Beknopt verslag van de Zoneclips van 31 mei 2003 op Vlieland

Beknopt verslag van de Zoneclips van 31 mei 2003 op Vlieland
Lichtsterkte m
2000
1800
1600
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
Zoneclips 31 mei 2003
X134,198 ; Y590,266 (53°17'55"NB ; 05°04'31"OL)
4:37:46
4:42:46
4:47:47
4:52:47
4:57:47
5:02:47
5:07:48
5:12:48
5:17:48
5:22:48
5:27:49
5:32:49
5:37:49
5:42:49
5:47:50
5:52:50
5:57:50
6:02:50
6:07:51
6:12:51
6:17:51
6:22:51
6:27:52
6:32:52
6:37:52
6:42:52
6:47:53
6:52:53
6:57:53
7:02:54
7:07:54
7:12:54
7:17:54
7:22:55
7:27:55
7:32:55
7:37:55
7:42:56
7:47:56
7:52:56
7:57:56
8:02:57
8:07:57
8:12:57
8:17:57
8:22:58
Tijd =>
Licht310503 Licht010603Norm Temp310503 Temp010603Norm
Op 31 mei 2003 vond een partiele zonsverduistering plaats. Het doel was te proberen het hemellicht vast
tijdens de eclips vast te leggen en na te gaan of er daadwerkelijk een afname in de ochtendgloren was waar te
nemen. De metingen zijn uitgevoerd op Vlieland bij hotel “De kluut”: 53°17'55"NB ; 05°04'31"OL (WGS84)
• De dikke lijnen geven de gemeten waarden weer (temperatuur = (rood) en hemellicht = (geel)) voor
de dag van de eclips op 31 mei
• De dunne lijnen zijn de (normale) gemeten curven, ter referentie, voor een dag later (1 juni 2003).
• De metingen hebben plaatsgevonden voor beide dagen tussen 4:37 en 8:25 met een interval van 30
seconden (totaal meer dan 900 metingen)
• Voor zowel de dagen 31 mei als 1 juni waren beide vrijwel wolkloos. Het weer zat geweldig mee.
• Er is gemeten met een UV filter (transmissie tussen 300 en 400nm). Dit is gedaan om zoveel mogelijk het
hemellicht zelf vast te leggen en ander eventueel optredende storende lichtbronnen uit te sluiten van de metingen.
• De lichtsterke m is weergegeven in een frequentiegetal van de gebruikte sensor. (slechts ter vergelijk
significant) . Een omrekening naar de eenheid lux heeft nog niet plaats gevonden
(zie bijlage II) .
• De temperatuur is teruggerekend volgens een ijkcurve. En geeft in de grafiek de actuele temperatuur
aan. De eerste 15 minuten kan de gemeten temperatuur enigszins vertekend zijn door acclimatisatie
van de sensor. De discontinuïteit rond 8:00 is te wijten dat er vanaf dat moment af en toe direct zonlicht op de
sensor viel
• De relatieve vochtigheid is ook gemeten maar de correctie via een ijkcurve moet nog plaats vinden.
• Zowel de locatie als de tijd is bepaald middels een GPS
Opvallend is de lichtdaling omstreeks 05:34. Dit was ongeveer (zie bijlage I) tevens het moment dat de eclips haar maxima
had bereikt. Over de temperatuur lijkt geen duidelijke conclusie te trekken 1 juni was over de dag gerekend een paar
graden warmer van de bewuste 31 e mei, bovendien waaide die dag de wind uit ZO. Ook de metingen van de relatieve
vochtigheid (niet weergegeven) gaf weinig opmerkelijks. Na het maximum doet het licht weer een inhaalslag teneinde
omstreeks 6:31 (4 e contact) haar normale patroon weer te vervolgen.
25
20
15
10
5
0
Temperatuur [°C]

Figuur 1: De berekende eclips voor haar maximum op aan het Noordzeestrand “Stortemelk” (Vlieland)
X134,193 km ; Y591,181 km (NB 53°18’24’’ ; OL 05°04’30’’)
Figuur 2: De kantelende sikkel waargenomen bij “Stortemelk” omstreeks 5:30 ; waargenomen op een duintop
op ongeveer 10 meter boven het strand

Licht intensiteit hemel (gemeten) [Lux]
10000
1000
100
10
1
4:37:46
4:42:46
4:47:47
4:52:47
4:57:47
5:02:47
Zoneclips 31 mei 2003
X134,198 ; Y590,266 (53°17'55"NB ; 05°04'31"OL)
5:07:48
5:12:48
5:17:48
5:22:48
5:27:49
5:32:49
5:37:49
5:42:49
5:47:50
5:52:50
Tijd
5:57:50
6:02:50
6:07:51
6:12:51
6:17:51
6:22:51
6:27:52
6:32:52
6:37:52
6:42:52
Hemel Licht (300-400nm) Eclips Opp%
6:47:53
6:52:53
Overzicht relatie lichtintensiteit [Lux] t.o.v. van de voortschrijdende verduistering
De verduistering van de zonneschijf wordt gegeven in de blauwe curve. Het eerste deel van de eclips is niet te
zien daar de zon zich nog onder de horizon bevond. Daarom is de curve voor zonsopkomst niet weergegeven.
De gele curve geeft de lichtintensiteit zie bijlage II van de hemel weer.
Reinier Ott & Nicole Franssen
Uiverweide 33
6708 LA Wageningen
0317-410492
rcott@dutch.nl
www.dutch.nl/rcott/astronom.htm
6:57:53
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Verduisterd Zonneschijfoppervlak in % (berekend)

Bijlage I (vervolg verslag van de eclips van 31 mei 2003) :
Tijdsverschil in waargenomen eclips
Er is iets merkwaardigs op te merken wanneer de bijbehorende data van de eclips wordt bestudeerd:
Het zou te verwachten zijn dan het maximum van de eclips precies samenvalt met de tijd waarop de sensor de
laagste lichthoeveelheid meet. Echter dit lijkt niet het geval:
Tijd Licht
5:31:49 320
5:32:19 315
5:32:49 313
5:33:19 313
5:33:49 317
5:34:19 323
5:34:49 333
Tabel 1
Tabel 1 geeft een kleine uitsnede uit de totale data weer, zoals die is gemeten met een de gebruikte lichtsensor
Er is hieruit af te lezen dat een minimum hoeveelheid licht gemeten is omstreeks 5:32:30. (een lage waarde
voor de hoeveelheid licht duidt op weinig strooilicht in de hemel)
Hoewel mijn programma ASTRONOM het maximum van de eclips heeft afgerond op 5:34:00 (zie figuur 1 op
blz.2), heeft dit programma het maximum van eclips berekend op 5:34:17 bij een grootte van 0,900
Uit vergelijk van deze gegevens lijkt het erop dat de hemel haar grootste verduistering beleeft op bijna
2 minuten voor het theoretisch maximum van de eclips.
Nauwkeurigheid van de waarnemingen/berekeningen:
Ik ga ervan uit dat het berekende maximum als de tijdregistratie hiervoor voldoende nauwkeurig zijn uitvegoerd.
Ter vergelijk voor Utrecht berekent ASTRONOM het maximum op 5:22:38 bij een grootte van 0,893. Dit komt aardig
overeen met datgene wat in de sterrengids 2003 wordt opgegeven (maximum 5:33 bij een grootte van 0,893), Bij de
extrapolatie naar de coördinaten van de waarneemlocatie op Vlieland verwacht ik geen grote fouten die het waargenomen
tijdsverschil verklaren. De waarneemlocatie is bepaald via een GPS en op de topografische kaart van Vlieland (1:25000)
aangetekend.
X134,198 ; Y590,266 (53°17'55"NB ; 05°04'31"OL WGS84) ; Delta_T = 64,56 s. (31-05-2003)
De tijdswaarneming: Ter plaatse op Vlieland is de locale tijd gemeten met een GPS (Garmin Venture) en vervolgens is de
systeemtijd van de laptop hieraan zo goed mogelijk gelijk gezet. (fout +/-1 seconde). Na afloop van de metingen is de
systeemtijd weer gecontroleerd met de GPS.
Natuurlijk is het niet uit te sluiten dat hierbij vergissingen zijn gemaakt, maar de eindcontrole maakt de kans hierop wel
klein. Het verlopen/drift van de systeemtijd tijdens de metingen is niet waargenomen.
Het tijdsverloop tussen de metingen/meettijd en het wegschrijven van de data bedroeg niet meer dan 2 tot 5 seconden.
Rond het tijdstip van de eclips was er een flauwe nevel aan de noordoostelijke hemel, doch de opkomende “hoorn” van de
verduisterde Zon had geen enkele moeite daar doorheen te prikken. Na het opkomen der zon nam deze nevel snel af.
Verder is bewolking/sluier die dag niet meer waargenomen.
Wanneer er inderdaad een fenomeen bestaat van het niet samenvallen van de tijdstippen zou er mogelijk het
volgende aan de hand kunnen zijn.
1. Tijdens de vroege eclips vonden 2 effecten plaats; enerzijds wordt een alsmaar groter deel van de Zonneschijf
afgeschermd, terwijl de opkomende zon ook een lichtkracht toeneemt. (met name de blauwe component van het
hemellicht)
2. Tijdens dat wij op Vlieland het maximum van de eclips beleefden, is de eclips voor waarnemers in het oosten
alweer aan het afnemen. Mogelijk dat de sensor heeft gereageerd op een toename van strooilicht uit oostelijke
richting.
3. Invloeden van de atmosferische straalbreking (theoretische afplatting van de zonneschijf bedroeg bijna 11%
tijdens het maximum van de eclips) . Tijdens de opkomst van de zon vindt ook de grootste lichtgradiënt plaats over
de Zonneschijf, en dit verandert snel naarmate de Zon hoger boven de kim komt. (De zonnesikkel viel rond
~5:33:15 samen met het onderste (=lichtzwakste) gedeelte van de Zonneschijf, of wel de beide hoorns van de
Zonnesikkel bereikten op dat moment een zelfde hoogte boven de horizon)
4. Anders?
Ik ben benieuwd of dit fenomeen ooit is waargenomen en of er een dergelijke verklaring voor bestaat.

Bijlage II (vervolg verslag van de eclips van 31 mei 2003) :
Omrekening van de gemeten lichtsterkte naar de eenheid Lux.
Op 13 juli 2003 kon een ijkmeting plaat vinden voor de omrekening naar de eenheid Lux. Hiervoor is een
luxmeter (MS-1300 Voltcraft) gebruikt.
Aan het begin van de avond is een meting gedaan. Die dag was vrij warm 25°C en vrij helder (opgave KNMI:
bewolking 1 octa ; wind NO 4)
Door vergelijking van 26 meetwaarden van de sensor met die van de luxmeter levert na interpolatie de
onderstaande vergelijking op die binnen 5% betrouwbaar over het meetbereik en de gemeten waarden:
met
7
6
5
4
3
2
( 1,
43⋅
p − 7,
26 ⋅ p + 14,
51⋅
p −13,
98⋅
p + 6,
41⋅
p − 0,
9 ⋅ p + 0,
p)
Lx ≅ 1000 ⋅
23⋅
p =
m
1000
ofwel voor de gemeten warden:
⎛
⎞
⎜ m ⎛
⎞
⎜ m ⎛
⎞
⎜
m ⎛ m ⎛ m
⎞
⎜
⎛
m ⎞⎞
Lx ≅ m ⋅ 0,
23 − 0,
9 − 6,
41−
⎟⎟
⎟⎟
⎜ ⎜ ⎜ ⎜
13,
98 − ⎜14,
51−
⎜7,
26 −1,
43 ⎟⎟
1000
⎟⎟
⎟⎟
⎝ ⎝
1000 ⎝ 1000 ⎝ 1000 ⎝ 1000 ⎝ 1000 ⎠⎠
⎠⎠
⎠⎠
Hierin is m de gemeten intensiteit van de sensor (zie de grafieken) en Lx de lichtsterkte in Lux.
OPM!
Een kanttekening moet worden gemaakt : De gebruikte lux meter bezit een gevoeligheid over het gehele
zichtbare zonlichtspectrum ( hoogste gevoeligheid ~600nm) terwijl de eclipssensor juist gevoelig is in de
bandbreedte van 300nm – 400 nm