Natuurpaden nauw
betrokken bij de tot standkoming van het ommetje en het
boekje.
Een tropisch warme middag werd het, waarin de ruim 40
aanwezigen genoten van de relatieve koelte in de schaduw
van de prachtige oude bomen. Na begroetingen over en
weer, genieten van een drankje en een hapje was het
moment van de presentatie van het boekje aangebroken.
Johan Antheunisse nam daar de honneurs voor waar.; hij
vertelde op zijn eigen wijze hoe de relatie tussen Nieuwlanders
en de bewoners van Walcheren zich vroeger manifesteerde.
Dat blijkt tegenwoordig toch anders geworden.
Het fraai uitgevoerde boekje "Meekrap voor Rembrandt"
is samengesteld door de leden Johan Antheunisse, Annet
de Bruyne en Lilian Gillissen van de werkgroep natuurpaden.
Het staat naast natuurbeschrijvingen vol met allerlei
informatie die erg interessant is voor vooral mensen die de
omgeving kennen. IVN afdeling Walcheren is blij dat het
project mogelijk werd, mede omdat de gemeente Middelburg
het produceren van het boekje financieel mogelijk
maakte.
5
Hij bood wethouder Ed de Graaf het "eerste exemplaar"
van het boekje aan. De heer De Graaf toonde zich blij met
de inzet van de vele enthousiaste vrijwilligers en relateerde
de inzet voor het project met die van Rembrandt bij het
schilderen van de Nachtwacht. Hij legde uit wat meekrap
betekende in Zeeland.
Basis voor onder meer olieverf. Hij dankte ieder die een
bijdrage leverde, ook de landeigenaren die de route over
hun land toestaan. Een wandeling die je moet maken.
Janne Sanderse droeg het gedicht "Het Rood van het
Joodse Bruidje", naar aanleiding van het schilderij van
Rembrandt voor. Dat paste perfect bij de sfeer van de
middag.
Na een verfrissing konden we kiezen voor een rondleiding
over de hof en een proeve van het ommetje. Het merendeel
koos voor de belommeerde hof en maar enkelen trotseerden
de hittewandeling.
Het is goed terugkijken op de geslaagde middag; Joanna
en Johan, bedankt.
* Jolanda Polderdijk heeft de IVN-natuurgidsencursus in
2003/2004 gevolgd.
** De werkgroep Natuurpaden bestaat naast Johan uit
Annet de Bruyne, Lilian Gillissen en Bep Swartelé.
De presentatie van het boekje aan wethouder De Graaf;
foto: Hans-Peter Pieterse
Rondleidingen voor Staatsbosbeheer
Rondleidingen in Fort Rammekens en het
natuurgebied Rammekenshoek;
Vertrek vanaf de toegangspoort van het
fort.
Elke zondag tot en met 30 september om
14.00 uur; zondag 14 oktober (herfstvakantie) en woensdag
26 december (2e Kerst) om 14.00 uur
De bouwkundige staat van het fort vraagt om een aantal
consolidatiemaatregelen; die maatregelen worden in 2012
genomen in verband daarmee wordt per excursie besloten
waar men in het fort wel en waar niet kan komen. Het schor
en natuurgebied Rammekenshoek zijn zonder meer een
onderdeel van de excursie.
Kaarten zijn ter plaatse verkrijgbaar. Deelnamekosten zijn
€ 5 per persoon. Kinderen onder de 6 jaar gratis. De
rondleidingen duren ca. 2 uur.

Rondleiding door het Veerse bos- en krekengebied
De rondleiding begint bij de Landschuurweg 5 in Veere en
duurt ca. 1½ uur op: dinsdag 16 oktober om 14.00 uur.
Deelnamekosten zijn € 5 per persoon, kinderen tot 12 jaar
€ 2.50. Kinderen onder de 6 jaar gratis. De kaarten zijn
verkrijgbaar bij de gids.
IVN-excursies 2012
Rondje Veere. De fietsroute “Rondje Veere” in het
noordelijk deel van Walcheren voert u vanuit het stadje
Veere via de dorpen Vrouwenpolder en Gapinge langs het
Veerse meer, de Noordzee en de verschillende landschapstypen.
Vertrek vanaf de Campveerse Toren in Veere om
13.30 uur; duur 2½ tot 3 uur.
Datum: zondag 2 september.
Om veiligheidsredenen is deelname mogelijk vanaf de
leeftijd van 12 jaar. De kosten zijn € 5.00 per persoon.
Vooraf aanmelden is niet nodig.
Park Toorenvliedt. Onder leiding van eenIVN-natuurgids
wandelen door het park van de buitenplaats Toorenvliedt
aan de Koudekerkseweg in Middelburg. Het gebouw dateert
uit 1726; het park in de stijl van eind 18de eeuw, dat er ooit
deel van uitmaakte, is wat natuur- en cultuurwaarde betreft
van groot belang. Het is mogelijk dat ook Vogel- en Zoogdieropvang
De Mikke wordt bezocht.
Labyrinth in Park Toorenvliedt
Vertrek om 13.30 uur vanaf de hoofdingang van het park
aan de Koudekerkseweg; duur 1½ tot 2 uur.
Data: vrijdag 7 september en zaterdag 22 september.
Kosten: volwassenen € 3.00; kinderen tot 12 jaar € 1.50.
Voor kinderen onder de 6 jaar en voor leden van IVN
Walcheren is deelname gratis. Vooraf aanmelden is niet
nodig.
Park Welgelegen en omgeving te Serooskerke.
Sinds mei van dit jaar worden excursies verzorgd door het
mooie Park Welgelegen, gecombineerd met een deel van
het nieuwe ommetje van Serooskerke, langs de monumentale
kerk en de oude brandweerkazerne. Het park is aangelegd
in de Engelse landschapsstijl.
Vertrek vanaf de hoofdingang van het park aan de Oostkapelseweg
op:
zaterdag 25 augustus om 14.00 uur en de woensdagen
12 en 26 september om 19,00 uur.
De excursies duren circa 1½ uur en staan open voor ieder:
€ 3,- voor volwassenen en €1,50 voor kinderen tot 12 jaar.
6
Onze leden en kinderen tot 6 jaar kunnen gratis mee.
Aanmelding vooraf is niet nodig,
Monumentale bomen in de binnenstad van Middelburg.
Een wandeling langs de mooie bomen in de oude Middelburgse
binnenstad. Een ervaren IVN-gids vertelt u wat u op
uw wandeling tegenkomt, b.v. de Plataan, de Vleugelnoot,
de Linde, de Tulpenboom en de Taxus.
Vertrek om 13.30 uur vanaf de Markt vóór de Drvkkerij;
duur + 1½ tot 2 uur. Datum: zaterdag 1 september.
Deelname volwassenen € 3.00; kinderen tot 12 jaar € 1.50.
Voor kinderen tot 6 jaar en voor leden van IVN Walcheren
is deelname gratis. Vooraf aanmelden is niet nodig.
Groen van Toen. Dat is het thema voor Monumentendag
2012 op zaterdag 8 september in Middelburg.
Ook IVN-Walcheren is die dag actief met rondleidingen in
park Toorenvliedt en de Middelburgse bomenwandeling.
Bovendien is IVN Walcheren met een stand aanwezig tijdens
de activiteiten in het Molenwaterpark.
De rondleidingen:
In park Toorenvliedt worden 2 rondleidingen gehouden;
ze beginnen ’s morgens om 10.30 uur en ’s middags om
14.00 uur. Zoals gebruikelijk is de start bij de hoofdingang
aan de Koudekerkseweg.
De Middelburgse Bomenwandelingen beginnen ook om
10.30 uur en 14.00 uur vanaf onze stand op het
Molenwater en deze keer dus niet op de markt.
De rondleidingen duren circa 1½ uur en zijn voor onze leden
en voor kinderen tot 6 jaar gratis. Voor anderen € 3 en
kinderen tot 12 jaar € 1,50. Vooraf aanmelden is niet nodig.
Vleugelnoot
Onze buren in Zeeland en West-Brabant
Onze zusterafdeling De Zeeuwse Delta, heeft een mooi
excursieprogramma, zie website www.ivn.nl/zeeuwsedelta.
Ook de West-Brabantse IVN-buren laten zich niet onbetuigd,
zie de websites van De Groene Zoom, Roosendaal
en Etten-Leur.
Oudvaderlandse wijsheden
Die ’t roosken plucken wil
Moet voor de doorn niet schromen.
Th. Rodenburgh
Scherpe distels steken zeer,
Kwade tongen nog veel meer.
Jacob Cats

Excursie bij Welgelegen in Serooskerke
Cobie Gouwen
Bij Welgelegen in Serooskerke kun je tegenwoordig meelopen
met de IVN excursie.
Ik kom er vaak langs en de nieuwjaarsreceptie vond daar
plaats, maar ik was toch nieuwsgierig genoeg om eens mee
te lopen.
Het werd twee keer. Het is namelijk een hele leuke excursie.
Uitgebreid met een stuk van het rondje Seroos en een
bezoek aan de oude brandweerkazerne annex stalling voor
de lijkkoets.
De meneer die in het huis woont liep ook mee en we werden
uitgenodigd om een kijkje binnen te nemen. Een extraatje.
Er liep een mevrouw mee die er in haar jeugd gewoond had
(toen het nog kindertehuis was) en zij kon mooi vertellen
over de sfeer.
Kortom: de moeite waard en mijn raad: ga er eens een
woensdagavond heen.
Nb. Het kan nog. (red.)
Zo ken ik me weer..
Cobie Gouwen
Al een tijdje verlopen excursies een beetje te soepel. Wel
comfortabel eigenlijk, maar voor een stukje in Op de
Hoogte is het wel een handicap. Gelukkig is het tij gekeerd.
Bij een excursie in Oranjezon werd ik halverwege al Zuster
Klivia genoemd. Nog geen twee meter op stap kreeg een
jongetje iets in zijn oog en brulde hartverscheurend. Met
wat geduld, wat water, een portie aandacht en begrip was
dat opgelost. Ik had zelfs nog wat water over.
Daarna struikelde een jongetje, met weer koud water, een
greep in het EHBO tasje - dat door het Zeeuws Landschap
was verstrekt - en uiteraard weer aandacht en begrip was
dat ook opgelost. De voorraad water slonk zienderogen.
Vergezicht met 2 damherten in Oranjezon
Toen raakte er een kind wat brandnetels; met wat hocus
pocus weegbree gekneusd, wat wel voor afleiding zorgde,
en samen met een door het kind verzonnen toverspreuk
over de brandhaard was dat gelukkig ook opgelost.
Weer wat later schaafde er eentje zijn beentje aan een takje
en er was met wat goede wil een rood plekje te zien. Maar
7
ook hij vond dat hij recht had op aandacht en zorg dus dat
hij het op een schreeuwen zette. Ja inderdaad, het was een
avondexcursie na een warme stranddag, dus een beetje
moe waren ze wel. Gelukkig, het tasje bevat van alles tot
en met een mondkapje voor mond-op-mond beademing,
maar helaas… geen enkel pleister meer. Die waren in de
loop der tijd richting mijn eigen lijf gegaan. Hij eindigde de
excursie dus met een bijzonder fraai, al zeg het zelf, verband
over een krasje wat je nauwelijks kon zien.
Toen een echtpaar opmerkte dat ze hadden verwacht
binnen een uur terug
te zijn reageerde een
andere deelnemer met:
“Ja zeg, Zuster Klivia
heeft toch in het begin
gezegd hoe lang we
zouden lopen”. Gelukkig
hoefde ik dus niet
te reageren want mijn
keel was wat uitgedroogd
nadat mijn
flesje water op was
gegaan aan “behandeling”
Later, toen ik meeliep
met een andere gids
ging er weer een sirene
af en krijste een jongetje dat hij door enorme rode
mieren was aangevallen. Niks te zien, wat gedoe en een
heel klein beetje water van mij en een boel van zijn vader
(ik leer niet snel, maar ik leer het wel) was dat verholpen.
Dezelfde jongen vertelde later opgewekt dat bij hun in de
buurt wel wat anders graasde dan de koeien op de Haringvreter.
Ze hadden daar een paar jaar geleden Bisons uitgezet
om het gras kort te houden. Met gepaste eerbied heb
ik geluisterd en ik bedacht dat die enorme rode mieren dan
ook wel mee zouden vallen. Zeker omdat er nog geen
plekje was te zien op zijn voeten.
Maar het beste bewijs dat ik weer helemaal mezelf was
leverde ik bij kasteel Ter Hooge. In het weekend met als
thema “Van kasteel tot buitenplaats, het monument in
ontwikkeling” werd er een concert gegeven in de benedenzaal
van kasteel Ter Hooge. Twee gidsen begeleidden de
bezoekers met een korte excursie van de parkeerplaats
naar het kasteel. Gelukkig mochten de gidsen ook aanwezig
zijn bij het concert want het is toch wel apart, die locatie.
Naast me zat een mevrouw die moeilijk kon lopen en ik
beloofde haar even via een kortere weg te brengen. Zo
gingen we dus via een andere kant door de tuin, later netjes
opgebiecht bij de bewoners, naar een plek waarvandaan
ze verder zelf kon. En ik op mijn gemak via de goede weg
terug. Dacht ik. Want ik kwam alsmaar bij een tent uit. Ik
dacht nog, zie eens aan, alweer een tent. Ik was dus in het
donker helemaal het spoor bijster.
Verdwaald, dat is lang geleden. Maar toch… zo ken ik me
weer.
De volgende dag waren er weer activiteiten, onder meer in
de tent. Het bleek dat er maar een tent stond, die ik de
avond ervoor via verschillende kanten had benaderd.

Een sperwer en andere verwonderingen
Wim van Strien
Op een mooie avond (26 juni 2012) rond 9 uur keek ik
vanuit mijn zolderraam naar buiten.
Bij de buren in de tuin was een sperwer bezig zijn pas
verworven buit te verorberen. Hij had een Turkse tortel te
pakken. Een natuurlijk maar ook macaber gezicht zoals die
sperwer met zijn prooi zig was. Met de verrekijker kon ik
het prachtig volgen. Hij stond bovenop zijn buit en binnen
de kortste keren lag het terras bezaaid met veren.
Hij begon met de vleugels zodat het beestje het luchtruim
niet meer kon kiezen. De kracht die hij liet zien was ongekend
mooi. Op de foto kun je mooi zien wat een sterke staart
hij heeft om zich in evenwicht te houden. Met prooi en al
verliet hij even later zijn plekje vanonder de kastanjeboom
en ging daar in alle rust verder.
Een sperwer en zijn prooi
8
Ik woon aan de Noordweg bij Brigdamme in Middelburg met
een vrij, landelijk gebied rondom ons huis. Vaak zien we de
buizerd vliegen, die broedt aan de Brigittadreef, hoog in een
abeel.
Donderdagmiddag 5 juli kwam ik van de Schotsman gefietst
over de Veersegatdam. Op de Schotsman heb ik me weer
verwonderd over de geweldige bloemenrijkdom. Heel veel
duizendguldenkruid stond er te bloeien. De Parnassia
kwam nog maar net in bloei en de wespenorchis was witroze
afgespiegeld tussen het gras.
Maar ik wijk af van mijn verhaal op de dijk. Tussen het
asfalt zag ik al fietsend de brunel en het duizendguldenkruid
bloeien. Ik kon mijn ogen bijna niet geloven, die mooie roze
bloemen tussen het zwart van het asfalt.
Dijk bij Ritthem
Ook op de taluds van de dijken groeit van alles
Intro Albert de Wilde
Henk Sijsenaar
Albert de Wilde woont in Koudekerke en is insectenkenner;
de aanwezigen bij onze Algemene ledenvergadering in
maart jl. hebben hem en zijn fascinatie voor met name bijen
en wespen leren kennen tijdens de lezing die hij hield na
afloop van de vergadering. Een wereld ging voor ons open.
Toen ook gaf hij aan dat hij wel eens iets in ons blad wilde
publiceren. In de bijdrage hierna, de bijenwolf, is één van
zijn vele artikelen te lezen. Voor wie meer wil weten? Zie
de websites van Albert: http://people.zeelandnet.nl/ahdewilde/
en www.ahw.me/.

En nu er even uit voor de reclame
Cobie Gouwen
Jawel, ik wil reclame maken. En wel voor het bemannen
van een kraam voor het IVN. Nee, het is niet saai. Het kan
heel verrassend zijn.
Reden om af en toe een kraam te bemannen is dat ik vind
dat je als je lid bent van een vereniging ook best eens wat
extra’s mag doen. Gidsen is leuker, dacht ik, maar dat bleek
anders uit te pakken. Zeker als je met zijn tweeën (of drieën)
bent kun je af en toe even weg.
In Westkapelle stonden we op de Markt, waar ook een
rommelmarkt en een Zeeuwse productenmarkt werd gehouden.
Om de beurt even van de kraam weg en zo liep ik
met heel mooi weer lekker over een leuke markt waar ik
anders waarschijnlijk niet naar toe was gegaan.
Bovendien kwamen er veel mensen langs die de dagen
ervoor met excursies mee geweest waren en het was heel
gezellig.
De tweede keer in Westkapelle stonden
we bij de KNMR (Kon. Ned. Redding Mij.),
waar allerlei activiteiten waren. Bezoekers
kregen de gelegenheid om mee te varen
met een reddingboot. De kraambemanning.
als niet-bezoekers, greep deze kans
ook aan en voer ook mee.
Geweldig, zo stond ik zomaar ineens op een zonnige dag
stoer met een zwemvest vanaf het water naar de Zeeuwse
kust te kijken.
Ook weer iets dat ik zonder de kraam van het IVN niet had
beleefd. Dus….. mensen aarzel niet je aan te bieden voor
een dagje kraamhulp.
Winterflora: bomen en stuiken*
Een boekbespreking.
Henk Sijsenaar
In de winter is het lastiger om boomsoorten te herkennen.
Geïnteresseerde natuurliefhebbers, waaronder natuurlijk
IVN-natuurgidsen, hebben ook in de winter best kijk op wat
voor bomen ze voor zich hebben. Maar toch het blijft
moeilijk.In het najaar komt echter een boekje onder de titel
“Winterflora bomen en struiken” uit dat een flink aantal
handreikingen doet om ook in de winter tot een goede determinatie
te komen. Een uitkomst?
De auteur, Dirk Slagter, is biologiedocent
in Haarlem. Hij geeft in het 160 pagina’s
tellende boekje van 110 bomen en struiken,
die in Nederland en België vrij tot zeer
algemeen voorkomen, aan hoe je ze ook
’s winters kunt herkennen. Daaronder ook
een aantal opvallende soorten.
Dat gebeurt bijvoorbeeld aan de hand van
de resten van vruchten, de stand of de
kleur van de takken, de vorm en andere kenmerken van
knoppen en/of bijzonderheden in de stam.
Na de gemakkelijk leesbare en informatieve inleiding en
gebruiksaanwijzing, die je echt eerst moet lezen, kan je aan
10
de slag. Aan de hand van de aanwezige delen van de boom
of de struik is het vrij eenvoudig om beginnend bij de in de
Startpagina vermelde tabellen te komen tot een benoeming.
In het onderdeel Tabellen vind je vervolgens je weg.
Het boekje biedt een duidelijke route om tot herkenning te
komen maar het is ook goed bruikbaar als je jezelf wat meer
vrijheid veroorlooft. In dat geval kan het een aarzeling
wegnemen.
Het heeft een prettige index; de opgenomen bomen en
struiken zijn zowel genoemd op Nederlandse soortnaam
(Kornoelje, gele) als op het onderscheidende bijvoeglijk
naamwoord (gele Kornoelje). Daarnaast zijn ook de wetenschappelijke
namen vermeld.
Al met al is het een handig, gemakkelijk mee te nemen
hulpmiddel. Duidelijk, prettig leesbaar met vele ondersteunende
tekeningen.
Een uitkomst? Ja, en net op tijd om er deze winter al plezier
van te hebben.
Dirk Slagter werkte 25 jaar aan een doortimmerd overzicht
en verzorgde het leeuwendeel van de meer dan 400 illustraties.
*Winterflora bomen en struiken; ISBN 9789158720808.
Uitgeverij Natuurmedia. Verkrijgbaar bij IVN en bij de
boekhandel. Het is ook te bestellen via www.natuurmedia.
nl. De winkelprijs is €14,50 maar tot einde 2012 te koop
voor €12,50.
IVN Walcheren en de Floriade
Henk Sijsenaar
De Floriade is een Wereld Tuinbouw Expositie die 1x per
10 jaar ergens in Nederland wordt gehouden gedurende
zo’n 6 maanden. Deze keer in (de buurt van) Venlo. Het is
een internationaal gebeuren met inzendingen uit de hele
wereld. Ook IVN heeft - voor het eerst - op de Floriade een
inzending. Samen met Vivara, een bedrijf in vogelzaden en
allerlei attributen om vogels en andere dieren in je tuin te
lokken, en met enkele andere natuurorganisaties.
De inzending draagt de naam Through Animal Eyesen ligt
in het themaveld Environment, één van de vijf themavelden.
De slogan is: “Through Animal Eyes brengt u dichter bij de
natuur op de Floriade, maar ook daarbuiten! Ontdek op een
speelse wijze de mogelijkheden van de natuur op onze
inzending Through Animal Eyes.”
De inzending zelf beslaat
misschien zo’n 1000 m2
met als centraal punt een
hooggelegen, te beklimmen
vogelnest met daarnaast
verschillende high-lights.
Een vijver met
strandje waar kinderen
(en hun ouders) met netjes
kunnen vissen naar
allerlei waterdiertjes en
hun vangst onderzoeken; een vogelkijkschutting met zicht
op een bont gezelschap vrije wilde vogels, gelokt door het

overvloedig aanwezige voedsel. Een “weetjes”-route. Microscopen
staan klaar om van iets kleins iets groots te
maken. En er zijn korte excursies mogelijk naar het naburige
St.Jansbosje.
Dagelijks zijn er 4 à 5 IVN-ers aanwezig om de activiteiten
te begeleiden, informatie te geven en IVN “te verkopen”.
Zo’n 300 man/vrouw gedurende de hele tentoonstelling.
Van IVN Walcheren was er een relatief grote deelname. 7
IVN-ers* hebben de inzending elk 3 dagen bemand.
Tja, en hoe was het? Ieder heeft natuurlijk zijn eigen ervaringen;
ikzelf was er van 16 t/m 18 juli met openingstijd van
10.00 tot 20.00 uur waarvan 2 dagen behoorlijk regenachtig
dus rustig en 1 dag mooi warm weer, een topdag. Onze
“inzending” bleek erg gewild; kinderen waren er bijna niet
weg te slaan maar ook volwassenen lieten zich heel positief
uit. Er heerste een gemoedelijke sfeer, veel bezoekers
hadden wel wat met natuur en de naamsbekendheid van
IVN is behoorlijk toegenomen. Ik heb geen spijt van mijn
deelname.
Ik vind het wel jammer dat de titel “Through Animal Eyes”
geen ondertitel “IVN” kent waardoor mensen die bewust
naar de IVN-inzending willen komen het wat moeilijker
hebben. Maar misschien gaat het in de eerste plaats om
mensen die van IVN nog nooit gehoord hebben.
* Achtereenvolgens Ineke Thasing, Rinus Davidse, Angelique
de Cock, Hilly Bosch, Jaap Koutstaal, Henk Sijsenaar
en Lilian Gillissen.
De IVN inzending op de Floriade
11
Column: Natuur in de tuin
Annemarie Priemis
Zo'n plek wordt ook wel "smidse" genoemd
Hazelnoten
Elk jaar aan het eind van de zomer zijn de hazelnoten rijp.
Op het moment dat ze uit hun 'jasjes' vallen zijn ze rijp en
kan je ze zo van de grond oprapen. In afwachting van dat
moment zag ik eens lege hazelnootdoppen liggen op de
grond bij een stuk of wat oude palen die tegen een rek
stonden. Een vreemde plek voor noten, want de struiken
staan heel ergens anders. Ik vroeg me af hoe dat nu kon
en keek eens goed rond. Toen zag ik dat er in de spleten
aan de bovenkant van die half vermolmde palen ook lege
doppen zaten. Die waren daarin klem gezet en opengehakt
en vervolgens leeg gegeten. Dat was dus kennelijk een
plaats die daarvoor steeds gebruikt werd. Nu was voor mij
een vraag welke vogel dat deed. Die vraag werd vrij snel
beantwoord, want nauwelijks stond ik bij de kas onder de
hazelnootstruik, of er vloog een vogel rakelings langs me
heen. Die had me niet zien staan omdat ik om de hoek stond.
Het bleek een bonte specht te zijn! Leuk is dat om zo’n vogel
van zo dichtbij te zien. Het feit dat er dan minder noten
overblijven voor eigen consumptie vind ik niet zo erg. Als
ik naderhand weer dat hakkende geluid hoor, dan denk ik:
daar gaat weer een noot. Eet smakelijk!

Gewoon zeewater
Henk Sijsenaar
Walcheren wordt aan drie kanten ingesloten door water.
Zeewater vooral, hoewel er in de riviermonden wel sprake
is van een zekere vermenging met zoet rivierwater. In deze
tropische dagen ( het weekend van 18/19 augustus) is
zeewater ontzettend in trek bij vele duizenden mensen. Het
brengt verkoeling en je kunt er ook nog eens plezierig in
zwemmen en spelen. Maar hoe zit dat nou precies met
zeewater, met het zoutgehalte en de verschillen met wat
we zoet en brak water noemen? Een open deur: Zeewater
is het zoute water dat in zeeën en oceanen voorkomt.
De scheikundige samenstelling van het zeewater:
Zeewater smaakt bitter en is ongeschikt als drinkwater. In
het zeewater bevinden zich diverse zouten in opgeloste
toestand. In 1 kg zeewater komen, gemiddeld, de volgende
hoeveelheden zouten voor:
24 gram natriumchloride (gewoon keukenzout)
5 gram magnesiumchloride
4 gram natriumsulfaat
0,7 gram calciumchloride
0,8 gram magnesiumbromide
De totaalhoeveelheid aan verschillende zouten bedraagt
dus 34,5 gram per kg zeewater, ofwel 3,45%. Een emmer
met een inhoud van 10 liter zeewater bevat ongeveer twee
volle koffiekoppen zeezout. Men schijnt wel eens berekend
te hebben dat, als alle zouten die in de oceanen voorkomen
gelijkmatig op het land zouden worden uitgespreid, er een
laag van 280 meter dikte op alle landen van de wereld zou
komen te liggen.
Het zoutgehalte is dus 3,45%, maar er zijn enkele afwijkingen.
De hoogste zoutgehalte komt voor in de subtropische
gordels, namelijk 3,63%. Langs de evenaar is het 3,43%
dankzij de grote regenval.
Op hoge breedtegraden is het zoutgehalte lager, vooral bij
de polen. Dit komt door het smeltwater. Ook de Oostzee is
minder zout doordat er veel rivieren in uitstromen en er
weinig verdamping is. In de Noordzee schommelt het
zoutgehalte tussen 3,4 en 3,5%. Vlak onder de kust, vanwege
het zoete water uit de grote rivieren is het zoutgehalte
lager. Aan onze kust is het lager dan 3,0%.
Zuurstof in zeewater
Levende wezens in zee hebben net als het leven op het
land zuurstof nodig. Planten en dieren kunnen in het water
leven, omdat de nodige gassen in opgeloste toestand in het
water voorkomen. De meeste waterbewoners zijn daarom
uitgerust met kieuwen. Hierdoor zijn ze in staat de in het
water voorkomende zuurstof op te nemen (ademen door
middel van kieuwen).
Zuurstof lost vrij goed op in water. Door het contact met de
lucht zijn de bovenste waterlagen van de zee met zuurstof
verzadigd. De voornaamste bron van zuurstof is het plantaardig
plankton, het zgn. fytoplankton.
Per liter zeewater zal 5 tot 8 cm3 opgeloste zuurstof voorkomen.
Dit hangt af van de temperatuur: minder bij hoge
en meer bij lage temperatuur en zoutgehalte.
12
Stikstof komt ook voor in het zeewater en wel 2 maal zoveel
als zuurstof. In de atmosfeer waarin wij leven komt zelfs 4
maal zoveel stikstof voor als zuurstof. Gasvormig stikstof
is geen levensbehoefte voor de levende organismen.
Koolzuur is weer van groot belang voor de in zee voorkomende
groene planten en het plantaardig plankton. Het
koolzuurgas is de bron van alle organische stof. Het is,
samen met water, de grondstof voor de vorming van koolhydraten,
eiwitten en vetten, die onder invloed van zonlicht
en van voedingszouten worden gevormd. Zonder aanvoer
van koolzuurgas is geen groei van plantaardig plankton
mogelijk en daardoor zou de voedselketen in zee niet
kunnen blijven bestaan.
Wanneer is er nu sprake van brak water?
Brak water is zout water dat minder zout bevat dan zeewater.
Het zoutgehalte van brak water varieert van een
halve gram per liter tot 30 gram per liter. Het komt van
nature voor op de overgang van zoet- naar zout water, bijv.
bij riviermondingen.
De grens tussen zoet- en brak water wordt meestal bij 0,3 -
0,5 promille (het totaal aan zouten) gelegd maar kan uitlopen
tot circa 3 gram. Brak water is niet drinkbaar en boeren
zijn er ook niet blij mee. De invloed van de zee langs de
kust is door brakke kwel soms tot kilometers landinwaarts
merkbaar. Deze kwel is van belang voor ziltminnende
planten als Engels gras, zeeaster en lepelblad; ze komen
ook voor op plekken die niet direct aan zout water liggen.
En zoet water tenslotte: Water met minder dan een halve
gram zout per liter wordt als zoet beschouwd. Water dat we
als drinkwater kunnen gebruiken maar dat ook van groot
belang is voor landbouw en industrie. In Zeeland is zoet
water relatief schaars.
Bronnen: onder andere Wikipedia

Bestuur en werkgroepen
Bestuur:
Voorzitter: Henk Sijsenaar; Spuistraat 7, 4331 EX Middelburg. Tel. 0118 624848;
e-mail: sijgelaar@zeelandnet.nl.
Secretaris: Joanna de Buck; Oostkapelseweg 21, 4353 ED Serooskerke. Tel. 0118 592801;
e-mail: jomaiza@yahoo.com
Penningmeester: Peter Neve; De Walestraat 23, 4371 CE Koudekerke. Tel. 0118 552343;
e-mail: penning@zeelandnet.nl. Bankrekening: 7334815.
Bestuurslid: Hilly Bosch; Kenau Hasselaarstraat 85, 4385 KL Vlissingen. Tel. 0118 460671;
e-mail: hillynieuw@zeelandnet.nl.
Bestuurslid: Gerda Schuddebeurs; Glacisstraat 91, 4381 SB Vlissingen.
e-mail: gerdasch@zeelandnet.nl
Werkgroepen:
Natuurpaden: Johan Antheunisse; P. Duvelaer van Campenstraat 12, 4336 AS Middelburg.
Tel. 0118 628814; e-mail: milijobo@zeelandnet.nl; website: www.bomenmb.dds.nl.
Excursies: Wim van Strien; Noordweg 418, 4333 KL Middelburg. Tel. 0118 615796;
e-mail: wmstrijs@zeelandnet.nl
Cursussen: Dingeman Steijn; J.P. van de Brandestraat 21, 4336 BC Middelburg. Tel. 0118 627932;
e-mail: d.steijn@zeelandnet.nl.
Natuur voor grijs en groen: Hilly Bosch, zie bestuur.
Website: Theo Willemstein.
Public relations: Trudy van Hoof.
Projecten van de natuurgidsencursus
Henk Sijsenaar
De nieuwe natuurgidsen moesten voor ze zover waren eerst
nog wel even aan een project werken. De leiding van de
NGC had gezorgd voor interessante, uitdagende opdrachten.
Wat kwam daar uit
Nollebos Zeewering Westduin
Onder de titel: “Natuurwandeling Nollebos Zeewering
Westduin” hebben Ruud Busink, Boukje van de Schelde,
Ineke Thasing en Theo Willemstein een afwisselende route
uitgezet in het gebied bij Vlissingen zoals het zich voordoet
na de aanpak van de Zwakke Schakel in de zeewering. Hun
wandeling is neergelegd in een 20 pag. tellend gidsje
waarmee je op eigen houtje het hernieuwde gebied kan
verkennen en kan genieten van de variatie in dit natuurgebied.
Fietsen kan langs het paradepaardje van de stad: “de
boulevards”, zoals de schrijvers in hun inleiding beloven.
13
Voor zover ik nu al kan nagaan hebben ze daarmee niet
teveel gezegd. Ik heb de route zelf nog niet gefietst. De
route staat inmiddels op onze (nieuwe) website en op die
van de Fietsersbond afdeling Vlissingen zou hij ook worden
geplaatst. De makers: Wim Roose, Gilia Raaijmakers, Karin
Haarhuis, len Kapteijn, Truus Verhage en Wim Wattel.
Het windorgel in Vlissingen

Park Toorenvliedt
Een ander project is “Natuurschoonheid in park Toorenvliedt”
gaan heten; een natuurwandeling in de aan de
Koudekerkseweg in Middelburg gelegen buitenplaats. Een
terechte titel want er is daar veel schoons te zien. De uitvoerders
Joanna de Buck, Annie Krosenbrink, Hans-Peter
Pieterse (HP) en Janne Sanderse zijn niet over één nacht
ijs gegaan. Ook hier is een mooie wandeling uitgezet en
vastgelegd in een smaakvolle wandelgids, prachtig geïllustreerd
met foto’s van “HP” en Aart van Belzen. De gemeente
Middelburg heeft bijgedragen in de drukkosten.
Natuurfotocursus voor beginners
Last but not least de ontwikkeling van een Natuurfotocursus
voor beginners door Arjen Hartog en Berry van der Haar.
Zij houden de cursus in september/oktober. De cursus is
inmiddels al volledig vol geboekt en de resultaten zijn te
zien in een expositie in Museum het Polderhuis in Westkapelle
van 10 november 2012 tot begin januari 2013.
Fotocursus gemist? Arjen en Berry zijn van plan de cursus
in het voorjaar van 2013 te herhalen.
Meekrap in Zeeland
Annemarie Priemis
N.a.v. het boekje “Meekrap voor Rembrandt” dat op 18
augustus j.l. is verschenen nog een aantal wetenswaardigheden
over Meekrap.
Meekrap is een plant, die behoort tot de sterbladigen familie
en heeft veel overeenkomsten met Onze Lievevrouwebedstro
(Galium odorata) en kleefkruid (Galium aparine).
De plant zelf heeft weinig aantrekkelijks. Het meest waardevolle
zit dan ook onder de grond. De plant wordt 60-90
cm hoog en heeft
kleine gele bloemen
en wortelstokken die
50-100 cm in de
grond steken. De
verfstof werd gewonnen
uit de wortel-stokken.
Zij leverden
de kleurstof
alizerine en daarmee
konden stoffen
en leer rood worden
gekleurd. Die kleur
was zeer gewild en
meekrap vormde daarvoor
een onmisbare
grondstof.
Meekrap is inheems in West-Azië en in Zuid-Europa. Vanaf
de vijftiende eeuw waren Zeeland en de omgeving van
Goeree-Overflakkee, de belangrijkste productiegebieden
van de meekrap in ons land.
De beste meekrap werd op Schouwen-Duiveland geteeld.
Bovendien genoot deze meekrap een goede reputatie
dankzij de strenge kwaliteitscontrole. De keur van 1457 was
14
dan ook een mijlpaal in het bewaken van deze kwaliteit. Al
in 1444 was door hertog Philip van Bourgondië bepaald dat
alle meekrap voorzien moest zijn van het “teijken van onze
voorgeschreven stede van Zierikcxe”. Daaruit volgde dat
alle meekrap In Schouwen en Duiveland vanuit Zierikzee
werd verhandeld. Een later privilege, verleend door keizer
Karel V in 1531, bevestigde dat nogmaals. Daarmee werd
Zierikzee een belangrijk centrum voor de meekraphandel.
Omdat het wortelgestel van de meekrap nogal uitgebreid
is, en de wortels zo compleet mogelijk voor verwerking
aangeleverd moesten worden, was het delven een zwaar
karwei. Een oude Zeeuwse uitdrukking is dan ook "hij eet
als een meedelver".
Het planten van de meekrap gebeurde in april of mei. De
uitlopers van de wortelstokken, de kiemen, werden dan
geplukt. Deze werden door een modderbad gehaald en
vervolgens geplant op bedden. Dat laatste voor een betere
ontwatering. Het planten moest met zorg gebeuren en
vooral was de afstand tussen de rijen van groot belang. Een
en ander was heel bewerkelijk en er kwamen heel wat
handen aan te pas, niet alleen van mannen, maar ook van
vrouwen en kinderen.
Ook voor de oogst was een flink aantal arbeiders nodig.
Eerst werd het loof gemaaid en daarna kon
het “delven” beginnen. Vanwege de diepte van de wortels
was dat zwaar werk. De wortels werden op hopen te drogen
gelegd. Daarna vond vervoer naar de meestoof plaats voor
de verder verwerking.
De wortel wordt na drie jaar geoogst, tussen september en
november. Vervolgens moet hij drogen. In warme landen
gaat dat vanzelf, in onze streken werd daarvoor een meestoof
gebruikt. De meekrapstoven waren in de onmiddellijke
nabijheid van de meekrapvelden gelegen. Een meekrapstoof
bestond uit drie gedeelten: een schuur (de koude
stoof) waarin de wortels bij aankomst werden gestort; een
droogtoren waarin een oven aanwezig was die voor een
snelle droging zorgde en waarin de wortels werden gezuiverd,
en een stamphuis waarin de wortels werden verpulverd
met behulp van grote stampers van 150 kilo die met
paardenkracht werden aangedreven.
Er werd alleen 's nachts gestampt, omdat men dacht dat
de kwaliteit van de kleur onder invloed van het daglicht
achteruit zou gaan.
Het poeder werd vervolgens met waterdamp en zuur behandeld.
De laatste stap in de bewerking was het toevoegen
van aluminium- en/of tinhoudende zouten. De nu ontstane
kleurstof is in water oplosbaar en te gebruiken om weefsels
te verven.
Eens kwam ik in een document tegen dat iemand meekrapstamper
van beroep was!
Er zijn her en der nog wel dorpen die een Stoofweg hebben
en in 1851 werd er in het West-Brabantse Stampersgat een
meestoof gebouwd. Allemaal verwijzingen naar de vroegere
geschiedenis.
Bron: o.a. De canon van Schouwen-Duiveland

Colofon
IVN instituut voor natuur- en milieueducatie is een vereniging van vrijwilligers, die wil bijdragen aan een duurzame samenleving
dor mensen te betrekken bij natuur, milieu en landschap. Verspreid over Nederland heeft het IVN zo’n 170
afdelingen; ruim 18.000 leden zetten zich in voor natuur en milieu door middel van allerlei voorlichtende en educatieve
activiteiten.
Het lidmaatschap van IVN afdeling Walcheren en daarmee van IVN-NL bedraagt in 2012 € 17, voor huisgenootleden
€ 8.50, inclusief “Op de Hoogte”, de uitgave voor leden en relaties van IVN Walcheren en het IVN magazine
“Mens & Natuur”. Beide verschijnen 4x per jaar.
Lid worden? Dat kan door contact op te nemen met Peter Neve, De Walestraat 23, 4371 CE te Koudekerke;
telefoon 0118 55 23 43, e-mail: penning@zeelandnet.nl. Contributiebetaling op bankrekening 73 348 15 t.n.v. IVN
Walcheren te Koudekerke.
Website IVN afdeling Walcheren: www.ivn.nl/walcheren. Nieuws is ook te vinden op: http//twitter.com/#!/IVN
Walcheren.
Op de Hoogte is een gratis uitgave van IVN afdeling Walcheren voor leden en relaties en verschijnt 4x per jaar. Oplage
155 exemplaren. Op de Hoogte Is ook te vinden op de website van de afdeling.
Op de Hoogte kan zowel op papier als digitaal via e-mail worden ontvangen. De standaard is papier; wilt u hem ook of
alleen via e-mail ontvangen dan kunt u zich per e-mail aanmelden bij de redactie: e-mailadres: sijgelaar@zeelandnet.nl
onder vermelding van:
a. Op de Hoogte ook via e-mail naar e-mailadres ….
b. Op de Hoogte alleen via e-mail naar e-mailadres ….
Redactie:
Cobie Gouwen Redactieadres: Spuistraat 7, 4331 EX Middelburg
Annemarie Priemis telefoon: 0118 62 48 48;
Henk Sijsenaar (eindredactie) e-mail: sijgelaar@zeelandnet.nl.
Vaste correspondent: Ger Ruyg.
Het volgende nummer komt uit rond 25 november 2012; kopij (bij voorkeur als bijlage in “word” bij een e-mail) inleveren
vóór 11 november 2012.
Bij de voorpagina
15
De grote foto is genomen bij het kanaal door Walcheren bij
Middelburg. Het gebied is in beheer bij stichting Het
Zeeuwse Landschap.
De zomerse bloeiers zijn: Sedum of wel eeuwig leven,
Klaprozen en Luzerne, allemaal gefotografeerd in de bermen
op Walcheren.
Foto’s: Annemarie Priemis

Indien onbestelbaar rewtour: Spuistraat 7, 4331 EX Middelburg
Inhoud
Algemeen
2 Uit het bestuur
2 Redactioneel
2 Nieuwe natuurgidsen
3 Diploma uitreiking Natuurgidsen
3 De nieuwe website in opbouw
13 Bestuur en Werkgroepen
15 Colofon
15 Bij de voorpagina
16 Inhoud
Activiteiten
3 Nationaal park De Oosterschelde
4 Nacht van de nacht
4 KNVV vrij wandelen
5 Evenement Hof Nieuwlandsrust
5 Rondleidingen voor Staatsbosbeheer
6 IVN excursies 2012
6 Onze buren in Zeeland en W, Brabant
Artikelen
6 Oud vaderlandse wijsheden
7 Excursie bij Welgelegen Serooskerke
7 Zo ken ik me weer
8 Een sperwer en andere verwonderingen
8 Intro Albert de Wilde
9 De bijenwolf
10 Er even uit voor de reclame
10 Winterflora: bomen en struiken (boekbespreking)
10 IVN Walcheren en de Floriade
11 Column: Natuur in de tuin
12 Gewoon zeewater
13 Projecten van de natuurgidsencursus
14 Meekrap in Zeeland
IVN vereniging voor natuur- en milieueducatie Afdeling Walcheren