RAMEN EN DEUREN - FFC

Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid 

modulair handBoek hout 

Ramen en deuRen 

deel I

MODULAIR HANDBOEK HOUT 

Ramen en deuren 

Deel 1 : Enkelvoudige ramen en deuren 

met horizontale overspanning 

FONDS VOOR VAKOPLEIDING IN DE BOUWNIJVERHEID (FVB) 

Koningsstraat 45 – B-1000 Brussel 

Tel.: +32 2 210 03 33 – Fax: +32 2 210 03 99 

Website: www.debouw.be - E-mail: info@fvbffc.be

@ Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid, Brussel, 2007. 

Alle rechten van reproductie, vertaling en aanpassing onder eender welke vorm, voorbehouden voor alle landen, 

D/2003/1698/05 

2

Ramen en deuren - Deel 1 

Voorwoord 

Het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (FVB) kreeg de afgelopen 

jaren steeds meer vragen om een degelijk naslagwerk voor de schrijnwerkertimmerman. 

Alhoewel er heel wat boeken over hout en houtbewerking bestaan, is dit 

werk een niet te missen aanvulling: het geeft enerzijds een overzicht van de 

hedendaagse producten, technieken en toepassingen en sluit anderzijds aan 

bij de reeds bestaande beroepsprofielen die stap voor stap omgezet worden 

in opleidingsprogramma’s. Ook nieuwe ontwikkelingen in het opleidingslandschap 

(het stijgend belang van de bijscholing van de arbeiders, de invoering 

van het modulair beroepsonderwijs, e.a.) maakten de opmaak van een nieuw 

type handboek noodzakelijk. 

Vele slimme mensen met slimme handen hebben met dit werk een onschatbare 

bijdrage geleverd om het vakmanschap in ons land op een hoger peil 

te brengen. Dit handboek richt zich dan ook tot iedereen die het vak onder 

de knie wil krijgen; in bevattelijke taal en in een sterk visuele stijl worden alle 

aspecten van het beroep in de kleinste bijzonderheden omschreven en uitgelegd. 

De lezer zal er een schat aan informatie in vinden, de opleider wordt 

een handleiding aangereikt die hem toelaat alle aspecten van het beroep aan 

te leren. 

Bij de samenstelling van de werkgroep was de inbreng van o.a. de beroepsorganisaties 

van doorslaggevend belang. Alleen zo kan immers een brug 

worden geslagen tussen het opleidingsveld en de realiteit van werkvloer of 

bouwplaats. 

Ten behoeve van de gebruikers werd het naslagwerk opgedeeld in zeven 

vakgebieden die samen goed zullen zijn voor een 30-tal modules van elk 60 

tot 200 pagina’s. 

Voor diegenen die zich meerdere delen, of de volledige reeks willen aanschaffen, 

werd een bijbehorende opbergmap ontwikkeld. De structuur van 

de complete reeks vindt u op de keerzijde van de cover. 

Veel leesplezier en vooral succes ! 

Stefaan Vanthourenhout, 

FVB-Voorzitter. 

Voorwoord 3

4 


Redactie 

Hoofdredacteur: 

Redactie 

Arch. Edwin De Ceukelaire 

Redactiecomité: 

Taaladvies: 

Yvo Borry, Jan Claus, Kris Dejonghe, Paul Delcour, Bernard Despiere, 

Marc Nuytemans, René Van Begin, André Van de Velde, Peter 

Vantuyckom, Etienne Moernaut, André De Potter, Jeroen Doom en 

Chris Decaesstecker 

Terminologie: 

Karel De Groote 

André Van de Velde 

Tekeningen en illustraties: 

Peter Vantuyckom en Paul Delcour


Inhoud 

Deel 1: Enkelvoudige ramen en deuren met horizontale 

overspanning 

1 Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 

2 Terminologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 

3 Materialen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 

3.1 Hout . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 

3.2 PVC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 

3.3 Aluminium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 

3.4 Staal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 

3.5 PUR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 

4 Raam- en deurtypes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 

5 Profilering en verbinding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 

5.1 Algemene principes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 

5.2 Slagbuitenschrijnwerk in hout . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 

5.3 Slagbuitenschrijnwerk in PVC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 

5.4 Slagbuitenschrijnwerk in aluminium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 

5.5 Slagbuitenschrijnwerk in staal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 

Inhoud 5

6 


6 Industriële toepassingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 

Inhoud 

6.1 Vast raam in hout . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 

6.2 Vast raam in PVC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 

6.3 Vast raam in aluminium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 

6.4 Vast raam in staal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 

6.5 Vast raam in PUR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 

6.6 Enkel vleugelraam in hout . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 

6.7 Enkel vleugelraam in PVC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 

6.8 Enkel vleugelraam in aluminium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 

6.9 Enkel vleugelraam in staal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 

6.10 Enkel vleugelraam in PUR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 

6.11 Dubbel vleugelraam in hout . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 

6.12 Dubbel vleugelraam in PVC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 

6.13 Dubbel vleugelraam in aluminium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 

6.14 Dubbel vleugelraam in staal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 

6.15 Dubbel vleugelraam in PUR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 

6.16 Draaikipraam in hout . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 

6.17 Draaikipraam in PVC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 

6.18 Draaikipraam in aluminium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 

6.19 Draaikipraam in staal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 

6.20 Draaikipraam in PUR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 

6.21 Deur zonder glas in hout . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 

6.22 Deur zonder glas in PVC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 

6.23 Deur zonder glas in aluminium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 

6.24 Deur zonder glas in staal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 

6.25 Deur met glas in hout . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 

6.26 Deur met glas in PVC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 

6.27 Deur met glas in aluminium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 

6.28 Dubbel deur met glas in staal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 

6.29 Deur met glas in PUR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 

7 Beglazing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 

7.1 Glas en licht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 

7.2 Soorten glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 

7.3 Productie van floatglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 

7.4 Gehard glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 

7.5 Samengesteld glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 

7.6 Plaatsen van glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 

8 Isolatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 

8.1 Algemene principes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 

8.2 Isolerende waarde van glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 

8.3 Thermische isolatie van ramen en deuren in aluminium . . . . . . . 76 

8.4 Ventilatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77


9 Inbraakvertraging. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 

9.1 Preventie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 

9.2 Eenvoudige inbraakvertragende middelen . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 

9.3 Professionele inbraakvertragende middelen . . . . . . . . . . . . . . . . 81 

9.4 Inbraakvertragende deuren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 

9.5 Inbraakvertragende ramen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 

9.6 Inbraakvertragend glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 

9.7 Rolluikbeveiliging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 

10 Afwerking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 

10.1 Hout . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 

10.2 PVC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 

10.3 Aluminium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 

10.4 Staal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 

10.5 PUR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 

11 Verklarende woordenlijst. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 

Deel 2: Ramen en deuren met niet-horizontale overspanning 

en schuiframen 

1 Algemeen 

2 Ramen en deuren met gebogen overspanning 

3 Ramen en deuren met schuine overspanning 

4 Specifieke en meervoudige ramen en deuren 

5 Schuiframen 

6 Beglazing 

7 Afwerking 

8 Verklarende woordenlijst 

Inhoud 7

8 

Ramen en deuren - Deel 1


1 Algemeen 

Voor het maken van buitenschrijnwerkelementen kan de bouwheer doorgaans 

uit vijf verschillende materialen kiezen. Er zijn constructies in hout, 

PVC, aluminium, staal en polyurethaan hardschuim. Zowel esthetische, praktische, 

als financiële overwegingen kunnen deze keuze beïnvloeden. 

Het materiaal voor buitenschrijnwerk in België is ongeveer verdeeld op volgende 

manier: 50 % hout, 30 % kunststof en 20 % metaal. 

Wie voor hout kiest, heeft keuze uit een groot aantal houtsoorten, elk met 

zijn specifieke kenmerken en eigenschappen. 

Hout als buitenschrijnwerkelement laat heel wat afwerkingsmogelijkheden 

toe: licht of donker, dekkend of niet dekkend, verschillende kleuren enz. 

Bovendien zorgen de solventvrije afwerkingproducten ervoor dat houten buitenschrijnwerkelementen 

milieuvriendelijk afgewerkt worden en een jarenlange 

garantie op kleurvastheid krijgen, mits het nodige onderhoud. 

Raam in hout 

Profel NV / Overpelt 

Hoofdstuk 1: Algemeen 9

10 

Raam in PVC 

Engels NV / Lokeren 

Raam in aluminium 



In PVC zorgen een kamersysteem en een inwendige versterking met metalen 

profielen voor de isolatie en stevigheid van ramen en deuren. 

Buitenschrijnwerkelementen in aluminium bestaan uit kokerprofielen. 

Ondanks de dunwandige opbouw is de stabiliteit groot en het onderhoud 

minimaal. De meeste gordijngevels van kantoorgebouwen of wolkenkrabbers 

zijn uit aluminium vervaardigd. 

Hoofdstuk 1: Algemeen


Bij de stalen ramen en deuren kunnen, dankzij hun voortreffelijke stabiliteit, 

heel dunne profielen worden toegepast. Die zijn bovendien goed bestand 

tegen mechanische beschadiging (schokken, stoten). 

Stalen ramen 

Jansen / CH-Oberriet SG 

Hoofdstuk 1: Algemeen 11

12 

Raam in PUR 

Belcopur / Houthalen 

Raam in combinatie 

hout en aluminium 

Unilux 


Buitenschrijnwerkelementen in PUR bestaan uit massieve polyurethaan 

hardschuim profielen met ingeschuimde aluminiumkern. Deze kern draagt 

niet alleen bij tot de mechanische weerstand van de draagprofielen, hij heeft 

ook een technische functie bij de verwerking van profiel tot buitenschrijnwerkelement. 

Naast hout, aluminium, staal, PUR en PVC worden er ook ramen vervaardigd 

uit rvs, brons of combinaties van materialen, zoals hout, PVC en aluminium. 

Deze worden evenwel niet in dit handboek behandeld. 

Hoofdstuk 1: Algemeen


2 Terminologie 

Het gebruik van de juiste Nederlandse benaming voor onderdelen en begrippen 

van buitenschrijnwerk, gevelbekledingen, beglazing, isolatie, verbindingen, 

profileringen, enz. is belangrijk om te komen tot eenvormigheid en juist 

woordgebruik, zowel in het onderwijs als in de houten bouwindustrie. Het 

komt vaak voor dat streekgebonden en dialectische benamingen in de vakliteratuur 

terechtkomen en dat de betekenis ervan verkeerd of onduidelijk 

geïnterpreteerd wordt. 

Het Groot Woordenboek der Nederlandse Taal, de Technische 

Encyclopedieën, het Technisch Woordenboek, NBN, STS, TV’s bevatten 

tal van woorden, uitdrukkingen en verklarende teksten in verband met een 

aanvaardbare technische terminologie. Hoewel de wetenschappelijke literatuur 

voorhanden is, komt het toch nog vaak voor dat slechts een beperkt 

deel van de gangbare benamingen is opgenomen en sommige uitdrukkingen 

helemaal niet voorkomen in deze verzamelwerken. 

Achteraan kan je een woordenlijst vinden met uitdrukkingen en benamingen, 

een voorkeurbenaming, een korte beschrijving en mogelijke varianten. 

Ramen en deuren in 

hout 

AVL NV / Beringen 

Hoofdstuk 2: Terminologie 13

14 

Terminologie 

Tekening: Paul Delcour 

TV 221 - CSTC 


Waterdichting tussen kozijn en 

vleugel 

1. Regenwaterprofiel 

2. Decompressiekamer 

3. Afvoeropening in kozijndorpel 

4. Winddichting 

5. Druiplijst 

Hoofdstuk 2: Terminologie 

BUITEN BINNEN 

Waterdichting tussen ruit en raam 

6. 1 ste waterdichting 

7. 2 de waterdichting 

8. Beslaggroef 

9. Draineerbuis vleugel


3 Materialen 

3.1 Hout 

Hout voor buitenschrijnwerk is een traditioneel materiaal. Volledige houten 

constructies maken momenteel nog deel uit van ons hedendaags geschiedkundig 

patrimonium. Het intact blijven van de houten buitenconstructies is 

een duidelijk bewijs voor de kwaliteit van het materiaal. 

Houten buitenschrijnwerk onderscheidt zich van de overige materialen enerzijds 

door het specifieke uitzicht van zijn onderdelen, zijn natuurlijke kleuren, 

zijn stabiliteit, zijn hoge mechanische weerstand tegen vervorming en luchtverontreiniging, 

zijn duurzaamheid en zijn voortreffelijke isolatievermogen. 

Anderzijds kunnen we het uitzicht ervan blijvend behouden door het eens op 

te frissen of zelfs helemaal veranderen. 

Het materiaal voor buitenschrijnwerk wordt in België vaak aan ongunstige klimatologische 

omstandigheden blootgesteld. Dit heeft een negatieve invloed 

op de gevelelementen van een gebouw en daarom moet hout voor buitenschrijnwerk 

aan een aantal voorwaarden voldoen. 

Op volgende pagina vind je een tabel met enkele veel voorkomende houtsoorten 

die in aanmerking komen voor het maken van buitenschrijnwerkelementen. 


in hout 

Serge Brison 

Grandjean / Profondeville 

Hoofdstuk 3: Materialen 15

16 


Handelsnaam Botanische naam Duurzaamheidsklasse 

De voornaamste eigenschappen van hout voor buitenschrijnwerk zijn: 

• een duurzaamheid van minimum klasse I, II of III bezitten, waarbij de duurzaamheidklasse 

III een bijkomende biologische bescherming moet krijgen 

tegen verblauwing; 

• het hout moet ook een hoge stabiliteit en een goede mechanische weerstand 

bezitten; 

• er mogen geen zichtbare gebreken, zoals kwasten, barsten, harsgallen, 

uitgespoelde inhoudstoffen, enz. in de stukken voorkomen; 

• het vochtgehalte van het gebruikte hout moet tussen 12 en 18 % liggen 

(STS 52). 

• de stukken mogen geen zichtbare gebreken vertonen: weke kwasten, 

gedraaide vezel, bast, sterscheuren, onechte kern (rot), vriesbarst, ringscheuren, 

spintlagen, interne scheuren, kapbreuken, wonden, steken, 

wormgaten, rot of uileveer. 

De houtdraad moet minder dan 5% kromming hebben. 

Vaste knoesten zijn toegelaten en loszittende kwasten met minder dan 5 

mm diameter en minstens 5 mm van een scherpe kant verwijderd worden 

geduld. Merg is niet toegelaten. 

Bron: Pratique du bois – 35 essences et leurs fiches techniques/Fédération Nationale 

des Négociants en bois – Brussel, pp. 94-95 

Hoofdstuk 3: Materialen 

Kleur 

GESCHIKT VOOR RAMEN EN DEUREN 

Gemiddelde 

Volumemassa 

kg/m 3 (H = 15 %) 

Maatvastheid 

Acajou d'Afrique Khaya spp. III rose tot helder roodbruin 530 stabiel 

Acajou d'Amérique Swietenia macrophylla II bruinrood tot helder bruin 550 zeer stabiel 

Afrormosia Pericopsis elata I/II goudbruin 700 stabiel 

Afzélia Apa, Bella, Chanfuta, 

Lingué, Pachyloba 

Afzelia spp. I helder oker tot bruinrood 800 zeer stabiel 

Afzélia Doussié Afzelia bipindensis I helder oker tot bruinrood 800 zeer stabiel 

Europese eik Quercus robur et Q. petraea II/III geel tot helder bruingeel 700 minder stabiel 

Witte Amerikaanse eik Quercus spp. II/III helder tot goudbruin 750 minder stabiel 

Epicéa Picea abies IV witachtig bruingeel 450 stabiel 

Framiré Terminalia ivorensis II/III geel tot helder bruingeel 550 stabiel 

Hemlock Tsuga heterophylla IV geelgrijs tot bruingrijs 450 stabiel 

Iroko (Kambala) Chlorophora excelsa et C. regia I/II goudgeel tot donkerbruin 650 zeer stabiel 

Jatoba Hymenaea courbaril II oranjerood tot roodbruin 900 stabiel 

Makoré Tieghemella heckelii I rosbruin tot roodbruin 660 stabiel 

Mengkulang Heritiera spp. IV roodbruin 680 stabiel 

Meranti, Red Shorea spp. II/IV roodbruin tot rosbruin 550 stabiel 

Merbau Intsia spp. I/II helderbruin tot roodbruin 800 zeer stabiel 

Moabi Baillonella toxisperma I rosbruin tot roodbruin 850 stabiel 

Movingui Distemonanthus benthamianus III helgeel tot bruingeel 700 stabiel 

Niangon Heritiera utilis et H. densiflora III rosbruin tot roodbruin 700 stabiel 

Oregon pine Pseudotsuga menzieii III helder tot helderbruin 550 stabiel 

Padouk Pterocarpus soyauxii I rood tot paarsrood 750 zeer stabiel 

Panga-Panga Millettia stuhlmannii II zwartbruin 850 stabiel 

Pin des Landes Pinus pinaster III/IV gestreept roodachtig bruin 620 minder stabiel 

RNG Pinus sylvestris III/IV helder tot gelig roodbruin 500 stabiel 

Grenen Pinus sylvestris III/IV helder tot gelig roodbruin 500 stabiel 

Pitch-pine Pinus caribaea III helderbruin tot roodbruin 700 stabiel 

Sapelli Entandrophragma cylindricum III roodbruin 650 stabiel 

Sipo Entandrophragma utile II/III roodbruin 650 stabiel 

Southern pine Pinus spp. III helder geelbruin 540 stabiel 

Tatajuba Bagassa guianensis I/II goudbruin tot bruin 800 stabiel 

Teak Tectona grandis I midden- tot donkerbruin 650 zeer stabiel 

Tola Gossweilerodendron balsamiferum II/III rossig geelbruin 500 stabiel 

Tornillo Cedrelinga catenaeformis III rose beige tot havanabruin 550 stabiel 

Wengé Millettia laurentii II zwartbruin 850 stabiel 

Western pine Pinus spp. IV geel tot helder roodbruin 450 stabiel 

Western red cedar Thuya plicata II bruin 370 stabiel


Bepaalde houtsoorten moeten, voor het aanbrengen van de afwerkingssystemen, 

een reinigingsvoorbehandeling ondergaan. Dit is nodig om de mogelijke 

nadelige inhoudstoffen te neutraliseren en de hechting van de afwerkingslagen 

niet te verhinderen. Deze behandeling kan bijvoorbeeld bestaan 

uit ontvetten. 

3.2 PVC 

Sinds enkele decennia is het gebruik van kunststoframen in België sterk toegenomen. 

Onder de vele kunststoffen met uiteenlopende eigenschappen is 

hard polyvinylchloride (PVC) tot op heden de meest gebruikte kunststof voor 

buitenschrijnwerk. 

Voorts worden ook andere kunststoffen zoals polyurethaan (PUR) en polyphenyleenoxide 

(PP) toegepast. De opkomst van de kunststoframen is 

begonnen in 1954 en PVC was het eerste synthetisch materiaal dat ingang 

vond in de schrijnwerkerij. 

Het materiaal voor buitenschrijnwerk in hard PVC moet logischerwijze van 

een goede kwaliteit zijn. De samenstelling van de compound waaruit de profielen 

worden geëxtrudeerd, vraagt evenwicht en homogeniteit. 

De mechanische weerstand van een PVC-profiel voor buitenschrijnwerk 

beperkt zich niet enkel tot slagvastheid, maar het moet ook stabiliteit, dichtheid, 

elasticiteit, stijfheid en maatvastheid bezitten. 

De eigenschappen van het hard PVC zijn vastgelegd in voorschriften zoals: 

• STS-52 addendum, 

• STS-52.12 buitenschrijnwerk, vensters, vensterdeuren en lichte gevels, 

• bepalingen Butgb: technische goedkeuring, met doorlopende goedkeuring 

van de PVC-profielen. 

PVC-raam- en deurprofielen bezitten een kamersysteem dat sterk verschillend 

kan zijn naargelang de bestemming van het profiel en zijn fabricatie. 

Het kamersysteem vindt zijn oorsprong in het stabiliserende, isolerende en 

sterkte-effect van deze werkwijze. Op dit ogenblik is een uitvoering in een 

vier-, zelfs een vijfkamersysteem geen zeldzaamheid. 

De meeste profielen worden versterkt met een metalen versterkingsprofiel, 

dat vóór het samenbrengen van het kader en de vleugel in een vrije kamerruimte 

wordt geschoven. 

Oorsprong van PVC 

Hans Dendooven / Hoeilaart 


18 

Samenstelling 

compound 

Deceuninck Plastics 

Industries NV / Hooglede-Gits 


Het hoofdprofiel van een raam of een buitendeur heeft een minimumdikte 

van 60 tot 70 mm. Het hele systeem bestaat uit basisprofielen waarop supplementaire 

profielen worden opgebouwd, zoals afvoerlijsten, glaslatten, versterkingsprofielen, 

enz. zodat men constructief diverse raam- en deurvormen 

kan uitvoeren. 

De profielen worden via extrusie uit een compound getrokken in een continu 

productieproces. Het product van dit productieproces is een wit, gestandaardiseerd 

en glad kokerprofiel dat op één enkele lengtemaat van 6 m 

wordt afgekort. 

Men heeft ook gekleurde uitvoeringen, met enkel aan de buitenkant van het 

gevelelement een gekleurde acryllaag (PMMA), die in een aantal standaardkleuren 

verkrijgbaar is. 

Hoofdstuk 3: Materialen


De acryllaag wordt in één bewerking samen met de basiskleur (wit) geëxtrudeerd, 

zodat er tussen het basisprofiel en de ongeveer 1 mm dikke kleurlaag, 

een homogene verbinding ontstaat. 

De beide componenten moeten een identieke waarde bezitten wat uitzicht, 

duurzaamheid en uitzetting betreft. Het oppervlak van de witte en de 

ge kleurde profielen is gesatineerd (halfmat) en kan eenvoudig proper gehouden 

worden door het regelmatig met water met een niet bijtende zeep te 

wassen. 

3.3 Aluminium 

Het materiaal aluminium vind je in de natuur niet in zijn normale handelsvorm. 

De basisgrondstof van aluminium is de delfstof bauxiet die in ruime 

mate aanwezig is in de aardkorst. De belangrijkste ontginningsgebieden zijn 

Guinea, Australië en Rusland. 

De delfstof wordt via een chemisch productieproces omgevormd tot een wit 

poeder dat in vaktermen aluminaat genoemd wordt. 4,6 ton bauxiet levert 

1 ton aluminaat op. Door middel van elektrolyse wordt vloeibaar aluminium 

verkregen. Voor aluminium in de bouwnijverheid worden er dan legeringen 

van magnesium en silicium toegevoegd om de mechanische eigenschappen 

en de weerstand tegen corrosie te verhogen. 

Dit mengsel wordt vervolgens in ronde staven gegoten die de basisvorm zijn 

voor het extrusieproces: de ronde staven worden opgewarmd tot 510° - 540° 

en onder hoge druk door een stalen matrijs geperst. 

Op deze manier krijgt men blankgetrokken aluminium kokerprofielen met 

één, twee of drie kamers en met een materiaaldikte van 1,6 tot 2 mm. 

Thermisch geïsoleerde aluminiumprofielen bezitten een doorlopend isolatieprofiel 

waardoor de buisvormige elementen zonder koudebrug met elkaar 

verbonden zijn. De dichting tussen de onderscheiden delen van het gevelelement 

gebeurt doorgaans met een zelfklemmend, soepel neopreenprofiel. 

Voor de uitvoering verwijzen we naar de technische goedkeuring van BUtgb 

en de STS 52.0. 


in aluminium 

Studio Claerhout 

Van Severen / Bonheiden 


20 

Stalen deuren en 

ramen 

Jansen / CH-Oberriet SG 


3.4 Staal 

De basisgrondstof van staal, ijzererts, is op aarde ruim voorhanden. Een 

andere "grondstof" die voor het vervaardigen van staal vaak gebruik wordt, 

is gerecycleerd schroot. 

Staal is dus 100 % herbruikbaar, wat uit ecologisch oogpunt een belangrijk 

pluspunt is, vergeleken bij sommige van zijn concurrenten. 

In een hoogoven wordt door het smelten van ijzererts gietijzer verkregen, het 

basismateriaal van staal. 

Door een affinageproces wordt het gietijzer in staal omgezet. Het aldus verkregen 

staal wordt gewalst en uit walsplaten worden profielen gevormd. 

Voordelen van staal 

- Daar waar de fysische eigenschappen van andere materialen zich er niet 

toe lenen, kunnen met staal complexe en/of buitenmaatse ensembles 

worden gerealiseerd. 

- Inbraakvertragende, kogelwerende en explosiebeveiligende eigenschappen. 

- Een grotere stabiliteit dankzij de gelaste verbindingen. 

- Een behoorlijk elastisch raamwerk. 

- Meer lichtinval door het gebruik van smallere profielen. 

Men dient een onderscheid te maken tussen staalconstructies met en zonder 

thermische "snede" of onderbreking. 

Profielen zonder thermische onderbreking zijn koudgevormde buisprofielen 

met een minimum wanddikte van 1,5 mm. 

Profielen met thermische snede worden geassembleerd uit 2 stalen halfkokers 

met een wanddikte van 1,5 mm, verbonden door een isolerende kunststofstrip. 

De profielen worden op twee verschillende manieren vergaard: 

- door elektrisch lassen over de hele omtrek van de verbindingsnaad, bij 

assemblage van twee koudgeprofileerde kokerprofielen; 

- door het vouwen en ineenfelsen van de uiteinden tot één geheel. 

Hoofdstuk 3: Materialen


3.5 PUR 

Polyurethaan (PUR) is een kunststof die behoort tot de groep van de duromeren, 

wat betekent dat hij zich niet meer vervormt na uitharding door hittewerking. 

De mechanische eigenschappen van polyurethaan blijven nagenoeg 

onveranderd onder temperaturen gaande van – 40° C tot + 110° C. 

Polyurethaan is heel goed bestand tegen chemische stoffen, zuren, basen, 

cement, olie, teer en luchtverontreiniging… 

De thermisch isolerende eigenschappen zijn prima. 

Ook de verwerkingsmogelijkheden liggen goed, zoals bij hout. Polyurethaan 

zagen, boren, frezen, lijmen is geen probleem. 

De ramen worden samengesteld uit profielen van integraal gehard schuin 

(densiteit van 0,6 g/cm 3 ), versterkt met een centrale aluminiumkern die volledig 

hecht aan de sluitende pasvorm van het schuim. 

De alu verstijvingsprofielen fungeren als verbindingsstukken doordat ze ingeklemd 

zitten in de holle PUR-vorm waarin hoeksluitstukken vast verlijmd zijn. 

Ramen en deuren in 

PUR 



22 



4 Raam- en deurtypes 

Raam- en deurtypes worden ingedeeld op basis van: 

• constructie, 

• vorm, 

• beweging. 

In de gevelzichten van de architectuurplannen komen de voorstellingstekens 

of conventionele tekens voor. 

Raam- en deurtypes 



Principe van 

conventionele tekens 

Paul Delcour 

Hoofdstuk 4: Raam- en deurtypes 23

24 

Enkele conventionele 

tekens bij ramen en 

deuren 

Paul Delcour 


Indien alles in overeenstemming wordt gebracht met de prEN 12 519, 

wordt alles omgekeerd, m.a.w. volle lijnen worden stippellijnen en 

omgekeerd. 

Ze bepalen het type van het buitenschrijnwerkelement en de draaizin volgens 

DIN-norm (in uurwerkzin opendraaien is links, in tegenuurwerkzin opendraaien 

is rechts). De draaizin wordt in de gevelzichten schematisch weergegeven 

door een gelijkbenige driehoek met een horizontale of verticale basis. 

De basis van de driehoek duidt de scharnierzijde aan, de punt van de driehoek 

de sluitzijde. Het kruisje geeft de vaste delen weer. 

Hoofdstuk 4: Raam- en deurtypes


5 Profilering en verbinding 

5.1 Algemene principes 

Een buitenschrijnwerkelement bestaat meestal uit twee grote delen: 

• het kozijn of vaste kader, het gedeelte verankerd aan het gebouw; 

• de vleugel, het vaste of beweegbare gedeelte in het kozijn. 

Naar plaatsing van een buitenschrijnwerkelement in de muuropening onderscheiden 

we twee soorten buitenschrijnwerk: 

slagbuitenschrijnwerk 

De totale kozijnbreedte is altijd groter dan de breedte van de muuropening. 

De kozijnhoogte is groter zonder toepassing van een rolluik of 

gelijk aan de hoogte van de muuropening bij toepassing van een rolluik. 

Anders gezegd: het schrijnwerkelement zit voor een gedeelte achter de 

buitenmuuropening en is dus niet volledig zichtbaar. 

Slagbuitenschrijnwerk 

DM ramen / Lokeren 

Hoofdstuk 5: Profilering en verbinding 25

26 

Blokbuitenschrijnwerk 

Wymar International / Oeselgem 

Opdekschrijnwerk 

Paul Delcour 


blokbuitenschrijnwerk 

De totale buitenafmetingen van het schrijnwerkelement zijn kleiner dan 

de afmetingen van de muuropening. Het schrijnwerkelement zit tussen 

de buitenmuur en is dus volledig zichtbaar. 

Bij het slagen blokbuitenschrijnwerk komt, naast gelijkliggend en 

terugliggend schrijnwerk, opdekschrijnwerk het meest voor. 

opdekschrijnwerk 

De vleugel ligt aan de binnenzijde op het kozijn, zodat de gepaarde zijden 

niet in hetzelfde vlak liggen. Op deze manier wordt de voeg, ontstaan door 

de zijdelingse speling tussen de vleugel en het kozijn ontdoken (onzichtbaar). 

Hoofdstuk 5: Profilering en verbinding


De opdek is het gedeelte van de vleugel dat op de gepaarde zijde van 

het kozijn ligt, de totale opdek is het gedeelte van de vleugel in principe 

het kozijn ligt. Komt vooral voor bij draai-, draaikip-, val-, schuifkip- en 

schuifvouwramen/deuren. 

gelijkliggend schrijnwerk 

De vleugel en het kozijn liggen aan de binnenzijde gelijk, de gepaarde 

zijden liggen dus in hetzelfde vlak. Wanneer de kozijndikte groter is 

dan de vleugeldikte liggen de buitenzijden, de ongepaarde zijden, niet 

in hetzelfde vlak. Er is een zichtbare voeg tussen kozijn en vleugel, 

ontstaan door de zijdelingse speling. Dit komt voor bij tuimel- en wentelramen. 

terugliggend schrijnwerk 

De gepaarde kant van de vleugel ligt binnen de dikte of breedte van het 

kozijn. Het komt voor bij schuifdeuren, hefschuifdeuren en schuiframen. 

Buitenschrijnwerk in hout komt vooral voor als opdek- of gelijkliggend slagbuitenschrijnwerk 

en terugliggend blokbuitenschrijnwerk. 

Buitenschrijnwerk in PVC en aluminium komt vooral voor als opdek- of gelijkliggend 

slagbuitenschrijnwerk. 

Gelijkliggend 

schrijnwerk 

Paul Delcour 

Terugliggend 

schrijnwerk 

Paul Delcour 


28 

Dubbele aanslag 

Paul Delcour 

Dubbele aanslag 

Paul Delcour 


5.2 Slagbuitenschrijnwerk in hout 

5.2.1 Sponningen aan vleugel en kozijn 

dubbele aanslag 

Rondom de vleugel worden twee sponningen gefreesd, onafhankelijk 

van de twee sponningen in het kozijn. 

dubbele aanslag 

Rondom de vleugel worden twee sponningen gefreesd, onafhankelijk 

van de drie sponningen in het kozijn. De eerste sponning maakt het 

mogelijk een sluitsysteem in te werken, de tweede sponning maakt het 

mogelijk het schrijnwerkelement wind-, water- en geluiddicht te krijgen. 



drievoudige aanslag 

Rondom de vleugel worden drie sponningen gefreesd, onafhankelijk 

van het aantal sponningen in het kozijn. 

glassponning 

De glassponningen worden afgestemd op de plaatsing van isolerende 

beglazing (dubbele beglazing of drievoudige beglazing). Isolerende 

beglazing moet in een verluchte, gedraineerde, glassponning geplaatst 

worden. 

De diepte van de glassponning varieert van 17 mm tot 22 mm, maar 

18 mm is de meest voorkomende afmeting. De diepte wordt soms ook 

de sponninghoogte genoemd, maar aangezien een groef bepaald wordt 

door breedte en diepte, krijgen deze benamingen ook de voorkeur bij 

de sponningen. 

Drievoudige aanslag 

Paul Delcour 

Glassponning 

Paul Delcour 


30 

Aansluiting tussen 

kozijn en vleugel 

Paul Delcour 


Voor het sponningvoorhout wordt minimum 15 mm voorzien, om eventuele 

vervormingen van het hout te voorkomen. 

De breedte van de glassponninggroef bedraagt 4 tot 10 mm, de diepte 

4 tot 6 mm. De verluchtingsgroef heeft als doel: 

• binnengekomen regenwater in de glassponning af te voeren; 

• de vochtcondensatie uit het hout en het eventueel binnengekomen 

regenwater zo vlug mogelijk te laten verdampen om niet te gaan 

inwerken op de dichtingen van de isolerende beglazing. 

De breedte van de (mogelijke) glasgroef bedraagt 4 mm, de diepte idem 

als de verluchtingsgroef, meestal 4 mm. De glaslatgroef heeft als doel: 

• de horizontale glaslat met een glaslatpennetje te verankeren; 

• een versterking van de verbindingen met conterprofilering bij de tussenregels 

en de posten; 

• een bijkomende verbinding door het pennetje in de opdekdikte van 

de hoekverbindingen bij de vleugel. 

5.2.2 De aansluiting tussen kozijn en vleugel 

semi-industrieel: het 4 mm-systeem met rechtstreeks of onrechtstreeks 

waterscherm 

Tussen de kozijn- en vleugelonderdelen is er een omtrekspeling van 

4 mm. Deze zijdelingse speling wordt soms de standaardsponning 

genoemd. 

De sluitplaatjes, nodig om de vleugel in het kozijn of de vleugel te sluiten, 

moeten nog in de kozijnonderdelen of vleugelonderdelen ingewerkt 

worden. 



Nu duiden we het verschil aan tussen de onrechtstreekse en rechtstreekse 

aansluiting tussen vleugel en kozijn. 

• Onrechtstreeks waterscherm: het regenwater tussen de vleugel en 

het kozijn wordt opgevangen binnenin de kozijndorpel in een houten 

decompressiekamer. Dit opgevangen water kan dan via afvoeropeningen 

in de kozijndorpel verdampen of naar buiten afgevoerd 

worden. 

• Rechtstreeks waterscherm: het regenwater tussen de vleugel en 

het kozijn wordt rechtstreeks opgevangen buiten de kozijndorpel 

in een geanodiseerd aluminium regenwaterprofiel. In dit regenwaterprofiel 

zijn er afvoeropeningen, waardoor het opgevangen water kan 

verdampen of afgevoerd worden. 

4 mm-systeem 

Siegenia / Sint-Martens-Latem 

Rechtstreeks en 

onrechtstreeks 

waterscherm 

Paul Delcour 


32 

Regenwaterprofiel 

bij een rechtstreeks 

waterscherm 

Paul Delcour 

Aansluiting kozijn 

en vleugel 

Paul Delcour 


AFVOEROPENINGEN 

industrieel: 11 mm- of 12 mm-systeem met onrechtstreeks of rechtstreeks 

waterscherm 

Tussen de kozijn- en vleugelonderdelen is er een omtrekspeling van 

11 mm of 12 mm. Deze zijdelingse speling wordt soms de eurosponning 

genoemd. 

De sluitplaatjes, nodig om de vleugel in het kozijn of de vleugel te sluiten, 

moeten we niet meer inwerken in de kozijn- of vleugelonderdelen. 

Ze moeten alleen nog op de juiste plaats in de beslaggroef of beslagsponning 

vastgeschroefd worden. 



5.2.3 Hang- en sluitpunten 

In de vleugel en het kozijn (in de hoogte, breedte of combinatie van beide) 

moeten we meerdere hangen sluitpunten plaatsen die de vleugel goed 

op het kozijn laten sluiten. Zo wordt de vleugel gelijkmatig tegen het kozijn 

gedrukt en blijft de goede werking van de dichting gewaarborgd. 

Het beslag zelf moet voldoen aan belangrijke eisen: 

• stabiel en uit een duurzaam materiaal vervaardigd worden; 

• goed functioneren; 

• veilig zijn; 

• soepel en makkelijk te bedienen. 

Sluitingen worden ingefreesd in de vleugel. Beslagfirma's en raamfabri kanten 

streven naar een uniforme beslaggroep voor de verschillende schrijnwerkelementen. 

Zo bestaat nu voor alle draairamen/deuren, draaikip ramen/deuren, 

tuimel- of wentelbeslag, schuifvouwbeslag... een uniformiteit in de ingefreesde 

beslaggroef. 

11-12 mm-systeem 

Hoofdstuk 5: Profilering en verbinding 33 

Roto 

Rechtstreeks en 

onrechtstreeks 

waterscherm 

Paul Delcour

34 

Universele beslaggroef 

bij 4 mm-systeem 

Paul Delcour 

Universele beslaggroef 

bij 11-12 mm-systeem 

Paul Delcour 


De universele beslaggroef wordt op een verschillende plaats in de vleugel 

gefreesd bij het 4 of 11-12 mm-systeem: 

• voor het 4 mm-systeem: het sluitplaatje wordt na het schuren van het 

ko zijn ingefreesd gelijk met de gepaarde zijde van het kozijn; 

• voor het 11-12 mm-systeem: het sluitpotje zit niet gelijk met de gepaarde 

zijde van het kozijn. 

5.2.4 Verbindingen 

verbindingen bij het kozijn 

De hoekverbindingen worden uitgevoerd met open doorgaande pen- en 

gatverbindingen waarbij de houtdikte verdeeld wordt in een oneven 

aantal delen. De open gaten komen in de horizontale stukken, de pennen 

aan de verticale stukken. Er komt geen kopshout van de stijlen 

op de muurdorpel, zodat er zich ook geen capillaire vochtopname kan 

voordoen. De pennen worden + 10 mm korter gezaagd dan de buitenafmetingen 

van het kozijn om zo vochtopname tegen te gaan. 



De dikte van de pennen en het profiel van de oneven verdeling zijn afgestemd 

op het profiel gefreesd aan de kozijndagkant. 

Verbindingen bij 

het kozijn 

Paul Delcour 


het kozijn 

Paul Delcour 


36 


de vleugel 

Paul Delcour 


verbindingen bij de vleugel 

De hoekverbindingen worden uitgevoerd met open doorgaande pen- en 

gatverbindingen waarbij de houtdikte verdeeld wordt in een oneven of 

even aantal delen. De open gaten komen in de verticale stukken en de 

pennen aan de horizontale stukken. Bij dubbele isolerende beglazing 

zijn er 5 of 6 delen, bij drievoudige isolerende beglazing zijn er 5, 6 of 7 

delen. 

Een even penverdeling bij de vleugel wordt toegepast omwille van: 

• een groter lijmoppervlak; 

• hetzelfde uitzicht van kozijn en vleugel aan buitenzijde, de ongepaarde 

zijde; 

• minder kopshout onderaan de vleugelbuitenkant zodat vochtopname 

vermeden wordt. 



De dikte van de pennen en het profiel van de oneven of even verdeling 

is afgestemd op de glassponning, gefreesd aan de dagkant van de 

vleugel. 

5.2.5 Zachte profilering 

Scherpe kanten bij hout, zeker als omtrek van kleine vlakken, zijn zeer 

kwetsbaar en splinters zorgen voor verwondingen. Door de oppervlaktespanning 

van het aangebrachte afwerkingproduct trekt het product 

terug op de zijvlakken waardoor de scherpe buitenhoek mager of helemaal 

onbedekt blijft. 

Een scherpe binnenhoek heeft een moeilijker onderhoud tot gevolg, 

daarom worden binnenhoeken, ook uit esthetisch oogpunt, zacht 

geprofileerd. 

Het zacht profileren bestaat uit een opronding met minimum straal van 

2 mm of een afschuining onder 45° en komt voor aan de zichtbare buiten- 

en binnenhoeken bij alle kozijn- of vleugelonderdelen. 

Op deze manier is er geen enkel contact meer tussen de verschillende 

stukken in het gepaarde en ongepaarde vlak. We spreken hier van een 

voegontduiking waardoor de verschillende kozijn- en vleugelstukken, 

vóór het samenstellen ervan, geschuurd kunnen worden. 

Verbinding bij 

de vleugel 

Paul Delcour 


38 

Plaats van de glaslat 

Paul Delcour 

Onzichtbaar nieten 

glaslat 

Contimeta NV / Gent-Oostakker 

Onzichtbaar nieten 

glaslat 

Contimeta NV / Gent-Oostakker 


5.2.6 De glaslat 

De doorsnede van de glaslatten is meestal afgestemd op het sponningvoorhout 

en bedraagt ongeveer 18 op 15 mm. Door de glaslatten zacht te 

profileren is het mogelijk de glaslat in hetzelfde vlak te positioneren als het 

gepaarde of ongepaarde vlak van de vleugel of het kozijn. De binnenglaslat 

heeft de voorkeur op de glaslat aan de buitenzijde. 

De positie van de glaslatten kan op drie manieren: 

• een vooruitliggende glaslat, 

• een terugliggende glaslat, 

• een gelijkliggende glaslat met voegontduiking waarbij de glaslat onderaan 

een opronding of een rondlopende schaduwvoeg van ongeveer 3 x 3 mm 

heeft. 



5.3 Slagbuitenschrijnwerk in PVC 

5.3.1 Sponningen aan kozijn- en vleugelprofielen 

De holle profielen voor de vleugel bezitten rondom een enkele, dubbele of 

drievoudige sponning (aanslag), onafhankelijk van de enkele sponning bij de 

kozijnprofielen. 

De holle geëxtrudeerde profielen in slagvast hard PVC voor de vleugel bezitten 

rondom een enkele, dubbele of drievoudige sponning (aanslag), onafhankelijk 

van de enkele sponning bij de kozijnprofielen. 

Sponningen 



Sponningen 

Paul Delcour 


40 

Glassponning en 

glaslat 

Vrebos-Stas NV / Overijse 


5.3.2 De glassponning en de glaslat 

De dubbele of drievoudige beglazing wordt geplaatst in een glassponning 

met minimum 20 mm diepte, dit volgens de richtlijnen van de STS 38 en 

voorschriften van fabrikant. De glassponning wordt gedraineerd door de 

kozijn- of vleugeldorpel te doorboren met 2 draineringssleuven van diameter 

5 en lengte 25 mm, waardoor via de holle kamers in de profielen een gecontroleerde 

verluchting ontstaat en eventueel condensatiewater kan afgevoerd 

worden. 

De doorsnede van de glaslatten is afgeschuind of geprofileerd om een 

optisch slanker uitzicht te krijgen. De glaslatten komen in de hoeken samen 

in het verstek. Het glas wordt op zijn plaats gehouden door de glaslatten 

over de hele lengte in de hoofdprofielen te klikken. Op deze manier is er een 

vlugge be- en ontglazing mogelijk. De glaslatten krijgen een aangeëxtrudeerde 

of gecoëxtrudeerde dichting mee. 

5.3.3 Aansluiting tussen kozijn en vleugel 

Alle vleugel- en kozijnprofielen sluiten industrieel aan op een onrechtstreeks 

waterscherm waarbij de sluitplaatjes, nodig om de vleugel in het kozijn of de 

vleugel te sluiten, met corrosiewerende schroeven op de profielen worden 

geschroefd. 

Alle horizontale profielen worden voorzien van ontwaterings- en/of decompressiesleuven 

in de sponningen die via de daarvoor voorziene holle kamer 

kunnen verluchten (minimum 2 sleuven per vleugel en per kozijn op minimum 

100 mm uit een buitenhoek). 

Indien de afwatering met sleuven langs de buitenzijde gebeurt, wordt er 

een afdekkapje geplaatst. De sleuven in de sponningen en deze aan de 

buitenzijde moeten minimum 50 mm van elkaar gepositioneerd worden 

om een fluiteffect te vermijden. In een kamer met verstevigingsprofielen of 

beslagonder delen mogen geen sleuven zitten. 



5.3.4 Hang- en sluitwerk 

Alle corrosiewerende gangbare universele draaien sluitpunten worden 

geplaatst met staalverzinkte zelftappende schroeven en gemonteerd volgens 

de richtlijnen in de STS 36 en STS 52. Het beslag krijgt een steviger plaatsing 

wanneer er twee holle kamers doorboord worden of m.a.w. wanneer 

door twee wanden heen geschroefd wordt. 


De verbindingen tussen twee geëxtrudeerde profielen gebeurt in het verstek: 

de profielen worden volgens lengte een beetje te lang afgezaagd. De versterkingsprofielen 

en de meelasbare hoeken worden in de PVC-profielen ingebracht. 

De verstekken worden daarna opgewarmd en vervolgens in elkaar 

gedrukt en aan elkaar gelast (gesmolten). 

De opgestoken verstekken worden dan weggefreesd/gestoken en zuiver 

gemaakt. 

Verbinding 



Verbinding 



42 

Sponningen 






5.4 Slagbuitenschrijnwerk in aluminium 

5.4.1 Sponningen aan vleugel- en kozijnprofielen 

De profielen bestaan uit buisvormige aluminium halfschalen die de producent 

zelf machinaal assembleert tot driekamerprofielen met behulp van polyamide 

isolatiestrippen. Op deze manier kan binnen en buiten een verschillende 

kleur toegepast worden. 

Het gehele vleugelprofiel bezit rondom een enkele sponning (aanslag), onafhankelijk 

van de sponning bij de kozijnprofielen. 

5.4.2 De glassponning en glaslat 

De dubbele of drievoudige beglazing wordt geplaatst in een glassponning 

met minimum 18,5 mm diepte. De glassponning wordt doorboord met een 

opening van 5 mm in de vleugelstijlen aan scharnier en krukzijde. Op deze 

manier krijgen we drukegalisatie rond de isolerende beglazing. 

De glaslatten worden op hun plaats gehouden door de druk van de beglazing 

naar binnen of naar buiten toe, naargelang de toepassing van een 

binnen- of buitenglaslat. De glaslatten zijn dus niet klikkend. In een geëxtrudeerd 

kanaal in de glaslat zit een cilindervormig dichtingssnoer van celrubber 

dat waterinfiltratie uitsluit. 

Raam in PVC 

Paul Delcour 


44 

Glassponning en 

glaslat 

Paul Delcour 

Raam in aluminium 

Paul Delcour 


5.4.3 Aansluiting tussen kozijn en vleugel 

Alle vleugel- en kozijnprofielen sluiten aan met een onrechtstreeks waterscherm 

waarbij de sluitpotjes, nodig om de vleugel te sluiten, met schroeven 

uit roestvrij staal op de profielen worden geschroefd. 

Alle horizontale onder- en tussenprofielen worden voorzien van een draineersysteem: 

3 ronde gaten van minimum diameter 8 mm of een sleufgat van 

8,5 en 34 mm. De 3 ronde gaten of het sleufgat komen voor op elke 500 mm 

breedte en de maximale afstand tot de hoeken bedraagt 250 mm. 

Het draineersysteem van de vleugel en het kozijn moeten t.o.v. elkaar verspringen. 

5.4.4 Hang- en sluitwerk 

Alle gangbare corrosiewerende en universele draaien sluitpunten worden 

vastgemaakt met roestvrije stalen schroeven. 




De hoekverbindingen tussen de profielen worden gevormd door de in verstek 

gezaagde aluminium profielen: 

• handmatig te verbinden met nokken, 

• industrieel pneumatisch te persen. 

Elke hoek bezit verschillende verbindingspunten: aluminium pershoeken of 

schroefhoeken. Vóór het persen van de pers- of schroefhoeken worden de 

doorsneden van de in verstek gebrachte profielen ingelijmd met een tweecomponentenlijm 

PUR of voorzien van een neutrale elastische dichtingskit. 

Een speciale aluminium steunhoek zorgt voor het vlak blijven van de verstekhoeken; 

deze steunhoeken worden ook met een twee-componentenlijm PUR 

verlijmd. 

Een vulhoek in kunststof vormt de afwerking van de assemblage tussen de 

polyamide isolatiestrippen. 

Dwarsverbindingen: dwarsprofielen worden bevestigd met T-verbinders of 

met schroeven door het kozijn. De T-verbinders worden met schroeven en/of 

doordrukschroeven in het kozijn vastgezet. De T-verbindingen worden met 

aangepaste vulstukken en een afdichtingproduct met blijvende elasticiteit 

afgedicht. 

Verbinding 



46 

Pers- en 

schroefverbinding in 

aluminium 

Reynaers International / Duffel 




5.5. Slagbuitenschrijnwerk in staal 

Bij het vervaardigen van stalen schrijnwerk worden de op verstek gezaagde 

profielen over heel hun buitenomtrek aaneengelast. Dat zorgt voor een extra 

stijve verbinding. 

Volgt dan de afwerkingsfase waarbij lasresten worden verwijderd en alle 

vlakken volkomen glad worden gemaakt. 

Bij het assembleren van dwarsregels en stijlen wordt dezelfde werkwijze toegepast. 

De gebruikte glaslatten kunnen van aluminium zijn (kliksysteem) of van staal 

(geschroefd), afhankelijk van de toepassing of van het door de gebruiker 

nagestreefde beveiligingsniveau. 

De taatsen (pennen, paumellen) worden in de regel aangelast maar er 

bestaan ook geschroefde uitvoeringen voor zwaardere belastingen. 

De sluitpunten, enkelvoudige zowel als meerpuntssluitingen (extra veilig) 

worden in vooraf uitgefreesde kepingen vastgeschroefd. 

Opgeschroefde 

glasplaat 

Paul Delcour 


48 



6 Industriële toepassingen 

6.1 Vast raam in hout 

6.2 Vast raam in PVC 

6.3 Vast raam in aluminium 

Vast raam in hout 

Paul Delcour 

Vast raam in PVC 

Paul Delcour 

Vast raam in aluminium 

Paul Delcour 

Hoofdstuk 6: Industriële toepassingen 49

50 

Vast raam in staal 

Vast raam in PUR 



6.4 Vast raam in staal 

6.5 Vast raam in PUR 

HORIZONTALE DOORSNEDE 

Hoofdstuk 6: Industriële toepassingen 

VERTICALE DOORSNEDE


6.6 Enkel vleugelraam in hout 

6.7 Enkel vleugelraam in PVC 

Enkel vleugelraam 

in hout 

Paul Delcour 


in PVC 

Paul Delcour 


52 


in aluminium 

Paul Delcour 


in staal 


in PUR 



6.8 Enkel vleugelraam in aluminium 

DIN-RECHTS 

6.9 Enkel vleugelraam in staal 

6.10 Enkel vleugelraam in PUR 

VERTICALE DOORSNEDE 


DIN-LINKS 

HORIZONTALE DOORSNEDE


6.11 Dubbel vleugelraam in hout 

6.12 Dubbel vleugelraam in PVC 

Dubbel vleugelraam 

in hout 

Paul Delcour 


in PVC 

Paul Delcour 


54 

ZONDER MAKELAAR 

MET MAKELAAR 


in aluminium 

Paul Delcour 


in staal 


6.13 Dubbel vleugelraam in aluminium 

DIN-LINKS 

DIN-LINKS 

DIN-RECHTS 

DIN-RECHTS 

6.14 Dubbel vleugelraam in staal 

Hoofdstuk 6: Industriële toepassingen


6.15 Dubbel vleugelraam in PUR 

HORIZONTALE 

DOORSNEDE 


in PUR 




56 

Draaikipraam in hout 

Paul Delcour 

Draaikipraam in PVC 

Paul Delcour 


6.16 Draaikipraam in hout 

6.17 Draaikipraam in PVC 



6.18 Draaikipraam in aluminium 

6.19 Draaikipraam in staal 


DIN-RECHTS 

Draaikipraam in 

aluminium 

Paul Delcour 

Draaikipraam in staal 

Hoofdstuk 6: Industriële toepassingen 57 

DIN-LINKS

58 

Draaikipraam in PUR 


Deur zonder glas in 

hout 

Paul Delcour 


PVC 

Paul Daelcour 


6.20 Draaikipraam in PUR 

VERTICALE DOORSNEDE 

6.21 Deur zonder glas in hout 

6.22 Deur zonder glas in PVC 


HORIZONTALE DOORSNEDE


6.23 Deur zonder glas in aluminium 

DIN-LINKS 


aluminium 

Paul Delcour 


60 


aluminium 

Paul Delcour 




6.24 Deur zonder glas in staal (onbeglaasde stalen deur) 

VRIJE BREEDTE 950 

VRIJE BREEDTE 950 


staal 

Paul Delcour 


62 

Deur met glas in hout 

Paul Delcour 


6.25 Deur met glas in hout 



6.26 Deur met glas in PVC 

Deur met glas in PVC 

Paul Delcour 


64 

DIN-RECHTS 

Deur met glas in 

aluminium 

Paul Delcour 


6.27 Deur met glas aluminium 



6.28 Dubbele deur met glas in staal 

Dubbele deur met glas 

in staal 


66 

Deur met glas in PUR 


HORIZONTALE DOORSNEDE 


6.29 Deur met glas in PUR 


VERTICALE DOORSNEDE


7 Beglazing 

7.1 Glas en licht 

Goed ontworpen en geplaatste ramen van de juiste afmetingen verhogen 

zowel de architecturale kwaliteit als de sfeer van het gebouw. 

Belangrijk hierbij is: 

de oriëntatie 

de openingen bepalen 

De invloed van obstakels 

op de lichtinval. 

Hoe hoger het raam, hoe 

verder de lichtinval is. 

Glas en licht 

Paul Delcour 

Hoofdstuk 7: Beglazing 67

Productie van floatglas 

68 

Paul Delcour 


7.2 Soorten glas 

Glas is een bijzonder en tevens belangrijk bouwproduct met een geschiedenis 

die tot voor onze jaartelling teruggaat. 

Glas werd en wordt nog steeds in de eerste plaats gebruikt omwille van 

zijn transparantie die het zicht op de omgeving mogelijk maakt. Dankzij de 

research inspanningen van de laatste decennia draagt glas ook in hoge mate 

bij tot de verbetering van het leef- en wooncomfort. 

De keuze van glas is van vele factoren afhankelijk zoals: 

• functie, 

• kostprijs, 

• esthetische vormgeving, 

• constructiemogelijkheden. 

We kunnen glas in twee grote groepen onderverdelen in de vorm waarin het 

voorkomt, namelijk enkel glas (monolitisch glas) en glas bestaande uit meerdere 

glasplaten (samengesteld glas). 

We onderscheiden enkele soorten: 

• gegoten glas, 

• figuurglas, 

• floatglas. 

7.3 Productie van floatglas 

Dit is momenteel het meest gebruikte procédé. In vergelijking met gegoten 

glas is het resultaat beter en er kunnen meerdere alternatieven aan toegevoegd 

worden. Bovendien is het productieproces volledig geautomatiseerd. 

invoer van de grondstoffen 

De productie van floatglas begint bij de grondstoffen (voornamelijk 

zand, soda, kalk en dolomiet), die in aparte silo’s worden opgeslagen. 

Ze worden eerst apart gewogen en dan pas gemengd. Daarna worden 

ze samen met het glasgruis in de oventrechter gegoten. 

smeltproces 

De grondstoffen worden in de oven, door de vlammen van de krachtige 

stookolie- en/of gasbranders bij een temperatuur van 1550 °C gesmolten. 

Tijdens deze smeltfase gaat het mengsel, dat glas zal worden, 

langzaam in de oven waar het geleidelijk gezuiverd wordt. De zuivering 

moet de gasbellen, die in het gesmolten glas gevangen zitten verwijderen. 

Daartoe wordt het enkele uren lang op hoge temperatuur gehouden. 

Hoofdstuk 7: Beglazing


floating van het glas 

Het gesmolten glas komt uit de oven en wordt over een bad in vloeibaar 

tin gegoten, waar het glasblad door “floating” wordt gevormd. Van het 

ene uiteinde van dit bad naar het andere, daalt de temperatuur van het 

glas en van het tin geleidelijk van 1100 °C naar 600 °C. Aan elke kant 

trekken de “top rollers” het glas tot de gewenste dikte en breedte. 

De coatings van metaaloxides worden op het warme glaslint aangebracht. 

Trekkappen zuigen de reactiegassen aan en sturen ze naar zuiveringsinstallaties. 

koeling van het glas 

Bij het verlaten van het tinbad vormt er zich een doorlopend glaslint. 

Het glas wordt geleidelijk en onder controle gekoeld om het oppervlak 

glad te krijgen en om mechanische spanning in de massa te vermijden. 

Anders ontstaat er risico op breuk. Na dit alles is het glas op kamertemperatuur 

en klaar voor versnijding. 

snijproces 

Na de koeling wordt het glaslint door een optische laser geïnspecteerd 

en automatisch in bladen van grote afmetingen (6 x 2,31 m) gesneden. 

Deze bladen worden dan volautomatisch per bestelling verdeeld, op 

grond van de kwaliteitseisen van de klant. Dan plaatsen stapelmachines 

alles op laadblokken, klaar voor verzending. 

7.4 Gehard glas 

Door een specifiek hardingsproces verkrijgt men gehard glas. Dat glas is 

vijfmaal sterker dan gewoon glas. Bij een hevige (in-)slag breekt gehard glas 

in een oneindig aantal stukjes, ter grootte van een erwt, zonder scherpe kanten… 

Dit soort glas wordt gebruikt voor uitstalramen, beglaasde deuren, enz. 

7.5 Samengesteld glas 

thermisch isolerende beglazing 

Thermisch isolerend glas bestaat uit ten minste twee glasplaten, 

gescheiden door een hermetisch afgesloten spouw. De combinaties 

van glasplaten zijn enorm: getemperd, zonwerend, geluidsisolerend zijn 

nog maar enkele van de mogelijkheden. 

De spouw tussen de glasplaten is niet luchtledig, maar wordt met een 

droge lucht of gas gevuld. De reden hiervoor is een evenwicht te krijgen 

voor de atmosferische druk. Meestal gebruiken we gassen omdat deze 

betere thermische en akoestische isolatie geven. 

Condensatie aan de binnenzijde van het glas wordt vermeden omdat 

de isolerende spouw koudeoverdracht tegenhoudt. Wanneer het echter 

buiten zeer koud is en binnenin de woning zeer warm kan er in de 

omgeving van de randen van het raam condensatie ontstaan. 


70 

Glas en thermische 

isolatie 

Paul Delcour 

Plaatsen van glas 

Paul Delcour 


Het isolerende vermogen is sterk afhankelijk van de breedte van de 

spouw. Het profiel dat de glasplaten op de juiste afstand houdt, komt 

voor in breedtes van 6, 9, 12 of 15 mm en is uit gegalvaniseerd staal of 

aluminium vervaardigd. 

De spouw dient blijvend hermetisch gesloten te zijn en de verschillende 

onderdelen van de ruit moeten stevig aan elkaar vastzitten. Wanneer er 

vochtige lucht binnendringt in de spouw, dan verliest de ruit zijn isolerende 

effect en kan dampaanslag op de binnenkant voorkomen. 

droogmiddel 

Bepaalde profielen zijn holvormig en hebben een vulling die uit een 

droogmiddel bestaat. Dit geeft extra beveiliging tegen waterdamp. Het 

droogmiddel bestaat uit een poreus materiaal dat binnendringend vocht 

snel in zich opneemt en ook vasthoudt. Het droogmiddel neemt enkel 

waterdampdeeltjes op. 

7.6 Plaatsen van glas 

7.6.1 Algemeen 

Om aan de garantievoorwaarden te voldoen moeten we de volgende negen 

punten naleven: 

• het vastzetten moet correct gebeuren; 

• de beglazing mag niet beschadigd worden; 

• er mag geen enkel contact tussen het glas en het basismateriaal van het 

schrijnwerkelement bestaan; 

• de omtrekspeling moet gerespecteerd worden; 

• bij plaatsing en onderhoud mogen geen bijtende producten gebruikt worden; 

• onderaan in de sponning mag zich in geen geval water bevinden, de 

afdichtingproducten mogen ook geen water vasthouden; 

• de maximale druk op de omtrek van de dubbele beglazing mag niet meer 

bedragen dan 20 N per lopende meter; 

• de gebruikte kitten moeten perfect waterdicht zijn en blijven; 

• alle materialen die bij de plaatsing van dubbele beglazing gebruikt worden, 

moeten onder elkaar, met de dubbele beglazingen en de ramen verenigbaar 

zijn. 



De beglazing wordt in de verluchte glassponning van vleugel of kozijn 

geplaatst zodat er geen enkel contact is tussen de glasplaten en het hout. 

Rondom het glas is er een omtrekspeling. 

Hulpmiddelen zijn: 

• steunblokjes, 

• cellulair vulprofiel, 

• kitmateriaal. 

7.6.2 Steunblokjes 

Steunblokjes dienen om: 

• de glasplaten doelgericht in de glassponning te steunen; 

• het verschuiven van de isolerende beglazing in zijn vlak tegen te gaan; 

• de omtrekspeling van het glas te respecteren; 

• de goede werking van de bewegende vleugel te respecteren. 

Deze blokjes komen in standaardafmetingen in de handel voor: verschillende 

diktes, breedtes, bestaande uit gedrenkt beukenhout in verschillende kleuren 

naargelang de dikte. Ze bestaan ook in een kunststof. 

De speling van de sponningbodem tussen de beglazing en het raam heeft 

tot doel: 

• het spanningsverschil tussen hout en glas opvangen; 

• het contact tussen hout/PVC/aluminium en glas vermijden; 

• het aanbrengen van afdichtingsproducten mogelijk maken. 

Bij de spelingen moet rekening worden gehouden met de fabricagetoleranties 

van de ramen en met de uitzetting en het krimpen van de beglazing 

en de ramen. 

De speling moet gelijk zijn aan de dikte van de steunblokjes en bedraagt 

meestal 4 mm met een minimum van 3 mm. 


72 

Plaatsing isolerende 

beglazing 

Paul Delcour 


Bij de plaatsing van de steunblokjes wordt er ook rekening gehouden met 

volgende punten: 

Oppervlakte Breedte van Minimum Minimum 

van het glas het glas in m afstand tot de lengte 

in m 2 hoeken in mm in mm 

< of = 1,5 < of = 1 50 50 

< of = 1,5 > 1 75 50 

< 1,5 < of = 3 < of = 1,8 100 75 

> 1,5 < of = 3 > 1,8 150 75 

> 3 < of = 2,5 150 75 

> 3 > 2,5 200 75 

7.6.3 Plaatsing van de steunblokjes naargelang het raamtype 

De steunblokjes worden geplaatst volgens het principe van “de steek schoor” 

(zie pijl op de tekening). 



7.6.4 Cellulair vulprofiel 

Het doorlopend cellulaire vulprofiel met gesloten cellen bestaat uit een zelfklevende 

schuimrubberband en dient om de speling tussen het hout en het 

glas te behouden. Deze spatiëring tussen glas en hout is noodzakelijk om 

voldoende kitmateriaal tussen glas en hout te kunnen spuiten. 

7.6.5 Kitmateriaal 

De kitkant is een 45° afschuining van 2 tot 3 mm aan het sponningvoorhout 

en de glaslat. De kitkant dient voor een betere aansluiting en aanhechting 

tussen hout en kit en zorgt ervoor dat de kitnaad in het afwateringsvlak 

komt. 

Het kitmateriaal vult de beglazingsvoeg tussen het hout en glas op zodat 

waterinfiltratie onmogelijk wordt. De hoogte van het kitmateriaal bedraagt 

minimum 8 mm. 

De volgende regels moeten worden nageleefd: 

compatibiliteit 

Voor het begin der werken is het noodzakelijk de onderlinge compatibiliteit 

en de goede hechting van het afdichtingsmateriaal op verschillende 

onderdelen te controleren. Het werk moet uitgevoerd worden 

volgens de voorschriften van de fabrikant. 

zuiverheid 

Het afdichtingsmateriaal mag pas worden aangebracht als de sponning 

zuiver, droog en correct behandeld is. Bij het aanbrengen van de 

voegen moeten we nauwkeurig werken omdat sommige stopverven na 

polymerisatie soms moeilijk te verwijderen vlekken achterlaten. 

dichtheid 

Na verloop van tijd moeten we controleren of de afdichting voldoende 

is, zoniet moeten de voegen bijgewerkt worden. 

onderhoud 

Het onderhoud van het afdichtingmateriaal is noodzakelijk. 

7.6.6 Plaatsing van beglazing 

Het plaatsen van glas gebeurt in drie fasen: 

• het voorbereiden van de sponning, 

• het bevestigen en borgen van de beglazing, 

• het afdichten met kit of een elastisch profiel. 

voorbereiden van de sponning 

Onder het voorbereiden verstaan we het volgende: 

• het drogen, reinigen en ontvetten van de sponning; 

• het eventueel aanbrengen van de door de kitfabrikant voorgeschreven 

grondlaag. 


74 


bevestigen en borgen van de beglazing 

De beglazing moet zo geplaatst worden en vastgehouden, dat deze niet 

kan worden verplaatst onder invloed van de krachten waaraan ze wordt 

blootgesteld (gewicht van het glas, wind, trillingen, enz.). 

In een gesloten sponning wordt het glas vastgehouden door het sponningvoorhout 

en de glaslat. Opdat de glaslat goed op haar plaats zou 

blijven, mag de afstand van de hechtpunten (spijkers, schroeven, clips) 

vanaf een hoek niet groter zijn dan 100 mm en de afstand tussen de 

hechtpunten niet meer dan 400 mm bedragen. Hierbij moet de sponning 

de juiste afmeting hebben om de beglazing te kunnen vasthouden. 

Onder het bevestigen en borgen verstaan we het volgende: 

• een cellulair vulprofiel op het sponningvoorhout kleven; 

• de steunblokjes onderaan in de sponning op de juiste plaats leggen; 

• de dubbele beglazing in de sponning plaatsen en de verdere plaatsing 

van de overige steunblokjes volgens raam- of deurtype; 

• een cellulair vulprofiel op de dubbele beglazing kleven; 

• de glaslatten plaatsen en verankeren; 

• de nodige kit spuiten. 



8 Isolatie 

8.1 Algemene principes 

Bij een woning is het buitenschrijnwerk één van de elementen waarlangs 

veel energie verloren gaat. In deze module willen we enkel het belang ervan 

aantonen. De onderstaande tekeningen geven de warmteverliezen weer bij 

een raam in hout en PVC. 

– 8,0 – 5,0 0 5,0 10 °C 

Buitentemperatuur -10°C 

20 °C 

Isothermisch verloop 

bij houten schrijnwerk 

Paul Delcour 

Isothermisch verloop 

bij PVC-schrijnwerk 

Deceuninck Plastics Industries NV 

Hooglede-Gits 

Hoofdstuk 8: Isolatie 75

76 


8.2 Isolerende waarde van glas 

8.2.1 Warmte-uitwisseling 

Een glazen scheidingswand verdeelt twee ruimtes met een onderling verschillende 

temperatuur. Een warmteoverdracht van warm naar koud zal 

plaatsvinden. 

Warmte-uitwisseling door een wand verloopt op drie mogelijke manieren. 

geleiding 

straling 

Geleiding is de warmteoverdracht in een lichaam of tussen twee lichamen 

die in contact met elkaar zijn. 

De warmtestroom tussen de twee zijden van de beglazing hangt af 

van het temperatuurverschil tussen de oppervlaktes en het warmtegeleidingsvermogen 

van glas. 

De warmtegeleidingscoëfficiënt van glas is 

λ = 1,0 W/(m.K) 

Straling is de warmteoverdracht door een stralingsuitwisseling tussen 

twee lichamen met verschillende temperaturen. 

Bij kamertemperaturen bevindt deze straling zich in het infrarode gebied 

met golflengten groter dan 5 μm. Ze staat in verhouding tot de emissiviteit 

van de lichamen. 

convectie of stroming 

Convectie is de warmteoverdracht tussen het oppervlak van een vaste 

stof en een gas of vloeistof. De materie is bij deze overdracht in beweging. 

8.2.2 Thermische overgangscoëfficiënten 

Als een wand in contact staat met de lucht wisselt hij warmte uit door geleiding, 

convectie van lucht en straling met de omgeving. 

Bij de definiëring van deze warmteuitwisselingen houdt men rekening met de 

windsnelheid en de normaal te verwachten emissiviteit en temperatuur in de 

omgeving van het gebouw. Dit wordt uitgedrukt door ‘he’ voor de overgangsweerstand 

buiten en ‘hi’ voor de overgangsweerstand binnen. 

8.3 Thermische isolatie van ramen en deuren in aluminium 

Aluminium is een slechte isolator. Het bezit een hoge thermische geleidingseigenschap, 

wat betekent dat warmte of koude zich snel doorheen het 

materiaal verplaatsen. Hierdoor zullen profielen voor buitenschrijnwerk bij 

lage temperaturen, ook binnenskamers snel koud aanvoelen. Bij een relatief 

hoge vochtigheidsgraad zal er zich een condensatieaanslag vormen aan de 

oppervlakte van de profielen. 

Om daar iets aan te doen, worden de moderne aluminiumprofielen doelmatig 

geïsoleerd. Deze isolatie kan gebeuren met een polyurethaangiethars of een 

polyurethaanschuim dat in de holle ruimten wordt ingespoten. 

Hoofdstuk 8: Isolatie


Een vaak toegepaste methode voor het isoleren van aluminiumprofielen is 

het inwerken van een polyamidestrip in het profiel. Hierbij gaat men uit van 

twee aluminiumprofielen of halfschalen, die door middel van de met glasvezel 

versterkte polyamidestrip onderling met mekaar verbonden worden en 

dan zo een volledig kokerprofiel vormen. 

De werkwijze biedt ook nog de bijkomende mogelijkheid om verschillende 

kleuren zowel binnen- als buitenshuis toe te passen. 

8.4 Ventilatie 

Een behoorlijke ventilatie van een gebouw is onontbeerlijk voor een voldoende 

toevoer van verse lucht en voor het afvoeren van bedorven lucht. 

Nu is de luchtdichtheid van ramen en deuren aanzienlijk verbeterd. Gedaan 

met de talrijke kieren en spleten die vroeger vanzelf voor verluchting zorgden. 

Schrijnwerk is energiezuiniger geworden. 

Vandaag de dag is het (af en toe) open zetten van de ramen niet echt een 

interessante, economische oplossing. Daarom is het nodig voor een correcte 

ventilatie controleerbare systemen te voorzien, die trouwens door de 

regelgeving worden voorgeschreven. 

Hoofdstuk 8: Isolatie 77

78 



9 Inbraakvertraging 

9.1 Preventie 

De gulden regel inzake beveiliging bestaat uit de volgende stappen: 

1. Het binnendringen vertragen en/of de inbreker ontraden. (De mechanische 

beveiliging komt daarbij zonder twijfel op de eerste plaats; 

2. De agressie analyseren (elektronische detectie); 

3. Onmiddellijk verwittigen (discrete melding); 

4. Efficiënt alarm slaan (door geluid en licht afschrikken); 

5. Veilig interveniëren, optreden, handelen. 

Inbraak gebeurt meestal via de zwakke of kwetsbare plaatsen van een 

woning. Als we deze plaatsen voldoende kennen en enkele eenvoudige 

maatregelen toepassen, kunnen we de kans op inbraak tot een minimum 

beperken. 

De beveiliging van een woning is een combinatie van drie soorten voorzorgsmaatregelen 

op bouwkundig, organisatorisch en elektronisch vlak. 

bouwkundige maatregelen 

Deze hebben tot doel de weerstand van toegangen en uitgangen en 

van alle gevelopeningen te verhogen. 

organisatorische maatregelen 

Deze strekken er vooral toe de woning voor de dief onaantrekkelijk te 

maken en een bewoonde indruk te geven. 

elektronische beveiliging 

Dit is in sommige gevallen een noodzakelijke aanvulling van de voorgaande 

maatregelen. 

Daarenboven is het noodzakelijk alle kwetsbare punten goed te beveiligen. 

Meestal komt de inbreker langs de achterzijde van de woning. Daar is de 

beveiliging vaak het zwakst. 

Vrijstaande woning 

Hoofdstuk 9: Inbraakvertraging 79 

Qubo

80 

Veiligheidsbeslag bij 

deuren 

Abus 

Veiligheidsraamsluiting 

Abus 


9.2 Eenvoudige inbraakvertragende middelen 

Daaronder verstaan we eenvoudige middelen die we bij ramen en deuren 

kunnen plaatsen om onze veiligheid te verhogen. 

9.2.1 Bij deuren 

9.2.2 Bij ramen 

Hoofdstuk 9: Inbraakvertraging


9.3 Professionele inbraakvertragende middelen 

Dit zijn middelen die we in samenspraak met de architect en de schrijnwerker 

moeten afwegen. Meestal worden deze inbraakvertragende middelen 

door de raam- of deurfabrikant in het schrijnwerk voorzien. 

9.3.1 Bij deuren 

• veiligheidssloten, 

• veiligheidscilinders, 

• veiligheidssluitkommen, 

• sloten met meerpuntsluitingen, 

• inbraakwerend deurbeslag, 

• kwaliteit en constructie van de gebruikte materialen. 

9.3.2 Bij ramen 

• de beveiliging van het raam is altijd afhankelijk van het type, de constructie 

en de gebruikte materialen; 

• men gebruikt best altijd afsluitbare raamsluitingen; 

• men gebruikt eveneens inbraakvertragend hangen sluitwerk; 

• men voorziet versterkte of dubbele beglazing, vooral op de benedenverdieping; 

• sterke raamkaders met een goede muurverankering zijn aangeraden; 

• men plaatst daarbij boorbeveilingen voor raamkrukken en sluitend raambeslag; 

• het gebruik van voldoende stevige raamscharnieren aan de raamvleugels 

is eveneens aangeraden. 

Sluitkom met 

muurverankering 

Veiligheidscilinder 


Abus 

Litto 

Veiligheidsbeslag bij 

ramen 

Abus

82 


9.3.3. Veiligheidsklassen bij inbraakvertragend sluitwerk 

Belgisch label voor inbraakwerende gevelelementen 

• Omdat bepaalde slotenmakers, meestal degenen die producten 

van mindere kwaliteit leverden, niet aarzelden om op hun publiciteit 

de samenwerking en de erkenning van technopreventieve adviseurs 

te vermelden, werd er binnen het VSP (Vast Secretariaat voor 

Preventiebeleid) een specifiek technisch certificatiecomité de TCC 4bis 

opgericht. 

• Dit comité werkte specifieke voorschriften uit inzake het binnendringen 

van gevelelementen. Het gaat hier met name over ramen, deuren, 

sloten, koepels, kortom alle elementen waardoor men zich toegang kan 

verschaffen tot een gebouw. Dit resulteerde in het oprichten van het 

iB3-label. 

• Op 2 april 2002 startte dan in België onder toezicht van BOSEC het iB3- 

label. De drie elementen in dit label betekenen: 

de B voor België, 

de i voor de indringer, 

de 3 van de drie minuten minimale inbraakvertragende weerstand. 

De iB3-certificaten van Bosec worden afgeleverd na het slagen voor de 

proeven die voorkomen in het document van het VSP: “Voorschriften 

betreffende inbraakvertragende gevelelementen voor gebouwen 

be stemd voor particuliere bewoning”. 

BOSEC is de afkorting van “Belgian Organisation for Security 

Certification”. Deze organisatie certificeert al sinds 1993 inbraakwerende 

deuren en brandkasten in België. 

het label van het Nederlandse SKG-keurmerk 

SKG komt van “Stichting Kwaliteitscentrum Gevelelementen”. Dit onafhankelijke 

instituut keurt beveiligingsproducten en deelt ze in drie categorieën 

in, al naargelang de mate van hun inbraakwerendheid. 

Eén ster: standaardbeveiliging, 3 minuten inbraak-vertragend; 

Twee sterren: zwaar beveiligd, 5 minuten inbraak-vertragend; 

Drie sterren: extra zwaar beveiligd, 10 minuten inbraak-vertragend. 

Buiten deze certificaten leggen bepaalde fabrikanten van inbraakvertragend 

sluitwerk nog andere certificaten voor zoals KEMA, Cebec, ISO 9001, NEN 

5096, Politiekeurmerk Veilig Wonen, enz. 



9.4 Inbraakvertragende deuren 

9.4.1 Constructie van de deuren 

algemeen 

Om als inbraakvertragend bestempeld te kunnen worden, moet de deur 

als bouwelement in zijn geheel een homogeen inbraakvertragend vermogen 

bezitten. 

Door flink tegen de onder- en bovenkant van de deur te duwen, kunnen 

we de sterkte van een deur testen. Wijkt ze niet of nauwelijks dan is ze 

sterk genoeg. Een minder sterke deur zal door het plaatsen van extra 

voorzieningen de gewenste stevigheid krijgen. Hoofdsloten kunnen dan 

worden opgewaardeerd door het plaatsen van bijzetsloten. 

Achterdeuren, garagedeuren en kelderdeuren zijn voor inbrekers aantrekkelijk 

om rustig en ongestoord te kunnen werken. Ze moeten 

daarom sterk genoeg zijn, een goede verankering van het kozijn hebben 

en eventueel voorzien zijn van inbraakvertragend glas. Indien mogelijk 

plaatsen we hier een deurbalk om de deur te verstevigen. 

De meeste inbraken gebeuren echter door het forceren van een deur 

of raam, glasbreuk en gebruik van valse sleutels. Hier moeten we zeker 

aandacht voor hebben. 

deurblad 

Het materiaal waarin de deur gemaakt is speelt hier een grote rol. Het 

spreekt voor zich dat een massief houten deur een grotere weerstand 

heeft dan een deur uit holle materialen. 

Alle houtsoorten komen in aanmerking, met uitzondering van Western 

Red Cedar (WRC) en Redwood. Deze houtsoorten zijn te zacht. 

Het paneel of de beglazing moet voldoende dik zijn, dit verstevigt 

namelijk het geheel. De plaatsing van het paneel en het glas vraagt 

aandacht. We gebruiken best veiligheidsglas. 

Het gebruik van minimum 4 stevige schanieren of paumelles aan de 

buitendeur is aangeraden, naargelang de oppervlakte en het gewicht 

van de deur. 

Staalplaat in 75/100 dikte, schildersklaar 

Brandwerend materiaal 

Rotswolvulling om thermische en akoestische geleiding te verminderen 

(optioneel) 

Pantserplaat in 25/10 dikte uitvoering HLE (High Limited Elasticity) 

Brandvertragend materiaal 

Staalplaat 75/100 dikte 

Bekleding in 6 mm dikke houtafwerking 

Kogelscharnieren die regelbaar zijn in de hoogte en de diepte 

Onderkant van de deur is nog aanpasbaar tot 10 mm 

Appartementsdeur 

vesterkt met staalplaat 


Fichet

84 

Veiligheidsstrips 

Sobinco 

Veiligheidskom 

Litto 


kozijnconstructies 

De spelingen tussen deurvleugel en kozijn moeten minimaal zijn om het 

gebruik van zwaar inbrekersgereedschap te bemoeilijken (bv. koevoet). 

De nachtschoot van het slot dient minimum 20 mm lang te zijn en voldoende 

diep in de sluitkom van het kozijn te gaan. De speling langs de 

kant van de sluitzijde van de deur moet dus beperkt worden. 

Ook de manier waarop de deur aan het kozijn bevestigd is, speelt hier 

een rol. Zeker als de scharnieren zich aan de buitenkant van de deur 

bevinden, maakt men gebruik van dievenklauwen of veiligheidsstrips 

om deurconstructies te beveiligen. 

Het is duidelijk dat het kozijn op een degelijke manier aan de muur 

moet bevestigd worden. Zoniet kan men bij een eventuele inbraak deur 

en kozijn eruitlichten. 

9.4.2 Veiligheidsbeslag van deuren 

het slot en de sluitkom 

Moderne veiligheidssloten hebben een dikkere en stevigere voorplaat 

dan de oudere sloten. 

Het slot is ook voorzien van een roestwerende laag voor een langere 

levensduur. Dure sloten zijn voorzien van een nachtslotblokkering. Dit 

is een speciale voorziening die ervoor zorgt dat men de nachtschoot in 

uitgedraaide stand niet kan terugduwen. 

Voor een optimale veiligheid zijn cilindersloten aan te bevelen in alle 

mogelijke veiligheidsklassen en met allerhande sluitsystemen. 



Als sluitmiddel wordt er best een veiligheidssluitkom gebruikt, waarbij 

het mogelijk is om de nachtschoot van het slot in de sluitzijde uit te 

boren. Om inbraakveilig te zijn, dient ze uit gehard staal te bestaan en 

gemonteerd te zijn met voldoende lange schroeven in een stevig kozijnonderdeel. 

het nachtslot of bijzetslot 

Het nachtslot is een bijkomend geplaatst slot dat zich meestal langs de 

bovenkant van de deur bevindt. Deze sloten kunnen door de speling die 

zich tussen de deur bevindt met een koevoet uitgewrongen worden. 

Doorsnede slot 


Litto 

Nachtslot 

Abus

86 

Veiligheidscilinder 

Abus 

Gecombineerde sleutel 

Litto 


Beter is een bijkomend nachtslot te plaatsen op kniehoogte of aan de 

sluitkant van de deur. Deze sloten worden dan best voorzien van een 

kierstandhouder. 

veiligheidscilinders 

Veiligheidscilinders zijn in de handel te verkrijgen in alle soorten afmetingen 

en veiligheidsklassen. Hoe meer stiften er in de cilinder zitten, 

hoe groter de beveiliging van het slot. 

Een sleutel heeft aan de boven- en zijkanten gleuven en een vertand profiel. 



Dit is zo vervaardigd dat ze de stiftjes in de cilinder drukken. Alleen de eigen 

sleutel krijgt het slot open. Een deel van de stiftjes hebben een afwijkende 

vorm. Dat zijn de ‘diabolo’s’ die samen de aftastbeveiliging vormen. 

Sommige inbrekers proberen de cilinder uit te boren. Goede veiligheidscilinders 

zijn echter bestand tegen deze manier van werken. Er zijn veiligheidscilinders 

te verkrijgen met zowel van buiten als van binnen een boorbescherming. 

Bepaalde fabrikanten leveren combinatiesystemen van veiligheidssleutels 

met certificaten. Deze sleutels zijn dan enkel te verkrijgen bij de leverancier 

mits het voorleggen van het certificaat en/of patent door de eigenaar. 

Goede sloten en veiligheidscilinders hebben weinig inbraakweerstand als ze 

meer dan 2 mm ver uit de deur uitsteken. Zo kunnen ze gemakkelijk worden 

afgebroken. 

Doorsnede cilinders 



Litto 


Litto 

Litto

88 

Meerpuntsluiting 

Litto 


Om dit te voorkomen gebruiken we veiligheidsbeslag. Dit kan een veiligheidsrozet 

of beslag zijn dat het slot en de krukopening volledig afdekt. Deze 

worden altijd langs de binnenkant vastgeschroefd. 

meerpuntsluitingen 

Abus 

Een sluitpunt is meestal onvoldoende om een deur of raam te beveiligen. 

Een driepuntslot heeft een centraal hoofdslot en twee nevensloten die 

je vanuit het centrale slot bedient. Deze sloten hebben maar één sleutel, 

wat bij verlies of diefstal geen bijkomende veiligheid biedt. 

Beter is twee afzonderlijke afsluitpunten aan de deur of het raam te 

voorzien (één centraal en één onderaan) met een afzonderlijk afsluitmechanisme. 

Dit kunnen opleg- of insteeksloten zijn. 

Hoofdstuk 9: Inbraakvertraging 

Veiligheidsbeslag 

Cilindernachtslot 

Abus


9.5 Inbraakvertragende ramen 

9.5.1 Constructie van ramen 

algemeen 

In de eerste plaats is een goede verankering van het buitenkader noodzakelijk, 

zeker bij aluminium en PVC-ramen. De scharnieren van opendraaiende 

ramen mogen maximum 700 mm tussenafstand hebben. 

Schuiframen worden het best voorzien van een extra zijdelingse 

bescherming. 

Het glas vormt vaak het zwakke punt bij het inbreken. Het breken van 

het glas om zo de raamkruk te openen, is een veel gebruikte methode. 

Daarom krijgen opendraaiende ramen op het gelijkvloers best een vergrendelde 

raamkruk met een cilinder en meerpuntsluitingen. 

Dikwijls wordt isolerende beglazing gebruikt. Buiten het geluid dat deze 

beglazing maakt bij inbraak is het beter voor gelaagd glas te kiezen. Bij 

de beglazing dient men er zeker op benedenverdiepingen voor te zorgen 

dat de glaslatten steeds aan de binnenkant van het raam bevestigd 

zijn. 

Voor het geval dat we ze toch langs de buitenkanten van het raam 

plaatsen, is het aangeraden de slaglatten te lijmen en eventueel eenrichtingsschroeven 

te gebruiken. 

Verankering van een 

PVC-raam 


Abus

90 

Draaikipraamsluiting 

Siegenia 

Paddestoelnok 

Roto 


opendraaiende en kipramen 

Om te voorkomen dat de vleugel bij opendraaiende of kipramen wordt 

uitgelicht, kan men hem met hangen sluitwerk beveiligen. Daarvoor 

bestaan er degelijke scharnieren of paumelles die stevig in het kozijn 

en de raamvleugel bevestigd zijn. Als de onderlinge afstand tussen de 

scharnieren meer dan 700 mm bedraagt, moeten we overwegen om 

nog een bijkomend draaipunt of sluitpunt te plaatsen. 

De moderne profileringstechniek bij het vervaardigen van ramen is 

bijzonder geschikt voor speciaal ontworpen veiligheidsdraai- en sluitsystemen. 

Dit beslag bestaat uit hoekoverbrengingen met paddestoelnokken en 

sluitplaten met een aangepaste vorm, uitgevoerd in gegalvaniseerd 

staal. Hun aantal en de tussenafstand hangen af van de vleugel en van 

de beveiligingsklasse van het aangekochte systeem. 

De meest gebruikte soorten paddestoelnokken zijn de volgende: 

• de ronde nok of rolnok die minder weerstand heeft tegen het uitheffen 

van het raam dan de paddestoelnok; 

• de ovale paddestoel die de beste beveiliging is. 

Hoe meer sluitpunten er in ons raamsysteem zitten, hoe groter de 

inbraakvertragende weerstand van het raam. 

Afhankelijk van de aard van de constructie en de openingswijze van het 

raam voorziet men voor sluitwerk met paddestoelnokken 7 tot 9 sluitpunten. 



Ook een zo klein mogelijke opening tussen het kozijn en de vleugel, en 

een degelijke plaatsing van de schroeven in de profielen zorgt voor een 

goede inbraakwerende constructie. 

schuiframen 

Schuiframen met oude schuifsystemen zonder pinnen kunnen met een 

schroevendraaier of beitel uit de rail worden gelicht. Als het schuivende 

gedeelte aan de binnenzijde zit, houdt een lat of een staaf in de rail veel 

inbraakpogingen tegen. Verschillende soorten meerpuntsluitingen en 

veiligheidssloten kunnen hier een oplossing brengen. 

Wanneer het schuifraam uit aluminium of PVC-materialen bestaat, is het 

aangewezen de dorpel te versterken. 

9.5.2 Veiligheidsbeslag van ramen 

Vaak wordt bij inbraak de kruk van een raam uitgeboord om zo de vleugels 

van het raam te openen. We bevelen daarom aan een beschermplaatje 

van mangaanstaal aan de buitenzijde voor de krukgatopening te plaatsen. 

Afsluitbare raamkrukken bieden hier nog een extra bescherming. 

Plaatsing schroeven 

paddestoelsluiting 

Afsluitbare raamkruk 

Gretsch-Unitas & Ferco 


Maco

92 

Bijkomend raamslot 

Abus 

Combinatie afsluitbare 

handgreep en 

kierstandhouder 

Abus 

Bijkomend raamslot 

Litto 




9.6 Inbraakvertragend glas 

Gelaagd glas of veiligheidsglas bestaat uit twee of meer glasplaten die luchtdicht 

op elkaar verlijmd worden met daartussen een transparante film. Bij 

glasbreuk zorgt de film ervoor dat de glassplinters aan de film blijven hangen 

en zo nog één stevig geheel blijven. 

Hoe meer lagen er gebruikt worden, hoe hoger de inbraakwerende graad 

is. Voor een gewone bescherming tegen inbraak neemt men best 4 maal 

gelaagd glas (bv. 4 lagen is 4 PVB gelaagd glas). Dubbel en driedubbel glas 

kan bij een woning in een dichtbebouwde omgeving een bijkomende veiligheid 

bieden: bij het breken ontstaat er een knal door het ontsnappen van de 

aanwezige gassen. 

Bij een deur die makkelijk bereikbaar is voor inbrekers kan men het glas ook 

vervangen door een kunststof zoals polycarbonaat. De weerstand van polycarbonaat 

is ongeveer 250 maal hoger dan deze van gewoon glas. 

9.7 Rolluikbeveiliging 

Rolluiken bieden soms een bijkomende bescherming bij ramen en deuren 

maar er moet wel voor gezorgd worden dat ze niet omhoog kunnen worden 

geduwd. Verschillende soorten rolluiksluitingen zijn in de handel verkrijgbaar. 

Gelaagd glas 


Abus 

Automatische 

rolluikvergrendeling 

Abus

94 



10 Afwerking 

10.1 Hout 

Buitenschrijnwerk zoals ramen en buitendeuren die regelmatig aan allerlei 

weersinvloeden en temperatuurschommelingen worden blootgesteld, dienen 

een goede beschermende afwerking te krijgen, in functie van een lange 

levensduur. 

Afwerken houten 

schrijnwerk 

Glasurit Bouwverven / Vilvoorde 

Hoofdstuk 10: Afwerking 95

96 


schrijnwerk 



Afhankelijk van de gebruikte houtsoort en zijn duurzaamheidsklasse, zal de 

afwerking verschillend zijn. Deze afwerking kan filmogeen of niet-filmogeen 

zijn, m.a.w. ze kan van het open of van het gesloten poriëntype zijn, zoals 

een geïmpregneerde beschermlaag met een hout-gepigmenteerde transparante 

afwerkingslaag, een vernis, een lazuur of een verflaag. 

In dergelijke gevallen spreekt men van een transparante, een semi-transparante 

of een dekkende afwerking. 

Naargelang het gewenste uitzicht zal de werkwijze van aanbrenging van de 

verschillende afwerkingssystemen enigszins verschillend zijn. 

10.1.1 Basisvereisten voor een goede afwerkingslaag 

Wanneer men voor een gebruiksklaar afwerkingsproduct op basis van houtbeschermende 

bestanddelen kiest, moet het product voorzien zijn van een 

toelatingsnummer van het Ministerie van Volksgezondheid en ook van een 

homologatienummer van de Belgische Vereniging voor Hout be scherming 

(BVHB). 

Een afwerking met een verflaag van een uitgesproken kleur kunnen we uitvoeren 

met verven samengesteld op basis van solventen of met verven op 

basis van watergedragen elementen. 

Deze laatste soort is op dit ogenblik, omwille van haar milieuvriendelijkheid 

zeer actueel. 

Hoofdstuk 10: Afwerking


Naast de opgesomde specifieke eisen, dient er voor een goede afwerking 

nog rekening gehouden te worden met een aantal noodzakelijke parameters 

zoals: 

• de graad van afwerking van het schrijnwerk, voortreffelijk geschuurd met 

bij een laatste schuurbeurt korrel 100; 

• het hout goed afstoffen vooraleer men een behandeling begint; 

• de kwaliteit van het schaafwerk moet onberispelijk zijn; een machineslag 

van ongeveer 1 mm bevelen we aan bij kwaliteitsvol schaaf- en lijstwerk; 

• hout waarop een afwerkingslaag moet aangebracht worden, dient een 

gepaste vochtigheidsgraad te bezitten, een vochtgehalte van 12 à 15 %, 

is aan te bevelen. 

Het resultaat van de eindafwerking hangt voor een groot gedeelte af van een 

goede voorbereiding en de zorg voor het product. 

10.1.2 Aanbrengmethoden van de afwerkingslagen 

Een afwerkingssysteem kan verschillend zijn, naargelang we voor een filmogene- 

of niet-filmogene afwerkingslaag kiezen. 

Filmogene afwerkingen vragen meer aandacht om uiteindelijk een behoorlijk 

eindresultaat te krijgen. 

De meeste afwerkingssystemen bestaan uit een twee- of drielagenprocédé, 

namelijk een degelijke en beschermende grondlaag of primer, die een biologische 

bescherming geeft tegen aantasting door schimmels en insecten, 

soms een tussenlaag of surfacer, die als verbindingslaag naar de afwerkingslaag 

dient en een eindlaag of topcoat, die een fysische bescherming biedt 

tegen de weersinvloeden en het uitzicht bepaalt. Deze laatste is verkrijgbaar 

in een glanzende of gesatineerde uitvoering. 

grondlaag 

eindlaag 

Dit is een eerste gebruiksklare houtbeschermingslaag die in het atelier 

van de buitenschrijnwerker wordt aangebracht. Deze laag op basis van 

alkydharsen en minerale oliën, bezit een diep penetratievermogen en 

kan kleurloos of licht gepigmenteerd zijn. Door middel van instrijken, 

spuiten of dompelen kan het schrijnwerk hiermee worden behandeld. 

Een droogtijd van 8 tot 24 uur moet in acht genomen worden, vooraleer 

we een volgende afwerkingslaag aanbrengen; 8 uur = handdroog en 24 

uur = inwendig droog: de laag is uitgehard. 

Deze werkwijze noemen we het C1-procedé. 

Deze tweede gebruiksklare filmvormende of niet-filmvormende afwerkingslaag, 

die maar een beperkte poriënvulling heeft, bezit geen actieve 

beschermingsstoffen tegen houtparasieten, maar wel een hoeveelheid 

pigmenten, die een fysische bescherming bieden tegen de weersinvloeden 

en de vergrijzing van het houtoppervlak. De eindlaag kan transparant 

of niet-transparant zijn, al naargelang het een houtimitatie of een 

uitgesproken kleur betreft. 

Sommige merken geven een jarenlange garantie op hun producten, 

zodat de schilderbeurten sterk beperkt worden. Het aanbrengen kan 

ook in de werkplaats van de buitenschrijnwerker gebeuren. 


98 


schrijnwerk 



Soms brengt men de tweede laag aan na plaatsing van het buitenschrijnwerk 

op de werf zelf, dit als beschermlaag voor een later nog aan te brengen eindlaag, 

die dan door de eigenaar zelf of door een schilder gebeurt. In dit geval 

zal tussenschuren omwille van de goede hechtbaarheid noodzakelijk zijn. 

Wanneer men een kleurafwerking (verflaag) verkiest, dan zal de tweede laag 

volledig in de werkplaats van de buitenschrijnwerker aangebracht worden. 

Een aanbrengmethode met kwast, rol of spuitpistool is hier van toepassing. 

We mogen vooral niet vergeten de kopse delen en vlakken, alsook de absorberende 

zones goed te behandelen, om het infiltreren van vocht te beletten. 

De toepassing van verven op waterbasis heeft wel beperkingen. Niet alle 

houtsoorten zijn geschikt voor een dergelijk afwerkingsmethode. 

Vooral exotische houtsoorten zoals afzelia en merbau lenen zich niet tot het 

behandelen met afwerkingsproducten op basis van watergedragen elementen. 

In dergelijke gevallen zijn verven op basis van solventen beter op hun 

plaats. 

De semi-transparante en de transparante afwerkingssystemen kunnen naargelang 

hun afwerking ingedeeld worden in drie groepen, waarbij de verweringsweerstand 

afneemt. Zo treffen we een C2-, C3- en CTOP-classificatie 

aan. 

C2 is een gepigmenteerde laagvormende houtbeits die een schimmeldodende 

stof (houtrotfungicide) bevat. 

C3 is een beperkt laagvormende gepigmenteerde houtbeits die een schimmeldodende 

stof tegen blauwschimmels bevat. 

CTOP is een laagvormende lazuur of toplaag, die als eindlaag wordt aangewend 

en die voldoende hoeveelheid pigmenten bevat en een duidelijke 

laagvorming geeft. In de massa zijn blauwfungiciden opgenomen en het 

mengsel bevat 35 tot 60 % droge stoffen zoals pigmenten e.d. 




schrijnwerk 



schrijnwerk 



100 


10.2 PVC 

De toepassing van kunststoframen is in ons land de laatste decennia sterk 

toegenomen. Onder de vele kunststoffen met hun uiteenlopende eigenschappen 

heeft tot nu toe alleen het polyvinylchloride hard (hard PVC) als 

materiaal voor gevelelementen opgang gemaakt. 

Natuurlijk worden ook andere soorten kunststof gebruikt zoals polyurethaan 

(PUR) en polyphenyleenoxide (PP). De ontwikkeling van kunststoframen 

begon in 1954 en PVC was ook de eerste kunststof die voor schrijnwerk 

werd gebruikt. 

De PVC-profielen door extrusie bekomen, kunnen in een basiskleur of een 

uitgesproken kleur voorkomen. De gekleurde profielen hebben aan de buitenkant 

een gekleurde acryllaag (PMMA) in een uitgebreid gamma. De acryllaag 

wordt samen geëxtrudeerd met de basiskleur van het dragende profiel, 

nl. witte PVC, zodat er een homogene verbinding bereikt wordt tussen de 

PVC-drager en de gekleurde acryllaag. Deze werkwijze noemt men de coextrusie. 

Naast de gekleurde profielen kan het PVC-buitenschrijnwerk ook nog voorkomen 

in diverse houtdesigns. Door middel van een speciaal fabricageprocédé 

worden houtimitatiefolies op de profielen aangebracht. De keuzemogelijkheid 

van afwerking wordt hierdoor nog vergroot. 

De foliëring van de profielen kan één- of tweezijdig aangebracht worden. 

Luchtvervuiling, neerslag en allerlei ongunstige weersinvloeden kunnen de 

oppervlakken van het buitenschrijnwerk enigszins bevuilen. Een reiniging 

met water en een niet schurend huishoudreinigingsmiddel kan een afdoende 

oplossing geven. 

Het PVC-profielmateriaal heeft de neiging elektrostatisch op te laden, wat 

nog kan toenemen door polijsten en oppoetsen. In dit geval zal men best 

een behandeling uitvoeren met een reinigingsmiddel dat een antistaticum 

bevat. Dit bouwt de statische oplading af en vermindert de neiging tot verdere 

bevuiling. 

Het gebruik van verdunners, azijnzuren, nagellakremovers en benzines, veroorzaakt 

de vernietiging van de oppervlaktelaag. 

10.3 Aluminium 

10.3.1 Algemeen 

De afwerking van aluminiumprofielen voor buitenschrijnwerk verschilt uiteraard 

van de afwerkingsmethoden voor houten buitenschrijnwerk. De getrokken 

aluminiumprofielen worden in de fabriek van herkomst eerst grondig 

gezandstraald. Daarna krijgen zij een lichte beschermingslaag met een olie 

en worden ze tegen mogelijke beschadigingen zorgvuldig verpakt. 

Naargelang de wensen van de klant kunnen aluminium gevelfragmenten een 

uitgesproken afwerking krijgen. 

10.3.2 Anodisatie 

Anodiseren is het aanbrengen van een oxidelaag langs elektrochemische 

weg. 



In een verdund zwavelzuurbad wordt het profiel door een gecontroleerde 

elektrolytische behandeling bewerkt, waarbij het aluminium als pluspool fungeert 

en het verdunde zwavelzuur als minpool wordt opgeladen. Door een 

stroomdoorgang in het verdunde zwavelzuurbad wordt aan het aluminium 

zuurstof ontwikkeld, dat zo op het oppervlak een oxidatie neerzet. 

Zwavelzuur-anodiseren is slechts één van de reeks bewerkingen die een 

afgewerkt product ondergaat. Vooraf wordt het profiel eerst gezuiverd en 

ontvet, daarna volgt een anti-corrossiebehandeling en tenslotte krijgt het 

nog een nabehandeling die dan een uitgesproken kleur heeft. 

De oxidelaag kan doorzichtig of gekleurd zijn. In het laatste geval worden de 

poriën in de oxidelaag met pigmenten gevuld, vooraleer de nabehandelingen 

worden aangevat. De oxidelaag is harder dan glas, is niet giftig, ze bezit een 

goede hechting en een goede weerstand tegen zuren. De laagdikte van de 

anodisatie voor buitenschrijnwerk bedraagt minimum 20 micron en geeft een 

goede weerstand tegen wrijvende slijtage, maar kan echter geen stoten of 

slagen verdragen. De dikte van de anodisatie kan naargelang de toepassing 

van het aluminium verschillend zijn. 

Het uitzicht van een anodisatielaag hangt af van de voorafgaande bewerkingen 

van de profielen. Zo kan men de volgende oppervlakte-effecten onderscheiden: 

• glanzend, 

• mat, 

• gesatineerd. 

10.3.3 Lakken en poedercoaten (moffelen) 

Onder lakken en poedercoaten verstaan we het elektrostatisch aanbrengen 

van een deklaag in poedervorm. Dit gebeurt in een gespecialiseerd bedrijf. 

Nadat het poeder is aangebracht, wordt het profiel direct in een speciale 

tunneloven gebracht met temperaturen van 180° tot 210°C, waarbij het poeder 

overgaat in een gesloten deklaag. Ook hier zijn een aantal voorbehandelingen 

noodzakelijk. Het zuiveren, het ontvetten en het aanbrengen van een 

anti-corrossielaag gaat het moffelen vooraf. Er kan onderscheid gemaakt 

worden tussen de zichtbare en niet zichtbare vlakken. Op de niet zichtbare 

vlakken moet de lak aangebracht worden in die mate dat het grondprofiel 

niet meer zichtbaar is. 

Het moffelen kan volgens de keuze van de klant in zeer veel kleurentinten 

gebeuren, zowel in een matte, een blinkende als in een gesatineerde afwerking. 

De poeders voor het moffelen van aluminium zijn meestal thermohardende 

polyesterharsen. Door het elektrostatisch poederspuiten op het voorbehandelde 

aluminium kan men zo een laagdikte bekomen van 60, 80 of 100 

micron. 

10.4 Staal 

10.4.1 Stralen 

De elementen worden in hun geheel gestraald door het bespuiten ervan met 

een schuurmiddel onder druk. 

Het splitstralen dient om de oppervlakte op te ruwen voor een betere hechting 

van de zinkdeeltjes aan de kleine oneffenheden van de ondergrond. 


102 


De oppervlakteruwheid en lichte poreusheid van de coating bevorderen het 

hechten van bijv. verflagen. 

De normen qua (zand-/split-)stralen gaan van SaO (niet behandeld) over Sa1 

(licht gestraald), Sa2, Sa ½ _ (grondig gestraald) tot Sa3 (zilverwit gestraald). 

Naast deze mechanische behandeling worden nog andere methoden zoals 

het pneumatisch gritstralen (ISO 8501-1) met perslucht toegepast. 

10.4.2. Metalliseren 

De corrosievastheid van een deklaag wordt aanzienlijk verbeterd door 

een degelijke chemische vóórbehandeling door opspuiten van een laag 

bestaande uit 85 % zink en 15 % Alu. 

Vooraf wordt een niet-metallische scheikundige oplossing aangebracht. Die 

dient als hechtlaag voor de eindafwerking. Het betreft hier een passieve laag 

tussen de verf en de grondlaag die corrosiewerend is. 

10.4.3. Lakken en poedercoaten (moffelen) 

Toepassing van thermohardend polyesterpoeder dat in de oven op 200 °C 

wordt gebakken. 

(Kleurenkeuze volgens de RAL-schaal). 

Het poeder wordt doorgaans in één laag met een dikte van 40 μm aangebracht, 

maar afhankelijk van het soort milieu (zoute lucht, industriële vervuiling, 

chloor…) kan een tweelagensysteem noodzakelijk zijn. 

Daarvoor worden twee methoden toegepast: 

- aanbrengen van een transparante laag bovenop de polyestercoating. Het 

polyesterpoeder wordt maar gedeeltelijk gepolymeriseerd, met name 5 

minuten lang bij 190°C metaaltemperatuur. Vervolgens wordt de transparante 

laag aangebracht en volledig gepolymeriseerd (10 minuten bij 190 °C 

metaaltemperatuur). 

- eerst wordt een epoxy primer aangebracht en gedeeltelijk gepolymeriseerd 

(5 minuten bij 180 °C metaaltemperatuur). Daarboven wordt de eigenlijke 

polyestercoating aangebracht en als afwerklaag volledig gepolymeriseerd. 

Deze bewerkingen gebeuren conform de Qualicoat*-richtlijnen. 

10.5 PUR 

De afwerklaag is een tweecomponenten-polyurethaanlak. 

Stofafzetting en andere aanslag veroorzaakt door luchtverontreiniging kan 

gemakkelijk verwijderd worden want polyurethaan wordt niet elektrostatisch 

opgeladen. 

* 

Qualicoat is het internationaal organisme met zetel in Zürich dat de richtlijnen opstelt 

en een aantal strikte regels oplegt. De lakker kan een licentie verkrijgen voor het 

gebruiken van het 'label'). De poederfabrikant kan slechts een goedkeuring bekomen 

wanneer zijn producten voldoen aan de eisen vervat in de richtlijnen.


11 Verklarende woordenlijst 

woord omschrijving 

aanslag * sluitnaad van twee onderdelen van een raam- of deurconstructie tussen 

vast en bewegend deel 

v. slag 

aansluiting * het samenkomen van raam- of deuronderdelen; bv. de aansluiting van 

raamvleugel met kozijn, van deurblad met kozijn, enz. 

acryllaag verflaag op basis van water en acrylaten 

afhangen een deurblad of raamvleugel draaibaar of bewegend aan het kozijn of aan een 

vast deel verbinden 

aftastbeveiliging ingebouwde veiligheidsvoorziening in een slotcilinder waarbij het 

onmogelijk wordt met vreemde sleutels of voorwerpen de cilinder te 

bedienen 

aluminaat bestanddeel van aluminium dat door een chemisch proces uit de grondstof 

bauxiet verkregen wordt 

afvoeropening een opening voorzien voor het afvoeren van het doorslaande regenwater 

of het condensatievocht dat zich tussen of op de raam- of deuronderdelen 

bevindt 

v. afvoergaatje 

afwateringsvlak het hellende vlak dat zich aan de buitenkant van een raam- of deuronderdeel 

bevindt; 

doel: het aflopende regenwater zo snel mogelijk afvoeren 

v. schuine kant 

afwerkingsproduct * een verflaag of een houtbeits die als een beschermlaag op een raam of deur 

wordt aangebracht als deel van een afwerkingssyteem 

aluminium pershoeken speciale hoekvormige verbindingsmiddelen die gebruikt worden bij de 

montage van aluminium ramen 

anti-corrosiebehandeling preventieve behandeling tegen roestvorming of oxidatie op bepaalde 

metalen 

basisprofielen elementaire profielvormen die het hoofdbestanddeel uitmaken van een PVC-, 

houten of aluminium raamconstructie 

benzeen verdunningsproduct (solvent) dat kan omgevormd worden tot 

ethyleenbenzeen en vervolgens tot styreen, dat op zijn beurt kan 

gepolymeriseerd worden tot polystyreen en vervolgens verwerkt tot 

piepschuim 

bijzetsloten extra sloten die als beveiliging op deurbladen geplaatst worden 

bovenregel horizontaal onderdeel van een raam- of deurelement dat steeds bovenaan het 

raamwerk is ingewerkt 

v. raambovenregel, deurbovenregel, kozijnbovenregel 

Hoofdstuk 11: Verklarende woordenlijst 103


beslagwerk metaalwerk aan de bewegende en vaste delen van een raam- of 

deurconstructie, noodzakelijk voor het draaien, sluiten, versterken of versieren 

van het geheel 

blokkozijn bijzondere (zwaardere) uitvoering van een raam- of deurkozijn dat meestal 

ongeveer 15 mm achteruit t.o.v. het gevelvlak van het gebouw tussen de 

muuropening is geplaatst 

v. blokconstructie, blokbuitenschrijnwerk 

blokdeur of -raam een deur of raam uitgevoerd met een blokkozijn 

botanische naam wetenschappelijke naam voor houtsoorten, bv. quercus robur (zomereik) 

buitenschrijnwerk- een constructie (raam of buitendeur) die afzonderlijk beschouwd wordt om in 

element een gebouw te integreren 

buitenspouwblad het gedeelte van de spouwmuur dat aan de buitenkant van de gevels 

zichtbaar is 

capillair vocht vocht dat zich door middel van overvloeiing verspreidt 

v. opstijgend vocht 

cellulair vulprofiel een soepel dichtingsprofiel, opgebouwd uit een cellenstructuur 

coating * het aanbrengen van een beschermende deklaag 

co-extrusie extrusieproces van PVC-kokerprofiel(en) waarbij er een gedeelte met 

een ingekleurde pasta samen met het basismengsel (compound) in één 

extrusiebeurt wordt getrokken 

condensatie ophoping van vocht onder de vorm van waterdamp 

compatibiliteit * de verenigbaarheid van afwerkingslagen of -systemen 

compound mengsel of pasta bestaande uit diverse kunststoffen, waaruit de PVCkokerprofielen 

worden geëxtrudeerd 

contraprofileren het aanbrengen van een tegenovergestelde lijstvorm bij onderdelen van een 

raam- of deurverbinding 

corrosie aantasting van materiaal door roest, oxidatie of verwering 

corrosiewerende houtschroeven vervaardigd uit een niet-oxiderende metaalsoort bv. inox 

schroeven 

dagkant afschrijfzijde of profileerzijde van een deur- of raamonderdeel 

decompressiekamer opening tussen de aanslagen van het kozijn en de vleugel van een raam; 

doel: verhinderen dat de winddruk of regen binnen het gebouw komt 

v. ontspanningskamer, windkamer 

deurbeslag alle sluit-, draaien versieringsmateriaal dat op deuren geplaatst wordt 

deurblad het bewegende deel van een deur, als constructieve samenstelling of 

geprefabriceerd element 

deurpomp automatisch functionerend sluitmechanisme waardoor de deur na het openen 

gesloten wordt 

104 

Hoofdstuk 11: Verklarende woordenlijst


deurspion ingeboord doorkijkbuisje doorheen het deurblad; 

doel: identificatie van de bezoeker 

deurstaaf horizontaal uitschuifbaar beveiligingsmiddel dat achter deuren of ramen wordt 

geplaatst 

deurstijlen verticale onderdelen aan de buitenkant van een deurblad; men onderscheidt 

meestal een draaistijl en een sluitstijl 

v. staander 

diabolo * element uit de slotcilinder met een conisch uiteinde en noodzakelijk voor de 

veilige werking van het geheel 

dichtingsgroef groef in de raam- of deurconstructie waarin men de soepele 

dichtingsprofielen kan plaatsen 

dichtingsstrip soepel rubberen bandje of strookje dat de wind tegenhoudt en de 

waterdichtheid van een vast of bewegend deel bevordert 

v. dichtingsjoint, rubberen dichtingsprofiel 

distillatie chemisch proces waarbij verschillende fracties gescheiden worden in een 

distillatiekolom door gebruik van warmte; de verschillende fracties/producten 

hebben een verschillend kookpunt en kunnen zo gescheiden worden 

draaikipraam een gecombineerde raamsoort waarvan het bewegende deel twee 

bewegingen kan maken: draaien en kippen 

draaipunt snijpunt van de aslijnen van een scharnier of fits 

v. draaimiddenpunt, scharnier-middenpunt 

draaizin * de draairichting van een bewegend deel van een raam of deur; dit kan 

zowel rechtsdraaiend (wijzerzin) als linksdraaiend (tegenwijzerzin) zijn 

draineringszone * ruimte tussen vaste of bewegende delen van een raam waar het 

doorslaande regenwater of lekwater verzameld wordt, om het daarna af te 

voeren 

drijfwater regenwater dat door de winddruk doorheen de aansluitnaden van een raam- 

of deurconstructie infiltreert 

v. lekwater 

eenrichtingsschroeven * houtschroeven die om veiligheidsredenen enkel ingeschroefd kunnen 

worden 

elastomeren rubberen driedimensioneel vernetpolymeer met als voornaamste eigenschap 

elasticiteit 

elektrochemische weg een productieproces dat tot stand komt door de inwerking van chemische en 

elektrische elementen 

elektrostatisch spuiten een spuittechniek waarbij een voorwerp onder een elektrisch veld wordt 

geplaatst en via dit procédé een afwerking krijgt waarbij het verlies aan 

spuitmateriaal minimaal is 

enkel vleugelraam raamtype met slechts één al dan niet bewegende raamvleugel 

v. éénvleugelraam 

emissie uitstoot van kleine deeltjes van een bepaalde stof 



emissiviteit mogelijke uitstoot van kleine deeltjes van een bepaalde stof 

eurosponning een genormaliseerde omtrekspeling van 11 of 12 mm tussen de kozijn- en 

vleugelonderdelen van een raam- of deurconstructie 

externe permutatiestift buitenste stift die de draaibeweging van een passende sleutel in het 

cilinderlichaam mogelijk maakt 

extrusie uittrekken of uitpersen van een compound of pasta door een metalen mal 

zodat men een ononderbroken, geprofileerde, kokerachtige buis krijgt 

frezen machinale bewerking waarbij met een roterend snijgereedschap een 

hoeveelheid materiaal volgens een welbepaalde vorm wordt weggefreesd 

fungicide vloeibare of vaste schimmel- en zwamdodende stof die in een 

houtbeschermingsproduct is vermengd en die een preventieve of curatieve 

werking heef 

v. blauwfungicide 

geanodiseerd aluminium het aanbrengen van afwerkingslagen bij aluminium profielen; doel: verfraaien 

en tegen weersinvloeden beschermen 

gedraineerde glassponning waarin een afwateringsgroefje is voorzien; 

glassponning doel: het condensatiewater tussen de buitenrand van de ruit en de 

glassponning afvoeren 

gedrenkt hout hout dat via drenking of onderdompeling een preventieve behandeling tegen 

insecten en schimmels heeft ondergaan 

gegalvaniseerd staal staal dat door een industriële bewerking van een beschermingslaag voorzien 

is; 

doel: oxidatie verhinderen 

gelabeld hout een aanduiding of label voor het constructiehout, dat er op wijst, dat het 

hout afkomstig is uit goed beheerde bossen, waar niet alleen rekening 

gehouden wordt met economische aspecten, maar ook met milieu en sociale 

voorwaarden 

gelijkliggend schrijnwerk constructiewijze waarbij de binnenzijde van kozijn en vleugel of deurblad in 

één effen vlak zijn geplaatst 

geluidsdichtingsgrens afsluitzone bij ramen en buitendeuren waar geluidswerende dichtingen zijn 

geplaatst 

v. akoestische dichtingsgrens 

gepaarde zijde referentievlak waarop de paartekens geplaatst worden 

geprofileerde stukken onderdelen waaraan een lijst of profiel is gefreesd 

v. lijst 

gesatineerde afwerking graad van afwerking waarbij de eindlaag een satijnglans vertoont 

v. satijnglans, satiné, zijdeglans 

glasblad glasplaat van een welbepaalde afmeting voor het afsluiten van een 

glasopening 

v. glasplaat, glasruit 

glasdikte diktemaat van een glasblad uitgedrukt in mm 

106 



glaslat latje voor het bevestigen van een glasruit in een raam- of deuropening 

glaslatpennetje uitstekend pennetje aan het einde van de glaslat; 

doel: hulpmiddel voor het juist positioneren in de glassponning 

gordijngevel constructie in glas, aluminium of hout die als voorzetwand bij een gebouw is 

aangebracht 

halfschalen afzonderlijke buiten- of binnenprofielen van een PVC- of aluminium 

kokerprofiel 

hangen sluitwerk alle beslagwerk dat noodzakelijk is voor het draaien en sluiten van ramen en 

deuren 

harsgallen concentraties van hars bij naaldhoutbomen 

homogeen wordt gezegd van een schrijnwerkelement dat op de meest kwetsbare 

inbraakvertragend plaatsen van een degelijk inbraakvertragend beslagwerk is voorzien en zo 

vermogen minder zwakke punten vertoont 

hoofdslot het bijzonderste sluitpunt van een deur of raam 

houtbescherming procédé waarbij men hout een speciale behandeling geeft, met een al dan 

niet gepigmenteerd houtbeschermingsproduct; 

doel: weerstand van het hout verhogen tegen de aantasting van 

houtvernielers zoals insecten, schimmels en weersinvloeden 

houtdikte diktemaat van het hout uitgedrukt in mm 

v. ruwe houtdikte, geschaafde diktemaat 

houtsectie de dikte- en breedtematen van houten stukken 

v. houtzwaarte 

houtimitatie nabootsing van een houtstructuur of een houttekening op foliën of op 

platen 

impregneren via een aantal penetratiemethoden een houtbeschermingsmiddel in het hout 

laten indringen 

indekschrijnwerk constructiewijze van buitenschrijnwerk waarvan het vlak van het kozijn van 

binnen gezien uitsteekt op het vlak van de vleugel 

v. indekwerk, terugliggend schrijnwerk 

infiltratie * indringing van vocht bij ramen en deuren 

interne permutatiestift binnenstift die de draaibeweging van een passende sleutel in het 

cilinderlichaam mogelijk maakt 

isolerende beglazing glaspaneel bestaande uit twee of drie glasruiten die met elkaar verbonden zijn 

door een luchtdicht profiel, met tussen de ruiten een droge luchtspouw of 

gas; 

doel: de thermische en geluidswerende waarde verhogen 

v. isoleerbeglazing 

kaderwerk raamconstructie met regels en stijlen die onderling op een eigen manier 

verbonden zijn 

v. frame 



kamersysteem opbouwwijze van een PVC- of aluminium kokerprofiel waarbij een aantal 

schotten (kamers) tot stand komen die op zichzelf een afzonderlijk 

compartiment vormen 

kantenbreking lichte opronding of afschuining van scherpe kanten van een 

constructieonderdeel 

kierstand beperkte (vergrendelbare) opening van een raamvleugel of deurblad 

kierstandhouder een raam- of deurbeslag dat een beperkte opening van een raamvleugel of 

deurblad in vergrendelde staat toelaat 

kipraam raam waarvan de vleugel een gedeeltelijk openvallende beweging maakt 

v. openvallend raam 

kipstand geopende stand van een raamvleugel bij een kipraam of een draaikipraam of 

van een kipschuifdeur 

kitkant schuine kant voorzien aan het glaslatje ter hoogte van de glassponning 

kitmateriaal elastisch blijvende vulstof die gebruikt wordt om naden of voegen te dichten 

v. kitten, dichtingsmateriaal, elastisch voegmateriaal 

kitsponning ingefreesde sponning in het raam- of buitendeuronderdeel waarin kitmateriaal 

gespoten wordt 

kleurgelakt verfprocédé waarbij de verflaag (laklaag) een bepaalde kleur heeft 

kokerprofiel holle staaf van een welbepaalde vorm uit PVC of aluminium 

kopshout het transversale vlak van een afgewerkt stuk hout 

v. kopsvlak, kopse vlak 

koudebrug contactzone tussen twee bouwelementen waar een verbinding tot stand 

gebracht is die de invloeden van de buitenlucht naar de binnenruimte van 

een gebouw overbrengt 

kozijn buitenkader van een deur of raam dat vastgeankerd is aan het metselwerk of 

het gevelfragment waartoe het behoort 

v. raamkozijn, deurkozijn, vast kader 

kozijndorpel onderste, horizontale, vaste deel van het kozijn 

v. steenlijst, onderdorpel, lekdorpel 

kozijnregel horizontaal boven- of tussenstuk van het kozijn 

kozijnstijlen verticale stukken van het kozijn 

kozijnpost vaste verticale tussenstijl gemonteerd in het kozijn 

lazuur transparante afwerkingslaag van een beschermingssysteem van houten 

buitenschrijnwerk 

v. vernis- of eindlaag, toplaag 

legering mengen van een aantal bestanddelen als veredeling van een bepaalde 

metaalsoort 

108 



legeringselementen vreemde stoffen die aan een metaalsoort worden toegevoegd om de 

eigenschappen ervan te verbeteren 

moffelen bewerkingsproces van aluminium waarbij men de profielen met een speciaal 

afwerkingsprocédé van een eindlaag voorziet 

monolitisch glas enkel glas 

omtreksluiting sluitsysteem van een raam of deur dat op de drie of vier buitenkanten van 

een bewegend deel een aantal sluitpunten heeft 

omtrekspeling zijdelingse speling bij een bewegend deel van een raam of deur, die aan de 

zijkanten voorzien is 

ongepaarde zijde * het tegenoverliggende vlak van de gepaarde zijde van een raam- of 

deuronderdeel waarop geen paartekens geplaatst zijn 

onrechtstreeks * afsluitzone tussen kozijndorpel en -vleugel waarbij geen regenwaterprofiel 

waterscherm is voorzien 

ontwateringsgleuf gleuf of groef voorzien in de horizontale onderdelen van een PVC-, houten of 

aluminium raam; 

doel: het doorslaande regenwater opvangen en afvoeren 

v. afvoergleuf 

opdek het gedeelte van een binnenkader, een vleugel of een deurblad, dat buiten 

het binnenvlak van het kozijn uitsteekt 

v. opdekconstructie, opdekraam, opdekdeur 

opdekvleugel raamvleugel die volgens een opdekconstructie is uitgevoerd 

open pen- en enkelvoudige of meervoudige houtverbinding met een open 

gat-verbinding verbindingsstructuur 

oppervlaktebehandeling het aanbrengen van een afwerkingsprocédé bij buitenschrijnwerk 

oxidatie scheikundig proces veroorzaakt door de luchtpollutie of door een 

scheikundige reactie van twee stoffen waarbij de oppervlakte van het 

materiaal degradeert en vervuiling vertoont 

v. roest 

oxidelaag laag op een aluminiumprofiel die ontstaat door een scheikundige verbinding 

van zuurstof met een ander element, bv. zwavelzuur; 

doel: voorbereiding van de anodisering 

paartekens door de houtbewerker gebruikte verzameltekens die op de onderdelen van 

een houtconstructie worden getekend als herkenningsmiddel van de plaats 

die een bepaald onderdeel inneemt in het geheel van de constructie 

v. paringstekens 

paddestoelnokken sluitnokken van een raam- of deursluiting die paddenstoelvormig zijn en door 

hun speciale vorm het inbraakvertragende effect van het buitenschrijnwerk 

verhogen 

patineren * het aanbrengen van een schaduweffect als afwerking 

pennen * verbindingsmiddelen die aan de uiteinden van raam- of deuronderdelen 

worden aangebracht om een stevige houtverbinding te maken 



penverdeling de positie van de pen(nen) t.o.v. de houtdikte van het te verbinden 

onderdeel 

penvermindering versmalling van de penbreedte bij een pen- en gatverbinding, als gevolg van 

infrezing van een sponning, profiel of groef 

v. penmindering 

perspalen aluminium gegoten stukken van een bepaalde vorm die als uitgangsmateriaal 

dienen voor het extrusieproces 

pigmenten sterk geconcentreerde kleurstoffen in vaste of vloeibare vorm die in verven 

vermengd worden; 

planchetten houten planken als onderdeel van een beschot of van een plankendeur die 

van tand en groef en soms van een voegontduiking voorzien zijn 

plankendeur een deurtype waarvan het deurblad met planchetten bekleed is 

v. planchettendeur 

poedercoaten elektrostatisch aanbrengen van een verflaag met poederverf 

polyamidestrip verbindingsprofiel in kunststof dat tussen het binnen- en buitengedeelte van 

een aluminium kokerprofiel voorzien is; 

doel: de overdracht van koude en warmte verhinderen 

polyurethaangiethars kunsthars met als hoofdbestanddeel polyurethaan 

polyurethaanlijm reactieve, watervaste lijmsoort die een verharder bevat of waarbij een 

verharder wordt toegevoegd en die uithardt door een inwendige reactie van 

scheikundige stoffen 

profiel * lijstvorm 

v. lijst 

profileren aan een werkstuk een lijstvorm aanbrengen door middel van een 

freesbewerking 

propyleen monomeer die kan gepolymeriseerd worden tot polypropyleen, gebruikt in 

veel toepassingen (verpakking, folie, gebruiksartikelen, auto-onderdelen, …) 

PVC petrochemisch product: een organische component die voortkomt uit 

petroleum of natuurlijk gas; het ontstaat door het polymeriseren van het 

monomeer vinylchloride 

raamfreesset frezenstel dat in één freesbewerking verschillende profileringen aan raam- en 

deuronderdelen aanbrengt 

rechtstreeks waterscherm * afdichtingszone voor vochtinfiltratie, uitgevoerd met een regenwaterprofiel 

met soepele dichtingsstrips 

recycleerbaarheid mogelijkheid tot het opnieuw verwerken van afgedankte materialen in een 

bruikbaar product 

reflexievermogen eigenschap van materiaal om na belasting terug te keren in zijn 

oorspronkelijke vorm 

recuperatieglaslat type van glaslat dat uitgespaard en bewerkt wordt uit het hout van de 

glassponning 

110 



regel horizontaal geplaatst onderdeel van een raamwerk 

v. bovenregel, middenregel, tussenregel 

regenwaterprofiel aluminium profiel dat tussen de onderregel van een raamvleugel en een 

onderdorpel of steenlijst van het kozijn geplaatst wordt; 

doel: wind- en waterdichtheid bevorderen en lekwater afvoeren 

v. waterlekprofiel, waterprofiel 

schuimrubberband afdichtingsmateriaal of -strook die gebruikt wordt voor het afdichten van 

voegen tussen buitenschrijnwerk en metselwerk 

slip opening tussen twee naast elkaar geplaatste pennen als onderdeel van een 

houtverbinding 

v. open gat 

soepele dichting aansluiting tussen bewegend deel en vast gedeelte van een raam of deur 

waar gebruik wordt gemaakt van een indrukbare rubberen strip 

spatieblokjes blokjes van diverse dikten die gebruikt worden bij het plaatsen van glas of 

een paneel als afstandhouders tussen de sponning en het (glas)paneel 

speling * ruimte of spleet tussen het bewegende deel en het vaste kader 

sponningbreedte afmeting van een sponning in functie van de dikte van het materiaal 

sponningdiepte afmeting van een sponning in functie van de breedte van het materiaal 

sponningvoorhout het gedeelte hout dat zich voor de glassponning van een raamwerk bevindt, 

gezien vanaf de buitenzijde; 

spouw ruimte tussen twee muurplaten, glasruiten of vulpanelen 

staalverzinkte, verzinkte schroeven van een speciale uitvoering die aan het uiteinde van 

zelftappende schroeven een boorkopje voorzien zijn 

standaardsponning de normale of gestandaardiseerde afmetingen van een aanslagsponning bij 

ramen of buitendeuren met 4 mm als referentieafmeting 

statische belasting belasting op een onderdeel van een houtconstructie met een onbeweeglijke 

en bestendige druk 

steunblokjes * blokjes uit harde kunststof of uit hard hout voor het correct plaatsen van 

een glasblad 

stoomkraker een raffinaderijproces dat aan de hand van warmte (via stoom) en een 

katalysator de moleculaire structuur breekt en later weer combineert tot iets 

nieuws (base chemicals) 

terugliggende glaslat model van glaslat(ten) dat naar plaatsing van het glas een beetje binnen het 

vlak van het raamwerk komt 

thermisch isolerend glas soort van beglazing die warmte- en koude-isolerend is 

tunneloven onderdeel van een doorloopdrooginstallatie waarbij poedergelakte 

aluminium profielen via een transportsysteem door een verwarmde, gesloten 

droogtunnel gevoerd worden om het lakproces te versnellen 

universele sluiting sluitmechanisme dat onder diverse omstandigheden kan worden geplaatst 



UV-bestendig eigenschap van een bepaalde afwerkingslaag om schadelijke ultraviolette 

stralen tegen te houden 

valraam vensterraam waarvan de opgaande vleugel(s) een naar binnen toe 

openvallende beweging maakt (maken) 

valraamscharnier speciaal raamscharnier dat de openvallende of kippende beweging mogelijk 

maakt 

vast raam type vensterraam waarvan geen enkel deel een beweging maakt 

veiligheidscilinder slotcilinder die door zijn speciale bouw belangrijk is voor inbraakvertraging 

veiligheidsglas glassoort die door een speciaal fabricageprocédé onbreekbaar is 

veiligheidsklassen classificatie van glassoorten op het gebied van breuken en inslagen 

veiligheidssluitkom verbeterde versie van het sluitpunt van een slot of sluitnok 

veiligheidsrozet sleutelplaatje dat in hetzelfde vlak van de cilinder gemonteerd wordt; 

doel: bescherming van de cilinder 

verankeren bevestigen van een raam- of deurkozijn in de muuropening door middel van 

muurpluggen of speciale schroeven 

v. het verankerde deel van een raam of deur 

vergaren * het samenbrengen van een houtconstructie (een raam of een deur 

vergaren) 

verluchte glassponning een glassponning die voorzien is van een extra verluchtingsgroef met een 

aantal geboorde openingen 

verluchtingsgroef ondiepe groef in de glassponning om het condensatievocht af te voeren 

vleugel opengaand of ingewerkt deel van een raam 

v. raamvleugel 

vochtinfiltratie indringing van vocht onder de vorm van waterdamp of waterdruppels 

vulprofiel een soepele, dunne, zelfklevende strip die gebruikt wordt bij het plaatsen van 

glas en die vooraf gekleefd wordt aan de binnenkant van de glassponning en 

aan de binnenkant van de glaslat 

wachtoven onderdeel van productie-installatie van aluminium waar de legeringen samen 

met het vloeibare aluminium onder hoge temperaturen worden vermengd 

waterplint deurplint bij een buitendeur; 

doel: beletten dat het aflopende en doorslaande regenwater tussen de 

onderkant van het deurblad en de stenen dorpel naar binnen dringt 

v. plint 

* betekenis van het woord in de context van de inhoud van de module 

112 


MODULAIRE hAnDbOEkEn 

hOUt 

• Overzicht beschikbare handboeken 

• Manuele houtbewerking 

• Machinaal houtbewerking (eerste deel) 

• Machinaal houtbewerking (tweede deel) 

• Machinaal houtbewerking (derde deel) 

• Ramen en deuren (eerste deel) 

• Plaatsen van ramen en deuren 

• Rechte steektrap en bordestrap 

• Wanden en plafonds 

• Massieve meubelen 

• Gevelbekleding 

• Binnenschrijnwerk 

Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid

RAMEN EN DEUREN - FFC

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?