Gezondheidsmanagement Methode voor de ... - Het Tuinhuis
Gezondheidsmanagement Methode voor de ... - Het Tuinhuis
Gezondheidsmanagement Methode voor de ... - Het Tuinhuis
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
LCHV Gezondheidsmanagment Lan<strong>de</strong>lijk Centrum Hygiëne en Veiligheid<br />
3<br />
<strong>Gezondheidsmanagement</strong><br />
<strong>Metho<strong>de</strong></strong> <strong>voor</strong> <strong>de</strong><br />
gastou<strong>de</strong>ropvang
Gezondheidsmanagment Inhoud 4<br />
INHOUD<br />
Eigen verantwoor<strong>de</strong>lijkheid 6<br />
<strong>Gezondheidsmanagement</strong> 8<br />
Stap 1 Inventarisatie 10<br />
Stap 2 Actieplan 14<br />
Stap 3 Gezondheidsverslag 15<br />
Bijlage 1A Inventarisatielijst 17<br />
1B Oplossingenlijst 21<br />
Bijlage 2A Voorbeeld actieplan 28<br />
2B Sjabloon actieplan 29<br />
Bijlage 3A Voorbeeld Gezondheidsverslag 30<br />
3B Sjabloon Gezondheidsverslag 31<br />
Achtergrondinformatie: Gezondheidsinformatie 33<br />
Aantekeningen 58
Eigen Gezondheidsmanagment verantwoor<strong>de</strong>lijkheid 5<br />
EIGEN VERANTWOORDELIJKHEID<br />
Voor u ligt <strong>de</strong> nieuwe metho<strong>de</strong><br />
Gezond-heidsmanagement. Een<br />
metho<strong>de</strong> die u als gastou<strong>de</strong>rbureau<br />
<strong>de</strong> mogelijkheid biedt op een<br />
gestructureer<strong>de</strong> manier <strong>de</strong> gezond-<br />
heid • van <strong>de</strong> door <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r op<br />
te vangen kin<strong>de</strong>ren te waarborgen.<br />
Met <strong>de</strong> invoering van <strong>de</strong> Wet kin<strong>de</strong>r-<br />
opvang is het gastou<strong>de</strong>rbureau<br />
verantwoor<strong>de</strong>lijk <strong>voor</strong> het tot stand<br />
brengen en begelei<strong>de</strong>n van gezon<strong>de</strong><br />
en veilige gastou<strong>de</strong>ropvang.<br />
Wet kin<strong>de</strong>ropvang<br />
Met <strong>de</strong> invoering van <strong>de</strong> Wet kin<strong>de</strong>ropvang wordt <strong>de</strong> verantwoor-<br />
<strong>de</strong>lijkheid <strong>voor</strong> een goe<strong>de</strong> kwaliteit meer bij <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ropvang zelf<br />
gelegd. De wet regelt dat <strong>de</strong> opvang moet bijdragen aan een<br />
gezon<strong>de</strong> ontwikkeling van het kind in een gezon<strong>de</strong> omgeving.<br />
In <strong>de</strong> Beleidregels kwaliteit kin<strong>de</strong>ropvang is <strong>voor</strong> het gast-<br />
ou<strong>de</strong>rbureau <strong>de</strong> verplichting vastgelegd om jaarlijks in een<br />
risico-inventarisatie vast te leggen welke veiligheids- en gezond-<br />
heidsrisico’s <strong>de</strong> opvang van <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren met zich meebrengt<br />
<strong>voor</strong> elke woning waar gastou<strong>de</strong>ropvang plaatsvindt. De risico-<br />
inventarisatie geeft inzicht in <strong>de</strong> veiligheids- en gezondheids-<br />
risico’s die <strong>de</strong> opvang van kin<strong>de</strong>ren met zich mee brengt. U kunt<br />
afwijken van <strong>de</strong>ze eis uit <strong>de</strong> beleidsregels als u een volwaardig<br />
alternatief biedt <strong>voor</strong> <strong>de</strong>ze risico inventarisatie.<br />
De uitvoering van een risico-inventarisatie gezondheid bij een<br />
gastou<strong>de</strong>r is niet iets alledaags. In het ka<strong>de</strong>r van <strong>de</strong> beleidsregels<br />
kwaliteit kin<strong>de</strong>ropvang zal u, als gastou<strong>de</strong>rbureau, beleid moeten<br />
ontwikkelen met betrekking tot <strong>de</strong> concrete uitvoering van<br />
<strong>de</strong> risico-inventarisaties in <strong>de</strong> woningen waar <strong>de</strong> opvang plaats<br />
heeft. Gastou<strong>de</strong>rbureaus moeten met hun gastou<strong>de</strong>rs goe<strong>de</strong><br />
afspraken maken over wie welke stappen uitvoert van <strong>de</strong>ze<br />
metho<strong>de</strong>. <strong>Het</strong> gastou<strong>de</strong>rbureau is verantwoor<strong>de</strong>lijk <strong>voor</strong> <strong>de</strong> uit-<br />
voering van <strong>de</strong> risico-inventarisaties maar <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>rs kunnen<br />
daar, in hun woning, een belangrijke rol in spelen.<br />
On<strong>de</strong>rnemers en gastou<strong>de</strong>rs zetten zich natuurlijk al jaren in <strong>voor</strong><br />
het bewaken van <strong>de</strong> gezondheid van <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren. Ook in een<br />
thuis situatie met kleine groepen kin<strong>de</strong>ren is dit van groot belang.<br />
Alle gezondheidsaspecten en <strong>de</strong> bijbehoren<strong>de</strong> risico’s spelen ook<br />
hier een belangrijke rol. Zowel <strong>de</strong> risico’s rond overdracht van<br />
ziektekiemen als het binnen- en buitenmilieu en medisch han<strong>de</strong>-<br />
len zijn zaken die in thuis situaties zoveel mogelijk on<strong>de</strong>rkend<br />
moeten wor<strong>de</strong>n. De inzichten, maatregelen en oplossingen die<br />
hier beschreven zijn, zijn ook niet allemaal nieuw of an<strong>de</strong>rs. Met<br />
<strong>de</strong> metho<strong>de</strong> wordt er echter wel een hel<strong>de</strong>re structuur gebo<strong>de</strong>n<br />
om <strong>de</strong> gezondheid in <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ropvang te bewaken. Dit mo<strong>de</strong>l<br />
kan u helpen bij het uitvoeren van <strong>de</strong> verplichting om met uw<br />
gastou<strong>de</strong>ropvang opvang te leveren die bijdraagt aan een goe<strong>de</strong><br />
en gezon<strong>de</strong> ontwikkeling van het kind in een gezon<strong>de</strong> omgeving.<br />
Visie op gezondheid<br />
Over gezondheidsaspecten kunnen <strong>de</strong> meningen uiteenlopen.<br />
Zo gaat <strong>de</strong> reguliere geneeskun<strong>de</strong> er van uit dat kin<strong>de</strong>rziekten<br />
beter niet op kunnen tre<strong>de</strong>n, terwijl alternatieve genezers hier<br />
over het algemeen heel an<strong>de</strong>rs over <strong>de</strong>nken. Gezondheid kan<br />
vanuit verschillen<strong>de</strong> perspectieven wor<strong>de</strong>n bekeken. Maar over<br />
één ding is men het doorgaans eens: naarmate kin<strong>de</strong>ren jonger<br />
zijn, zijn ze kwetsbaar<strong>de</strong>r.<br />
Er zijn tal van factoren die <strong>de</strong> gezondheid beïnvloe<strong>de</strong>n. Directe<br />
verban<strong>de</strong>n zijn doorgaans moeilijk aantoonbaar. Kin<strong>de</strong>ren opvan-<br />
gen in een omgeving waarin een goe<strong>de</strong> gezondheid zoveel<br />
mogelijk gewaarborgd is, gaat ver<strong>de</strong>r dan het <strong>voor</strong>komen van<br />
kin<strong>de</strong>rziekten. Zelfs als er in <strong>de</strong> woning van <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r slechts<br />
inci<strong>de</strong>nteel zieke kin<strong>de</strong>ren zijn, betekent dit niet automatisch dat<br />
kin<strong>de</strong>ren hier niet aan risico’s blootgesteld wor<strong>de</strong>n. Ook ogen-<br />
schijnlijk gezon<strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren kunnen aan risico’s blootgesteld zijn<br />
die een goe<strong>de</strong> gezondheid on<strong>de</strong>rmijnen. Hierbij kunt u bij<strong>voor</strong>-<br />
beeld <strong>de</strong>nken aan een ongezon<strong>de</strong> binnenlucht, verbrandings-<br />
gassen en zweven<strong>de</strong> <strong>de</strong>eltjes microstof; stoffen die op termijn<br />
luchtwegaandoeningen kunnen veroorzaken.<br />
Bij het tot stand komen van <strong>de</strong> risico-inventarisatie gezondheid is<br />
er <strong>voor</strong> gekozen om vier categorieën gezondheidsrisico’s uit te<br />
werken, die min of meer direct hun weerslag kunnen hebben op<br />
<strong>de</strong> gezondheid van <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren, geduren<strong>de</strong> het verblijf in <strong>de</strong><br />
woning waar <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren wor<strong>de</strong>n opgevangen. <strong>Het</strong> betreft<br />
gezondheidsrisico’s door overdracht van ziektekiemen, gezond-<br />
heidsrisico’s als gevolg van het binnen- en buitenmilieu en ten-<br />
slotte gezondheidsrisico’s ten gevolge van (het uitblijven van)<br />
medisch han<strong>de</strong>len.<br />
Verantwoord beleid op het gebied van gezondheid kan als volgt<br />
getypeerd wor<strong>de</strong>n: het creëren van een situatie waarin betrokke-<br />
nen gezondheidsrisico’s on<strong>de</strong>rkennen en het han<strong>de</strong>len erop<br />
gericht is om ziekte te <strong>voor</strong>komen. <strong>Het</strong> gedrag van kin<strong>de</strong>ren,<br />
ou<strong>de</strong>rs en gastou<strong>de</strong>rs staat dan ook centraal in <strong>de</strong> nieuwe<br />
metho<strong>de</strong> <strong>Gezondheidsmanagement</strong>. Een metho<strong>de</strong> die u meer<br />
bewust maakt van <strong>de</strong> gezondheidsrisico’s en u helpt om risico’s<br />
tot een aanvaardbaar niveau terug te brengen.
Gezondheidsmanagment Eigen verantwoor<strong>de</strong>lijkheid 6<br />
Van regels naar gedrag<br />
Met <strong>de</strong>ze metho<strong>de</strong> kunt u als gastou<strong>de</strong>rbureau zélf <strong>de</strong> factoren<br />
die van invloed zijn op <strong>de</strong> gezondheid in kaart brengen en aan-<br />
geven welke maatregelen genomen moeten wor<strong>de</strong>n om een<br />
gezon<strong>de</strong> ontwikkeling in een gezon<strong>de</strong> omgeving te waarborgen.<br />
Daarbij zijn niet <strong>de</strong> regels het uitgangspunt, maar <strong>de</strong> mogelijke<br />
risico’s die ontstaan door het gedrag van <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren, hun<br />
ou<strong>de</strong>rs en <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>rs in <strong>de</strong> dagelijkse praktijk in <strong>de</strong> woning.<br />
Omdat er van uit kan wor<strong>de</strong>n gegaan dat <strong>de</strong> faciliteiten en het<br />
afwerkingsniveau van <strong>de</strong> ruimtes in een woning min<strong>de</strong>r op hygië-<br />
ne zijn afgestemd dan hetgeen in kin<strong>de</strong>rdagverblijven gebruike-<br />
lijk is, is het gedrag van <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r van cruciaal belang.<br />
Gezien het feit dat er bij<strong>voor</strong>beeld in <strong>de</strong> woning waar kin<strong>de</strong>ren<br />
opgevangen wor<strong>de</strong>n geen speciale verschoonruimte is, zal <strong>de</strong><br />
gastou<strong>de</strong>r extra alert moeten zijn om te <strong>voor</strong>komen dat rondom<br />
het verschonen van baby’s ziektekiemen wor<strong>de</strong>n verspreid.<br />
Deze metho<strong>de</strong> biedt u een gestructureer<strong>de</strong> aanpak om invulling<br />
te kunnen geven aan uw gezondheidsbeleid volgens een aantal<br />
logische stappen die passen in het risico <strong>de</strong>nken. Eerst wor<strong>de</strong>n<br />
risico’s benoemd. Om een juiste inschatting van <strong>de</strong> risico’s te<br />
kunnen maken, ligt het <strong>voor</strong> <strong>de</strong> hand dat <strong>de</strong> inventarisatie ver-<br />
richt wordt, al lopend door alle ruimte waar <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren verblij-<br />
ven. Op elk benoemd risico wor<strong>de</strong>n acties ontwikkeld, dit geheel<br />
wordt geëvalueerd wat leidt tot een nieuwe beleidscyclus van<br />
inventarisatie, actie en evaluatie. U bent dus zelf <strong>de</strong> vormgever<br />
van het gezondheidsbeleid binnen uw gastou<strong>de</strong>rbureau. Dit<br />
beleid vindt uitvoering in <strong>de</strong> woningen waar gastou<strong>de</strong>ropvang<br />
plaats vindt. U formuleert zelf uitgangspunten op basis van geïn-<br />
ventariseer<strong>de</strong> risico’s.<br />
Gezondheidsrisico’s zijn niet altijd heel dui<strong>de</strong>lijk aan te wijzen.<br />
Daarom wordt er bij <strong>de</strong>ze metho<strong>de</strong> <strong>de</strong> nodige achtergrond infor-<br />
matie verstrekt. Informatie die u én uw gastou<strong>de</strong>rs kan helpen<br />
om risico’s in te schatten, inzicht geeft in <strong>de</strong> achtergron<strong>de</strong>n van<br />
risico’s en inzicht geeft in <strong>de</strong> oplossingen.<br />
In <strong>de</strong> inventarisatielijst gezondheid wordt niet, zoals in <strong>de</strong> inven-<br />
tarisatielijst veiligheid, gewerkt met <strong>de</strong> kans dat iets <strong>voor</strong>komt en<br />
<strong>de</strong> ernst die daaraan verbon<strong>de</strong>n zit. Met betrekking tot <strong>de</strong><br />
gezondheid is <strong>de</strong> inschatting van <strong>de</strong> ernst namelijk niet te<br />
maken. Of en hoe ernstig een kind ziek wordt, is on<strong>voor</strong>spelbaar.<br />
Omstandighe<strong>de</strong>n die bij het ene kind ernstige gezondheidsklach-<br />
ten veroorzaken, kunnen bij an<strong>de</strong>re kin<strong>de</strong>ren geen enkele reactie<br />
te weeg brengen. De inventarisatie beperkt zich daarom tot <strong>de</strong><br />
inschatting van <strong>de</strong> kans dat een kind aan een bepaald risico<br />
wordt blootgesteld.<br />
Rol van <strong>de</strong> GGD<br />
De zorg <strong>voor</strong> een gezon<strong>de</strong> opvang werd in het verle<strong>de</strong>n getoetst<br />
door een GGD-inspecteur die met enige regelmaat inspecties<br />
uitvoer<strong>de</strong> op het gastou<strong>de</strong>rbureau. Naast regels vanuit <strong>de</strong> ver-<br />
schillen<strong>de</strong> wetgevingen wer<strong>de</strong>n aanvullen<strong>de</strong> regels geformuleerd<br />
per gemeente.<br />
<strong>Het</strong> toezicht gebeurt ook on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> Wet kin<strong>de</strong>ropvang door <strong>de</strong><br />
GGD. De GGD-inspecteur kan <strong>de</strong> werkzaamhe<strong>de</strong>n van het gast-<br />
ou<strong>de</strong>rbureau om zorg te dragen <strong>voor</strong> een gezon<strong>de</strong> opvang nu<br />
beoor<strong>de</strong>len op basis van <strong>de</strong> door het gastou<strong>de</strong>rbureau uitgevoer-<br />
<strong>de</strong> risico-inventarisatie en het plan van aanpak. Deze documen-<br />
ten zijn namelijk on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el van het on<strong>de</strong>rzoek dat <strong>de</strong> inspecteur<br />
bij het gastou<strong>de</strong>rbureau uitvoert.<br />
Leeswijzer<br />
In <strong>de</strong> metho<strong>de</strong> wordt beschreven hoe gastou<strong>de</strong>rbureaus en gast-<br />
ou<strong>de</strong>rs met <strong>de</strong> metho<strong>de</strong> kunnen werken. De metho<strong>de</strong> bestaat uit<br />
drie stappen. Ie<strong>de</strong>re stap wordt in een apart hoofdstuk beschre-<br />
ven. In <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> hoofdstukken wordt ingegaan op <strong>de</strong> inventa-<br />
risatie van risico’s en <strong>de</strong> mogelijke oplossingen die gebruikt<br />
kunnen wor<strong>de</strong>n om risico’s in te perken. Om <strong>de</strong> implementatie te<br />
faciliteren is er een <strong>voor</strong>beeld van een actieplan en een gezond-<br />
heidsverslag toegevoegd.<br />
In <strong>de</strong> bijlagen vindt u documenten die u kunt gebruiken bij <strong>de</strong><br />
stapsgewijze uitvoering van <strong>de</strong> metho<strong>de</strong>.<br />
Vragen en opmerkingen<br />
Indien u na lezing van <strong>de</strong>ze metho<strong>de</strong> nog vragen heeft, kunt u<br />
altijd contact opnemen met uw plaatselijke GGD. Tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong><br />
implementatie kunt u ook terecht bij het on<strong>de</strong>rsteuningspunt van<br />
het Lan<strong>de</strong>lijk Centrum Hygiëne en Veiligheid. Dat kan op werkda-<br />
gen tussen 10.00 – 11.00 uur via onze telefonische help<strong>de</strong>sk:<br />
020-555 5415 of via e-mail: info@lchv.nl. Opmerkingen, klachten,<br />
wensen en tips met betrekking tot <strong>de</strong> metho<strong>de</strong> Gezondheids-<br />
management kunnen wor<strong>de</strong>n doorgeven aan uw eigen belangen-<br />
vereniging: respectievelijk <strong>de</strong> MO-groep, <strong>de</strong> Branchevereniging<br />
kin<strong>de</strong>ropvang, BOinK, ABVAKABO of GGD Ne<strong>de</strong>rland.<br />
• Gezondheid beperkt zich in <strong>de</strong>ze metho<strong>de</strong> tot het <strong>voor</strong>komen van gezond-<br />
heidsrisico’s die kin<strong>de</strong>ren lopen door overdracht van ziektekiemen, gezond-<br />
heidsrisico’s als gevolg van het binnen- en buitenmilieu en tenslotte gezond-<br />
heidsrisico’s ten gevolge van (het uitblijven) van medisch han<strong>de</strong>len. An<strong>de</strong>re<br />
gezondheidsaspecten komen niet aan <strong>de</strong> or<strong>de</strong>.
<strong>Metho<strong>de</strong></strong> Gezondheidsmanagment <strong>Gezondheidsmanagement</strong> 7<br />
GEZONDHEIDSMANAGEMENT<br />
De metho<strong>de</strong> heeft een tweeledig<br />
doel. Op <strong>de</strong> eerste plaats gezond-<br />
heidsrisico’s terug te brengen<br />
naar een aanvaardbaar niveau. Op<br />
<strong>de</strong> twee<strong>de</strong> plaats het bewerkstel-<br />
ligen van een gedragsveran<strong>de</strong>ring<br />
door bewustwording van <strong>de</strong> risico’s.<br />
In <strong>de</strong>ze metho<strong>de</strong> wor<strong>de</strong>n het waarnemen en registreren van risi-<br />
co’s én uitvoeren van het actieplan als regelmatig terugkeren<strong>de</strong><br />
stappen beschouwd met een cyclus van een jaar. Daarnaast kun-<br />
nen zich tussentijds ook situaties (<strong>de</strong>nk aan epi<strong>de</strong>mieën) <strong>voor</strong>-<br />
doen die het aanscherpen van maatregelen nodig maken.<br />
<strong>Het</strong> waarborgen van een goe<strong>de</strong> gezondheid kan getypeerd wor-<br />
<strong>de</strong>n als een gevecht tegen een ‘onzichtbare vijand’. Om een<br />
goe<strong>de</strong> gezondheid te kunnen waarborgen is het van belang dat<br />
gezondheidsrisico’s door <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r on<strong>de</strong>rkend wor<strong>de</strong>n. Dit<br />
veron<strong>de</strong>rstelt een bepaal<strong>de</strong> mate van <strong>voor</strong>kennis. Om inzicht te<br />
verschaffen in <strong>de</strong> factoren die hun weerslag hebben op <strong>de</strong><br />
gezondheid van kin<strong>de</strong>ren is uitgebrei<strong>de</strong> “gezondheidsinformatie”<br />
in <strong>de</strong>ze metho<strong>de</strong> meegenomen. U vindt <strong>de</strong>ze informatie in <strong>de</strong><br />
achtergrondinformatie: Gezondheidsinformatie. De gezondheids-<br />
informatie is een bun<strong>de</strong>ling van achtergrondinformatie, aangevuld<br />
met feiten en wetenswaardighe<strong>de</strong>n uit <strong>de</strong> praktijk. Er wordt on<strong>de</strong>r<br />
meer uitleg gegeven over het wel en wee van ziektekiemen, bin-<br />
nen- en buitenmilieu en medisch han<strong>de</strong>len. De gezondheidsinfor-<br />
matie bevat een schat aan informatie die als basis geldt <strong>voor</strong><br />
ie<strong>de</strong>reen die betrokken is bij <strong>de</strong> opvang van kin<strong>de</strong>ren.<br />
Stappen<br />
1<br />
2<br />
3<br />
Inventarisatie<br />
Actieplan<br />
Gezondheidsverslag<br />
Stap 1: Inventarisatie<br />
Dit on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el bestaat uit het inventariseren van gezondheidsrisi-<br />
co’s door het invullen van <strong>de</strong> inventarisatielijst.<br />
De inventarisatie is bedoeld om risico’s te on<strong>de</strong>rkennen die <strong>de</strong><br />
gezondheid van <strong>de</strong> op te vangen kin<strong>de</strong>ren kunnen bedreigen. De<br />
metho<strong>de</strong> gaat niet alleen uit van een gezon<strong>de</strong> en hygiënische<br />
inrichting, maar <strong>voor</strong>al van het gedrag van kin<strong>de</strong>ren, ou<strong>de</strong>r en<br />
gastou<strong>de</strong>r. Om een juiste inschatting van <strong>de</strong> risico’s te kunnen<br />
maken, ligt het <strong>voor</strong> <strong>de</strong> hand dat <strong>de</strong> inventarisatielijst ingevuld<br />
wordt in <strong>de</strong> ruimte(s) waar kin<strong>de</strong>ren verblijven, op momenten dat<br />
<strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren aanwezig zijn. Door kin<strong>de</strong>ren in <strong>de</strong> ruimte(s) te obser-<br />
veren, ontstaat een reëel beeld van <strong>de</strong> dagelijkse praktijk.<br />
Afhankelijk van <strong>de</strong> leeftijd van <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren, zullen betrokkenen<br />
zelf accenten moeten leggen. Naarmate <strong>de</strong> op te vangen kin<strong>de</strong>-<br />
ren jonger zijn, zal <strong>de</strong> nadruk meer op het gedrag van <strong>de</strong> gastou-<br />
<strong>de</strong>r liggen. Zijn <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren echter al wat ou<strong>de</strong>r, dan zal hun<br />
eigen gedrag zwaar<strong>de</strong>r gaan wegen.<br />
Omdat gezondheid en gezondheidsgerelateerd gedrag geen vast<br />
gegeven is, is een frequente, jaarlijkse, inventarisatie nodig. Dit is<br />
me<strong>de</strong> noodzakelijk door <strong>de</strong> instroom van nieuwe kin<strong>de</strong>ren of aan-<br />
passingen in <strong>de</strong> woning.<br />
De vele facetten die hun weerslag op <strong>de</strong> gezondheid kunnen<br />
hebben, wor<strong>de</strong>n in <strong>de</strong> inventarisatielijst als risico benoemd. De<br />
inventarisatielijst helpt om risico’s zichtbaar te maken.<br />
In <strong>de</strong> praktijk is het vrijwel onmogelijk om gezondheidsrisico’s<br />
volledig uit te sluiten. Op <strong>de</strong> inventarisatielijst maakt u een<br />
inschatting van <strong>de</strong> kans dat een ongewenste situatie zich <strong>voor</strong><br />
doet. Op basis van <strong>de</strong>ze inschattingen gaat het gastou<strong>de</strong>rbureau<br />
samen met <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r het actieplan ver<strong>de</strong>r vorm geven.<br />
Wanneer na <strong>de</strong> inventarisatie blijkt dat een risico ‘groot’ is, zal<br />
het nemen van maatregelen een hoge prioriteit krijgen. Is <strong>de</strong> kans<br />
dat een risico zich <strong>voor</strong>doet ‘klein’, dan zult u in overleg met <strong>de</strong><br />
gastou<strong>de</strong>r een inschatting moeten maken of aanvullen<strong>de</strong> maatre-<br />
gelen wenselijk zijn om <strong>de</strong> situatie te optimaliseren. Door in <strong>de</strong><br />
laatste kolom van <strong>de</strong> inventarisatielijst aan te geven of actie<br />
noodzakelijk is, krijgt u als bureau en als gastou<strong>de</strong>r zicht op <strong>de</strong> te<br />
on<strong>de</strong>rnemen acties.
Gezondheidsmanagment <strong>Metho<strong>de</strong></strong> <strong>Gezondheidsmanagement</strong> 8<br />
Stap 2: Maken en uitvoeren van een actieplan<br />
De inventarisatie heeft inzichtelijk gemaakt waar en wanneer risi-<br />
covolle situaties in <strong>de</strong> woning ontstaan. In het actieplan geeft u<br />
vervolgens aan welke afspraken en maatregelen u kunt nemen<br />
om <strong>de</strong> kans op <strong>de</strong>ze situaties te verkleinen. In <strong>de</strong> oplossingenlijst<br />
treft u een overzicht van maatregelen aan, waarmee <strong>de</strong> in <strong>de</strong><br />
inventarisatielijst genoem<strong>de</strong> gezondheidsrisico’s beperkt kunnen<br />
wor<strong>de</strong>n. Voor elk risico staan mogelijke oplossingen beschreven.<br />
De oplossingen liggen soms op bouwkundig vlak (bij<strong>voor</strong>beeld<br />
het creëren van extra ventilatie<strong>voor</strong>zieningen) of technische aan-<br />
passingen. Met name in <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>ropvang, waar <strong>de</strong> ruimte<br />
waarin kin<strong>de</strong>ren opgevangen wor<strong>de</strong>n niet expliciet <strong>voor</strong> dit doel<br />
is ingericht, zullen oplossingen eer<strong>de</strong>r gezocht wor<strong>de</strong>n in<br />
gedragsveran<strong>de</strong>ring (<strong>de</strong> ramen vaker open zetten). Soms zal er<br />
gekozen wor<strong>de</strong>n <strong>voor</strong> een combinatie van bouwkundige en<br />
gedragsgerelateer<strong>de</strong> oplossingen.<br />
Stap 3: Maken van een gezondheidsverslag<br />
Naast het doorlopen van <strong>de</strong> stappen: “waarnemen en registre-<br />
ren van risico’s” én “uitvoeren van het actieplan” is het ook<br />
goed om regelmatig stil te staan bij <strong>de</strong> effecten van <strong>de</strong> getroffen<br />
maatregelen en aanpassingen. Is het risico in<strong>de</strong>rdaad verkleind?<br />
Is er een an<strong>de</strong>re maatregel nodig om dit alsnog te bereiken?<br />
Werken <strong>de</strong> maatregelen zoals bedoeld en afgesproken? <strong>Het</strong><br />
door het gastou<strong>de</strong>rbureau of gastou<strong>de</strong>r op te stellen gezond-<br />
heidsverslag van <strong>de</strong> woning waar <strong>de</strong> opvang plaats vindt is het<br />
evaluatiemoment <strong>voor</strong> alle on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>len van <strong>de</strong> inventarisatie.<br />
Hiermee creëert u een overzicht én trekt u conclusies uit <strong>de</strong><br />
gegevens die u eer<strong>de</strong>r heeft verzameld: <strong>de</strong> informatie van <strong>de</strong><br />
inventarisatie en <strong>de</strong> gekozen oplossingen of preventieve maatre-<br />
gelen. Is het resultaat bereikt?<br />
<strong>Het</strong> verslag is een beknopte en overzichtelijke samenvatting<br />
van alles wat er op het gebied van gezondheid is gebeurd. <strong>Het</strong><br />
verslag biedt een overzicht van <strong>de</strong> acties en zorgt <strong>voor</strong> structu-<br />
rele aandacht <strong>voor</strong> het gezondheidsbeleid. <strong>Het</strong> is <strong>de</strong> basis <strong>voor</strong><br />
<strong>de</strong> nieuwe inventarisatie. <strong>Het</strong> gezondheidsverslag is tevens<br />
informatief <strong>voor</strong> <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re belanghebben<strong>de</strong>n, zoals <strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rs<br />
en <strong>de</strong> toezichthou<strong>de</strong>r.<br />
Tot slot<br />
De werkmaterialen van <strong>de</strong>ze metho<strong>de</strong> zijn zo opgezet dat u met<br />
minimale tijdsinvestering het maximale kunt bereiken.<br />
Stappenplan<br />
In het volgen<strong>de</strong> hoofdstuk wor<strong>de</strong>n alle stappen uitvoerig toe-<br />
gelicht en wordt verwezen naar <strong>de</strong> werkmaterialen welke in <strong>de</strong><br />
bijlagen zijn opgenomen.
Stappenplan Gezondheidsmanagment 9<br />
STAP 1:<br />
INVENTARISATIE<br />
Dit on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el bestaat uit het<br />
inventariseren van gezondheids-<br />
risico’s die kunnen ontstaan door<br />
ziektekiemen, binnenmilieu,<br />
buitenmilieu en (het uitblijven van)<br />
medisch han<strong>de</strong>len in <strong>de</strong> woning<br />
waar <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren opgevangen<br />
wor<strong>de</strong>n.<br />
Gezondheidsrisico’s<br />
De inventarisatie is gebaseerd op vier thema’s die van invloed<br />
zijn op <strong>de</strong> gezondheid van kin<strong>de</strong>ren;<br />
• Gezondheidsrisico’s door overdracht van ziektekiemen<br />
• Gezondheidsrisico’s als gevolg van het binnenmilieu<br />
• Gezondheidsrisico’s als gevolg van het buitenmilieu<br />
• Gezondheidsrisico’s ten gevolge van (het uitblijven van)<br />
medisch han<strong>de</strong>len<br />
Om u en <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r behulpzaam te zijn met het inschatten<br />
en u inzicht te geven in welke factoren van invloed zijn op <strong>de</strong><br />
gezondheid van kin<strong>de</strong>ren is <strong>de</strong> gezondheidsinformatie toege-<br />
voegd. De gezondheidsinformatie is een bun<strong>de</strong>ling van achter-<br />
grondinformatie, feiten en wetenswaardighe<strong>de</strong>n uit <strong>de</strong> praktijk.<br />
Er wordt on<strong>de</strong>r meer uitleg gegeven over ziektekiemen, binnen-<br />
en buitenmilieu en medisch han<strong>de</strong>len waardoor risico’s makkelij-<br />
ker on<strong>de</strong>rkend kunnen wor<strong>de</strong>n.<br />
De invalshoek<br />
De inventarisatie van <strong>de</strong> opvang is gebaseerd op twee vragen;<br />
1 Welke gezondheidsrisico’s lopen <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren? (kans)<br />
2 Is er, gezien <strong>de</strong> risico’s die dit tot gevolg heeft, een actie<br />
gewenst? (actie)<br />
Door het beantwoor<strong>de</strong>n van <strong>de</strong>ze vragen krijgt u een beeld van<br />
<strong>de</strong> bestaan<strong>de</strong> gezondheidsrisico’s.
Gezondheidsmanagment Stappenplan 10<br />
Voorbeeld 1<br />
Kind komt in contact met ziektekiemen via snot van<br />
an<strong>de</strong>r kind<br />
In het <strong>voor</strong>- en najaar lopen er heel wat kin<strong>de</strong>ren te ‘snotteren’.<br />
Om te <strong>voor</strong>komen dat kin<strong>de</strong>ren besmet raken via an<strong>de</strong>rmans<br />
snot is het van belang dat het beleid er op gericht is dat kin<strong>de</strong>-<br />
ren niet met snottebellen blijven rondlopen. Ook moeten gebruik-<br />
te zakdoeken ‘netjes’ opgeruimd wor<strong>de</strong>n. In <strong>de</strong> praktijk blijkt dat<br />
kin<strong>de</strong>ren regelmatig lange tijd met snottebellen rondlopen en<br />
zakdoeken rond blijven slingeren.<br />
Hierdoor is <strong>de</strong> kans aanzienlijk dat een kind in contact komt met<br />
snot van een an<strong>de</strong>r kind. U kruist in <strong>de</strong> kolom ‘kans dat <strong>de</strong> situa-<br />
tie zich <strong>voor</strong>doet’ <strong>de</strong> optie ‘groot’ aan. Gezien <strong>de</strong> risico’s die dit<br />
tot gevolg heeft, vinkt u vervolgens aan dat actie gewenst is.<br />
In <strong>de</strong> oplossingenlijst wor<strong>de</strong>n bij dit scenario <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> maat-<br />
regelen genoemd;<br />
• Laat kin<strong>de</strong>ren regelmatig hun neus snuiten en gooi gebruikte<br />
zoekdoekjes of tissues na gebruik meteen weg<br />
RISICO KANS DAT DE SITUATIE ZICH VOORDOET<br />
Gezondheidsrisico's door overdracht van ziektekiemen uitgesloten klein groot<br />
Kind komt in contact met ziektekiemen via snot van an<strong>de</strong>r kind<br />
Voorbeeld 2<br />
Kind komt in contact met ontlasting van een an<strong>de</strong>r kind<br />
door onzorgvuldig gewassen han<strong>de</strong>n<br />
Wanneer kin<strong>de</strong>ren van het toilet komen is het <strong>de</strong> bedoeling dat<br />
ze hun han<strong>de</strong>n met water en zeep wassen. Tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> inventari-<br />
satie wordt geconstateerd dat kin<strong>de</strong>ren weliswaar na ie<strong>de</strong>r toilet-<br />
bezoek hun han<strong>de</strong>n wassen, maar daarbij met grote regelmaat<br />
vergeten zeep te gebruiken. De han<strong>de</strong>n wor<strong>de</strong>n zodoen<strong>de</strong><br />
onzorgvuldig gewassen. U kruist in <strong>de</strong> kolom ‘kans dat <strong>de</strong> situa-<br />
tie zich <strong>voor</strong>doet’ <strong>de</strong> optie ‘groot’ aan.<br />
In <strong>de</strong> oplossingenlijst wor<strong>de</strong>n bij dit scenario <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> maat-<br />
regelen genoemd;<br />
• Wijs <strong>de</strong> ou<strong>de</strong>re kin<strong>de</strong>ren er op dat vuile zakdoekjes meteen<br />
opgeruimd moeten wor<strong>de</strong>n<br />
• Zorg dat er voldoen<strong>de</strong> tissues binnen handbereik staan<br />
Door <strong>de</strong>ze maatregelen te nemen (<strong>de</strong> actie) kunnen risico’s<br />
wor<strong>de</strong>n beperkt.<br />
actie nodig<br />
• Leer kin<strong>de</strong>ren hun han<strong>de</strong>n goed wassen (zie ook “han<strong>de</strong>n<br />
wassen doe je als volgt”)<br />
• Leer <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren dat ze na toilet bezoek hun han<strong>de</strong>n moeten<br />
wassen<br />
• Zorg <strong>voor</strong> een op kin<strong>de</strong>ren afgestem<strong>de</strong> wastafel of een<br />
opstapje<br />
Door <strong>de</strong>ze maatregelen te nemen (<strong>de</strong> actie) kunnen risico’s wor-<br />
<strong>de</strong>n beperkt. Op het moment dat hier voldoen<strong>de</strong> aandacht aan<br />
besteed wordt, is <strong>de</strong> kans dat <strong>de</strong> situatie zich <strong>voor</strong>doet ‘klein’.<br />
RISICO KANS DAT DE SITUATIE ZICH VOORDOET<br />
Gezondheidsrisico's door overdracht van ziektekiemen uitgesloten klein groot<br />
Kind komt in contact met ontlasting van een an<strong>de</strong>r kind door<br />
onzorgvuldig gewassen han<strong>de</strong>n<br />
actie nodig
Stappenplan 11<br />
STAP 3:<br />
HUISREGELS<br />
Voorbeeld 3<br />
Kind komt in contact met ziektekiemen via vuil speelgoed<br />
Voordat u <strong>de</strong>ze vraag kunt beantwoor<strong>de</strong>n zult u het in <strong>de</strong> woning<br />
aanwezige speelgoed kritisch on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> loep moeten nemen. U<br />
weet als geen an<strong>de</strong>r hoe kin<strong>de</strong>ren met een bepaald stuk speel-<br />
goed om gaan. Besteed veel aandacht aan speelgoed dat door<br />
kin<strong>de</strong>ren in <strong>de</strong> mond genomen wordt. Inspecteer speelgoed op<br />
gebreken. Beschadigd speelgoed is vaak moeilijk te reinigen. In<br />
holle ruimtes kan vuilophoping plaatsvin<strong>de</strong>n. Als kin<strong>de</strong>ren het<br />
speelgoed in <strong>de</strong> mond nemen is niet uit te sluiten dat ziekte-<br />
kiemen via het speeksel in <strong>de</strong> holle ruimte terecht komen.<br />
Als het getoon<strong>de</strong> speelgoed in <strong>de</strong> woning aangetroffen wordt,<br />
moet wor<strong>de</strong>n geconclu<strong>de</strong>erd dat het zeer wel mogelijk is dat via<br />
<strong>de</strong>ze weg ziektekiemen wor<strong>de</strong>n overgedragen. U kruist in <strong>de</strong><br />
kolom ‘kans dat <strong>de</strong> situatie zich <strong>voor</strong>doet’ <strong>de</strong> optie ‘groot’ aan.<br />
Gezien <strong>de</strong> risico’s die dit tot gevolg heeft vinkt u vervolgens aan<br />
dat actie gewenst is.<br />
In <strong>de</strong> oplossingenlijst wor<strong>de</strong>n bij dit scenario on<strong>de</strong>r meer <strong>de</strong> vol-<br />
gen<strong>de</strong> maatregelen genoemd;<br />
RISICO KANS DAT DE SITUATIE ZICH VOORDOET<br />
Gezondheidsrisico's door overdracht van ziektekiemen uitgesloten klein groot<br />
Kind komt in contact met ziektekiemen via vuil speelgoed<br />
• Reinig zichtbaar verontreinigd speelgoed meteen<br />
• Reinig babyspeelgoed dat in <strong>de</strong> mond genomen wordt<br />
dagelijks<br />
• Als speelgoed uitnodigt om in <strong>de</strong> mond te nemen (bij<strong>voor</strong>beeld<br />
een plastic boterham) extra aandacht aan reiniging beste<strong>de</strong>n<br />
• Schaf eenvoudig te reinigen speelgoed aan (bij<strong>voor</strong>beeld<br />
zon<strong>de</strong>r holle ruimtes)<br />
• Schaf slijtvast speelgoed aan<br />
• Vervang beschadigd speelgoed, beschadigd speelgoed is<br />
lastig schoon te hou<strong>de</strong>n<br />
• Houd speelgoed <strong>voor</strong> binnen en buiten geschei<strong>de</strong>n<br />
In Bijlage 1A treft u <strong>de</strong> inventarisatielijsten aan.<br />
actie nodig
Stappenplan 12<br />
STAP 2:<br />
REGISTRATIE<br />
Om <strong>de</strong> gezondheid van <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren te kunnen waarborgen<br />
speelt het gedrag van <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r een belangrijke rol.<br />
Daarom zijn afspraken met tussen het gastou<strong>de</strong>rbureau en <strong>de</strong><br />
gastou<strong>de</strong>r onmisbaar. Leg ze daarom vast en evalueer ze bij-<br />
<strong>voor</strong>beeld jaarlijks.<br />
In bovenstaand <strong>voor</strong>beeld lijkt het er op dat <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r niet<br />
alert is geweest op <strong>de</strong> staat waarin het speelgoed verkeerd. In<br />
het periodiek overleg tussen gastou<strong>de</strong>rbureau en gastou<strong>de</strong>r kan<br />
dit thema besproken wor<strong>de</strong>n. <strong>Het</strong> is <strong>voor</strong> <strong>de</strong> hand liggend om<br />
afspraken met betrekking tot <strong>de</strong> controle van speelgoed te<br />
maken. Er kan afgesproken wor<strong>de</strong>n dat <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r tij<strong>de</strong>ns het<br />
Wat moet u doen?<br />
1 Spreek af wie <strong>de</strong> inventarisatielijst gaat invullen. Dit kan door<br />
een me<strong>de</strong>werker van het gastou<strong>de</strong>rbureau of <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r<br />
zelf wor<strong>de</strong>n gedaan. <strong>Het</strong> is en blijft <strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijkheid<br />
van het gastou<strong>de</strong>rbureau dat <strong>de</strong> lijst wordt ingevuld<br />
2 Loop alle ruimtes door waar <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren verblijven, binnen en<br />
buiten<br />
3 Vul <strong>de</strong> lijsten in<br />
Tip<br />
RISICO KANS DAT DE SITUATIE ZICH VOORDOET<br />
Gezondheidsrisico's door overdracht van ziektekiemen uitgesloten klein groot<br />
Kind komt in contact met ziektekiemen via vuil speelgoed<br />
Inventariseer als <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren aanwezig zijn. Dan vallen risico’s u<br />
eer<strong>de</strong>r op. U speelt zelf een belangrijke rol in het inschatten van<br />
<strong>de</strong> risico’s. Neem hier <strong>de</strong> tijd <strong>voor</strong> en bespreek ondui<strong>de</strong>lijk-<br />
he<strong>de</strong>n met elkaar of een <strong>de</strong>skundige van <strong>de</strong> GGD. Zo wordt het<br />
gezondheidsmanagement een dynamisch on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el van <strong>de</strong><br />
organisatie. Er zijn wellicht risicovolle situaties die niet in <strong>de</strong><br />
lijsten staan. Als u die tegenkomt, kunt u ze zelf toevoegen waar-<br />
door ook an<strong>de</strong>re gastou<strong>de</strong>rs hiervan gebruik kunnen maken.<br />
schoonmaken van speelgoed alert moet zijn op eventuele<br />
beschadigingen zodat <strong>de</strong> risico’s beperkt wor<strong>de</strong>n.<br />
Als het beschadig<strong>de</strong> speelgoed vervangen wordt en speel-<br />
goed dat in <strong>de</strong> mond genomen wordt dagelijks gereinigd wordt<br />
zal tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> inventarisatie <strong>de</strong> situatie als volgt zijn;<br />
actie nodig
Stappenplan Gezondheidsmanagment 13<br />
STAP 2:<br />
ACTIEPLAN<br />
De nu volgen<strong>de</strong> stap is het maken<br />
en uitvoeren van het actieplan.<br />
Prioritering<br />
Vul als gastou<strong>de</strong>r of als bureau het actieplan in, dit afhankelijk<br />
van <strong>de</strong> gemaakte afspraken over taakver<strong>de</strong>ling tussen gastou<strong>de</strong>r<br />
en bureau. Vul per risico een apart actieplan in.<br />
Bij <strong>de</strong> inventarisatie zijn <strong>de</strong> risico’s in kaart gebracht. In <strong>de</strong> laat-<br />
ste kolom van <strong>de</strong> inventarisatielijst is aangegeven of actie on<strong>de</strong>r-<br />
nomen moet wor<strong>de</strong>n. Bij het tot stand komen van <strong>de</strong>ze<br />
inschatting én bij het bepalen van <strong>de</strong> oplossing per risico kan <strong>de</strong><br />
oplossingenlijst u behulpzaam zijn.<br />
Door het actieplan in te vullen benoemd u het risico en geeft u<br />
tevens aan <strong>voor</strong> welke oplossing(en) gekozen is. Naast <strong>de</strong> in <strong>de</strong><br />
oplossingenlijst genoem<strong>de</strong> <strong>voor</strong>beel<strong>de</strong>n kunt u zelf maatregelen<br />
be<strong>de</strong>nken of uw GGD om advies vragen. In het actieplan geeft u<br />
tevens aan wie verantwoor<strong>de</strong>lijk is <strong>voor</strong> <strong>de</strong> actie en u geeft aan<br />
binnen welke termijn <strong>de</strong> maatregel uitgevoerd moet zijn. Er wordt<br />
een streefdatum genoteerd. Met het invullen van <strong>de</strong> datum kunt<br />
ook uw prioriteit aangeven.<br />
In bijlage 2A staat een <strong>voor</strong>beeld van een actieplan. In bijlage 2B<br />
staat het sjabloon van een actieplan.<br />
Oplossingen<br />
In bijlage 1B is een lijst met oplossingen opgenomen. Bij het tot<br />
stand komen van <strong>de</strong> inschatting van het risico én bij het bepalen<br />
van <strong>de</strong> oplossing per risico kan <strong>de</strong> oplossingenlijst u behulpzaam<br />
zijn. Naast <strong>de</strong> in <strong>de</strong> oplossingenlijst genoem<strong>de</strong> <strong>voor</strong>beel<strong>de</strong>n kunt<br />
u zelf maatregelen be<strong>de</strong>nken of uw GGD om advies vragen.
Gezondheidsmanagment Stappenplan 14<br />
STAP 3:<br />
GEZONDHEIDS-<br />
VERSLAG<br />
<strong>Het</strong> gezondheidsverslag is een<br />
totaaloverzicht van <strong>de</strong><br />
gezondheidsaspecten op het gebied<br />
van ziektekiemen, binnenmilieu,<br />
buitenmilieu en medisch han<strong>de</strong>len<br />
binnen <strong>de</strong> opvangsituatie. U geeft<br />
hiermee inzicht in wat er is gebeurd<br />
in <strong>de</strong> afgelopen perio<strong>de</strong> op het<br />
gebied van gezondheid en wat er<br />
nog moet gebeuren.<br />
<strong>Het</strong> gezondheidsverslag is een evaluatiemoment <strong>voor</strong> alle on<strong>de</strong>r-<br />
<strong>de</strong>len van <strong>de</strong> inventarisatie. Door in het gezondheidsverslag uit<br />
te werken wat u hebt gedaan, welke risico’s in <strong>de</strong> woningen waar<br />
opvang plaats vindt geïnventariseerd zijn, welke acties er uit<br />
<strong>voor</strong>tgekomen zijn, krijgt u inzicht in hoe het gesteld is met <strong>de</strong><br />
zorg <strong>voor</strong> gezondheid in <strong>de</strong> woningen waar gastou<strong>de</strong>ropvang<br />
plaats vindt. Door <strong>de</strong> acties uit het actieplan te evalueren wordt<br />
dui<strong>de</strong>lijk of <strong>de</strong> genomen maatregelen het gewenste resultaat<br />
opgeleverd hebben.<br />
Om optimaal te profiteren van <strong>de</strong> metho<strong>de</strong> ligt het <strong>voor</strong> <strong>de</strong> hand<br />
om drie maan<strong>de</strong>n nadat <strong>de</strong> inventarisatie is uitgevoerd het<br />
gezondheidsverslag op te stellen.<br />
<strong>Het</strong> gezondheidsverslag kan tevens gebruikt wor<strong>de</strong>n om alle<br />
gastou<strong>de</strong>rs en ou<strong>de</strong>rs te informeren. Voor een compleet gezond-<br />
heidsverslag kunnen on<strong>de</strong>rstaan<strong>de</strong> stappen wor<strong>de</strong>n doorlopen.<br />
De inventarisatie<br />
• Geef een samenvatting van welke risico’s geïnventariseerd zijn<br />
• Geef een overzicht van <strong>de</strong> grootste of meest <strong>voor</strong>komen<strong>de</strong><br />
risico’s<br />
• Trek conclusies. Wat valt op?<br />
• Voeg <strong>de</strong> ingevul<strong>de</strong> lijsten toe<br />
Actie’s<br />
• Geef een samenvatting van <strong>de</strong> oplossingen die gekozen zijn<br />
• Geef een overzicht van <strong>de</strong> meest gekozen oplossingen<br />
• Evalueer <strong>de</strong> acties, geef hierbij aan welke acties genomen zijn,<br />
welke nog on<strong>de</strong>r han<strong>de</strong>n zijn en welke acties eventueel<br />
herhaald moeten wor<strong>de</strong>n<br />
• Voeg <strong>de</strong> kopieën van <strong>de</strong> actieplannen toe<br />
• Leg afspraken en werkinstructies met betrekking tot <strong>de</strong> meest<br />
<strong>voor</strong>komen<strong>de</strong> risico’s vast en stem het beleid hier op af zodat<br />
het ook een meerwaar<strong>de</strong> <strong>voor</strong> an<strong>de</strong>re gastou<strong>de</strong>rs heeft<br />
Conclusies<br />
• Geef een samenvatten<strong>de</strong> conclusie op grond van <strong>de</strong> beschrij-<br />
vingen bij het punt inventarisatie én actieplan<br />
• Geef aan op welke wijze afspraken zijn ingevoerd of gewijzigd<br />
in relatie tot het benoem<strong>de</strong> risico<br />
• Geef aan hoe gastou<strong>de</strong>rs, ou<strong>de</strong>rs en kin<strong>de</strong>ren hierin betrokken<br />
zijn of wor<strong>de</strong>n in relatie tot het benoem<strong>de</strong> risico<br />
• Geef aan welke maatregelen ver<strong>de</strong>r genomen zijn in relatie tot<br />
het benoem<strong>de</strong> risico<br />
Overige<br />
• Informeer <strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rs over <strong>de</strong> risico-inventarisatie<br />
• Benoem <strong>de</strong> eventuele knelpunten of geschillen met <strong>de</strong><br />
toezichthou<strong>de</strong>r
Bijlagen 1 - 3 15<br />
BIJLAGEN
Bijlage 1A Inventaristatielijst Inventaristatielijsten<br />
16<br />
1 Gezondheidsrisico’s door overdracht van ziektekiemen<br />
RISICO KANS DAT DE SITUATIE ZICH VOORDOET<br />
1 Kind komt via ongewassen han<strong>de</strong>n van gastou<strong>de</strong>r in contact met<br />
ziektekiemen<br />
2 Kind komt via onzorgvuldig gewassen han<strong>de</strong>n van gastou<strong>de</strong>r in<br />
contact met ziektekiemen<br />
3 Kind komt in contact met ziektekiemen van zieke gastou<strong>de</strong>r of<br />
gezinslid (van gastou<strong>de</strong>r)<br />
4 Kind komt in contact met pus of vocht uit blaasjes/wondjes van<br />
an<strong>de</strong>r kind<br />
5 Kind komt in contact met ziektekiemen door aanhoesten of niezen<br />
door gastou<strong>de</strong>r<br />
6 Kind komt in contact met ziektekiemen door aanhoesten of niezen<br />
door an<strong>de</strong>r kind<br />
7 Kind komt via snot van an<strong>de</strong>r kind in contact met ziektekiemen<br />
8 Kind komt door gezamenlijk gebruik van zakdoek in contact met<br />
ziektekiemen<br />
9 Kind komt via spuugdoekje of slab van an<strong>de</strong>r kind in contact met<br />
ziektekiemen<br />
10 Kind komt via washandje waarmee han<strong>de</strong>n of mon<strong>de</strong>n van meer<strong>de</strong>re<br />
kin<strong>de</strong>ren ‘gewassen’ wor<strong>de</strong>n in contact met ziektekiemen<br />
11 Kind raakt besmet met ziektekiemen via an<strong>de</strong>r kind dat met<br />
ongewassen han<strong>de</strong>n van toilet komt<br />
12 Kind raakt besmet met ziektekiemen via an<strong>de</strong>r kind dat met<br />
onzorgvuldig gewassen han<strong>de</strong>n van toilet komt<br />
13 Kind komt door gebruik van grote closetpot in contact met<br />
ontlasting/urine<br />
14 Kind komt door aanraken vuil potje in contact met ontlasting/urine<br />
15 Kind komt door aanraken vuile luier in contact met ontlasting/urine<br />
16 Kind komt door verontreinig<strong>de</strong> commo<strong>de</strong>/aankleedkussen in contact<br />
met ontlasting/urine<br />
17 Kind komt door on(zorgvuldig)gewassen han<strong>de</strong>n gastou<strong>de</strong>r in contact<br />
met ontlasting/urine<br />
18 Kind komt via het afdrogen van han<strong>de</strong>n aan een vuile handdoek of<br />
gebruik vuile kraan in contact met ziektekiemen<br />
19 Kind komt via speelgoed dat wordt meegenomen naar het toilet in<br />
contact met ziektekiemen<br />
20 Kind komt door poetsen met zichtbaar vuile tan<strong>de</strong>nborstel in contact<br />
met ziektekiemen<br />
21 Kind komt door gebruik an<strong>de</strong>rmans tan<strong>de</strong>nborstel in contact met<br />
ziektekiemen of bloed<br />
22 Kind komt via onhygiënisch opgeborgen tan<strong>de</strong>nborstel in contact met<br />
ziektekiemen of bloed<br />
uitgesloten klein groot<br />
actie nodig
Bijlage 1A Inventaristatielijst<br />
RISICO KANS DAT DE SITUATIE ZICH VOORDOET<br />
23 Kind krijgt door het eten van onhygiënisch bereid voedsel<br />
ziektekiemen binnen<br />
24 Kind krijgt gifstoffen of ziektekiemen binnen door het eten van<br />
bedorven voeding<br />
25 Baby krijgt door ongekoeld meegebrachte borstvoeding ziektekiemen<br />
binnen<br />
26 Baby krijgt ziektekiemen binnen door meegebrachte (thuis) berei<strong>de</strong><br />
poe<strong>de</strong>rmelk<br />
27 Baby krijgt ziektekiemen binnen via onhygiënisch berei<strong>de</strong> flesvoeding<br />
28 Kind krijgt ziektekiemen binnen via onzorgvuldig gereinig<strong>de</strong> fles/<br />
speen<br />
29 Kind krijgt door gebruik an<strong>de</strong>rmans drinkbeker, fles of bestek<br />
ziektekiemen binnen<br />
30 Kind komt door aanraken afval in contact met ziektekiemen<br />
31 Kind komt via vuile vaatdoek in contact met ziektekiemen<br />
32 Kind krijgt door gebruik vuile of an<strong>de</strong>rmans fopspeen ziektekiemen<br />
binnen<br />
33 Kind komt door gezamenlijk gebruik van het bed<strong>de</strong>ngoed in contact<br />
met ziektekiemen<br />
34 Kind komt via vuil speelgoed in contact met ziektekiemen<br />
35 Kind komt via vuile verkleedkleren in contact met ziektekiemen<br />
36 Kind komt via onzorgvuldig of niet gewassen stoffen speelgoed /<br />
knuffels in contact met ziektekiemen<br />
37 Kind komt via met ontlasting vervuild zwemwater in contact met<br />
ziektekiemen<br />
38 Kind komt door zichtbaar vervuild zwemwater in contact met<br />
ziektekiemen<br />
39 Kind krijgt ziektekiemen binnen doordat waterspeelgoed aanzet tot<br />
het drinken van zwemwater<br />
40 Kind komt door eten, drinken / snoepen in het zwembadje in contact<br />
met ziektekiemen<br />
41 Kind komt via (uitwerpselen van) ongedierte in contact met<br />
ziektekiemen<br />
42 Kind komt door bijten of krabben dier in contact met ziektekiemen<br />
uitgesloten klein groot<br />
actie nodig<br />
17
Bijlage 1A Inventaristatielijst<br />
2 Gezondheidsrisico’s als gevolg van het binnenmilieu<br />
RISICO KANS DAT DE SITUATIE ZICH VOORDOET<br />
43 Kind verblijft in een ruimte die bedompt ruikt<br />
44 Kind verblijft in een te kou<strong>de</strong> ruimte<br />
45 Kind verblijft in een te warme ruimte<br />
46 Kind verblijft in een muf ruiken<strong>de</strong>, vochtige ruimte<br />
47 Kind verblijft in een te droge ruimte<br />
48 Kind komt in aanraking met allergenen via stoffering van<br />
verblijfsruimtes<br />
49 Kind verblijft in een ruimte met rook<br />
50 Kind verblijft in stoffige ruimte<br />
51 Kind wordt blootgesteld aan vluchtige stoffen door het gebruik van<br />
spuitbussen, lijm of terpentine<br />
52 Kind wordt blootgesteld aan gassen uit (open) verbrandingstoestellen<br />
53 Kind verblijft in ruimte met asbest<br />
54 Kind krijgt scha<strong>de</strong>lijke stoffen binnen via ventilatie<strong>voor</strong>ziening<br />
55 Kind wordt blootgesteld aan lawaai<br />
56 Kind drinkt water uit lo<strong>de</strong>n leiding<br />
57 Kind verblijft in ruimte met huisdieren die een allergie kunnen<br />
oproepen<br />
58 Kind verblijft in ruimte met planten die een allergie kunnen oproepen<br />
59 Kind verblijft in vervuil<strong>de</strong> ruimte doordat schoonmaak ontoereikend is<br />
60 Kind verblijft in ruimte tij<strong>de</strong>ns schoonmaakwerkzaamhe<strong>de</strong>n<br />
61 Kind komt in contact met allergenen via het bed<strong>de</strong>ngoed<br />
62 Kind komt in contact met allergenen of huisstofmijten via<br />
verkleedkleren<br />
63 Kind komt in contact met allergenen of huisstofmijten via knuffels<br />
uitgesloten klein groot<br />
actie nodig<br />
18
Bijlage 1A Inventaristatielijst 19<br />
3 Gezondheidsrisico’s als gevolg van het buitenmilieu<br />
RISICO KANS DAT DE SITUATIE ZICH VOORDOET<br />
64 Kind wordt blootgesteld aan stuifmeel van gras, onkruid of bomen die<br />
een allergie kunnen oproepen<br />
65 Kind komt via in zandbak aanwezige ontlasting (hond/kat) in contact<br />
met ziektekiemen<br />
66 Kind wordt gebeten door een teek<br />
67 Kind wordt gestoken door bij of wesp<br />
68 Kind krijgt zonnesteek<br />
69 Kind droogt uit<br />
70 Kind verbrandt door zon<br />
71 Kind raakt on<strong>de</strong>rkoeld<br />
72 Kind komt in contact met bestrijdingsmid<strong>de</strong>len<br />
73 Kind wordt blootgesteld aan chemisch vervuil<strong>de</strong> grond<br />
74 Kind wordt blootgesteld aan verontreinig<strong>de</strong> buitenlucht<br />
4 Gezondheidsrisico’s ten gevolge van (het uitblijven van) medisch han<strong>de</strong>len<br />
RISICO KANS DAT DE SITUATIE ZICH VOORDOET<br />
75 Kind krijgt medicatie verkeerd toegediend<br />
76 Kind krijgt bedorven medicament toegediend<br />
77 Kind krijgt paracetamol zon<strong>de</strong>r diagnose<br />
78 Kind wordt niet of onjuist medisch behan<strong>de</strong>ld door onvolledige of<br />
onjuiste medische dossiers<br />
79 Kind wordt on<strong>de</strong>skundig medisch behan<strong>de</strong>ld door gastou<strong>de</strong>r<br />
80 Kind komt via koortsthermometer in contact met ziektekiemen<br />
81 Kind komt in contact met ziektekiemen via zalf of crème<br />
82 Kind komt door onhygiënische wondverzorging in contact met<br />
an<strong>de</strong>rmans bloed of wondvocht<br />
uitgesloten klein groot<br />
uitgesloten klein groot<br />
actie nodig<br />
actie nodig
Bijlage 1B Oplossingenlijst 20<br />
Gezondheidsrisico’s door overdracht van ziektekiemen<br />
1 Kind komt via ongewassen han<strong>de</strong>n van groepsleiding in contact<br />
met ziektekiemen<br />
• Draag altijd zorg <strong>voor</strong> een goe<strong>de</strong> handhygiëne<br />
• Was <strong>de</strong> han<strong>de</strong>n op cruciale momenten<br />
Voor;<br />
• het aanraken en berei<strong>de</strong>n van voedsel<br />
• het eten of het helpen bij eten<br />
• wondverzorging<br />
Na;<br />
• hoesten, niezen en snuiten<br />
• toiletgebruik<br />
• het verschonen van een kind<br />
• het afvegen van <strong>de</strong> billen van een kind<br />
• contact met lichaamsvochten zoals speeksel, snot, braaksel,<br />
ontlasting, wondvocht of bloed<br />
• buiten spelen<br />
• contact met vuile was of <strong>de</strong> afvalbak<br />
• schoonmaakwerkzaamhe<strong>de</strong>n<br />
2 Kind komt via onzorgvuldig gewassen han<strong>de</strong>n van gastou<strong>de</strong>r in contact met<br />
ziektekiemen<br />
• draag altijd zorg <strong>voor</strong> een goe<strong>de</strong> handhygiëne<br />
• han<strong>de</strong>n wassen doe je als volgt;<br />
• gebruik stromend water<br />
• maak <strong>de</strong> han<strong>de</strong>n nat en neem vloeibare zeep<br />
• wrijf <strong>de</strong> han<strong>de</strong>n over elkaar en zorg er<strong>voor</strong> dat water en zeep over <strong>de</strong><br />
gehele han<strong>de</strong>n wor<strong>de</strong>n ver<strong>de</strong>eld<br />
• spoel <strong>de</strong> han<strong>de</strong>n al wrijvend af on<strong>de</strong>r stromend water<br />
• droog <strong>de</strong> han<strong>de</strong>n af met een schone droge handdoek, gebruik het liefst<br />
papieren handdoeken<br />
3 Kind komt in contact met ziektekiemen van zieke gastou<strong>de</strong>r of gezinslid van<br />
gastou<strong>de</strong>r<br />
• draag altijd zorg <strong>voor</strong> een goe<strong>de</strong> handhygiëne<br />
• besluit, wanneer in het gezin van <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r iemand buiktyfus, paratyfus,<br />
bloe<strong>de</strong>rige diarree of open tbc heeft, dat er geen kin<strong>de</strong>ren wor<strong>de</strong>n<br />
opgevangen. Overleg eventueel met <strong>de</strong> plaatselijke GGD<br />
• overleg bij een mogelijk besmettelijke ziekte zoals diarree of huiduitslag met<br />
een arts of <strong>de</strong> GGD<br />
• als <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r (of één van <strong>de</strong> gezinsle<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r) ziek van<br />
vakantie terug komt (en dus nog geen kin<strong>de</strong>ren heeft kunnen besmetten)<br />
moet wor<strong>de</strong>n overwogen of er wel opvang gebo<strong>de</strong>n kan wor<strong>de</strong>n<br />
4 Kind komt in contact met pus of vocht uit blaasjes/wondjes van an<strong>de</strong>r kind<br />
• <strong>de</strong>p het pus/vocht regelmatig met bij<strong>voor</strong>beeld een wattenstaafje<br />
• <strong>de</strong>k <strong>de</strong> wond af<br />
• <strong>de</strong>k een loopoor af met een steriel gaasje<br />
• stip open waterwratjes met jodium aan en <strong>de</strong>k ze af<br />
• materialen en oppervlakken die verontreinigd zijn met pus of vocht goed<br />
schoon maken<br />
• was <strong>de</strong> han<strong>de</strong>n na aanraking met pus of vocht<br />
Ver<strong>de</strong>r kan overdracht van ziektekiemen op an<strong>de</strong>re kin<strong>de</strong>ren wor<strong>de</strong>n <strong>voor</strong>komen<br />
door <strong>voor</strong> het zieke kind een aantal dingen te regelen;<br />
• gebruik eigen handdoek<br />
• geef het kind eigen speelgoed<br />
• reinig speelgoed <strong>voor</strong>dat an<strong>de</strong>re kin<strong>de</strong>ren dit krijgen<br />
• was <strong>de</strong> han<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren na krabben aan wondjes en/of blaasjes<br />
• gebruik eigen bestek en beker<br />
• <strong>voor</strong>kom dat het kind met koortslip an<strong>de</strong>ren zoent<br />
5 Kind komt in contact met ziektekiemen door aanhoesten of niezen door<br />
gastou<strong>de</strong>r<br />
• Draag zorg <strong>voor</strong> een goe<strong>de</strong> hoesthygiëne<br />
• <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> maatregelen zijn van belang;<br />
• <strong>voor</strong>kom aanhoesten. Hoest of nies niet in <strong>de</strong> richting van een an<strong>de</strong>r.<br />
Houd tij<strong>de</strong>ns het hoesten of niezen <strong>de</strong> hand <strong>voor</strong> <strong>de</strong> mond<br />
• was na hoesten, niezen of neus snuiten <strong>de</strong> han<strong>de</strong>n<br />
6 Kind komt in contact met ziektekiemen door aanhoesten of niezen door an<strong>de</strong>r<br />
kind<br />
• leer kin<strong>de</strong>ren een goe<strong>de</strong> hoesthygiëne aan<br />
• <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> maatregelen zijn van belang;<br />
• <strong>voor</strong>kom aanhoesten. Leer <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren tij<strong>de</strong>ns hoesten of niezen het hoofd<br />
weg te draaien of het hoofd te buigen<br />
• wijs kin<strong>de</strong>ren er op dat ze tij<strong>de</strong>ns het hoesten of niezen <strong>de</strong> hand <strong>voor</strong> <strong>de</strong><br />
mond moeten hou<strong>de</strong>n<br />
• laat kin<strong>de</strong>ren <strong>de</strong> han<strong>de</strong>n wassen als blijkt dat <strong>de</strong>ze na hoesten, niezen<br />
zichtbaar vuil zijn<br />
Niemand zal ontkennen dat het vrijwel onmogelijk is om kin<strong>de</strong>ren na ie<strong>de</strong>r kuchje<br />
<strong>de</strong> han<strong>de</strong>n te laten wassen. Maak zelf een inschatting wanneer dit nodig is.<br />
Spreek bij<strong>voor</strong>beeld af dat wanneer han<strong>de</strong>n zichtbaar vuil zijn, wassen nood-<br />
zakelijk is. Voor <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r geldt dat han<strong>de</strong>n in ie<strong>de</strong>r geval gewassen moeten<br />
wor<strong>de</strong>n na een hoestbui, <strong>voor</strong> het smeren van boterhammen en <strong>voor</strong> en na het<br />
verzorgen van wondjes. Ver<strong>de</strong>r zal <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r die bij<strong>voor</strong>beeld verkou<strong>de</strong>n is en<br />
dus veelvuldig hoest, extra alert moeten zijn op een goe<strong>de</strong> hygiëne.<br />
7 Kind komt via snot van an<strong>de</strong>r kind in contact met ziektekiemen<br />
• laat kin<strong>de</strong>ren regelmatig hun neus snuiten en gooi gebruikte zoekdoekjes of<br />
tissues na gebruik meteen weg<br />
• wijs <strong>de</strong> ou<strong>de</strong>re kin<strong>de</strong>ren er op dat vuile zakdoekjes meteen opgeruimd moeten<br />
wor<strong>de</strong>n<br />
• zorg dat er voldoen<strong>de</strong> tissues binnen handbereik staan<br />
8 Kind komt door gezamenlijk gebruik van zakdoek in contact met ziektekiemen<br />
• gebruik telkens <strong>voor</strong> ie<strong>de</strong>r kind een schone zakdoek<br />
9 Kind komt via spuugdoekje of slab van an<strong>de</strong>r kind in contact met<br />
ziektekiemen<br />
• gebruik <strong>voor</strong> ie<strong>de</strong>r kind schone spuugdoekjes/slabbers<br />
• ruim doekjes na gebruik op<br />
10 Kind komt via washandje waarmee han<strong>de</strong>n of mon<strong>de</strong>n van meer<strong>de</strong>re kin<strong>de</strong>ren<br />
‘gewassen’ wor<strong>de</strong>n in contact met ziektekiemen<br />
• gooi gebruikte washandjes meteen in <strong>de</strong> was en gooi wegwerpwashandjes<br />
weg<br />
• ruim gebruikte washan<strong>de</strong>n meteen op
Bijlage 1B Oplossingenlijst 21<br />
11 Kind raakt besmet met ziektekiemen via an<strong>de</strong>r kind dat met ongewassen<br />
han<strong>de</strong>n van toilet komt<br />
• leer <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren dat ze na toilet bezoek hun han<strong>de</strong>n moeten wassen<br />
• let er op dat kin<strong>de</strong>ren na het toiletbezoek hun han<strong>de</strong>n wassen<br />
• zorg <strong>voor</strong> een op kin<strong>de</strong>ren afgestem<strong>de</strong> wastafel of een opstapje<br />
12 Kind raakt besmet met ziektekiemen via an<strong>de</strong>r kind dat met onzorgvuldig<br />
gewassen han<strong>de</strong>n van toilet komt<br />
• leer kin<strong>de</strong>ren hun han<strong>de</strong>n goed wassen (zie ook “han<strong>de</strong>n wassen doe je als<br />
volgt”)<br />
• zorg <strong>voor</strong> een op kin<strong>de</strong>ren afgestem<strong>de</strong> wastafel of een opstapje<br />
• gebruik vloeibare zeep<br />
• gebruik wegwerphanddoekjes<br />
13 Kind komt door gebruik van grote closetpot in contact met ontlasting/urine<br />
• gebruik een wc-bril verkleiner<br />
• gebruik bij closetpotten een opstapje<br />
• leer <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren plaats te nemen op het toilet zon<strong>de</strong>r <strong>de</strong> han<strong>de</strong>n op <strong>de</strong> pot/<br />
wc-bril te zetten<br />
Als kleine kin<strong>de</strong>ren zelfstandig naar het toilet gaan, gaat er doorgaans een heuse<br />
klimpartij <strong>voor</strong>af aan <strong>de</strong> kleine of grote boodschap. Omdat kin<strong>de</strong>ren die door<br />
een gastou<strong>de</strong>r wor<strong>de</strong>n opgevangen, normaal gesproken geen peutertoilet ter<br />
beschikking hebben, hangen <strong>de</strong> kleintjes vaak diep in pot. De handjes steunen op<br />
<strong>de</strong> (intensief gebruikte en dus snel vervuil<strong>de</strong>) rand van <strong>de</strong> closetpot of wc-bril.<br />
14 Kind komt door aanraken vuil potje in contact met ontlasting/urine<br />
• reinig <strong>de</strong> potjes na elk gebruik<br />
• zet potjes buiten bereik van kin<strong>de</strong>ren<br />
15 Kind komt door aanraken vuile luier in contact met ontlasting/urine<br />
• gooi vuile luiers direct weg<br />
• gebruik een gesloten afvalbak<br />
16 Kind komt door verontreinig<strong>de</strong> verschoontafel/aankleedkussen in contact met<br />
ontlasting/urine<br />
• reinig <strong>de</strong> verschoonplek na ie<strong>de</strong>r kind of gebruik een schone on<strong>de</strong>rlegger<br />
• vervang het aankleedkussen als het tijk gescheurd is<br />
<strong>Het</strong> tijk van een aankleedkussen zal na verloop van tijd scheuren. Hierdoor is het<br />
kussen niet goed te reinigen. <strong>Het</strong> schuimrubber kan besmet raken en zal bij het<br />
schoonmaken van het kussen vocht opnemen. Nat gewor<strong>de</strong>n schuimrubber is<br />
een paradijs <strong>voor</strong> micro-organismen.Vervang daarom kapotte verschoonkussens.<br />
17 Kind komt door on(zorgvuldig)gewassen han<strong>de</strong>n gastou<strong>de</strong>r in contact met<br />
ontlasting/urine<br />
• was han<strong>de</strong>n na verschonen van kin<strong>de</strong>ren of het afvegen van <strong>de</strong> billen<br />
18 Kind komt via het afdrogen van han<strong>de</strong>n aan een vuile handdoek of gebruik<br />
vuile kraan in contact met ziektekiemen<br />
• gebruik wegwerphanddoeken<br />
• pak bij zichtbare verontreiniging én minimaal elk dag<strong>de</strong>el een schone<br />
handdoek<br />
• reinig <strong>de</strong> kraan (handcontactpunt) minimaal dagelijks<br />
19 Kind komt via speelgoed dat wordt meegenomen naar het toilet in contact met<br />
ziektekiemen<br />
• <strong>voor</strong>kom dat kin<strong>de</strong>ren speelgoed mee naar het toilet of <strong>de</strong> verschoonruimte<br />
nemen<br />
20 Kind komt door poetsen met zichtbaar vuile tan<strong>de</strong>nborstel in contact met<br />
ziektekiemen<br />
• spoel <strong>de</strong> borstel na gebruik zorgvuldig uit<br />
21 Kind komt door gebruik an<strong>de</strong>rmans tan<strong>de</strong>nborstel in contact met ziektekiemen<br />
of bloed<br />
• zorg er<strong>voor</strong> dat ie<strong>de</strong>r kind een eigen, dui<strong>de</strong>lijk herkenbare tan<strong>de</strong>nborstel heeft<br />
Noteer <strong>de</strong> naam van het kind met een watervaste stift op <strong>de</strong> steel van <strong>de</strong> borstel.<br />
Gebruik geen leukoplast omdat <strong>de</strong> leukoplast moeilijk schoon te spoelen is en<br />
lang nat blijft.<br />
22 Kind komt via onhygiënisch opgeborgen tan<strong>de</strong>nborstel in contact met<br />
ziektekiemen of bloed<br />
• sla <strong>de</strong> borstel na gebruik droog<br />
• berg tan<strong>de</strong>nborstels rechtop staand op zodat ze aan <strong>de</strong> lucht kunnen drogen<br />
• berg <strong>de</strong> tan<strong>de</strong>nborstels geschei<strong>de</strong>n op, zorg dat <strong>de</strong> borstels niet tegen elkaar<br />
aankomen<br />
• reinig bekers wekelijks<br />
23 Kind krijgt door het eten van onhygiënisch bereid voedsel ziektekiemen binnen<br />
• gebruik <strong>de</strong> hygiëneco<strong>de</strong><br />
• draag altijd zorg <strong>voor</strong> een goe<strong>de</strong> handhygiëne<br />
• werk met schoon keukenmateriaal in een schone werkomgeving<br />
• verhit rauwe ingrediënten tot minimaal 75°C in <strong>de</strong> kern<br />
• bewaar geen restjes<br />
• scheid voedselbereiding en verschonen<br />
24 Kind krijgt gifstoffen of ziektekiemen binnen door het eten van bedorven<br />
voeding<br />
• berg gekoel<strong>de</strong> producten na aankoop meteen in <strong>de</strong> koelkast op<br />
• bewaar gekoel<strong>de</strong> producten on<strong>de</strong>r 7°C<br />
• bewaar zuigelingenvoeding en moe<strong>de</strong>rmelk on<strong>de</strong>r 4°C<br />
• haal producten zo kort mogelijk <strong>voor</strong> gebruik uit <strong>de</strong> koelkast<br />
• gooi gekoel<strong>de</strong> producten die langer dan <strong>de</strong>rtig minuten buiten <strong>de</strong> koelkast zijn<br />
geweest weg<br />
• controleer <strong>de</strong> houdbaarheidsdatum <strong>voor</strong> gebruik<br />
Bedorven voedsel zal min<strong>de</strong>r vaak gezondheidsproblemen veroorzaken dan<br />
besmette voeding. Be<strong>de</strong>rf is over het algemeen goed te zien. Beschimmel<strong>de</strong> jam<br />
wordt weggegooid. Als voeding besmet is met ziektekiemen is dat niet te zien, te<br />
ruiken of te proeven. <strong>Het</strong> product oogt smakelijk en ruikt lekker. Dit maakt risico’s<br />
groot.<br />
25 Baby krijgt door ongekoeld meegebrachte borstvoeding ziektekiemen binnen<br />
• afgekolf<strong>de</strong> moe<strong>de</strong>rmelk moet door ou<strong>de</strong>rs gekoeld vervoerd wor<strong>de</strong>n
Bijlage 1B Oplossingenlijst 22<br />
26 Baby krijgt ziektekiemen binnen door meegebrachte (thuis) berei<strong>de</strong><br />
poe<strong>de</strong>rmelk<br />
• accepteer alleen zuigelingenvoeding in poe<strong>de</strong>rvorm. In <strong>de</strong> hygiëneco<strong>de</strong> (het<br />
wettelijk ka<strong>de</strong>r <strong>voor</strong> <strong>de</strong> werkwijze in kin<strong>de</strong>rcentra) is het meebrengen van<br />
aangemaakte zuigelingenvoeding naar <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ropvang niet meer toegestaan<br />
27 Baby krijgt ziektekiemen binnen via onhygiënisch berei<strong>de</strong> flesvoeding<br />
• Gebruik gekookt water <strong>voor</strong> zuigelingenvoeding die <strong>voor</strong> <strong>de</strong> hele dag bereid<br />
wordt<br />
• ontdooi bevroren moe<strong>de</strong>rmelk in <strong>de</strong> koelkast of on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> kraan met stromend<br />
water van ongeveer 20°C<br />
• gebruik flesvoeding tij<strong>de</strong>ns het voe<strong>de</strong>n niet langer dan één uur buiten <strong>de</strong><br />
koeling<br />
• gooi resten flesvoeding weg<br />
Omdat <strong>de</strong> allerkleinsten bijzon<strong>de</strong>r kwetsbaar zijn, is het raadzaam om extra<br />
zorgvuldig om te gaan met hun voeding. Zo is het <strong>voor</strong> <strong>de</strong> hand liggend dat<br />
<strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r rondom flesvoeding extra aandacht aan een goe<strong>de</strong> handhygiëne<br />
besteedt.<br />
28 Kind krijgt ziektekiemen binnen via onzorgvuldig gereinig<strong>de</strong> fles/speen<br />
• gebruik eenvoudig te reinigen flessen<br />
• geef ie<strong>de</strong>r kind een eigen fles<br />
• spoel flessen na gebruik meteen schoon<br />
• reinig <strong>de</strong> flessen in <strong>de</strong> afwasmachine<br />
• reinig flessen van kin<strong>de</strong>ren jonger dan zeven maan<strong>de</strong>n niet in <strong>de</strong><br />
afwasmachine, maar kook die na elke voeding uit<br />
• bewaar <strong>de</strong> schone flessen op hun kop, zet ze op een schone handdoek<br />
• kook flessen <strong>voor</strong> kin<strong>de</strong>ren ou<strong>de</strong>r dan zeven maan<strong>de</strong>n dagelijks geduren<strong>de</strong><br />
drie minuten uit<br />
• kook spenen dagelijks één minuut uit<br />
29 Kind krijgt door gebruik an<strong>de</strong>rmans drinkbeker, fles of bestek ziektekiemen<br />
binnen<br />
• reinig drinkbeker/fles na ie<strong>de</strong>r gebruik<br />
• geef kin<strong>de</strong>ren per maaltijd eigen servies<br />
30 Kind komt door aanraken afval in contact met ziektekiemen<br />
• gebruik een pedaalemmer<br />
• plaats <strong>de</strong> pedaalemmers buiten bereik van <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren<br />
• maak <strong>de</strong> pedaalemmers dagelijks leeg<br />
31 Kind komt via vuile vaatdoek in contact met ziektekiemen<br />
• spoel <strong>de</strong> vaatdoek na gebruik met heet stromend water uit<br />
• pak bij zichtbare verontreiniging, na vuile kluisjes én minimaal elk dag<strong>de</strong>el een<br />
schone vaatdoek<br />
32 Kind krijgt door gebruik vuile of an<strong>de</strong>rmans fopspeen ziektekiemen binnen<br />
• reinig <strong>de</strong> fopspeen door regelmatig uitkoken<br />
• vervang <strong>de</strong> fopspeen regelmatig<br />
• gebruik <strong>de</strong> fopspeen zo min mogelijk<br />
• zorg <strong>voor</strong> eigen herkenbare fopspenen <strong>voor</strong> ie<strong>de</strong>r kind<br />
• berg <strong>de</strong> fopspenen geschei<strong>de</strong>n van elkaar op<br />
33 Kind komt door gezamenlijk gebruik van het bed<strong>de</strong>ngoed in contact met<br />
ziektekiemen<br />
• gebruik bij ge<strong>de</strong>el<strong>de</strong> bedjes <strong>voor</strong> kin<strong>de</strong>ren vanaf twee jaar persoonsgebon<strong>de</strong>n<br />
hoofdluiers, die goed kunnen wor<strong>de</strong>n ingestopt<br />
• verschoon zichtbaar vuil bed<strong>de</strong>ngoed meteen<br />
• gebruik eigen slaapzakjes<br />
34 Kind komt via vuil speelgoed in contact met ziektekiemen<br />
• berg speelgoed dat niet in gebruik is in afgesloten kasten op<br />
• reinig zichtbaar verontreinigd speelgoed meteen<br />
• reinig babyspeelgoed dat in <strong>de</strong> mond genomen wordt dagelijks<br />
• reinig speelgoed dat uitnodigt om in <strong>de</strong> mond te nemen (bij<strong>voor</strong>beeld een<br />
plastic boterham) dagelijks<br />
• schaf eenvoudig te reinigen speelgoed aan (bij<strong>voor</strong>beeld zon<strong>de</strong>r holle ruimtes)<br />
• schaf slijtvast speelgoed aan<br />
• vervang beschadigd speelgoed (beschadigd speelgoed is lastig schoon te<br />
hou<strong>de</strong>n)<br />
• houd speelgoed <strong>voor</strong> binnen en buiten geschei<strong>de</strong>n<br />
35 Kind komt via vuile verkleedkleren in contact met ziektekiemen<br />
• koop alleen verkleedkleren die op 60°C gewassen kunnen wor<strong>de</strong>n en was<br />
ze maan<strong>de</strong>lijks<br />
• laat zieke kin<strong>de</strong>ren (met een koortslip bij<strong>voor</strong>beeld) niet in <strong>de</strong> verkleedhoek<br />
spelen, als dat toch gebeurt: extra wasbeurt<br />
36 Kind komt via onzorgvuldig of niet gewassen stoffen speelgoed / knuffels in<br />
contact met ziektekiemen<br />
• was knuffels en stoffen speelgoed maan<strong>de</strong>lijks<br />
• schaf alleen stoffen speelgoed / knuffels aan die op 60°C gewassen kunnen<br />
wor<strong>de</strong>n<br />
• laat zieke kin<strong>de</strong>ren (met een koortslip bij<strong>voor</strong>beeld) liever niet met knuffels<br />
spelen, als dat toch gebeurt: extra wasbeurt<br />
37 Kind komt via met ontlasting vervuild zwemwater in contact met ziektekiemen<br />
• gebruik zwemluiers<br />
38 Kind komt door zichtbaar vervuild zwemwater in contact met ziektekiemen<br />
• verschoon water dagelijks<br />
• bij tussentijdse vervuiling (door bij<strong>voor</strong>beeld vogelpoep) water geduren<strong>de</strong> <strong>de</strong><br />
dag verversen<br />
• berg badjes die niet gebruikt wor<strong>de</strong>n droog op<br />
39 Kind krijgt ziektekiemen binnen doordat waterspeelgoed aanzet tot het drinken<br />
van zwemwater<br />
• kies het juiste speelgoed <strong>voor</strong> in het badje, geef <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren wel eendjes maar<br />
geen (drink)bekertjes<br />
40 Kind komt door eten, drinken / snoepen in het zwembadje in contact met<br />
ziektekiemen<br />
• laat kin<strong>de</strong>ren niet eten of drinken in het zwembadje
Bijlage 1B Oplossingenlijst 23<br />
41 Kind komt via (uitwerpselen van) ongedierte in contact met ziektekiemen<br />
• weer plaagdieren uit <strong>de</strong> woning door kieren en na<strong>de</strong>n af te dichten<br />
• verpak etensresten en ruim kruimels op<br />
• berg afval in gesloten containers of zakken op<br />
• monteer (bij veel overlast) een hor of vliegenlamp op <strong>de</strong> plaats waar vliegen<br />
<strong>de</strong> woning binnen komen<br />
• ruim uitwerpselen van ongedierte direct op<br />
42 Kind komt door bijten of krabben dier in contact met ziektekiemen<br />
• wees alert op beten of krabben van een dier<br />
• zorg <strong>voor</strong> voldoen<strong>de</strong> begeleiding bij bezoek aan dieren<br />
• voeren van dieren vraagt om zorgvuldigheid<br />
Gezondheidsrisico’s als gevolg van het binnenmilieu<br />
43 Kind verblijft in een ruimte die bedompt ruikt<br />
• zet ramen of ventilatieroosters <strong>de</strong> hele dag open of zet <strong>de</strong> mechanische<br />
ventilatie in een hogere stand. als dit niet afdoen<strong>de</strong> helpt, moet overwogen<br />
wor<strong>de</strong>n om meer ventilatiemogelijkhe<strong>de</strong>n (ramen, roosters of mechanische<br />
ventilatie) te creëren<br />
• zet twee tegenover elkaar gelegen ventilatiemogelijkhe<strong>de</strong>n open omdat<br />
dwarsventilatie het meest efficiënt is (door hooggeplaatste ventilatieopeningen<br />
te kiezen kunnen tochtgevoelens <strong>voor</strong>komen wor<strong>de</strong>n)<br />
• ventileer extra tij<strong>de</strong>ns bewegingsspelletjes<br />
• ventileer geduren<strong>de</strong> <strong>de</strong> nacht (als dat niet kan (vanwege vandalisme of<br />
inbraak) zet dan in <strong>de</strong> vroege ochtend <strong>de</strong> ramen en <strong>de</strong>uren wijd open)<br />
44 Kind verblijft in een te kou<strong>de</strong> ruimte<br />
• plaats een thermometer in <strong>de</strong> ruimte(s) waar <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren verblijven.<br />
controleer regelmatig <strong>de</strong> temperatuur. <strong>de</strong> temperatuur in <strong>de</strong> verblijfsruimte<br />
mag niet lager zijn dan 17°C en in <strong>de</strong> slaapruimte niet lager dan 15°C<br />
• plaats thermostaatknoppen op radiatoren <strong>voor</strong> temperatuurbeheersing<br />
• plaats in een te kou<strong>de</strong> ruimte een extra (elektrische) radiator<br />
45 Kind verblijft in een te warme ruimte<br />
• plaats een thermometer in <strong>de</strong> verblijfsruimte(s).<br />
• controleer regelmatig <strong>de</strong> temperatuur<br />
• stel <strong>de</strong> temperatuur in <strong>de</strong> verblijfsruimte op 20°C in en pas het<br />
ventilatiegedrag aan wanneer <strong>de</strong> temperatuur oploopt<br />
• breng zonwering aan en neem die tijdig (boven <strong>de</strong> 22°C) in gebruik<br />
• als <strong>de</strong> temperatuur binnen oploopt boven <strong>de</strong> 25°C, zet dan <strong>de</strong> ramen en<br />
<strong>de</strong>uren wijd open of gebruik een ventilator aan het plafond<br />
• als <strong>de</strong> temperatuur oploopt boven <strong>de</strong> 30°C, houd dan platte daken nat. Als dit<br />
bij herhaling gebeurt, laat dan extra (dak)isolatie aanbrengen<br />
• ventileer ’s nachts extra bij warm weer om <strong>de</strong> woning af te koelen<br />
• gebruik geen apparaat <strong>voor</strong> luchtkoeling of maak wekelijks <strong>de</strong> on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>len<br />
schoon waarop con<strong>de</strong>ns zit<br />
46 Kind verblijft in een muf ruiken<strong>de</strong> (vochtige) ruimte<br />
• controleer <strong>de</strong> luchtvochtigheid regelmatig, streef naar een luchtvochtigheid<br />
tussen <strong>de</strong> 40% en 60%<br />
• ventileer meer als <strong>de</strong> luchtvochtigheid (in het stookseizoen) een week lang<br />
hoger blijft dan 60%<br />
• bestrijd <strong>de</strong> oorzaak van een te hoge vochtigheidsgraad<br />
• pas ventilatiegedrag aan als <strong>de</strong> activiteit daarom vraagt (veel activiteit =<br />
veel vocht).<br />
• voer bij warm weer vocht af door ‘s nachts te ventileren<br />
• con<strong>de</strong>nsatie kan wor<strong>de</strong>n uitgesloten door temperatuurverschillen van meer<br />
dan 5°C te <strong>voor</strong>komen<br />
47 Kind verblijft in een te droge ruimte<br />
• controleer <strong>de</strong> luchtvochtigheid regelmatig, streef naar een luchtvochtigheid<br />
tussen <strong>de</strong> 40% en 60%<br />
• leg schone natte doeken op <strong>de</strong> radiatoren<br />
• gebruik geen waterbakjes: <strong>de</strong>ze geven te weinig vocht af en moeten<br />
wekelijks gereinigd wor<strong>de</strong>n om <strong>de</strong> groei van algen en an<strong>de</strong>re micro-<br />
organismen te <strong>voor</strong>komen<br />
• gebruik geen bevochtigapparaten (ze versprei<strong>de</strong>n veel verontreiniging en<br />
vergen daarom een intensief en zorgvuldig on<strong>de</strong>rhoud)<br />
48 Kind komt in aanraking met allergenen via stoffering van verblijfsruimtes<br />
• was textiel op minimaal 60°C<br />
• <strong>voor</strong>zie niet wasbare textiel (zoals kussens of matrassen) van een<br />
mijtenweren<strong>de</strong> hoes<br />
• gebruik bij <strong>voor</strong>keur geen 2e hands meubels, matrassen en vloerkle<strong>de</strong>n die<br />
niet op 60°C te reinigen zijn<br />
• koop wasbare gordijnen<br />
• beperk het gebruik van losse vloerkle<strong>de</strong>n<br />
• kies <strong>voor</strong> kortpolig en dus makkelijk te reinigen vloerkle<strong>de</strong>n<br />
• kies bij nieuwe vloerbe<strong>de</strong>kking <strong>voor</strong> glad<strong>de</strong>, goed te reinigen vloerbe<strong>de</strong>kking<br />
49 Kind verblijft in een ruimte met rook<br />
• <strong>voor</strong>kom dat kin<strong>de</strong>ren toegang hebben tot ruimtes waar gerookt wordt<br />
• ventileer extra tij<strong>de</strong>ns het bran<strong>de</strong>n van kaarsen, zet <strong>de</strong> ramen wijd open na<br />
het uitblazen van kaarsen<br />
50 Kind verblijft in stoffige ruimte<br />
• besteed bij meubilair op poten waartussen het niet gemakkelijk schoonmaken<br />
is, of constructies die niet precies op <strong>de</strong> vloer aansluiten, extra aandacht aan<br />
een goe<strong>de</strong> schoonmaak<br />
• let (<strong>voor</strong> zover dit van toepassing is) bij <strong>de</strong> inrichting op <strong>de</strong> mogelijkhe<strong>de</strong>n tot<br />
stofnesten (plaats meubilair dicht bij <strong>de</strong> wan<strong>de</strong>n zodat er geen stof tussen kan<br />
vallen of juist ver<strong>de</strong>r van <strong>de</strong> wand zodat er makkelijk schoon gemaakt kan<br />
wor<strong>de</strong>n)<br />
• gebruik zoveel mogelijk gesloten opbergruimtes<br />
• gebruik stofvrij schoolkrijt<br />
• maak het schoolbord schoon met een vochtige doek<br />
• spoel wekelijks stof van bla<strong>de</strong>ren en stengels van planten<br />
• kies geen planten met harige bla<strong>de</strong>ren (geraniums of kaaps viooltjes)<br />
• reinig vloer en meubilair dagelijks<br />
• reinig <strong>de</strong> hoger gelegen oppervlakken wekelijks<br />
• reinig verticale oppervlakken maan<strong>de</strong>lijks
Bijlage 1B Oplossingenlijst<br />
51 Kind wordt blootgesteld aan vluchtige stoffen door het gebruik van<br />
spuitbussen, lijm of terpentine<br />
• gebruik geen spuitbussen (verf, haarlak en luchtverfrissers) in ruimtes met<br />
kin<strong>de</strong>ren<br />
• kies lijm op waterbasis<br />
• gebruik geen wasbenzine, terpentine, verfafbijtmid<strong>de</strong>len of an<strong>de</strong>re chemicaliën<br />
met oplosmid<strong>de</strong>len waar kin<strong>de</strong>ren bij zijn<br />
• gebruik geen verf, vlekkenwater of boenwas want die kunnen veel vluchtige<br />
stoffen afgeven<br />
• gebruik geen sterk geuren<strong>de</strong> producten, kies ook reinigingsmid<strong>de</strong>len met zo<br />
weinig mogelijk geur<br />
52 Kind wordt blootgesteld aan gassen uit (open) verbrandingstoestellen<br />
• laat geisers, cv-ketels en kachels periodiek controleren<br />
• laat geisers zon<strong>de</strong>r afvoerkanaal naar buiten vervangen door een an<strong>de</strong>r soort<br />
toestel<br />
• laat afzuigkappen zon<strong>de</strong>r afvoerkanaal naar buiten vervangen door een an<strong>de</strong>r<br />
soort toestel<br />
• koken op elektra heeft <strong>de</strong> <strong>voor</strong>keur boven koken op een open gastoestel.<br />
ventileer extra wanneer een gasoven gebruikt wordt<br />
• een gesloten (kombi)-CV-ketel heeft <strong>de</strong> <strong>voor</strong>keur boven een toestel dat<br />
verbrandingslucht aanzuigt uit een binnenruimte<br />
De aan- en afvoer van verbrandingstoestellen kan gezondheidsrisico’s opleveren.<br />
Een CV-ketel die lucht uit <strong>de</strong> woning gebruikt, moet bij<strong>voor</strong>beeld een ruime<br />
luchttoevoer hebben. Verbrandingstoestellen verbruiken zuurstof uit <strong>de</strong> lucht.<br />
53 Kind verblijft in ruimte met asbest<br />
• laat verdachte materialen on<strong>de</strong>rzoeken op asbest<br />
• laat niet-hechtgebon<strong>de</strong>n asbest verwij<strong>de</strong>ren door een erkend asbestverwij<strong>de</strong>ringsbedrijf<br />
• laat hechtgebon<strong>de</strong>n asbest ook verwij<strong>de</strong>ren of zorg dat het zo wordt<br />
afgeschermd dat het niet kan beschadigen<br />
54 Kind krijgt scha<strong>de</strong>lijke stoffen binnen via ventilatie<strong>voor</strong>ziening<br />
• controleer of er verbrandingsgassen kunnen binnenkomen;<br />
• als een uitlaat of schoorsteen aan <strong>de</strong> gevel zit op min<strong>de</strong>r dan 2 meter van een<br />
opening <strong>voor</strong> <strong>de</strong> toevoer van ventilatielucht (roosters, ramen en <strong>de</strong>uren)<br />
• als een uitlaat of schoorsteen op een plat dak zit op min<strong>de</strong>r dan 4 meter van<br />
een aanzuigpunt <strong>voor</strong> mechanische luchttoevoer<br />
• schakel bij vermoe<strong>de</strong>n dat via <strong>de</strong> ventilatiekanalen verontreinig<strong>de</strong> lucht<br />
binnenkomt een <strong>de</strong>skundige in<br />
• controleer en reinig ventilatieroosters 3-maan<strong>de</strong>lijks of eer<strong>de</strong>r als ze zichtbaar<br />
vuil zijn<br />
• vervang luchtfilters van een mechanische luchttoevoer periodiek volgens <strong>de</strong><br />
gebruiksaanwijzing, of vaker als ze eer<strong>de</strong>r zichtbaar vuil zijn<br />
55 Kind wordt blootgesteld aan lawaai<br />
• als er aanwijzingen <strong>voor</strong> geluidsoverlast zijn is het raadzaam om een<br />
<strong>de</strong>skundige in te schakelen<br />
• plan luidruchtige activiteiten goed in zodat geluidsoverlast <strong>voor</strong>komen<br />
kan wor<strong>de</strong>n<br />
• gebruik radio en tv alleen gericht zodat het geluid niet storend is<br />
56 Kind drinkt water uit lo<strong>de</strong>n leiding<br />
• laat lo<strong>de</strong>n leidingen vervangen<br />
• gebruik flessenwater met een laag natrium-gehalte<br />
57 Kind verblijft in ruimte met huisdieren die een allergie kunnen oproepen<br />
• overleg met ou<strong>de</strong>rs wanneer er dieren in <strong>de</strong> woning wor<strong>de</strong>n toegelaten. doe<br />
dit ook bij een bezoek aan een kin<strong>de</strong>rboer<strong>de</strong>rij<br />
• laat kin<strong>de</strong>ren na contact met dieren hun han<strong>de</strong>n wassen<br />
58 Kind verblijft in ruimte met planten die een allergie kunnen oproepen<br />
• kies planten/bloemen die allergeen arm zijn, zie <strong>voor</strong> een overzicht van<br />
allergene planten <strong>de</strong> gezondheidsinformatie<br />
• kies geen on<strong>de</strong>rzetters van hout, riet of gras in verband met schimmelgroei<br />
• verschoon potgrond jaarlijks<br />
• reinig potten en schotels regelmatig met water en een borstel om<br />
schimmelvorming te <strong>voor</strong>komen<br />
59 Kind verblijft in vervuil<strong>de</strong> ruimte doordat schoonmaak ontoereikend is<br />
• waarborg een goe<strong>de</strong> schoonmaak<br />
60 Kind verblijft in ruimte tij<strong>de</strong>ns schoonmaakwerkzaamhe<strong>de</strong>n<br />
• stofzuig op momenten dat er geen kin<strong>de</strong>ren zijn of zet <strong>de</strong> ramen wijd open<br />
tij<strong>de</strong>ns het stofzuigen of gebruik een stofzuiger met een hepa-filter<br />
• gebruik bij handmatig stofwissen stofbin<strong>de</strong>n<strong>de</strong> doeken<br />
• gebruik geen sponsen, <strong>de</strong>ze zijn moeilijk te reinigen en blijven na gebruik lang<br />
nat (vermenigvuldiging micro-organismen)<br />
• zet <strong>de</strong> ramen wijd open tij<strong>de</strong>ns het opmaken van bed<strong>de</strong>n en het opvouwen<br />
van wasgoed<br />
61 Kind komt in contact met allergenen via het bed<strong>de</strong>ngoed<br />
• was <strong>de</strong>kbed<strong>de</strong>n en <strong>de</strong>kens maan<strong>de</strong>lijks<br />
• was <strong>de</strong>kbedovertrekken en hoeslakens wekelijks<br />
• gebruik bij ge<strong>de</strong>el<strong>de</strong> bedjes <strong>voor</strong> kin<strong>de</strong>ren vanaf 2 jaar persoonlijke<br />
hoofdluiers, die goed kunnen wor<strong>de</strong>n ingestopt<br />
62 Kind komt in contact met allergenen of huisstofmijten via verkleedkleren<br />
• was verkleedkleren maan<strong>de</strong>lijks<br />
• schaf alleen verkleedkleren aan die op 60°C gewassen kunnen wor<strong>de</strong>n<br />
63 Kind komt in contact met allergenen of huisstofmijten via knuffels<br />
• was knuffels en stoffen speelgoed maan<strong>de</strong>lijks<br />
• schaf alleen knuffels aan die op 60°C gewassen kunnen wor<strong>de</strong>n<br />
Gezondheidsrisico’s als gevolg van het buitenmilieu<br />
64 Kind wordt blootgesteld aan stuifmeel van gras, onkruid of bomen die een<br />
allergie kunnen oproepen<br />
• kies <strong>de</strong> juiste aanplant. Zie <strong>voor</strong> versprei<strong>de</strong>rs van allergeen stuifmeel<br />
Gezondheidsinformatie<br />
24
Bijlage 1B Oplossingenlijst 25<br />
65 Kind komt via in zandbak aanwezige ontlasting (hond/kat) in contact met<br />
ziektekiemen<br />
• span een fijnmazig net (of an<strong>de</strong>r ventilerend materiaal) over <strong>de</strong> zandbak<br />
waarmee wordt <strong>voor</strong>komen dat hon<strong>de</strong>n en katten toegang hebben tot<br />
<strong>de</strong> zandbak<br />
• laat kin<strong>de</strong>ren niet eten of drinken in <strong>de</strong> zandbak<br />
• laat <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren na het spelen in het zand <strong>de</strong> han<strong>de</strong>n wassen<br />
• schep eventuele uitwerpselen van hon<strong>de</strong>n en katten met ruim zand uit<br />
<strong>de</strong> zandbak. als uitwerpselen van hon<strong>de</strong>n of katten in het zand wor<strong>de</strong>n<br />
aangetroffen, die er langer dan 3 weken in hebben gelegen (na een<br />
vakantieperio<strong>de</strong> bij<strong>voor</strong>beeld), is verschonen van het zand noodzakelijk<br />
66 Kind wordt gebeten door een teek<br />
• zorg dat kin<strong>de</strong>ren bij wan<strong>de</strong>lingen in bossen of spelen in struiken<br />
beschermen<strong>de</strong> kleding dragen (<strong>de</strong>nk hierbij aan dichte schoenen, lange broek<br />
en een pet)<br />
• controleer kin<strong>de</strong>ren op teken en tekenbeten<br />
67 Kind wordt gestoken door bij of wesp<br />
• plaats een hor <strong>voor</strong> raam of <strong>de</strong>ur om insecten te weren<br />
• beperk in <strong>de</strong> buitenruimte zoet eten en drinken<br />
• vermijd plakkerige han<strong>de</strong>n en mon<strong>de</strong>n bij buitenspelen<strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren<br />
• gebruik <strong>voor</strong> <strong>de</strong> jongere kin<strong>de</strong>ren bij buiten drinken rietjes om te <strong>voor</strong>komen<br />
dat een bij of wesp in <strong>de</strong> mond of keel terecht komt<br />
• verwij<strong>de</strong>r planten die bijen of wespen aantrekken<br />
68 Kind krijgt zonnesteek<br />
• richt <strong>de</strong> ruimte waar kin<strong>de</strong>ren buiten spelen zo in dat er voldoen<strong>de</strong> schaduw<br />
is, maak bij<strong>voor</strong>beeld gebruik van parasols of zonneschermen<br />
• let op dat kin<strong>de</strong>ren niet te lang in <strong>de</strong> zon spelen<br />
• beperk <strong>de</strong> duur van het buitenspelen bij extreme hitte<br />
• pas het spel aan, zodat grote inspanning wordt verme<strong>de</strong>n<br />
• gebruik petjes om hoofd en nek tegen <strong>de</strong> zon te beschermen<br />
69 Kind droogt uit<br />
• laat kin<strong>de</strong>ren bij hoge temperaturen extra drinken<br />
70 Kind verbrandt door zon<br />
• smeer kin<strong>de</strong>ren in met een <strong>voor</strong> <strong>de</strong>ze leeftijdscategorie bedoel<strong>de</strong><br />
zonnebrandcrème<br />
• creëer speelplekken in <strong>de</strong> schaduw<br />
• plaats badjes on<strong>de</strong>r een parasol<br />
• gebruik petjes en T-shirts met lange mouwen om kin<strong>de</strong>ren tegen <strong>de</strong><br />
zon te beschermen<br />
71 Kind raakt on<strong>de</strong>rkoeld<br />
• beperk <strong>de</strong> duur van het buiten spelen bij extreem lage temperaturen<br />
• zorg <strong>voor</strong> goe<strong>de</strong> kleding als het erg koud is<br />
72 Kind komt in contact met bestrijdingsmid<strong>de</strong>len<br />
• gebruik op <strong>de</strong> plaats waar <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren buiten spelen geen <strong>voor</strong> kin<strong>de</strong>ren<br />
scha<strong>de</strong>lijke bestrijdingsmid<strong>de</strong>len<br />
• zet <strong>de</strong> stukken van <strong>de</strong> speelplaats waar met gevaarlijke bestrijdingsmid<strong>de</strong>len<br />
gewerkt wordt tij<strong>de</strong>lijk af<br />
73 Kind wordt blootgesteld aan chemisch vervuil<strong>de</strong> grond<br />
• schakel als er aanwijzingen <strong>voor</strong> bo<strong>de</strong>mverontreiniging zijn een <strong>de</strong>skundige in<br />
74 Kind wordt blootgesteld aan verontreinig<strong>de</strong> buitenlucht<br />
• schakel als er aanwijzingen <strong>voor</strong> luchtverontreiniging zijn een <strong>de</strong>skundige in<br />
Gezondheidsrisico’s ten gevolge van (het uitblijven van)<br />
medisch han<strong>de</strong>len<br />
75 Kind krijgt medicatie verkeerd toegediend<br />
• werk met een protocol medicijnverstrekking . maak hieromtrent afspraken met<br />
het gastou<strong>de</strong>rbureau<br />
• geef alleen medicijnen die in <strong>de</strong> originele verpakking met bijsluiter wor<strong>de</strong>n<br />
aangeleverd<br />
• lees <strong>de</strong> bijsluiter <strong>voor</strong> het verstrekken van het medicament<br />
• hanteer een afvinklijst zodat wordt <strong>voor</strong>komen dat een medicijn twee keer<br />
wordt toegediend<br />
• hanteer een medisch dossier van kin<strong>de</strong>ren en zorg er<strong>voor</strong> dat betrokkenen op<br />
<strong>de</strong> hoogte zijn van <strong>de</strong> inhoud van <strong>de</strong> dossiers<br />
• zorg er<strong>voor</strong> dat gezondheidskenmerken en bijzon<strong>de</strong>rhe<strong>de</strong>n op dit vlak in het<br />
dossier van het kind zijn vastgelegd<br />
• geef medicijnen niet <strong>voor</strong> het eerst, verstrek alleen medicamenten die al<br />
eer<strong>de</strong>r thuis verstrekt zijn<br />
• leg een schriftelijke procedure met betrekking tot calamiteiten als gevolg van<br />
verstrekking een geneesmid<strong>de</strong>l / zelfzorgmid<strong>de</strong>l vast<br />
• zorg dat bekend is welke huisarts een kind heeft<br />
• zorg <strong>voor</strong> een afspraak met huisarts in <strong>de</strong> buurt, zodat in geval van<br />
calamiteiten hierop terug gevallen kan wor<strong>de</strong>n<br />
76 Kind krijgt bedorven medicament toegediend<br />
• controleer <strong>de</strong> houdbaarheidsdatum van het medicijn <strong>voor</strong>dat het toe-<br />
gediend wordt<br />
• bewaar medicijnen zonodig in <strong>de</strong> koelkast<br />
• bewaar medicijnen in <strong>de</strong> originele verpakking<br />
77 Kind krijgt paracetamol zon<strong>de</strong>r diagnose<br />
• leg vast wanneer er pijnstillers of koortsverlagen<strong>de</strong> medicijnen verstrekt<br />
wor<strong>de</strong>n<br />
Paracetamol wordt veel gebruikt en lijkt een ‘onschuldig’ medicament.<br />
Door het gebruik van paracetamol bestaat echter het risico dat symptomen<br />
on<strong>de</strong>rdrukt wor<strong>de</strong>n wat tot een foute inschatting kan lei<strong>de</strong>n. Een kind kan<br />
ernstiger ziek zijn dan op grond van het gedrag verwacht zou wor<strong>de</strong>n.<br />
78 Kind wordt niet of onjuist medisch behan<strong>de</strong>ld door onvolledige of onjuiste<br />
medische dossiers<br />
• draag zorg <strong>voor</strong> een ‘medisch’ dossier <strong>voor</strong> elk kind<br />
• houd het dossier actueel<br />
• <strong>de</strong>nk aan gegevens over allergieën en vaccinaties
Bijlage 1B Oplossingenlijst<br />
79 Kind wordt on<strong>de</strong>skundig medisch behan<strong>de</strong>ld door gastou<strong>de</strong>r<br />
• breng in kaart welke bevoegdhe<strong>de</strong>n je als gastou<strong>de</strong>r hebt, ga daar bij uit van<br />
<strong>de</strong> wet op <strong>de</strong> beroepen in <strong>de</strong> individuele gezondheidszorg (wet big)<br />
• gebruik schriftelijke instructies <strong>voor</strong> medicijnverstrekking<br />
• besteed als je niet bevoegd of bekwaam bent, medische han<strong>de</strong>lingen uit aan<br />
bij<strong>voor</strong>beeld <strong>de</strong> thuiszorg<br />
• zorg er<strong>voor</strong> dat je een geldig (kin<strong>de</strong>r-)EHBO-diploma hebt<br />
80 Kind komt via koortsthermometer in contact met ziektekiemen<br />
• gebruik eventueel hoesjes om te <strong>voor</strong>komen dat <strong>de</strong> thermometer verontreinigd<br />
raakt<br />
• reinig <strong>de</strong> thermometer na gebruik met water en zeep<br />
• <strong>de</strong>sinfecteer <strong>de</strong> thermometer <strong>voor</strong> en na gebruik met alcohol 70%<br />
81 Kind komt in contact met ziektekiemen via zalf of crème<br />
• let op een goe<strong>de</strong> handhygiëne bij het insmeren met crème of zalf<br />
• gebruik spatels, vingercondooms of rubber handschoenen bij het gebruiken<br />
van crème of zalf<br />
• gebruik bij <strong>voor</strong>keur geen potjes, door het gebruik van tubes of<br />
wegwerpflacons neemt <strong>de</strong> kans op besmetting af<br />
82 Kind komt door onhygiënisch wondverzorging in contact met an<strong>de</strong>rmans bloed<br />
of wondvocht<br />
• was han<strong>de</strong>n <strong>voor</strong>- en na wondverzorging<br />
• draag wegwerphandschoenen bij elk contact met bloed, wondvocht of<br />
lichaamsvochten die zichtbaar met bloed zijn vermengd<br />
• verwij<strong>de</strong>r gemorst bloed met handschoenen aan, neem het bloed op met een<br />
papieren tissue (maak <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rgrond schoon met water en zeep spoel het<br />
oppervlak schoon en droog na en <strong>de</strong>sinfecteer daarna met ruim alcohol 70%)<br />
• <strong>de</strong>k wondjes met een waterafstoten<strong>de</strong> pleister af en verwissel <strong>de</strong> pleister<br />
of het verband regelmatig, doe dit in ie<strong>de</strong>r geval als het doordrenkt is met<br />
wondvocht of bloed<br />
• was met bloed bevuil<strong>de</strong> kleding en linnengoed op 60°C<br />
• zorg <strong>voor</strong> een protocol waarin staat wat te doen als er sprake is van bloedbloed-contact<br />
26
Bijlage 2A Voorbeeld actieplan<br />
Voorbeeld actieplan<br />
<strong>Het</strong> ingevul<strong>de</strong> actieplan behorend bij het <strong>voor</strong>beeld “Kind komt in contact met ziektekiemen via vuil speelgoed” ziet er als volgt uit:<br />
Actieplan: Gastou<strong>de</strong>r Coolen.<br />
Woning: Lang Grachtje 16, Maastricht<br />
Datum actieplan: 25-04-2004<br />
Inventarisatiedatum: 17-04-2004 uitgevoerd door: N. Roelofs<br />
Beschrijving gezondheidsrisico:<br />
Tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> inventarisatie is gebleken dat er tal van kin<strong>de</strong>ren met een vuile neus rondlopen.<br />
In een aantal ruimtes zijn geen tissues aanwezig. Kin<strong>de</strong>ren gebruiken regelmatig <strong>de</strong> mouw van<br />
hun trui om <strong>de</strong> neus schoon te vegen. Als ze een tissue gebruiken, blijft die vaak op tafel liggen.<br />
TE NEMEN MAATREGEL (zie ook oplossingenboek): uit te voeren door streefdatum gerealiseerd<br />
speelgoed buiten bereik van <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren leggen<br />
nieuw speelgoed aanschaffen<br />
afspraken maken met gastou<strong>de</strong>r over periodieke controle van het speelgoed<br />
naam gastou<strong>de</strong>r<br />
naam gastou<strong>de</strong>r<br />
me<strong>de</strong>werker<br />
gastou<strong>de</strong>rbureau<br />
25-04-2004<br />
31-04-2004<br />
tij<strong>de</strong>ns evaluatie<br />
risico inventarisatie<br />
gezondheid<br />
25-04-2004<br />
……..<br />
……..<br />
27
Bijlage 2B Sjabloon actieplan<br />
Sjabloon actieplan<br />
Actieplan: (naam gasthou<strong>de</strong>r)<br />
Datum actieplan:<br />
Inventarisatiedatum:<br />
Uitgevoerd door:<br />
Beschrijving gezondheidsrisico:<br />
Te nemen maatregel (zie ook oplossingenlijst) uit te voeren door streefdatum gerealiseerd<br />
1<br />
2<br />
3<br />
Bijzon<strong>de</strong>rhe<strong>de</strong>n:<br />
1<br />
2<br />
3<br />
1<br />
2<br />
3<br />
1<br />
2<br />
3<br />
28
Bijlage 3A 1A Inventaristatielijsten<br />
Voorbeeld gezondheidsverslag<br />
Voorbeeld ingevuld gezondheidsverslag<br />
Datum gezondheidsverslag: 20-07-2004<br />
Inventarisatie<br />
De inventarisatie is op schema uitgevoerd.<br />
Tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> inventarisatie zijn een drietal risico’s geconstateerd, te weten:<br />
• doordat kin<strong>de</strong>ren lang met snottebellen in <strong>de</strong> woning blijven rondlopen, is er een reële kans dat an<strong>de</strong>re kin<strong>de</strong>ren via<br />
het snot in contact met ziektekiemen komen. Daarnaast wor<strong>de</strong>n vuile zakdoekjes niet meteen na gebruik opgeruimd<br />
• in <strong>de</strong> woning is beschadigd speelgoed aangetroffen waardoor <strong>de</strong> kans groot is dat kin<strong>de</strong>ren met ziektekiemen in<br />
aanraking komen<br />
• het komt met regelmaat <strong>voor</strong> dat kin<strong>de</strong>ren geen zeep gebruiken als ze na toiletbezoek <strong>de</strong> han<strong>de</strong>n wassen<br />
Acties<br />
Er is met <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r afgesproken dat zij alert is op vuile neusjes. De gebruikte zakdoeken wor<strong>de</strong>n <strong>voor</strong>taan meteen in een<br />
pedaalemmer gegooid. Met <strong>de</strong> ou<strong>de</strong>re kin<strong>de</strong>ren wor<strong>de</strong>n hieromtrent afspraken gemaakt. Om te <strong>voor</strong>komen dat kin<strong>de</strong>ren in<br />
<strong>de</strong> toekomst wor<strong>de</strong>n blootgesteld aan ziektekiemen die via beschadigd speelgoed verspreid wor<strong>de</strong>n, is met <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r<br />
afgesproken dat het speelgoed periodiek gecontroleerd en waar nodig vervangen wordt. Met <strong>de</strong> ou<strong>de</strong>re kin<strong>de</strong>ren wor<strong>de</strong>n<br />
afspraken gemaakt over het wassen van <strong>de</strong> han<strong>de</strong>n.<br />
Conclusie<br />
Drie risico’s springen echt naar voren als probleem. <strong>Het</strong> is belangrijk om hier het komen<strong>de</strong> jaar extra alert op te zijn. Hier<br />
zal in het overleg met <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r aandacht besteed wor<strong>de</strong>n. Over een half jaar wordt op <strong>de</strong>ze on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>len opnieuw <strong>de</strong><br />
inventarisatie uitgevoerd.<br />
BIJLAGEN BIJGEVOEGD<br />
Ingevul<strong>de</strong> inventarisatielijsten X<br />
Kopie actieplannen X<br />
Protocollen gastou<strong>de</strong>rbureau<br />
1 Naam: hygiëne rondom speelgoed. Datum aangepast: 30-07-2004<br />
Besproken met gastou<strong>de</strong>r op datum: 12-08-2004<br />
Gemaakte afspraken met gastou<strong>de</strong>r: het aangepaste protocol zal in <strong>de</strong> toekomst nageleefd wor<strong>de</strong>n.<br />
Datum informatieverstrekking ou<strong>de</strong>rs: 25-05-2004<br />
Op- en aanmerkingen ou<strong>de</strong>rs: geen bijzon<strong>de</strong>rhe<strong>de</strong>n<br />
Knelpunten toezichthou<strong>de</strong>r: geen bijzon<strong>de</strong>rhe<strong>de</strong>n<br />
ja nee<br />
29<br />
29
Bijlage 1A 3B Sjabloon Inventaristatielijsten gezondheidsverslag 30<br />
Sjabloon gezondheidsverslag<br />
Datum gezondheidsverslag:<br />
Inventarisatie<br />
• Geef een samenvatting van welke risico’s geïnventariseerd zijn<br />
• Geef daarbij aan welke risico’s <strong>voor</strong> <strong>de</strong> opvang in het algemeen gel<strong>de</strong>n<br />
• Trek conclusies. Wat valt op?<br />
Acties<br />
• Geef aan op welke wijze afspraken zijn gemaakt of gewijzigd in relatie tot het benoem<strong>de</strong> risico.<br />
• Geef aan hoe <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r en kin<strong>de</strong>ren hierin betrokken zijn of wor<strong>de</strong>n in relatie tot het benoem<strong>de</strong> risico.<br />
• Geef aan welke maatregelen ver<strong>de</strong>r genomen zijn in relatie tot het benoem<strong>de</strong> risico<br />
Conclusie<br />
Bijlagen bijgevoegd<br />
Ingevul<strong>de</strong> inventarisatielijsten X<br />
Kopie actieplannen X<br />
Protocollen en gastou<strong>de</strong>rbureau<br />
1 Naam:<br />
Datum aangepast:<br />
Besproken met gastou<strong>de</strong>r op datum:<br />
Gemaakte afspraken met gastou<strong>de</strong>rs:<br />
Datum informatieverstrekking ou<strong>de</strong>rs:<br />
Op- en aanmerkingen ou<strong>de</strong>rs:<br />
Knelpunten toezichthou<strong>de</strong>r:<br />
aantal ja nee
Stappenplan 31<br />
STAP 3:<br />
HUISREGELS
Achtergrondinformatie 32<br />
ACHTERGROND-<br />
INFORMATIE
Achtergrondinformatie Gezondheidsmanagment 33<br />
GEZONDHEIDS-<br />
INFORMATIE<br />
1 Gezondheidsrisico’s door overdracht van<br />
ziektekiemen 35<br />
1.1 Gezondheidsrisico’s door micro-organismen 36<br />
1.1.1 Wat zijn micro-organismen? 36<br />
1.1.2 Hoe versprei<strong>de</strong>n micro-organismen zich? 36<br />
1.1.3 Hoe kunnen gezondheidsrisico’s beperkt wor<strong>de</strong>n? 38<br />
1.1.4 De hygiëne hypothese. 38<br />
1.2 Persoonlijk Hygiëne 39<br />
1.2.1 Handhygiëne 39<br />
1.2.2 Persoonlijke verzorging 40<br />
1.2.3 Hoest- en niesdiscipline 40<br />
1.3 Infectieziekten 40<br />
1.3.1 Weren van kin<strong>de</strong>ren 40<br />
1.3.2 <strong>Het</strong> tij<strong>de</strong>lijk opschorten van <strong>de</strong> opvang 41<br />
1.4 Verschonen/sanitair 41<br />
1.4.1 Toilethygiëne 41<br />
1.4.2 Tan<strong>de</strong>n poetsen 42<br />
1.5 Voedselveiligheid 42<br />
1.5.1 Zuigelingenvoeding 43<br />
1.5.2 Voedselallergie en –intolerantie 43<br />
2 Gezondheidsrisico's als gevolg van<br />
het binnenmilieu 44<br />
2.1 Ventilatie 44<br />
2.1.1 Ventileren 45<br />
2.1.2 Luchten 45<br />
2.1.3 Ventilatie<strong>voor</strong>zieningen en ventilatiegedrag 45<br />
2.2 Temperatuur- en vochtbalans 45<br />
2.2.1 Temperatuur 45<br />
2.2.2 Vochtbalans 46<br />
2.3 Binnenlucht 47<br />
2.3.1 Stoffering 47<br />
2.3.2 Rook 47<br />
2.3.3 Stoffigheid 47<br />
2.3.4 Verf, lijm en spuitbussen 47<br />
2.3.5 Verbrandingsproducten 47<br />
2.3.6 Asbest 48<br />
2.3.7 Scha<strong>de</strong>lijke stoffen via ventilatie 48<br />
2.4 Geluidshin<strong>de</strong>r 48<br />
2.5 Leidingwater 48<br />
2.6 Huisdieren 48<br />
2.7 Planten 48<br />
2.8 Schoonmaken 49<br />
2.8.1 Huishou<strong>de</strong>lijk reinigen 49<br />
2.8.2 Desinfecteren van materialen 49<br />
2.8.3 Alcohol 70% 49<br />
2.8.4 Chloortabletten 49<br />
3 Gezondheidsrisico’s als gevolg van<br />
het buitenmilieu 50<br />
3.1 Planten en steken of beten door ongedierte 50<br />
3.1.1 Planten met allergeen stuifmeel 50<br />
3.1.2 Steken door bijen of wespen en tekenbeten 50<br />
3.2 Hygiëne in zandbakken 50<br />
3.3 Klimaat 51<br />
3.4 Bo<strong>de</strong>mverontreiniging 51<br />
3.5 Luchtverontreiniging 52<br />
3.6 Stankoverlast 52<br />
4 Gezondheidsrisico’s als gevolg van het<br />
(uitblijven van) het medische han<strong>de</strong>len 52<br />
4.1 Geneesmid<strong>de</strong>lenverstrekking 52<br />
4.2 Medische dossiers 53<br />
4.3 Medische han<strong>de</strong>len 53<br />
4.4 Huid- en wondverzorging 53<br />
4.5 Hoe om te gaan met bloed? 54<br />
4.5.1 Behan<strong>de</strong>ling 54<br />
5 Aanvullen<strong>de</strong> gezondheidsinformatie 54<br />
5.1 Gezon<strong>de</strong> voeding 54<br />
5.2 Luizen en ongedierte 54<br />
5.2.1 Hoofdluis 54<br />
5.2.2 Kakkerlakken 55<br />
5.2.3 Muizen en ratten 55<br />
5.2.4 Vliegen 55<br />
6 Literatuurlijst 56
Gezondheidsmanagment Achtergrondinformatie 34<br />
INLEIDING<br />
Ou<strong>de</strong>rs en professionals zullen instemmend knikken wanneer<br />
gesteld wordt dat gezondheid een groot goed is. Aan vrijwel alle<br />
aankomen<strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rs is <strong>de</strong> vraag “heb je een <strong>voor</strong>keur <strong>voor</strong> een<br />
jongen of meisje?” wel een keer gesteld. Menigeen antwoordt<br />
dan “dat maakt niet uit, als het kind maar gezond is”. Gelukkig is<br />
dat doorgaans het geval. Dat neemt niet weg dat jonge kin<strong>de</strong>ren<br />
een kwetsbare groep vormen. Om een goe<strong>de</strong> gezondheid te<br />
behou<strong>de</strong>n is een permanente inspanning onontbeerlijk. Vandaar<br />
dat niet alleen ou<strong>de</strong>rs, maar ook mensen die betrokken zijn bij<br />
<strong>de</strong> opvang van kin<strong>de</strong>ren, zich bewust moeten zijn van risico’s<br />
waar kin<strong>de</strong>ren aan wor<strong>de</strong>n blootgesteld.<br />
Er zijn tal van factoren die <strong>de</strong> gezondheid beïnvloe<strong>de</strong>n. Directe<br />
verban<strong>de</strong>n zijn doorgaans moeilijk aantoonbaar. Kin<strong>de</strong>ren opvan-<br />
gen in een omgeving waarin een goe<strong>de</strong> gezondheid gewaar-<br />
borgd is, gaat ver<strong>de</strong>r dan het <strong>voor</strong>komen van kin<strong>de</strong>rziekten. Zelfs<br />
als er in een woning waar gastou<strong>de</strong>ropvang plaats vindt relatief<br />
weinig ziek zijn, betekent dit niet automatisch dat kin<strong>de</strong>ren hier<br />
geen risico’s lopen. Ook ogenschijnlijk gezon<strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren, kunnen<br />
aan risico’s blootgesteld zijn die een goe<strong>de</strong> gezondheid on<strong>de</strong>r-<br />
mijnen. Hierbij kunt u bij<strong>voor</strong>beeld <strong>de</strong>nken aan een ongezon<strong>de</strong><br />
binnenlucht, verbrandingsgassen en zweven<strong>de</strong> <strong>de</strong>eltjes<br />
microstof. Stoffen die op termijn luchtwegaandoeningen<br />
kunnen veroorzaken.<br />
Om een goe<strong>de</strong> gezondheid te kunnen waarborgen is het van<br />
belang dat gezondheidsrisico’s on<strong>de</strong>rkend wor<strong>de</strong>n en het han<strong>de</strong>-<br />
len erop gericht is om <strong>de</strong>ze risico’s te beperken.<br />
De gezondheidsinformatie is een bun<strong>de</strong>ling van achtergrondin-<br />
formatie, feiten en wetenswaardighe<strong>de</strong>n uit <strong>de</strong> praktijk. Er wordt<br />
on<strong>de</strong>r meer uitleg gegeven over ziektekiemen, binnen- en buiten-<br />
milieu en medisch han<strong>de</strong>len. De gezondheidsinformatie bevat<br />
een schat aan informatie die als basis geldt <strong>voor</strong> alle betrokke-<br />
nen binnen <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ropvang. Voor het uitvoeren van een ge<strong>de</strong>-<br />
gen risico-inventarisatie gezondheid is <strong>de</strong>ze informatie dan ook<br />
van groot belang.<br />
1 Gezondheidsrisico’s door<br />
overdracht van ziektekiemen<br />
Jonge kin<strong>de</strong>ren vormen een kwetsbare groep. Hun afweer-<br />
systeem is nog volop in ontwikkeling. Kin<strong>de</strong>ren die door een<br />
gastou<strong>de</strong>r wor<strong>de</strong>n opgevangen hebben een grotere kans om<br />
een infectieziekte op te lopen dan kin<strong>de</strong>ren die thuis verblijven.<br />
Via an<strong>de</strong>re kin<strong>de</strong>ren en bij<strong>voor</strong>beeld door het gebruik van geza-<br />
menlijk speelgoed komen zij vaker en al op jongere leeftijd in<br />
contact met allerlei ziekteverwekkers (micro-organismen) waar-<br />
tegen zij nog geen weerstand hebben opgebouwd.<br />
Wetenschappelijk on<strong>de</strong>rzoek heeft aangetoond dat in een omge-<br />
ving van drie of meer kin<strong>de</strong>ren het aantal infecties verdubbelt.<br />
In het verle<strong>de</strong>n werd <strong>de</strong> verspreiding van infectieziekten <strong>voor</strong>ko-<br />
men door kin<strong>de</strong>ren met een infectieziekte te weren. Ervaring heeft<br />
geleerd dat uitsluitend <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren verwij<strong>de</strong>ren geen efficiënt<br />
systeem is om epi<strong>de</strong>mieën en ver<strong>de</strong>re verspreiding te <strong>voor</strong>komen.<br />
Omdat een kind infecties verspreidt in een asymptomatische<br />
fase (waarin het kind zelf nog niet ziek is) zijn goe<strong>de</strong> hygiëne-<br />
maatregelen noodzakelijk om onnodige overdracht van ziekte-<br />
kiemen tegen te gaan.<br />
Bij 25 % van <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren jonger dan 3 jaar verloopt geelzucht<br />
(hepatitis A) totaal klachtenvrij. Besmette kin<strong>de</strong>ren kunnen <strong>de</strong><br />
ziekte versprei<strong>de</strong>n, zon<strong>de</strong>r dat <strong>de</strong> omgeving hier weet van heeft.<br />
Diarree kan een indicatie zijn <strong>voor</strong> hepatitis A.<br />
Bron: Infectieziekteklapper <strong>voor</strong> Kin<strong>de</strong>rdagverblijven “Kind en Gezin”, België maart 2000<br />
Intiem contact, verzorging en spelactiviteiten, gekoppeld aan<br />
onvoldoen<strong>de</strong> hygiënisch gedrag, wor<strong>de</strong>n vandaag <strong>de</strong> dag als<br />
belangrijkste oorzaak van verspreiding van infectieziekten gezien.
Achtergrondinformatie Gezondheidsmanagment 35<br />
1.1 Gezondheidsrisico’s door<br />
micro-organismen<br />
1.1.1 Wat zijn micro-organismen?<br />
Micro-organismen komen overal <strong>voor</strong>: op <strong>de</strong> huid, op meubelen,<br />
op gebruiks<strong>voor</strong>werpen, in <strong>de</strong> lucht, in water, op en in voedsel.<br />
Tot <strong>de</strong> micro-organismen behoren bacteriën, virussen, schimmels<br />
en gisten. Micro-organismen zijn <strong>voor</strong> het blote oog onzichtbaar.<br />
De meeste soorten zijn onschuldig of zelfs nuttig. Een aantal<br />
micro-organismen is ziekteverwekkend. Als <strong>de</strong> mens hiermee in<br />
aanraking komt kan hij ziek wor<strong>de</strong>n. Of iemand ziek wordt hangt<br />
van een drietal factoren af. Allereerst is <strong>de</strong> hoeveelheid micro-<br />
organismen waarmee iemand besmet wordt van belang. Ten<br />
twee<strong>de</strong> speelt het ziekmakend vermogen (<strong>de</strong> virulentie) van het<br />
micro-organisme een belangrijke rol. Of besmetting uitein<strong>de</strong>lijk<br />
tot een infectie leidt is me<strong>de</strong> afhankelijk van <strong>de</strong> <strong>de</strong>r<strong>de</strong> factor: <strong>de</strong><br />
conditie van <strong>de</strong> persoon. Een bepaal<strong>de</strong> besmetting kan bij <strong>de</strong><br />
ene mens ziekte veroorzaken, <strong>de</strong> an<strong>de</strong>r voelt zich niet lekker<br />
en een <strong>de</strong>r<strong>de</strong> heeft nergens last van. Baby’s en jonge kin<strong>de</strong>ren<br />
hebben een vermin<strong>de</strong>rd weerstandsvermogen en zijn hierdoor<br />
gevoeliger <strong>voor</strong> infecties dan volwassenen. Kin<strong>de</strong>ren wor<strong>de</strong>n<br />
doorgaans niet alleen sneller ziek, maar <strong>de</strong> gevolgen kunnen ook<br />
veel ernstiger zijn.<br />
Dat baby’s bijzon<strong>de</strong>r kwetsbaar zijn heeft on<strong>de</strong>r meer te maken<br />
met het feit dat <strong>de</strong> maagzuurproductie pas na ongeveer 6 maan-<br />
<strong>de</strong>n goed op gang komt. Voor die tijd is <strong>de</strong> maaginhoud min<strong>de</strong>r<br />
zuur dan die van een volwassene. Een zure omgeving zorgt<br />
er<strong>voor</strong> dat micro-organismen niet kunnen uitgroeien of zelfs<br />
afsterven. Zolang <strong>de</strong> zuurgraad van <strong>de</strong> maaginhoud te laag is, is<br />
<strong>de</strong> kans op infectie bij besmetting groot!<br />
On<strong>de</strong>r gunstige omstandighe<strong>de</strong>n kunnen micro-organismen uit-<br />
groeien tot grote aantallen. Om zich te vermeer<strong>de</strong>ren hebben ze<br />
vocht en voedsel (bij<strong>voor</strong>beeld vuil, huidschilfers, stof) nodig. De<br />
snelheid waarmee ze groeien is afhankelijk van <strong>de</strong> temperatuur.<br />
Bij een temperatuur tussen <strong>de</strong> 10°C en 50°C zijn <strong>de</strong> omstandig-<br />
he<strong>de</strong>n i<strong>de</strong>aal.<br />
Een goe<strong>de</strong> hygiëne is er op gericht om besmetting te <strong>voor</strong>komen<br />
en het aantal scha<strong>de</strong>lijke micro-organismen tot een minimum te<br />
beperken, om zo kin<strong>de</strong>ren min<strong>de</strong>r snel én min<strong>de</strong>r ernstig ziek te<br />
laten wor<strong>de</strong>n.<br />
1.1.2 Hoe versprei<strong>de</strong>n micro-organismen zich?<br />
Micro-organismen kunnen zich op <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> manieren ver-<br />
sprei<strong>de</strong>n;<br />
• via <strong>de</strong> han<strong>de</strong>n<br />
• via <strong>de</strong> lucht (via druppels door aanhoesten, huidschilfers of<br />
stof)<br />
• via water en voedsel<br />
• via <strong>voor</strong>werpen zoals speelgoed, <strong>de</strong> closetpot, een <strong>de</strong>urkruk<br />
of bed<strong>de</strong>ngoed<br />
• via lichaamsvloeistoffen (braaksel, ontlasting, wondvocht of<br />
bloed)<br />
• via dieren
Gezondheidsmanagment Achtergrondinformatie 36<br />
Tabel 1: een overzicht van <strong>de</strong> wijze waarop een aantal in kin<strong>de</strong>rcentra<br />
<strong>voor</strong>komen<strong>de</strong> ziektes verspreid kunnen wor<strong>de</strong>n.<br />
Griep<br />
ZIEKTE VERSPREIDING VIA:<br />
Hepatitis A (geelzucht)<br />
Hepatitis B<br />
Hersenvliesontsteking<br />
Kinkhoest<br />
Koortslip<br />
Krentenbaard<br />
Maag- darmklachten<br />
(diarree)<br />
Oogontsteking<br />
Roodvonk<br />
Steenpuist<br />
Vijf<strong>de</strong> en zes<strong>de</strong> Ziekte<br />
Waterpokken<br />
Wormpjes<br />
TBC<br />
Verkoudheid (on<strong>de</strong>r meer<br />
veroorzaakt door RS virus)<br />
Kleine in <strong>de</strong> lucht<br />
zweven<strong>de</strong> vochtdruppeltjes<br />
uit <strong>de</strong> neus, keel of mond<br />
(hoesten, niezen, snot)<br />
* Voor veel infectieziekten geldt dat ziektekiemen via vochtdruppeltjes uit<br />
<strong>de</strong> neus, keel of mond kunnen wor<strong>de</strong>n overgedragen. Na hoesten en<br />
niezen raken han<strong>de</strong>n besmet. Ook na wondverzorging of contact met<br />
vocht uit blaasjes zullen vaak ziektekiemen op <strong>de</strong> han<strong>de</strong>n aanwezig zijn.<br />
<strong>Het</strong> spreekt <strong>voor</strong> zich dat dit ook het geval is wanneer kin<strong>de</strong>ren<br />
Ontlasting<br />
Besmette<br />
lichaamsvloeistoffen<br />
zoals bloed,<br />
wondvocht en pus<br />
Han<strong>de</strong>n*<br />
verschoond wor<strong>de</strong>n of een helpen<strong>de</strong> hand wordt toegestoken bij het<br />
afvegen van <strong>de</strong> billen. De via <strong>de</strong> han<strong>de</strong>n meegelifte ziektekiemen kunnen<br />
op een later tijdstip oppervlakken of spelmateriaal besmetten, waardoor<br />
uitein<strong>de</strong>lijk via hand-mond-contact ziektes veroorzaakt kunnen wor<strong>de</strong>n.<br />
Han<strong>de</strong>n zijn zodoen<strong>de</strong> altijd een potentiële bron van besmetting.
Achtergrondinformatie<br />
1.1.3 Hoe kunnen gezondheidsrisico’s beperkt wor<strong>de</strong>n?<br />
Door extra aandacht te beste<strong>de</strong>n aan hygiëne kunnen gezond-<br />
heidsrisico’s beperkt wor<strong>de</strong>n. <strong>Het</strong> gaat daarbij niet alleen om<br />
een schone leefomgeving en een goe<strong>de</strong> persoonlijke hygiëne,<br />
maar tevens om het <strong>voor</strong>komen van risicovol gedrag waardoor<br />
micro-organismen zich kunnen vermenigvuldigen tot grote hoe-<br />
veelhe<strong>de</strong>n.<br />
Om te <strong>voor</strong>komen dat kin<strong>de</strong>ren ziek wor<strong>de</strong>n is een gezon<strong>de</strong> leef-<br />
omgeving (binnen- en buitenmilieu) van belang. Hierdoor blijft het<br />
aantal ziektekiemen tot een minimum beperkt. Daarnaast moet<br />
er op een verantwoor<strong>de</strong> manier met voeding omgegaan wor<strong>de</strong>n.<br />
Wanneer er toch sprake is van een verhoogd risico op besmet-<br />
ting door bij<strong>voor</strong>beeld zieke kin<strong>de</strong>ren, besmet voedsel of een<br />
ongeluk met een open wond, moet er op een juiste manier<br />
gehan<strong>de</strong>ld wor<strong>de</strong>n. Door een goed beleid op het gebied van<br />
medicijnverstrekking, hygiëne bij <strong>de</strong> bereiding van voedsel en<br />
wondverzorging kunnen gezondheidsrisico’s tot een minimum<br />
beperkt blijven.<br />
1.1.4 De hygiëne hypothese<br />
De hygiëne hypothese veron<strong>de</strong>rstelt dat een overdaad aan hygi-<br />
ene leidt tot een toename van infectieziekten, allergieën en<br />
astma bij <strong>voor</strong>al kin<strong>de</strong>ren. In een te schone leefomgeving zou<br />
het lichaam onvoldoen<strong>de</strong> weerstand opbouwen. Een aantal<br />
<strong>de</strong>skundigen zetten kanttekeningen bij <strong>de</strong> wetenschappelijke<br />
on<strong>de</strong>rzoeken die <strong>de</strong> hypothese bevestigen. “<strong>Het</strong> grootste gevaar<br />
van <strong>de</strong> mediaberichten is dat mensen aan <strong>de</strong> hand van <strong>de</strong>ze<br />
berichten conclu<strong>de</strong>ren dat het dus goed is om je kind in <strong>de</strong><br />
vuiligheid te laten spelen, het preventief gezien goed is om veel<br />
huisdieren rond te laten lopen tussen allergische kin<strong>de</strong>ren”.<br />
De studies waaruit <strong>de</strong> hygiëne hypothese ontsproten is hebben<br />
groten<strong>de</strong>els gekeken naar het <strong>voor</strong>komen van allergieën en<br />
nagenoeg niet naar oorzaak en gevolg. Om een <strong>voor</strong>beeld te<br />
noemen: kin<strong>de</strong>ren die op een boer<strong>de</strong>rij opgroeien wor<strong>de</strong>n meer<br />
dan gemid<strong>de</strong>ld blootgesteld aan allergenen en bacteriën én<br />
boerenkin<strong>de</strong>ren hebben min<strong>de</strong>r last van allergieën. Dus zeggen<br />
<strong>de</strong> <strong>voor</strong>stan<strong>de</strong>rs van <strong>de</strong> hypothese: “het is <strong>voor</strong> kin<strong>de</strong>ren goed<br />
om in zo’n omgeving op te groeien om allergieën te <strong>voor</strong>-<br />
komen!”. Echter uit <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rzoeken komt naar voren dat er<br />
sprake is van het ‘healthy worker-effect’. Kin<strong>de</strong>ren van een boer<br />
die last hebben van allergieën zoals bij<strong>voor</strong>beeld hooikoorts,<br />
kiezen een an<strong>de</strong>r vak. Er treedt dan een selectie op met als<br />
resultaat dat alleen <strong>de</strong> niet-allergische kin<strong>de</strong>ren boer wor<strong>de</strong>n en<br />
op boer<strong>de</strong>rijen blijven werken. Vervolgens erven het grootste<br />
<strong>de</strong>el van <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren <strong>de</strong>ze eigenschap en kom je dus min<strong>de</strong>r<br />
allergieën tegen in <strong>de</strong>ze branche.<br />
Een an<strong>de</strong>r <strong>voor</strong>beeld is bij<strong>voor</strong>beeld dat er min<strong>de</strong>r allergieën<br />
<strong>voor</strong>komen bij mensen met huisdieren. In<strong>de</strong>rdaad is het zo dat<br />
als je allergisch bent of kin<strong>de</strong>ren met allergieën hebt er geen<br />
huisdieren in huis genomen zullen/kunnen wor<strong>de</strong>n. Ook op <strong>de</strong>ze<br />
manier heb je dus een omgekeerd bewijs.<br />
In tegenstelling tot hetgeen <strong>de</strong> hygiëne hypothese veron<strong>de</strong>rstelt<br />
geven statistieken over infectieziekten geen trends aan dat <strong>de</strong><br />
weerstand van <strong>de</strong> bevolking aan het vermin<strong>de</strong>ren is.<br />
Goe<strong>de</strong> reiniging en <strong>de</strong> juiste hygiënemaatregelen wor<strong>de</strong>n juist<br />
aanbevolen om ziektekiemen te controleren.<br />
37
Achtergrondinformatie 38<br />
1.2 Persoonlijke hygiëne<br />
Ie<strong>de</strong>re mens draagt ontelbare al dan niet ziekmaken<strong>de</strong> micro-<br />
organismen bij zich. Om <strong>de</strong> verspreiding van <strong>de</strong>ze micro-organis-<br />
men naar an<strong>de</strong>re mensen tegen te gaan is een goe<strong>de</strong> persoonlijke<br />
hygiëne belangrijk. De gastou<strong>de</strong>r kan bij <strong>de</strong> verzorging van <strong>de</strong><br />
kin<strong>de</strong>ren <strong>de</strong> micro-organismen van het ene kind overbrengen<br />
naar een an<strong>de</strong>r kind. Daarom is <strong>voor</strong> hen een goe<strong>de</strong> persoonlijke<br />
hygiëne extra belangrijk.<br />
<strong>Het</strong> komt in <strong>de</strong> praktijk regelmatig <strong>voor</strong> dat <strong>de</strong> han<strong>de</strong>n van kin<strong>de</strong>-<br />
ren met een washandje wor<strong>de</strong>n schoongewreven. Hoewel <strong>de</strong>ze<br />
metho<strong>de</strong> geschikt is <strong>voor</strong> het verwij<strong>de</strong>ren van zichtbaar vuil<br />
zoals verf, is dit geen alternatief <strong>voor</strong> het wassen van <strong>de</strong> han<strong>de</strong>n<br />
om verspreiding van ziektekiemen te <strong>voor</strong>komen. Als er één<br />
washandje <strong>voor</strong> meer<strong>de</strong>re kin<strong>de</strong>ren gebruikt wordt, kunnen<br />
ziektekiemen via het washandje van kind tot kind overgebracht<br />
wor<strong>de</strong>n. Wanneer washandjes daarnaast na gebruik enige tijd<br />
blijven liggen, zullen hierin aanwezige ziektekiemen, zich in een<br />
rap tempo vermenigvuldigen. <strong>Het</strong> washandje wordt zodoen<strong>de</strong><br />
een reële besmettingsbron.<br />
1.2.1 Handhygiëne<br />
Ziektekiemen wor<strong>de</strong>n veelal via <strong>de</strong> han<strong>de</strong>n overgedragen. Een<br />
goe<strong>de</strong> handhygiëne door <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r, maar ook door <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>-<br />
ren, is één van <strong>de</strong> meest effectieve manieren om besmettingen<br />
te <strong>voor</strong>komen.<br />
Wanneer moet je <strong>de</strong> han<strong>de</strong>n wassen?<br />
Voor;<br />
• het aanraken en berei<strong>de</strong>n van voedsel<br />
• het eten of het helpen bij eten<br />
• wondverzorging<br />
Na;<br />
• hoesten, niezen en snuiten<br />
• toiletgebruik<br />
• het verschonen van een kind<br />
• contact met lichaamsvochten zoals speeksel, snot, braaksel,<br />
ontlasting, wondvocht of bloed<br />
• buiten spelen<br />
• contact met vuil textiel of <strong>de</strong> afvalbak<br />
• schoonmaakwerkzaamhe<strong>de</strong>n<br />
Om risico’s uit te sluiten is het van belang dat <strong>de</strong> han<strong>de</strong>n op <strong>de</strong><br />
juiste plaats gewassen wor<strong>de</strong>n. Wanneer <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r of kin<strong>de</strong>-<br />
ren na toiletbezoek <strong>de</strong> han<strong>de</strong>n in <strong>de</strong> keuken wassen, bestaat <strong>de</strong><br />
kans dat <strong>de</strong> knop van <strong>de</strong> kraan met ziektekiemen verontreinigd<br />
raakt. Als daarna <strong>de</strong> knop wordt aangeraakt als <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r<br />
haar han<strong>de</strong>n wast <strong>voor</strong>dat ze boterhammen gaat smeren, kunnen<br />
<strong>de</strong> han<strong>de</strong>n bij het dichtdraaien van <strong>de</strong> kraan besmet raken.<br />
Via <strong>de</strong> boterhammen krijgen <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren <strong>de</strong> ziektekiemen uit-<br />
ein<strong>de</strong>lijk binnen.<br />
Han<strong>de</strong>n wassen doe je als volgt;<br />
• gebruik stromend water<br />
• maak <strong>de</strong> han<strong>de</strong>n nat en neem vloeibare zeep<br />
• wrijf <strong>de</strong> han<strong>de</strong>n over elkaar en zorg er<strong>voor</strong> dat water en zeep<br />
over <strong>de</strong> gehele han<strong>de</strong>n wor<strong>de</strong>n ver<strong>de</strong>eld<br />
• spoel <strong>de</strong> han<strong>de</strong>n al wrijvend af on<strong>de</strong>r stromend water<br />
• droog <strong>de</strong> han<strong>de</strong>n af met een schone droge handdoek,<br />
gebruik liefst papieren handdoeken<br />
Han<strong>de</strong>n wassen is een lastig en tijdrovend klusje.<br />
In <strong>de</strong> praktijk blijkt dat han<strong>de</strong>n vaak onzorgvuldig wor<strong>de</strong>n<br />
gewassen. Menigeen houdt <strong>de</strong> han<strong>de</strong>n even on<strong>de</strong>r stromend<br />
water waarbij het gebruik van zeep ‘vergeten’ wordt. De veron-<br />
<strong>de</strong>rstelling dat verontreinigingen zo afdoen<strong>de</strong> verwij<strong>de</strong>rd wor<strong>de</strong>n,<br />
is onjuist. Omdat ziektekiemen onzichtbaar zijn is het resultaat<br />
optisch niet te beoor<strong>de</strong>len. Deskundigen gaan er van uit dat <strong>de</strong><br />
han<strong>de</strong>n geduren<strong>de</strong> minimaal tien secon<strong>de</strong>n met water en zeep<br />
gewassen moeten wor<strong>de</strong>n.<br />
Wanneer zijn wegwerphandschoenen raadzaam?<br />
<strong>Het</strong> is raadzaam wegwerphandschoenen te dragen als er een<br />
kans bestaat dat je in aanraking komt met eventueel besmette<br />
lichaamsvochten zoals ontlasting met bloed, wondvocht of<br />
bloed. Hiermee <strong>voor</strong>kom je dat jezelf besmet wordt. De hand-<br />
schoenen hoeven niet steriel te zijn. Na gebruik van wegwerp-<br />
handschoenen moeten <strong>de</strong>ze wor<strong>de</strong>n weggegooid. De han<strong>de</strong>n<br />
moeten daarna met water en zeep gewassen wor<strong>de</strong>n.
Achtergrondinformatie 39<br />
1.2.2 Persoonlijke verzorging<br />
Wondjes<br />
Wondvocht en bloed kunnen een gevaarlijke besmettingshaard<br />
zijn. In wondvocht zijn per <strong>de</strong>finitie ziektekiemen aanwezig. Via<br />
bloed kan hepatitis B en bij<strong>voor</strong>beeld het HIV-virus wor<strong>de</strong>n<br />
overgedragen. Zorg dat open wondjes altijd zijn afge<strong>de</strong>kt met<br />
een waterafstoten<strong>de</strong> pleister.<br />
Nagelverzorging<br />
On<strong>de</strong>r lange nagels, kunstnagels en geschilfer<strong>de</strong> of gebrokkel<strong>de</strong><br />
nagellak kunnen micro-organismen zich hechten en vermeer<strong>de</strong>-<br />
ren. Door nagels kort te knippen en het gebruik van kunstnagels<br />
te vermij<strong>de</strong>n wordt het risico tot een aanvaarbaar niveau terug-<br />
gebracht.<br />
1.2.3 Hoest- en niesdiscipline<br />
Ziektekiemen uit <strong>de</strong> neus, mond en keel kunnen zich op verschil-<br />
len<strong>de</strong> manieren versprei<strong>de</strong>n. Door hoesten en niezen wor<strong>de</strong>n<br />
ziektekiemen in onzichtbare speeksel<strong>de</strong>eltjes verspreid in <strong>de</strong><br />
lucht. Als <strong>de</strong>ze vochtdruppeltjes door een an<strong>de</strong>r wor<strong>de</strong>n inge-<br />
a<strong>de</strong>md, nestelen <strong>de</strong> ziektekiemen zich bij <strong>de</strong>ze persoon in <strong>de</strong><br />
neus, mond, keel of longen met mogelijk ziekte tot gevolg.<br />
Wanneer <strong>de</strong> hand <strong>voor</strong> <strong>de</strong> mond wordt gehou<strong>de</strong>n, kan daarna<br />
besmetting optre<strong>de</strong>n door <strong>de</strong> besmette han<strong>de</strong>n.<br />
Bij kin<strong>de</strong>ren <strong>voor</strong>komen<strong>de</strong> ziektes als kinkhoest, waterpokken en<br />
een aantal vormen van hersenvliesontsteking wor<strong>de</strong>n verspreid<br />
via kleine, in <strong>de</strong> lucht zweven<strong>de</strong> vochtdruppeltjes afkomstig uit<br />
<strong>de</strong> neus- en keelholte van het zieke kind. Door alert te zijn op<br />
een goe<strong>de</strong> hoesthygiëne kan wor<strong>de</strong>n <strong>voor</strong>komen dat kin<strong>de</strong>ren<br />
onnodig ziek wor<strong>de</strong>n.<br />
Een an<strong>de</strong>re verspreidingsweg is via snot of slijm. Denk hierbij bij-<br />
<strong>voor</strong>beeld aan een kind dat een snottebel wegveegt en met het<br />
vuile handje speelgoed vastpakt. Via het ‘besmette’ speelgoed<br />
kan een an<strong>de</strong>r kind op een later tijdstip geïnfecteerd raken.<br />
Door kin<strong>de</strong>ren in hun gedrag te corrigeren en zelf alert te zijn<br />
door snottebellen tijdig weg te vegen kan onnodige verspreiding<br />
van ziektekiemen wor<strong>de</strong>n <strong>voor</strong>komen.<br />
Zakdoeken<br />
Bij het snuiten van <strong>de</strong> neus komen er ziektekiemen op <strong>de</strong> zak-<br />
doek en <strong>de</strong> han<strong>de</strong>n. Hergebruikte zakdoeken zijn een on<strong>de</strong>r-<br />
schatte besmettingsbron. In een warme (broekzak) en vochtige<br />
omgeving gedijen micro-organismen erg goed. Bij hergebruik van<br />
<strong>de</strong> vuile zakdoek is er een kans dat besmetting via <strong>de</strong> han<strong>de</strong>n<br />
wordt overgedragen.<br />
Joost en Marieke zitten naast elkaar aan tafel. Joost heeft een<br />
fikse verkoudheid on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> le<strong>de</strong>n. Hij heeft een loopneus. De<br />
gastou<strong>de</strong>r wrijft zijn neus met een papieren zakdoek schoon. <strong>Het</strong><br />
zakdoekje wordt dichtgevouwen en in één beweging poetst ze<br />
met datzelf<strong>de</strong> doekje Marietjes vieze mondje schoon.<br />
Ziektekiemen wor<strong>de</strong>n via <strong>de</strong> zakdoek van Joost zijn neus overge-<br />
bracht naar Mariekes mond. Een paar dagen later wordt Marieke<br />
afgemeld. Volgens haar ou<strong>de</strong>rs heeft ze zon<strong>de</strong>r jas in <strong>de</strong> tuin<br />
gespeeld en daarbij een verkoudheid opgelopen….<br />
1.3 Infectieziekten<br />
Iemand die besmet is met een infectieziekte, draagt ziekte-<br />
kiemen bij zich. Voor veel ziektes geldt dat <strong>de</strong> besmetting al<br />
heeft plaatsgevon<strong>de</strong>n <strong>voor</strong> dat <strong>de</strong> persoon in kwestie daad-<br />
werkelijk ziek wordt. <strong>Het</strong> is zodoen<strong>de</strong> nooit uit te sluiten dat <strong>de</strong><br />
gastou<strong>de</strong>r of één van haar gezinsle<strong>de</strong>n kin<strong>de</strong>ren besmet. <strong>Het</strong> is<br />
vanuit infectieziektenpreventie doorgaans niet noodzakelijk dat<br />
kin<strong>de</strong>ren thuis blijven. Bij ziekte zijn strikte hygiënemaatregelen<br />
aan te ra<strong>de</strong>n.<br />
Een aantal infectieziekten wor<strong>de</strong>n verspreid via pus of vocht.<br />
Denk daarbij aan een loopoor, vocht uit waterwratten of vocht uit<br />
blaasjes van een koortslip.<br />
1.3.1 Weren van kin<strong>de</strong>ren<br />
Voor <strong>de</strong> meeste infectieziekten geldt dat besmetting al plaatsge-<br />
von<strong>de</strong>n heeft <strong>voor</strong>dat <strong>de</strong> diagnose wordt gesteld. Eventuele<br />
besmetting heeft dan al plaatsgevon<strong>de</strong>n <strong>voor</strong>dat het kind daad-<br />
werkelijk ziek wordt.<br />
Bescherming van <strong>de</strong> gezondheid van <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re kin<strong>de</strong>ren zal dan<br />
ook zel<strong>de</strong>n een re<strong>de</strong>n zijn om het kind niet toe te laten. <strong>Het</strong> weren<br />
van zieke kin<strong>de</strong>ren is alleen nodig bij enkele zeer ernstige infec-<br />
tieziekten. Overleg met <strong>de</strong> GGD kan wenselijk zijn. Denk hierbij<br />
bij<strong>voor</strong>beeld aan kin<strong>de</strong>ren die met geelzucht van vakantie terug<br />
komen en dus nog geen an<strong>de</strong>re kin<strong>de</strong>ren hebben kunnen<br />
besmetten. Wering is altijd van toepassing op kin<strong>de</strong>ren met buik-<br />
tyfus, paratyfus, bloe<strong>de</strong>rige diarree en open TBC.
Achtergrondinformatie 40<br />
1.3.2 <strong>Het</strong> tij<strong>de</strong>lijk opschorten van <strong>de</strong> opvang<br />
In een aantal uitzon<strong>de</strong>rlijke gevallen kan het nodig zijn om<br />
(tij<strong>de</strong>lijk) geen kin<strong>de</strong>ren door <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r of in <strong>de</strong> woning waar<br />
gastou<strong>de</strong>ropvang plaats vindt op te (laten) vangen. Dit kan bij-<br />
<strong>voor</strong>beeld het geval zijn wanneer <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r of één van <strong>de</strong><br />
gezinsle<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r met geelzucht van vakantie terug<br />
komt en dus nog geen kin<strong>de</strong>ren heeft kunnen besmetten. De<br />
opvang moet tij<strong>de</strong>lijk opgeschort wor<strong>de</strong>n als <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r of één<br />
van <strong>de</strong> gezinsle<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r buiktyfus, paratyfus, bloe-<br />
<strong>de</strong>rige diarree of open TBC heeft. Dit zal te allen tij<strong>de</strong> in overleg<br />
met <strong>de</strong> GGD gebeuren.<br />
Voor meer informatie over infectieziekten kunt u terecht bij uw<br />
GGD.<br />
1.4 Verschonen/ sanitair<br />
<strong>Het</strong> verschonen van een baby brengt risico’s met zich mee van-<br />
wege het directe contact met ontlasting. Er is een aanzienlijke<br />
kans dat het kind, <strong>de</strong> verzorger of <strong>de</strong> omgeving besmet raakt<br />
met bacteriën.<br />
Omdat in <strong>de</strong> woning waar gastou<strong>de</strong>ropvang plaats vindt <strong>voor</strong> het<br />
verschonen van baby’s geen speciale verschoonruimte is, zal <strong>de</strong><br />
gastou<strong>de</strong>r extra alert moeten zijn om te <strong>voor</strong>komen dat via <strong>de</strong>ze<br />
han<strong>de</strong>ling ziektekiemen verspreid wor<strong>de</strong>n.<br />
Om verspreiding van ziektekiemen te <strong>voor</strong>komen moeten kin-<br />
<strong>de</strong>ren op een speciaal daar<strong>voor</strong> bestem<strong>de</strong> plek verschoond<br />
wor<strong>de</strong>n. Verschonen en voedselbereiding moeten strikt geschei-<br />
<strong>de</strong>n gebeuren. Daarnaast is het van belang dat er maatregelen<br />
getroffen wor<strong>de</strong>n om het verschoonkussen schoon te hou<strong>de</strong>n.<br />
In principe is het niet nodig het verschoonkussen te <strong>de</strong>sinfecte-<br />
ren. Zorgvuldig huishou<strong>de</strong>lijk schoonmaken is voldoen<strong>de</strong>. Alleen<br />
bij vervuiling met bloed of bloe<strong>de</strong>rige diarree moet ge<strong>de</strong>sinfec-<br />
teerd wor<strong>de</strong>n met alcohol 70%.<br />
Uit een on<strong>de</strong>rzoek met betrekking tot hygiëne rondom het ver-<br />
schonen van kin<strong>de</strong>ren in <strong>de</strong> thuissituatie blijkt dat verspreiding<br />
van ziektekiemen een reëel gevaar is.<br />
<strong>Het</strong> on<strong>de</strong>rzoek richtte zich op ou<strong>de</strong>rs die hun kin<strong>de</strong>ren recent<br />
hebben laten vaccineren tegen polio. Omdat het vaccinvirus het<br />
lichaam via <strong>de</strong> ontlasting verlaat is dit een interessante case<br />
<strong>voor</strong> <strong>de</strong> verspreiding van een <strong>de</strong>rgelijk virus in huis. Alle han<strong>de</strong>-<br />
lingen van ou<strong>de</strong>rs tij<strong>de</strong>ns en na het verschonen van <strong>de</strong> luier zijn<br />
gevolgd. Uit het on<strong>de</strong>rzoek blijkt on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re dat;<br />
• slechts 43% van <strong>de</strong> verzorgers han<strong>de</strong>n met zeep wast na ver<br />
schoning van <strong>de</strong> luier<br />
• 15% van het badkameroppervlak besmet raakt met het polio<br />
vaccinvirus<br />
• luiers over het algemeen wor<strong>de</strong>n verschoond in <strong>de</strong> huiskamer,<br />
met als gevolg dat 12% van <strong>de</strong> huiskamers besmet raakt, ook<br />
in <strong>de</strong> keuken wer<strong>de</strong>n sporen gevon<strong>de</strong>n<br />
Bron: Hygiëne Bulletin, juni 2003<br />
1.4.1 Toilethygiëne<br />
Ontlasting kan ziektekiemen bevatten waardoor han<strong>de</strong>n en<br />
sanitair besmet kunnen raken. Besmetting van han<strong>de</strong>n komt<br />
veel <strong>voor</strong> en daardoor eveneens besmetting van alle contac-<br />
toppervlakken rondom het toilet. Dit zijn oppervlakken die na<br />
toiletbezoek met <strong>de</strong> han<strong>de</strong>n wor<strong>de</strong>n aangeraakt. Denk hierbij<br />
bij<strong>voor</strong>beeld aan <strong>de</strong> spoelknop, <strong>de</strong> kraan, <strong>de</strong> handdoek, <strong>de</strong> licht-<br />
schakelaar of <strong>de</strong> <strong>de</strong>urkruk. Besmette oppervlakken kunnen fun-<br />
geren als overdrachtsmedium. Op een later tijdstip kunnen langs<br />
<strong>de</strong>ze weg overgebrachte ziektekiemen via hand-mond-contact<br />
infecties te weeg brengen.<br />
In kin<strong>de</strong>rcentra heeft groepsleiding vaak direct zicht op <strong>de</strong> sani-<br />
taire ruimte. In <strong>de</strong> woning waar gastou<strong>de</strong>ropvang plaats vindt zal<br />
dat doorgaans niet het geval zijn. Om er <strong>voor</strong> te zorgen dat kin-<br />
<strong>de</strong>ren hun han<strong>de</strong>n wassen nadat ze naar het toilet zijn geweest,<br />
zal een gastou<strong>de</strong>r op dit punt extra alert moeten zijn of <strong>de</strong>ze<br />
afspraak daadwerkelijk door <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren nageleefd wordt.<br />
Tabel 2: percentage kin<strong>de</strong>ren met infectieziekten van het<br />
maagdarmkanaal<br />
percentage kin<strong>de</strong>ren met infectieziekten van het maagdarmkanaal<br />
leeftijd<br />
0-4<br />
5-9<br />
10-14<br />
15-19<br />
Bron: Poos MJJC, Gijsen R. Inci<strong>de</strong>ntie en sterfte naar leeftijd en geslacht.<br />
In: Volksgezondheid Toekomst Verkenning, Nationaal Kompas Volksgezondheid.<br />
Bilthoven: RIVM.<br />
gegevens in het jaar 2000<br />
Jongens<br />
9.0%<br />
2.6%<br />
1.5%<br />
0.8%<br />
Meisjes<br />
8.1%<br />
2.7%<br />
1.2%<br />
1.2%
Achtergrondinformatie 41<br />
1.4.2 Tan<strong>de</strong>n poetsen<br />
Een tan<strong>de</strong>nborstel kan besmet raken door een vuile beker of een<br />
vervuil<strong>de</strong> tan<strong>de</strong>nborstelhou<strong>de</strong>r. Als een tan<strong>de</strong>nborstel niet goed<br />
wordt uitgespoeld kunnen ziektekiemen op <strong>de</strong> borstel achter<br />
blijven. Achtergebleven micro-organismen (tandplak) kunnen<br />
uitgroeien en in <strong>de</strong> borstel aanwezige voedingsresten be<strong>de</strong>rven.<br />
Wanneer hij na gebruik niet kan drogen, groeien micro-organis-<br />
men uit. Ziektekiemen kunnen van borstel naar borstel over-<br />
gebracht wor<strong>de</strong>n als bij<strong>voor</strong>beeld meer<strong>de</strong>re borstels met <strong>de</strong><br />
haren tegen elkaar of met <strong>de</strong> borstel naar bene<strong>de</strong>n in één beker<br />
wor<strong>de</strong>n opgeborgen.<br />
Omdat ziektekiemen vaak in mond en keelholte vertoeven en<br />
tandvlees tij<strong>de</strong>ns het poetsen kan gaan bloe<strong>de</strong>n, moet wor<strong>de</strong>n<br />
<strong>voor</strong>komen dat kin<strong>de</strong>ren an<strong>de</strong>rmans tan<strong>de</strong>nborstel gebruiken.<br />
1.5 Voedselveiligheid<br />
Om <strong>de</strong> gezondheid van kin<strong>de</strong>ren te kunnen waarborgen, is het van<br />
belang dat een aantal maatregelen rondom voedingsverzorging<br />
wor<strong>de</strong>n getroffen die er toe lei<strong>de</strong>n dat <strong>de</strong> veiligheid van <strong>de</strong> door <strong>de</strong><br />
gastou<strong>de</strong>r verstrekte voeding gegaran<strong>de</strong>erd is.<br />
De Warenwet Hygiëne van Levensmid<strong>de</strong>len is niet van toepassing<br />
op gastou<strong>de</strong>ropvang. Kin<strong>de</strong>rcentra daarentegen moeten een<br />
voedselveiligheidssysteem hanteren. De richtlijnen met betrekking<br />
tot voedselveiligheid in kin<strong>de</strong>rcentra zijn vastgelegd in <strong>de</strong> door<br />
het Voedingscentrum geschreven ‘Hygiëneco<strong>de</strong> <strong>voor</strong> <strong>de</strong> voedings-<br />
verzorging in woonvormen, kin<strong>de</strong>rdagverblijven, dienstencentra<br />
en bij uitbrengmaaltij<strong>de</strong>n’. De hygiëneco<strong>de</strong> is te bestellen bij het<br />
Voedingscentrum (tel. 070-30.68.888, bestelnummer 442. Zie <strong>voor</strong><br />
meer informatie www.voedingscentrum.nl).<br />
Uit schattingen blijkt dat in Ne<strong>de</strong>rland jaarlijks meer dan een<br />
miljoen mensen maagdarmklachten krijgen door voedselinfecties<br />
en –vergiftigingen. Bij jonge kin<strong>de</strong>ren kunnen <strong>de</strong> gevolgen zeer<br />
ernstig zijn. In Ne<strong>de</strong>rland sterven jaarlijks naar schatting 280 men-<br />
sen aan een voedselvergiftiging.<br />
Bron: intermediair. Kees Versluis. 39e jaargang nummer 17, 22 april 2004<br />
<strong>Het</strong> hebben van een voedselveiligheidsplan is <strong>voor</strong> gastou<strong>de</strong>rs<br />
geen wettelijke verplichting. Dat neemt niet weg dat het <strong>voor</strong><br />
<strong>de</strong> hand ligt dat het gastou<strong>de</strong>rbureau in samenspraak met <strong>de</strong><br />
gastou<strong>de</strong>r na gaat, welke maatregelen noodzakelijk zijn.<br />
Uit metingen van <strong>de</strong> koelkasttemperatuur in bij<strong>voor</strong>beeld kin<strong>de</strong>r-<br />
centra blijkt dat <strong>de</strong> capaciteit van koelkasten die bedoeld zijn <strong>voor</strong><br />
huishou<strong>de</strong>lijk gebruik nogal eens ontoereikend is. Door het inten-<br />
sieve gebruik van <strong>de</strong> koeling, <strong>de</strong> <strong>de</strong>ur van <strong>de</strong> koelkast gaat in een<br />
kin<strong>de</strong>rcentrum heel vaak open en dicht, loopt <strong>de</strong> temperatuur<br />
vaak op tot boven <strong>de</strong> 7°C waardoor micro-organismen kans zien<br />
snel uit te groeien. Van te warm bewaar<strong>de</strong> producten neemt <strong>de</strong><br />
houdbaarheid snel af. De op <strong>de</strong> verpakking vermel<strong>de</strong> houdbaar-<br />
heidsdatum klopt dan niet meer! In een koelkast kan <strong>de</strong> tempera-<br />
tuur variëren. De koudste plek vind je on<strong>de</strong>r in <strong>de</strong> koelkast. In <strong>de</strong><br />
opbergvakken in <strong>de</strong>ur daarentegen is het het warmst. Bewaar<br />
flesvoeding daarom nooit in <strong>de</strong> <strong>de</strong>ur!<br />
Als uit periodieke metingen blijkt dat <strong>de</strong> temperatuur in <strong>de</strong> koel-<br />
kast te hoog is, kan een professionele koelkast uitkomst bie<strong>de</strong>n.<br />
De voedingsverzorging begint bij <strong>de</strong> aankoop van levensmid<strong>de</strong>len<br />
en het vervoer naar <strong>de</strong> woning. Eenmaal thuis moet aandacht<br />
besteed wor<strong>de</strong>n aan een goe<strong>de</strong> opslag van levensmid<strong>de</strong>len.<br />
Kritische punten zijn het bewaren, berei<strong>de</strong>n en verstrekken van<br />
voeding. Tenslotte moet er aandacht besteed wor<strong>de</strong>n aan het<br />
opruimen en <strong>de</strong> afwas.<br />
De temperatuur van levensmid<strong>de</strong>len is van groot belang <strong>voor</strong> <strong>de</strong><br />
houdbaarheid en <strong>de</strong> veiligheid van levensmid<strong>de</strong>len.<br />
<strong>Het</strong> gaat daarbij om drie principes;<br />
• Remmen van groei van micro-organismen, door producten<br />
koel te bewaren (bij maximaal 7°C, bij <strong>voor</strong>keur bij 4°C) wordt<br />
vermeer<strong>de</strong>ring <strong>voor</strong>komen of sterk teruggedrongen.<br />
Do<strong>de</strong>n van micro-organismen, dit gebeurt door voedingsmid-<br />
<strong>de</strong>len door en door te verhitten (tot minimaal 75°C in <strong>de</strong> kern<br />
van het product);<br />
• Voorkomen dat micro-organismen uitgroeien, door gerechten<br />
snel te verwarmen en af te koelen kan wor<strong>de</strong>n <strong>voor</strong>komen dat<br />
micro-organismen op het moment dat er een optimale groei-<br />
temperatuur heerst, <strong>de</strong> kans krijgen om uit te groeien.<br />
Bron: ‘Hygiëneco<strong>de</strong> <strong>voor</strong> <strong>de</strong> privé-huishou<strong>de</strong>ns’, een uitgave van het Voedingscentrum.<br />
De verwerking en bereiding van voeding moet op een hygiënisch<br />
verantwoor<strong>de</strong> manier gebeuren. Voeding kan tij<strong>de</strong>ns het verwer-<br />
ken en berei<strong>de</strong>n besmet raken. Dit kan on<strong>de</strong>r meer doordat er op<br />
een verontreinigen<strong>de</strong> on<strong>de</strong>rgrond wordt gewerkt. Ook kan<br />
besmetting via keukenmateriaal plaats vin<strong>de</strong>n.<br />
Bij <strong>de</strong> aankoop van keukenmateriaal wordt min<strong>de</strong>r vaak in over-<br />
weging genomen dat keukenmateriaal goed te reinigen moet<br />
zijn. Neem nu een staafmixer. Een apparaat dat gebruikt wordt<br />
<strong>voor</strong> het pureren van voeding <strong>voor</strong> <strong>de</strong> meest kwetsbare groep<br />
(<strong>de</strong> allerkleinsten). Wanneer <strong>de</strong> staaf niet <strong>de</strong>montabel is zal<br />
men bij het reinigen van het apparaat over het algemeen spaar-<br />
zaam met water omgaan. <strong>Het</strong> resultaat is dat <strong>de</strong> staven vaak<br />
onvol-doen<strong>de</strong> schoon zijn. Een wat duur<strong>de</strong>r exemplaar heeft<br />
een afneembare staaf die zelfs eventueel machinaal gereinigd<br />
kan wor<strong>de</strong>n.
Achtergrondinformatie 42<br />
Als keukenmateriaal beschadigd raakt kan dit goed schoonmaken<br />
belemmeren. <strong>Het</strong> is dan van belang dat het snel vervangen wordt.<br />
Veel rauwe voedingsmid<strong>de</strong>len (zoals vlees) bevatten ziektekie-<br />
men. Een goe<strong>de</strong> scheiding tussen rauw en bereid voedsel is daar-<br />
om van groot belang. Om gezondheidsrisico’s te <strong>voor</strong>komen is<br />
een goe<strong>de</strong> verhitting erg belangrijk. Door rauwe producten tot<br />
minimaal 75°C te verwarmen sterven <strong>de</strong> in <strong>de</strong> voeding aanwezige<br />
micro-organismen.<br />
Ook bij gastou<strong>de</strong>rs moet het beleid er op gericht zijn dat voeding<br />
niet besmet raakt. Door het verschonen en <strong>de</strong> voedselbereiding<br />
strikt te schei<strong>de</strong>n kunnen risico’s uitgesloten wor<strong>de</strong>n. Een goe<strong>de</strong><br />
handhygiëne is bij <strong>de</strong> voedselbereiding van cruciaal belang.<br />
Een handig mid<strong>de</strong>l om aan te kunnen tonen dat <strong>de</strong> door <strong>de</strong> gast-<br />
ou<strong>de</strong>r verstrekte voeding veilig is, is het verrichten van een aantal<br />
maan<strong>de</strong>lijkse controles die genoteerd wor<strong>de</strong>n. Welke controles<br />
aan te ra<strong>de</strong>n zijn, hangt af van <strong>de</strong> specifieke situatie. <strong>Het</strong> berei<strong>de</strong>n<br />
en verstrekken van warme maaltij<strong>de</strong>n zal meer risico’s met zich<br />
mee brengen dan het verstrekken van een broodmaaltijd.<br />
De volgen<strong>de</strong> (maan<strong>de</strong>lijkse) controles kunnen uitgevoerd wor<strong>de</strong>n;<br />
• inkopen doen: temperatuur enkele gekoel<strong>de</strong> of diepgevroren<br />
producten<br />
• opslag: temperatuur koelkast, temperatuur diepvries*,<br />
controle houdbaarheidsdata (wel/niet gecontroleerd)<br />
• berei<strong>de</strong>n warme maaltij<strong>de</strong>n*: kerntemperatuur vlees, vis,<br />
gevogelte en eiergerechten en controle temperatuur<br />
frituurvet*<br />
• regenereren (opwarmen eer<strong>de</strong>r berei<strong>de</strong> maaltijd-<br />
componenten)*: kerntemperatuur<br />
*indien van toepassing.<br />
1.5.1 Zuigelingenvoeding<br />
Gezien <strong>de</strong> kwetsbare gezondheid van baby’s moet bij <strong>de</strong> bereiding<br />
van flesvoeding <strong>de</strong> nadruk liggen op een goe<strong>de</strong> hygiëne.<br />
Daarnaast moet <strong>de</strong> voeding op een juiste wijze bewaard wor<strong>de</strong>n<br />
en moeten resten weggegooid wor<strong>de</strong>n.<br />
Poe<strong>de</strong>rvormige zuigelingenvoeding is een kwetsbaar product.<br />
Aangelengd met water is het een goe<strong>de</strong> voedingsbo<strong>de</strong>m <strong>voor</strong><br />
bacteriën. <strong>Het</strong> moet daarom altijd gekoeld wor<strong>de</strong>n bewaard.<br />
<strong>Het</strong> van huis meebrengen van aangemaakte zuigelingenvoeding<br />
naar kin<strong>de</strong>rcentra is niet meer toegestaan. <strong>Het</strong> is daarom <strong>voor</strong><br />
<strong>de</strong> hand liggend dat zuigelingenvoeding ook bij <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r in<br />
poe<strong>de</strong>rvorm wordt aangeleverd.<br />
Afgekolf<strong>de</strong> moe<strong>de</strong>rmelk moet tij<strong>de</strong>ns het vervoer naar <strong>de</strong> woning<br />
waar gastou<strong>de</strong>ropvang plaats vindt koel gehou<strong>de</strong>n wor<strong>de</strong>n. Bij<br />
<strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r moet <strong>de</strong> moe<strong>de</strong>rmelk in <strong>de</strong> koelkast bij 4ºC bewaard<br />
wor<strong>de</strong>n.<br />
Moe<strong>de</strong>rmelk die diepgevroren wordt meegebracht kan het beste<br />
in <strong>de</strong> koelkast ontdooien. Resten van eenmaal verwarm<strong>de</strong> moe-<br />
<strong>de</strong>rmelk moeten weggegooid wor<strong>de</strong>n.<br />
Om te <strong>voor</strong>komen dat een kind ziek wordt van in <strong>de</strong> fles of speen<br />
achtergebleven etensresten van <strong>de</strong> vorige voeding, moet veel<br />
aandacht aan het reinigen en uitkoken van flessen en spenen<br />
besteed wor<strong>de</strong>n. Bacteriën in achtergebleven restjes kunnen<br />
zich namelijk vermeer<strong>de</strong>ren die vervolgens <strong>de</strong> baby weer kunnen<br />
infecteren.<br />
Bewaar <strong>de</strong> schone flessen op hun kop, zet ze op een schone hand-<br />
doek zodat er geen water in achterblijft. Hierdoor neemt <strong>de</strong> kans<br />
op uitgroei van eventueel achtergebleven micro-organismen af.<br />
1.5.2 Voedselallergie en –intolerantie<br />
Door voedselallergie en voedselintolerantie ontstaan ongewenste<br />
reacties na het eten van bepaal<strong>de</strong> voedingsmid<strong>de</strong>len. Consumptie<br />
van het voedingsmid<strong>de</strong>l waar <strong>de</strong> voedselallergie en voedselintole-<br />
rantie <strong>voor</strong> bestaat, inclusief <strong>de</strong> producten waar het betreffen<strong>de</strong><br />
voedingsmid<strong>de</strong>l als ingrediënt in is gebruikt, geeft gezondheids-<br />
klachten. Deze klachten kunnen zeer ernstig zijn.<br />
Om te <strong>voor</strong>komen dat een kind met een voedselallergie of voedse-<br />
lintolerantie gezondheidsklachten krijgt, is het noodzakelijk dat<br />
het een dieet volgt. <strong>Het</strong> voedingsmid<strong>de</strong>l waar <strong>de</strong> allergie <strong>voor</strong><br />
bestaat (koemelk bij<strong>voor</strong>beeld), mag immers niet meer (of bij<br />
intolerantie slechts in beperkte hoeveelheid) in <strong>de</strong> voeding <strong>voor</strong>-<br />
komen. Daarom is het van belang dat bekend is wat <strong>de</strong> samen-<br />
stelling van <strong>de</strong> verstrekte voeding is. Afhankelijk van <strong>de</strong> ernst van<br />
<strong>de</strong> intolerantie of allergie moeten extra <strong>voor</strong>zorgsmaatregelen
Achtergrondinformatie 43<br />
zoals het gebruik van apart bestek en <strong>de</strong>rgelijke genomen wor<strong>de</strong>n.<br />
Zorg er<strong>voor</strong> dat <strong>de</strong> gezondheidskenmerken van kin<strong>de</strong>ren bekend<br />
zijn. Bepaal in samenspraak met <strong>de</strong> ou<strong>de</strong>r/verzorger van het kind<br />
welke maatregelen noodzakelijk zijn.<br />
Klachten bij voedselovergevoeligheid;<br />
Maagdarmkanaal<br />
Braken, diarree, verstopping, achterblijven in <strong>de</strong> groei, weigeren<br />
van voeding, darmkrampen, ontroostbaar huilen.<br />
Luchtwegen<br />
Astma, ontstoken ogen, waterige snotneus.<br />
Huid<br />
Eczeem, galbulten, ro<strong>de</strong> vlekken, vocht vasthou<strong>de</strong>n.<br />
Algemeen<br />
Veel onrust.<br />
Bron: <strong>de</strong> brochure ‘Goed eten <strong>voor</strong> baby en peuter’, een uitgave van het<br />
Voedingscentrum.<br />
2 Gezondheidsrisico’s als gevolg<br />
van het binnenmilieu<br />
<strong>Het</strong> is van groot belang dat kin<strong>de</strong>ren verblijven in ruimten met<br />
een gezond binnenmilieu. Een gezond binnenmilieu betekent<br />
dat <strong>de</strong> lucht schoon en fris is en weinig stof<strong>de</strong>eltjes en micro-<br />
organismen bevat. Ook <strong>de</strong> temperatuur en <strong>de</strong> vochtigheid van<br />
<strong>de</strong> lucht mogen niet te laag of te hoog zijn. Een gezond binnen-<br />
milieu <strong>voor</strong>komt dat kin<strong>de</strong>ren onnodig ziek wor<strong>de</strong>n.<br />
In juli 1999 is er door <strong>de</strong> GGD Groningen een on<strong>de</strong>rzoek gedaan<br />
naar <strong>de</strong> kwaliteit van het binnenmilieu in 18 kin<strong>de</strong>rdagverblijven.<br />
Er zijn metingen verricht in 35 groepsruimten en slaapkamers.<br />
Ventilatie, temperatuur, luchtvochtigheid, microstof en bacteriën<br />
in <strong>de</strong> lucht zijn gemeten. De conclusie luid<strong>de</strong> als volgt: <strong>de</strong> waar-<br />
<strong>de</strong>n gemeten in het binnenmilieu van kin<strong>de</strong>rdagverblijven zijn<br />
veelal te hoog of te laag; er is geen kin<strong>de</strong>rdagverblijf aangetroffen<br />
waarin het binnenmilieu in alle opzichten optimaal was.<br />
Bron: Binnenmilieu van kin<strong>de</strong>rdagverblijven, samenvattend rapport juli 1999.<br />
Gea Meijer, Frans Duijm, Fons van <strong>de</strong>r Lucht, Rianneke Slot. GGD Groningen<br />
Wanneer er onvoldoen<strong>de</strong> aandacht aan een gezond binnenmilieu<br />
wordt besteed, kan dit lei<strong>de</strong>n tot bij<strong>voor</strong>beeld een onbehaaglijk<br />
gevoel, hoofdpijn, prikkeling van ogen, neus of keel, allergieën,<br />
luchtwegontstekingen en an<strong>de</strong>re infecties of vergiftigingen.<br />
De in dit hoofdstuk beschreven factoren zijn daarbij van belang.<br />
Voor meer uitgebrei<strong>de</strong> informatie over binnenmilieu in kin<strong>de</strong>rcen-<br />
tra zie ‘Binnenmilieu in kin<strong>de</strong>rdagverblijven, 2004, GGD<br />
Groningen’ (www.ggdkennisnet.nl zoeknummer 24036).<br />
2.1 Ventilatie<br />
Voldoen<strong>de</strong> ventilatie is een <strong>voor</strong>waar<strong>de</strong> <strong>voor</strong> een gezond binnen-<br />
milieu. Als een ruimte bedompt ruikt <strong>voor</strong> iemand die binnen-<br />
komt, is dat een indicatie dat <strong>de</strong> ventilatie onvoldoen<strong>de</strong> is. Bij<br />
onvoldoen<strong>de</strong> ventilatie kunnen on<strong>de</strong>r meer <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> klachten<br />
optre<strong>de</strong>n: hoofdpijn, irritaties aan ogen of slijmvliezen en astmati-<br />
sche klachten. Doordat in slecht geventileer<strong>de</strong> ruimten onnodig<br />
veel ziektekiemen in <strong>de</strong> lucht aanwezig zijn, neemt ook <strong>de</strong> kans<br />
op infectieziekten toe.<br />
Als een kind kinkhoest heeft dan verspreidt <strong>de</strong>ze bacterie zich na<br />
hoesten via kleine, in <strong>de</strong> lucht zweven<strong>de</strong> vochtdruppeltjes die<br />
afkomstig zijn uit <strong>de</strong> neus en mond van het besmette kind. Hoe<br />
meer er gehoest wordt, hoe hoger het aantal bacteriën in <strong>de</strong><br />
lucht. Deze zogenaam<strong>de</strong> aërosolen blijven tot acht uur in een<br />
ruimte zweven.
Achtergrondinformatie 44<br />
2.1.1 Ventileren<br />
Ventileren is het <strong>voor</strong>tdurend verversen van lucht. Buitenlucht<br />
vervangt daarbij <strong>de</strong> binnenlucht die verontreinigd wordt door het<br />
continu vrijkomen van vocht, gassen, geurstoffen, micro-organis-<br />
men en zweven<strong>de</strong> <strong>de</strong>eltjes microstof (vaak fijn stof genoemd).<br />
2.1.2 Luchten<br />
Luchten is het in korte tijd verversen van alle verontreinig<strong>de</strong> bin-<br />
nenlucht door het wijd openzetten van ramen of <strong>de</strong>uren.<br />
Afhankelijk van <strong>de</strong> windsnelheid is min<strong>de</strong>r dan een kwartier luch-<br />
ten meestal al voldoen<strong>de</strong> om <strong>de</strong> lucht in een ruimte te verversen.<br />
Luchten levert maar een kortduren<strong>de</strong> verbetering van het binnen-<br />
milieu. In <strong>de</strong> meeste gevallen is <strong>de</strong> temperatuur binnen tien<br />
minuten weer op peil. Luchten is geen vervanging <strong>voor</strong> ventilatie.<br />
Luchten is belangrijk op momenten dat er extra veel verontreini-<br />
ging verspreid wor<strong>de</strong>n zoals tij<strong>de</strong>ns het stofzuigen of opmaken<br />
van bedjes en bij<strong>voor</strong>beeld tij<strong>de</strong>ns bewegingsspelletjes. Luchten<br />
is ook ‘s ochtends vroeg nodig als er ‘s nachts niet geventileerd<br />
is.<br />
2.1.3 Ventilatie<strong>voor</strong>zieningen en ventilatiegedrag<br />
Ruimten kunnen op twee manieren geventileerd wor<strong>de</strong>n. Er kan<br />
sprake zijn van natuurlijke ventilatie (ramen, roosters of <strong>de</strong>uren)<br />
of mechanische ventilatie.<br />
Waar geluidsoverlast <strong>de</strong> mogelijkhe<strong>de</strong>n tot ventileren beperkt<br />
(<strong>de</strong>nk bij<strong>voor</strong>beeld aan een slaapkamer die aan een doorgaan<strong>de</strong><br />
weg grenst), kan ventilatie met geluidsisolatie aangebracht wor-<br />
<strong>de</strong>n. Een <strong>de</strong>rgelijke suskast moet ook regelmatig van binnen<br />
gereinigd wor<strong>de</strong>n.<br />
Een goe<strong>de</strong> ventilatie vereist een luchtstroom van tenminste 25<br />
kubieke meter per uur per aanwezige persoon. Deze lucht moet<br />
afkomstig zijn van buiten omdat <strong>de</strong> buitenlucht normaal gespro-<br />
ken veel schoner is dan <strong>de</strong> binnenlucht. Een forse luchtstroom<br />
kan gemakkelijk lei<strong>de</strong>n tot klachten over tocht. Tocht is hin<strong>de</strong>rlijk<br />
maar niet gevaarlijk. Hoe groter <strong>de</strong> afstand tussen <strong>de</strong> aanwezi-<br />
gen en <strong>de</strong> ventilatieopeningen, <strong>de</strong>s te min<strong>de</strong>r tocht. <strong>Het</strong> helpt<br />
ook <strong>de</strong> luchtstroom te ver<strong>de</strong>len over zo veel mogelijk ventilatie-<br />
openingen.<br />
2.2 Temperatuur- en vochtbalans<br />
De behaaglijkheid in een ruimte is on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re afhankelijk van<br />
<strong>de</strong> temperatuur en vochtigheid van <strong>de</strong> lucht. Door in een ruimte<br />
te verblijven komt veel vocht vrij.<br />
In een vochtige omgeving kan con<strong>de</strong>ns optre<strong>de</strong>n. Dit maakt<br />
groei van huisstofmijten, schimmels en bacteriën gemakkelijker.<br />
Gezondheidseffecten die kunnen optre<strong>de</strong>n zijn ontsteking van<br />
het neusslijmvlies (hooikoortsachtige verschijnselen), infecties<br />
van <strong>de</strong> luchtwegen, astma of eczeem.<br />
2.2.1 Temperatuur<br />
Om gezondheidsklachten te <strong>voor</strong>komen moet gestreefd wor<strong>de</strong>n<br />
naar een goe<strong>de</strong> temperatuur. In een huiskamer is dit 20°C. In<br />
ruimten waar kin<strong>de</strong>ren verblijven mag <strong>de</strong> temperatuur niet lager<br />
zijn dan 17°C en niet hoger dan 27°C. Voor slaapkamers is 17°C<br />
<strong>de</strong> optimale temperatuur. Hier mag <strong>de</strong> temperatuur nooit lager<br />
zijn dan 15°C, an<strong>de</strong>rs treedt er con<strong>de</strong>nsatie op. Bij con<strong>de</strong>nsatie<br />
trekt vocht in poreus materiaal zoals matrassen, wat aantrekke-<br />
lijk is <strong>voor</strong> schimmels. In een slaapkamer mag <strong>de</strong> temperatuur<br />
niet hoger dan 25°C zijn.<br />
Om con<strong>de</strong>nsvorming te <strong>voor</strong>komen geldt als algemene regel dat<br />
temperatuurschommelingen van meer dan 5°C <strong>voor</strong>komen moe-<br />
ten wor<strong>de</strong>n.<br />
Om te <strong>voor</strong>komen dat matrasjes vochtig wor<strong>de</strong>n waardoor groei<br />
van schimmels en huisstofmijt op kan tre<strong>de</strong>n, is het van belang<br />
dat er aandacht is <strong>voor</strong> <strong>de</strong> temperatuur in slaapvertrekken. Door<br />
een thermometer op te hangen kan eenvoudig afgelezen wor<strong>de</strong>n<br />
of <strong>de</strong> ruimte door het ventilatiegedrag niet te veel afkoelt.<br />
De ervaring van temperatuur is zeer persoonsgebon<strong>de</strong>n. Terwijl<br />
<strong>de</strong> ene persoon al bij 24°C loopt te puffen, voelt <strong>de</strong> an<strong>de</strong>r zich bij<br />
<strong>de</strong>ze temperatuur juist prettig. Wanneer het gevoel bestaat dat<br />
<strong>de</strong> temperatuur in een ruimte structureel te hoog is, is het handig<br />
om geduren<strong>de</strong> enkele weken <strong>de</strong> thermometer af te lezen en <strong>de</strong><br />
temperatuur te noteren. Als blijkt dat <strong>de</strong> temperatuur geduren<strong>de</strong><br />
<strong>de</strong>ze perio<strong>de</strong> vaak te hoog is, moeten maatregelen overwogen<br />
wor<strong>de</strong>n. <strong>Het</strong> spreekt <strong>voor</strong> zich dat wanneer er in <strong>de</strong> zomerperio-<br />
<strong>de</strong> sprake van een hittegolf is, maatregelen nauwelijks zinvol zijn.<br />
Bij warm weer is nachtventilatie belangrijk om vocht af te voeren,<br />
omdat het dan buiten koeler is dan binnen. In <strong>de</strong> zomer is een te<br />
hoog vochtgehalte ook wat te verlagen door in <strong>de</strong> ochtend <strong>de</strong><br />
zon <strong>de</strong> ruimte te laten opwarmen en daarna te luchten.
Achtergrondinformatie 45<br />
2.2.2 Vochtbalans<br />
Binnen zijn er veel bronnen van vocht zoals wasdrogers, dweil-<br />
water, planten, maar ook <strong>de</strong> aanwezige personen. Daarnaast<br />
kunnen bouwkundige gebreken (lekkage of doorslag, optrekkend<br />
vocht, water in <strong>de</strong> kruipruimte) vochtproblemen veroorzaken.<br />
Vochtproblemen ontstaan als <strong>de</strong> vochtproductie niet in balans is<br />
met <strong>de</strong> afvoer van vocht via ventilatie.<br />
<strong>Het</strong> luik naar <strong>de</strong> kruipruimte mag geen gat hebben en moet op<br />
rubberstrips liggen zodat er geen kieren zijn. Deze eis dient om<br />
te <strong>voor</strong>komen dat vocht, schimmels en radon uit <strong>de</strong> kruipruimte<br />
in <strong>de</strong> verblijfsruimten komen.<br />
Radon is een radioactief gas dat ontstaat uit natuurlijke stoffen<br />
in <strong>de</strong> bo<strong>de</strong>m en in bouwmaterialen.<br />
Kou<strong>de</strong> oppervlakken trekken vocht aan (con<strong>de</strong>ns). Dit veroor-<br />
zaakt een toename van huisstofmijten en schimmels en hun<br />
allergenen. Kin<strong>de</strong>ren kunnen overgevoelig zijn <strong>voor</strong> allergeen van<br />
huisstofmijten. Dit kan gepaard gaan met astma of eczeem.<br />
Huisstofmijten leven <strong>voor</strong>al in matrassen, kussens, bed<strong>de</strong>ngoed,<br />
vloerbe<strong>de</strong>kking, in <strong>de</strong> stoffering van meubels en in an<strong>de</strong>re textie-<br />
le <strong>voor</strong>werpen zoals knuffels, maar ook wel op stoffige plekjes<br />
en op ruwe wan<strong>de</strong>n.<br />
De hoeveelheid mijtenallergeen in textiel is <strong>voor</strong>al afhankelijk van<br />
<strong>de</strong> beschikbare hoeveelheid vocht en <strong>de</strong> wasfrequentie.<br />
Langdurig beslagen ruiten met enkelglas of kortdurend beslagen<br />
ruiten met dubbelglas, vochtplekken of schimmels op <strong>de</strong> muur,<br />
vochtminnend ongedierte zoals pissebed<strong>de</strong>n, zilvervisjes of<br />
slakken dui<strong>de</strong>n op een te hoge luchtvochtigheid. Om <strong>de</strong> relatieve<br />
luchtvochtigheid te meten is het noodzakelijk dat er een (bij <strong>voor</strong>-<br />
keur digitale) hygrometer is. Op een hygrometer kan <strong>de</strong> lucht-<br />
vochtigheid afgelezen wor<strong>de</strong>n.<br />
Een niet-digitale hygrometer moet ten minste eens per jaar geijkt<br />
wor<strong>de</strong>n. Wikkel hem in een goed vochtige doek. Na een uur<br />
moet <strong>de</strong> hygrometer 95% aanwijzen. Stel hem zonodig bij en<br />
herhaal <strong>de</strong> procedure.<br />
Een optimale relatieve luchtvochtigheid ligt tussen <strong>de</strong> 40% en<br />
60%.<br />
Een lagere vochtigheid heeft een na<strong>de</strong>lige invloed op <strong>de</strong> slijm-<br />
vliezen. Dit kan lei<strong>de</strong>n tot irritatie van ogen, neus en keel, en tot<br />
vermin<strong>de</strong>r<strong>de</strong> weerstand tegen infecties. Kin<strong>de</strong>ren met luchtweg-<br />
aandoeningen kunnen hierdoor extra klachten hebben. Ook<br />
neemt <strong>de</strong> kans op griep toe doordat Influenza-virussen langer<br />
leven in droge lucht.<br />
Hoe groter het verschil tussen binnen en buitentemperatuur is,<br />
hoe droger <strong>de</strong> lucht binnen wordt. Door dit mechanisme wor<strong>de</strong>n<br />
in <strong>de</strong> winter veel ruimten te droog.<br />
Hang geen waterbakjes aan radiatoren. Groei van algen en an<strong>de</strong>-<br />
re micro-organismen in waterbakjes kunnen gezondheidsklach-<br />
ten teweeg brengen.<br />
Door een hogere vochtigheid kan <strong>de</strong> overlevingsduur van an<strong>de</strong>re<br />
bacteriën en virussen (in tegenstelling tot Influenza die langer<br />
leeft in droge lucht) in <strong>de</strong> lucht toenemen. Ook is een hoge lucht-<br />
vochtigheid bevor<strong>de</strong>rlijk <strong>voor</strong> schimmels en mijten.<br />
Een gezon<strong>de</strong> slaapomgeving heeft te maken met verschillen<strong>de</strong><br />
aspecten. Je moet hierbij <strong>de</strong>nken aan gezondheidsrisico’s als<br />
gevolg van het binnenmilieu: <strong>de</strong> temperatuur (niet te warm, niet<br />
te koud), <strong>de</strong> ventilatie (gezon<strong>de</strong> lucht) en gezondheidsrisico’s<br />
door overdracht ziektekiemen (voldoen<strong>de</strong> schoonmaakmaatrege-<br />
len).<br />
Voor actuele informatie over wiegendood kunt u terecht op:<br />
www.wiegendood.nl.
Achtergrondinformatie 46<br />
2.3 Binnenlucht<br />
De binnenlucht bevat vele stoffen die <strong>de</strong> gezondheid kunnen<br />
scha<strong>de</strong>n. De gastou<strong>de</strong>r moet daarom op <strong>de</strong> hoogte zijn waar die<br />
stoffen vandaan komen en hoe een te intensieve blootstelling te<br />
vermij<strong>de</strong>n valt.<br />
Als er twijfel bestaat over <strong>de</strong> kwaliteit van <strong>de</strong> binnenlucht, raad-<br />
pleeg dan een <strong>de</strong>skundige.<br />
2.3.1 Stoffering<br />
Voorwerpen van textiel zoals vloerkle<strong>de</strong>n, gordijnen, matrassen,<br />
boxkle<strong>de</strong>n en gestoffeerd meubilair vormen een belangrijke bron<br />
van allergenen. Allergenen zijn stoffen die een allergische reactie<br />
kunnen veroorzaken zoals astma of allergisch eczeem. Veel kin-<br />
<strong>de</strong>ren zijn overgevoelig <strong>voor</strong> allergenen, <strong>voor</strong>al van huisstofmij-<br />
ten en huisdieren, maar ook wel <strong>voor</strong> huidschilfers van an<strong>de</strong>re<br />
mensen. Allergenen zijn <strong>voor</strong>al scha<strong>de</strong>lijk <strong>voor</strong> kin<strong>de</strong>ren die een<br />
allergie hebben. Maar ook gezon<strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren kunnen door con-<br />
tact met allergenen allergieën ontwikkelen.<br />
Piepen op <strong>de</strong> borst en korta<strong>de</strong>migheid komt bij 300.000 kin<strong>de</strong>ren<br />
<strong>voor</strong>.<br />
Astmatische klachten komt bij 16% van <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren op 2 jarige<br />
leeftijd <strong>voor</strong>. Dit neemt af tot 10% bij 14 jarigen.<br />
Een<strong>de</strong>r<strong>de</strong> van <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren met astmatische klachten krijgt uitein-<br />
<strong>de</strong>lijk astma.<br />
Jaarlijks wor<strong>de</strong>n meer dan 3000 kin<strong>de</strong>ren opgenomen in een zie-<br />
kenhuis vanwege hun astma.<br />
Bron: astma bij kin<strong>de</strong>ren, Astma Fonds, juli 2003<br />
Gezien <strong>de</strong> gezondheidsrisico’s van verhoog<strong>de</strong> allergeengehalten,<br />
is het raadzaam om in ruimten waar kin<strong>de</strong>ren verblijven <strong>de</strong>ze<br />
gehalten zo laag mogelijk te hou<strong>de</strong>n. Vooral baby’s verblijven<br />
langdurig dichtbij allergeenbronnen. Om <strong>de</strong> woning waar gastou-<br />
<strong>de</strong>ropvang plaats vindt toegankelijk te maken <strong>voor</strong> kin<strong>de</strong>ren met<br />
allergieën is het raadzaam een <strong>de</strong>skundige te raadplegen.<br />
In <strong>de</strong> woning waar gastou<strong>de</strong>ropvang plaats vindt kunnen huis-<br />
dieren aanwezig zijn. Ook als dat niet zo is kunnen hun aller-<br />
genen wor<strong>de</strong>n verspreid via <strong>de</strong> kleding van mensen die thuis<br />
huisdieren hebben. Ook komen allergenen binnen via twee<strong>de</strong>-<br />
hands spullen (<strong>de</strong>nk aan banken of knuffels) uit huizen met<br />
huisdieren.<br />
Stofzuigen verwij<strong>de</strong>rt wel een <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> allergenen, maar is<br />
niet afdoen<strong>de</strong> om textiele <strong>voor</strong>werpen allergeen-arm te maken.<br />
Een glad<strong>de</strong> vloer(be<strong>de</strong>kking) heeft met het oog op het verwij<strong>de</strong>-<br />
ren van stof en allergenen <strong>de</strong> <strong>voor</strong>keur. Linoleum<br />
is doorgaans <strong>de</strong> beste keus. Glad afgewerkt kurk kan ook<br />
geschikt zijn.<br />
2.3.2 Rook<br />
Bij verbranding van tabak of wierrook ontstaat veel rook. Rook<br />
bestaat uit gassen en vaste <strong>de</strong>eltjes microstof, een mengsel van<br />
hon<strong>de</strong>r<strong>de</strong>n verschillen<strong>de</strong> scha<strong>de</strong>lijke stoffen. Deze stoffen heb-<br />
ben een na<strong>de</strong>lige invloed op <strong>de</strong> luchtwegen en <strong>de</strong> longen van<br />
zowel <strong>de</strong> roker als die van <strong>de</strong> meeroker.<br />
2.3.3 Stoffigheid<br />
De inrichting van <strong>de</strong> ruimten moet het mogelijk maken ze gemak-<br />
kelijk schoon te hou<strong>de</strong>n. Een goe<strong>de</strong> keuze en opstelling van<br />
meubilair en een goe<strong>de</strong> schoonmaak <strong>voor</strong>komen het ontstaan<br />
van stofnesten.<br />
Werkzaamhe<strong>de</strong>n en activiteiten kunnen veel stof doen opwaaien.<br />
Zweven<strong>de</strong> stof<strong>de</strong>eltjes vormen een risico <strong>voor</strong> <strong>de</strong> gezondheid<br />
(luchtwegklachten bij<strong>voor</strong>beeld), meer nog dan een zichtbaar<br />
laagje stof of een stofnest.<br />
Bij het wissen van een schoolbord kan veel stof vrijkomen. Door<br />
het gebruik van een natte spons in plaats van een droge wisser,<br />
wordt <strong>voor</strong>komen dat stof in <strong>de</strong> ruimte terecht komt. Laat <strong>de</strong><br />
spons na gebruik drogen. Daarnaast is er stofvrij krijt te koop.<br />
Een alternatief, het whiteboard, heeft als bezwaar dat <strong>de</strong> stiften<br />
veel sterk geuren<strong>de</strong> oplosmid<strong>de</strong>len afgeven.<br />
2.3.4 Verf, lijm en spuitbussen<br />
In veel verf, lijm en spuitbussen zitten oplosmid<strong>de</strong>len (vluchtige<br />
organische stoffen) die tij<strong>de</strong>ns het gebruik verdampen. Deze<br />
stoffen kunnen irritatie van slijmvliezen, hoofdpijn en vermoeid-<br />
heid veroorzaken. Dit geldt ook <strong>voor</strong> mid<strong>de</strong>len die bedoeld zijn<br />
om verfvlekken of lijmresten te verwij<strong>de</strong>ren.<br />
<strong>Het</strong> gebruik van spuitbussen in een kleine ruimte kan lei<strong>de</strong>n tot<br />
explosiegevaar.<br />
Spuitbussen versprei<strong>de</strong>n een nevel die gemakkelijk in <strong>de</strong> longen<br />
terecht kan komen en die zeker niet bevor<strong>de</strong>rlijk is <strong>voor</strong> <strong>de</strong><br />
gezondheid.<br />
2.3.5 Verbrandingsproducten<br />
Vuur heeft een ongunstige invloed op het binnenmilieu: vuur pro-<br />
duceert verbrandingsgassen en roet<strong>de</strong>eltjes. Die gassen en <strong>de</strong>el-<br />
tjes zijn na<strong>de</strong>lig <strong>voor</strong> <strong>de</strong> gezondheid.<br />
Vooral een gasoven of een geiser zon<strong>de</strong>r afvoerkanaal versprei<strong>de</strong>n<br />
binnen veel verbrandingsproducten. Ook koken op gas beïnvloedt<br />
het binnenmilieu negatief. Wanneer er in <strong>de</strong> woning waar gastou-<br />
<strong>de</strong>ropvang plaats vindt open verbrandingstoestellen (een ou<strong>de</strong>r<br />
type geiser of verwarmingsketel dat <strong>voor</strong> <strong>de</strong> verbranding lucht<br />
aanzuigt uit <strong>de</strong> binnenruimte) aanwezig zijn, komen <strong>de</strong> verbran-<br />
dingsproducten vaak tij<strong>de</strong>lijk naar binnen. De oorzaak kan zijn dat<br />
<strong>de</strong> wind in <strong>de</strong> afvoerpijp blaast of dat in <strong>de</strong> buurt van <strong>de</strong> ketel een<br />
mechanische afzuiging zit. Zo kunnen kin<strong>de</strong>ren aan verbrandings-
Achtergrondinformatie 47<br />
producten wor<strong>de</strong>n blootgesteld. Er bestaat bij <strong>de</strong>ze toestellen<br />
on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re kans op koolmonoxi<strong>de</strong> vergiftiging. Koolmonoxi<strong>de</strong><br />
is een reukloos gas dat do<strong>de</strong>lijk kan zijn.<br />
2.3.6 Asbest<br />
Asbest vormt een risico als er vezeltjes in <strong>de</strong> lucht komen door<br />
beschadiging. Bij niet-hechtgebon<strong>de</strong>n asbest is dat nauwelijks te<br />
<strong>voor</strong>komen. Dit moet daarom altijd vervangen wor<strong>de</strong>n, zowel met<br />
oog op <strong>de</strong> gezondheid als om wettelijke re<strong>de</strong>nen.<br />
Hechtgebon<strong>de</strong>n asbest is veilig zolang het niet beschadigd wordt<br />
en hoeft niet verwij<strong>de</strong>rd te wor<strong>de</strong>n. Bij klussen e.d. tre<strong>de</strong>n soms<br />
toch beschadigingen op. Verwij<strong>de</strong>ring van asbest moet voldoen<br />
aan vele <strong>voor</strong>schriften.<br />
Laat tenminste een inventarisatie en beoor<strong>de</strong>ling uitvoeren door<br />
een gecertificeerd bedrijf.<br />
2.3.7 Scha<strong>de</strong>lijke stoffen via ventilatie<br />
Ook <strong>de</strong> ventilatie<strong>voor</strong>zieningen zelf kunnen het binnenmilieu nega-<br />
tief beïnvloe<strong>de</strong>n. Vuilophoping kan <strong>de</strong> doorgang belemmeren en<br />
<strong>de</strong> kwaliteit van <strong>de</strong> toegevoer<strong>de</strong> lucht aantasten.<br />
Als <strong>de</strong> mechanische ventilatie niet het gewenste resultaat oplevert<br />
dient on<strong>de</strong>rzocht te wor<strong>de</strong>n of <strong>de</strong> capaciteit van <strong>de</strong> mechanische<br />
ventilatie voldoen<strong>de</strong> is. Zon<strong>de</strong>r on<strong>de</strong>rhoud vermin<strong>de</strong>rt <strong>de</strong> capaci-<br />
teit met jaarlijks wel 10%.<br />
Voor meer informatie kunt u terecht bij uw GGD.<br />
2.4 Geluidshin<strong>de</strong>r<br />
Geluidsoverlast kan gezondheidsproblemen tot gevolg hebben.<br />
<strong>Het</strong> gaat dan <strong>voor</strong>al om hin<strong>de</strong>r, slaapverstoring en stress. Dit heeft<br />
gevolgen <strong>voor</strong> het welbevin<strong>de</strong>n van kin<strong>de</strong>ren en is daarmee van<br />
invloed op <strong>de</strong> gezondheid. Geluidsoverlast kan ontstaan door bij-<br />
<strong>voor</strong>beeld verkeer (auto’s, trams, treinen, vliegtuigen), industrie of<br />
bouwwerkzaamhe<strong>de</strong>n. <strong>Het</strong> is van belang dat kin<strong>de</strong>ren kunnen<br />
spelen en slapen in een rustige omgeving. Dat betekent dat <strong>de</strong><br />
slaapruimten stil moeten zijn en dat <strong>de</strong> woning - zowel binnen als<br />
buiten - niet te lawaaiig mogen zijn.<br />
2.5 Leidingwater<br />
Sommige waterleidingen zijn nog van lood. Lo<strong>de</strong>n buizen zijn aan-<br />
gebracht tot ongeveer 1960. Ze zijn dik, grijs, en vaak kronkelig en<br />
ge<strong>de</strong>ukt. Water dat stilstaat in een lo<strong>de</strong>n leiding neemt lood op. Na<br />
een uur kan het water al veel lood bevatten. Dergelijk water vormt<br />
<strong>voor</strong>al een risico bij het maken van flesvoeding <strong>voor</strong> zuigelingen.<br />
Maar ook <strong>voor</strong> an<strong>de</strong>re kin<strong>de</strong>ren is water met lood eigenlijk onge-<br />
schikt <strong>voor</strong> consumptie. Lood is ongunstig <strong>voor</strong> het functioneren<br />
van <strong>de</strong> hersenen. Doorspoelen van leidingen <strong>voor</strong>afgaand aan het<br />
tappen van water helpt niet in alle situaties.<br />
<strong>Het</strong> is raadzaam om lo<strong>de</strong>n leidingen te vervangen, ook al is het<br />
niet verplicht. De kosten zijn in principe <strong>voor</strong> <strong>de</strong> eigenaar van het<br />
pand. Soms is er subsidie te verkrijgen.<br />
2.6 Huisdieren<br />
Veel kin<strong>de</strong>ren zijn overgevoelig <strong>voor</strong> huisdieren (hond 12%, kat<br />
8%). Vanuit hygiënisch oogpunt is het daarom niet wenselijk dat er<br />
in ruimten waar kin<strong>de</strong>ren verblijven dieren gehou<strong>de</strong>n wor<strong>de</strong>n. De<br />
enige uitzon<strong>de</strong>ring hierop zijn vissen, mits het water goed wordt<br />
schoongehou<strong>de</strong>n. In het water van vissen kunnen algen groeien.<br />
Sommige soorten algen kunnen allergische reacties uitlokken.<br />
Kin<strong>de</strong>ren met astma kunnen allergische reacties ontwikkelen als<br />
ze in contact komen met visvoer.<br />
Niet alleen het dier zelf kan overgevoeligheidsreacties uitlokken<br />
maar ook het voer en hun omgeving (hooi en stro). Ook een<br />
bezoek aan een kin<strong>de</strong>rboer<strong>de</strong>rij kan gezondheidsrisico’s tot<br />
gevolg hebben.<br />
Bron: Binnenmilieu Kin<strong>de</strong>rdagverblijven, adviezen om <strong>de</strong> aanwezigheid van allergenen te<br />
beperken. Januari 2004 GGD Groningen.<br />
2.7 Planten<br />
Sommige planten kunnen door hun sap, geur of stuifmeel een<br />
allergische reactie uitlokken. An<strong>de</strong>ren verzamelen door hun harige<br />
bla<strong>de</strong>n veel stof. Ook <strong>de</strong> pot en <strong>de</strong> grond moet schoon wor<strong>de</strong>n<br />
gehou<strong>de</strong>n om stofophoping en schimmelgroei te <strong>voor</strong>komen.<br />
Wees alert bij het samenstellen van (veld-)boeketten.<br />
Veel allergeen stuifmeel wordt verspreid door planten met onop-<br />
vallen<strong>de</strong> groenige aren, bloemetjes of trossen meeldra<strong>de</strong>n zoals<br />
allerlei grassoorten, onkrui<strong>de</strong>n en <strong>de</strong> bloesem van diverse bomen<br />
zoals <strong>de</strong> berk, cipres, els, hazelaar en plataan. In iets min<strong>de</strong>re<br />
mate geldt dit ook <strong>voor</strong> beuk (inclusief haagbeuk en hopbeuk),<br />
ce<strong>de</strong>r, es, eik jeneverbes, liguster, tamme kastanje, thuja en taxus.
Achtergrondinformatie 48<br />
Planten met allergenen die beter verme<strong>de</strong>n kunnen wor<strong>de</strong>n<br />
• sterk allergenen planten zoals primula en ficus benjamini<br />
• sterk geuren<strong>de</strong> planten zoals het fresia, hyacint en<br />
citroengeranium<br />
• planten met veel stuifmeel zoals bloeien<strong>de</strong> takken van berk<br />
of hazelaar<br />
2.8 Schoonmaken<br />
Schoonmaken is een activiteit waarbij zichtbaar en onzichtbaar<br />
materiaal (vuil) verwij<strong>de</strong>rd wordt. Door efficiënt reinigen wor<strong>de</strong>n<br />
<strong>de</strong> meeste micro-organismen verwij<strong>de</strong>rd. Door verwij<strong>de</strong>ring van<br />
vuil haal je <strong>de</strong> voedingsbo<strong>de</strong>m weg, zodat <strong>de</strong> kans op uitgroei<br />
van micro-organismen afneemt. Dwarrelen<strong>de</strong> stof<strong>de</strong>eltjes kunnen<br />
a<strong>de</strong>mhalingsmoeilijkhe<strong>de</strong>n opleveren <strong>voor</strong> astmapatiënten. Door<br />
goed schoonmaken wordt het aantal stof<strong>de</strong>eltjes verlaagd. Om<br />
<strong>de</strong> hoeveelheid allergenen en huisstofmijten in textiel te reduce-<br />
ren, moet textiel regelmatig op 60°C gewassen wor<strong>de</strong>n. Dit geldt<br />
niet alleen <strong>voor</strong> bed<strong>de</strong>ngoed maar ook <strong>voor</strong> bij<strong>voor</strong>beeld boxkle-<br />
<strong>de</strong>n, verkleedkleren en knuffels.<br />
In een normale situatie is goed en regelmatig reinigen vol-<br />
doen<strong>de</strong> om besmettingsrisico’s tot een aanvaardbaar niveau te<br />
beperken. De frequentie waarmee gereinigd moet wor<strong>de</strong>n is<br />
afhankelijk van <strong>de</strong> snelheid en <strong>de</strong> mate van vervuiling van <strong>de</strong><br />
verschillen<strong>de</strong> ruimten.<br />
2.8.1 Huishou<strong>de</strong>lijk reinigen<br />
Voor reinigen gel<strong>de</strong>n <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> principes;<br />
• zichtbare verontreinigen moeten direct verwij<strong>de</strong>rd wor<strong>de</strong>n<br />
• omdat oppervlakken, hulpmid<strong>de</strong>len en materialen door<br />
gebruik onzichtbaar besmet kunnen raken, is periodiek<br />
reinigen noodzakelijk<br />
De praktijk leert dat risico’s die ontstaan niet zozeer een gevolg<br />
zijn van een gebrek aan kennis over hygiëne, maar <strong>voor</strong>al te wij-<br />
ten zijn aan het niet zorgvuldig toepassen daarvan.<br />
Ziektekiemen kunnen verspreid wor<strong>de</strong>n via handcontactpunten<br />
zoals kranen, lichtknopjes, <strong>de</strong>urkrukken en doorspoelknoppen.<br />
<strong>Het</strong> is daarom van belang dat er extra aandacht aan het reinigen<br />
van handcontactpunten wordt besteed.<br />
In 2003 verricht on<strong>de</strong>rzoek heeft uitgewezen dat <strong>de</strong> hygiëne in<br />
openbare toiletten langzaam verbetert. Hon<strong>de</strong>rdvijftig openbare<br />
toiletten wer<strong>de</strong>n bezocht en beoor<strong>de</strong>eld op vier on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>len: <strong>de</strong><br />
toiletzitting, in 49% van <strong>de</strong> gevallen het sterkst vervuild, gevolgd<br />
door <strong>de</strong> knop van <strong>de</strong> kraan met 38% op <strong>de</strong> twee<strong>de</strong> plaats, op<br />
drie <strong>de</strong> spoelknop met 33% en tot slot is <strong>de</strong> toilet<strong>de</strong>ur met 11 %<br />
het minst vervuil<strong>de</strong> on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el. De on<strong>de</strong>rzoekers hebben on<strong>de</strong>r-<br />
scheid gemaakt tussen vier sectoren: <strong>de</strong> gezondheidszorg, <strong>de</strong><br />
horeca, diverse openbare gebouwen en warenhuizen. <strong>Het</strong> blijkt<br />
dat <strong>de</strong> gezondheidszorg met 26% ‘goed’ <strong>de</strong> schoonste openbare<br />
toiletten heeft. Met 19% en 22% nemen horeca en warenhuizen<br />
respectievelijk <strong>de</strong> twee<strong>de</strong> en <strong>de</strong>r<strong>de</strong> plek in. Hekkensluiters zijn<br />
diverse openbare gebouwen zoals gemeentehuizen, sportcom-<br />
plexen, bibliotheken en NS-stations. Gemid<strong>de</strong>ld scoor<strong>de</strong> slechts<br />
14% van <strong>de</strong> toiletten ‘goed’.<br />
Bron:Hygiëne Bulletin februari 2004<br />
2.8.2 Desinfecteren van materialen<br />
In situaties waarin een verhoogd risico op besmetting verwacht<br />
kan wor<strong>de</strong>n, kan <strong>de</strong>sinfectie toegepast wor<strong>de</strong>n. Er is dan sprake<br />
van een zogenaam<strong>de</strong> medische indicatie.<br />
Desinfectie is nodig als;<br />
• een oppervlak met bloed verontreinigd is (bij<strong>voor</strong>beeld uit<br />
bloedneus of wondjes)<br />
• verontreiniging heeft plaatsgevon<strong>de</strong>n door bloe<strong>de</strong>rige diarree<br />
• in bijzon<strong>de</strong>re situaties (zoals bij een epi<strong>de</strong>mie) op advies van<br />
<strong>de</strong> GGD<br />
Desinfectie is alleen afdoen<strong>de</strong>, wanneer er eerst goed huishou-<br />
<strong>de</strong>lijk gereinigd is. Een <strong>de</strong>sinfectans moet strikt volgens <strong>voor</strong>-<br />
schrift gebruikt wor<strong>de</strong>n. De juiste volgor<strong>de</strong> van han<strong>de</strong>lingen bij<br />
gebruik van chloortabletten, een juiste dosering, voldoen<strong>de</strong><br />
inwerktijd en goed naspoelen en drogen, zijn bepalend <strong>voor</strong> <strong>de</strong><br />
effectiviteit en veiligheid van het proces.<br />
2.8.3 Alcohol 70%<br />
Oppervlakken kleiner dan 1/2 m 2 zoals een aankleedkussen,<br />
speelgoed of <strong>de</strong> thermometer kunnen na huishou<strong>de</strong>lijk reinigen<br />
met alcohol 70% ge<strong>de</strong>sinfecteerd wor<strong>de</strong>n. Laat het oppervlak na<br />
<strong>de</strong>sinfectie aan <strong>de</strong> lucht drogen.<br />
2.8.4 Chloortabletten<br />
Voor grotere oppervlakken kunnen chloortabletten gebruikt<br />
wor<strong>de</strong>n. Omdat <strong>de</strong> gewenste dosering afhankelijk is van <strong>de</strong> te<br />
bestrij<strong>de</strong>n ziekte, moet hieromtrent overleg met <strong>de</strong> GGD plaats-<br />
vin<strong>de</strong>n. Bleekmid<strong>de</strong>l is ongeschikt als <strong>de</strong>sinfectans.<br />
Gebruik alleen wettelijk toegelaten <strong>de</strong>sinfectiemid<strong>de</strong>len.<br />
Dettol, lysol en lyortol mogen niet wor<strong>de</strong>n gebruikt.
Achtergrondinformatie 49<br />
3 Gezondheidsrisico’s als gevolg van<br />
het buitenmilieu<br />
Om <strong>de</strong> gezondheid van <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren te kunnen waarborgen is het<br />
van belang dat kin<strong>de</strong>ren op momenten dat ze buiten zijn, niet<br />
aan omstandighe<strong>de</strong>n wor<strong>de</strong>n blootgesteld, die scha<strong>de</strong> aan hun<br />
gezondheid kunnen berokkenen.<br />
In dit hoofdstuk zullen een aantal aspecten besproken wor<strong>de</strong>n,<br />
waar rekening mee gehou<strong>de</strong>n kan wor<strong>de</strong>n.<br />
De vraag in hoeverre omgevingsfactoren <strong>de</strong> gezondheid na<strong>de</strong>lig<br />
beïnvloe<strong>de</strong>n, is niet eenvoudig te beantwoor<strong>de</strong>n. Dit heeft on<strong>de</strong>r<br />
meer te maken met het feit dat ziekte door vele factoren wordt<br />
bepaald. Daarbij blijkt <strong>de</strong> milieu-invloed vaak moeilijk te meten<br />
en soms niet of nauwelijks te beïnvloe<strong>de</strong>n.<br />
Toch kunnen een aantal omgevingsfactoren benoemd wor<strong>de</strong>n,<br />
die invloed hebben op <strong>de</strong> gezondheid.<br />
Voor meer informatie over luchtverontreiniging, bo<strong>de</strong>mverontrei-<br />
niging, geluid en stank en <strong>de</strong> gevolgen daarvan <strong>voor</strong> <strong>de</strong> gezond-<br />
heid kan men in veel gevallen terecht bij <strong>de</strong> lokale GGD (<strong>voor</strong><br />
adressen zie www.ggdkennisnet.nl).<br />
3.1 Planten en steken of beten<br />
door ongedierte<br />
3.1.1 Planten met allergeen stuifmeel<br />
Versprei<strong>de</strong>rs van allergeen stuifmeel zijn:<br />
Planten; planten met onopvallen<strong>de</strong> groenige aren, bloemetjes of<br />
trossen meeldra<strong>de</strong>n zoals allerlei grassoorten, onkrui<strong>de</strong>n.<br />
Bomen; <strong>de</strong> berk (het meest), cipres, els, hazelaar en plataan. In<br />
iets min<strong>de</strong>r mate geldt dit ook <strong>voor</strong> beuk (inclusief haagbeuk en<br />
hopbeuk), ce<strong>de</strong>r, es, eik jeneverbes, liguster, tamme kastanje,<br />
thuja en taxus, of <strong>voor</strong> kleine hoeveelhe<strong>de</strong>n bloeiend onkruid of<br />
gras.<br />
Indien er allergische klachten optre<strong>de</strong>n bij kin<strong>de</strong>ren zou <strong>de</strong> bron<br />
hier gezocht kunnen wor<strong>de</strong>n.<br />
3.1.2 Steken door bijen of wespen en tekenbeten<br />
Steken en beten van ongedierte kunnen gezondheidsrisico’s tot<br />
gevolg hebben. Wanneer kin<strong>de</strong>ren buiten spelen bestaat <strong>de</strong> kans<br />
dat ze door een bij of wesp gestoken wor<strong>de</strong>n. De steken zijn<br />
pijnlijk en kunnen allergische reacties tot gevolg hebben.<br />
Ook tekenbeten zijn niet uit te sluiten. Tekenbeten kunnen <strong>de</strong><br />
ziekte van Lyme veroorzaken.<br />
De ziekte van Lyme is een veel <strong>voor</strong>komen<strong>de</strong> ziekte die wordt<br />
veroorzaakt door een bacterie die door teken wordt overge-<br />
bracht. Teken zijn kleine spinachtige insecten die in struikgewas<br />
en bomen <strong>voor</strong>komen. Om zich te voe<strong>de</strong>n bijt een teek zich vast<br />
in <strong>de</strong> huid van een mens of dier en zuigt zich vol met bloed.<br />
Twintig tot <strong>de</strong>rtig procent van <strong>de</strong> teken in Ne<strong>de</strong>rland zijn geïnfec-<br />
teerd met <strong>de</strong>ze bacterie.<br />
Behan<strong>de</strong>ling tekenbeet<br />
Na een tekenbeet moet <strong>de</strong> teek met een tekenpincet (met draai-<br />
en<strong>de</strong> beweging) verwij<strong>de</strong>rd wor<strong>de</strong>n. De wond moet met jodium<br />
of alcohol 70% ge<strong>de</strong>sinfecteerd wor<strong>de</strong>n. Informeer ou<strong>de</strong>rs bij<br />
tekenbeten zodat ze alert zijn op symptomen die wijzen op <strong>de</strong><br />
ziekte van Lyme. <strong>Het</strong> eerste symptoom is een ro<strong>de</strong> plek die na<br />
een week tot een maand op <strong>de</strong> plaats van <strong>de</strong> tekenbeet ontstaat.<br />
In een later stadium gaat <strong>de</strong> ziekte gepaard met griepachtige<br />
verschijnselen. Tijdig behan<strong>de</strong>len met antibiotica <strong>voor</strong>komt<br />
ernstige complicaties.<br />
Behan<strong>de</strong>ling bijen- of wespensteek<br />
Mocht een kind gestoken wor<strong>de</strong>n dan dient als volgt gehan<strong>de</strong>ld<br />
te wor<strong>de</strong>n;<br />
• verwij<strong>de</strong>r na een bijensteek <strong>de</strong> angel direct met een pincet,<br />
knijp niet in <strong>de</strong> angel, zo wordt extra gif in het lichaam gestuwd.<br />
Zuig het gif met een speciaal daar<strong>voor</strong> bedoeld spuitje uit het<br />
wondje<br />
• koel het wondje om zwelling tegen te gaan. Dep met verdun-<br />
<strong>de</strong> ammonia (10%) na een bijensteek. Dep met verdun<strong>de</strong> ammo-<br />
nia (10%) of azijn na een wespensteek<br />
3.2 Hygiëne in zandbakken<br />
Zand van (buiten)zandbakken kan op verschillen<strong>de</strong> manieren ver-<br />
ontreinigd zijn. In zandbakken wor<strong>de</strong>n allerlei biologische veront-<br />
reinigingen aangetroffen. <strong>Het</strong> gaat hierbij <strong>voor</strong>namelijk om<br />
etensresten en natuurlijk materiaal zoals bla<strong>de</strong>ren, pad<strong>de</strong>stoelen<br />
en gras. Deze verontreinigingen zijn op zich niet gevaarlijk. Er is<br />
wel een risico dat muizen, ratten en vogels op <strong>de</strong> etensresten<br />
afkomen, waardoor uitwerpselen in het zand terechtkomen.<br />
Ook uitwerpselen van hon<strong>de</strong>n en katten kunnen in het zand<br />
terecht komen.<br />
Ontlasting van hon<strong>de</strong>n en katten kunnen spoelwormen bevatten.<br />
Als er eitjes van spoelwormen via <strong>de</strong> ontlasting van hon<strong>de</strong>n of<br />
katten in het zand terecht komen kan dat niet alleen vervelen<strong>de</strong><br />
maar soms ook ernstige gezondheidsklachten veroorzaken.<br />
Ziekteverschijnselen kunnen zijn griepachtige klachten, koorts,<br />
buikklachten en prikkelhoest. Er kunnen long- en leverklachten
Achtergrondinformatie 50<br />
optre<strong>de</strong>n. Bij kin<strong>de</strong>ren met een allergische aanleg kunnen astma-<br />
tische klachten eer<strong>de</strong>r tot uiting komen.<br />
<strong>Het</strong> is zodoen<strong>de</strong> van belang dat wordt <strong>voor</strong>komen dat kin<strong>de</strong>ren<br />
langs <strong>de</strong>ze weg besmet raken. Omdat het zand ook onopge-<br />
merkt vervuild kan zijn, wordt aangera<strong>de</strong>n een aantal werkaf-<br />
spraken rondom het gebruik van zandbakken te maken.<br />
Bron: Informatiestandaard Spoelwormen (toxocara) 01-09-2000 Burgt, Marieke van<br />
<strong>de</strong>r/Waldhober, Quita. www.ggdkennisnet.nl<br />
Om gezondheidsrisico’s in te perken is het belangrijk dat preven-<br />
tieve maatregelen wor<strong>de</strong>n getroffen. De belangrijkste maatregel<br />
is het weren van katten en hon<strong>de</strong>n uit <strong>de</strong> zandbak.<br />
<strong>Het</strong> komt regelmatig <strong>voor</strong> dat het aanbrengen van een net geen<br />
optie is vanwege overlast door vandalisme. Als dat het geval is<br />
moet het zand <strong>voor</strong> gebruik gecontroleerd wor<strong>de</strong>n op eventueel<br />
aanwezige verontreinigingen. Uitwerpselen van hon<strong>de</strong>n en katten<br />
moeten met ruim zand eromheen wor<strong>de</strong>n weggeschept. Wanneer<br />
er in het zand uitwerpselen van hon<strong>de</strong>n of katten wor<strong>de</strong>n aange-<br />
troffen, die er langer dan 3 weken in hebben gelegen (na een<br />
vakantieperio<strong>de</strong> bij<strong>voor</strong>beeld), is verschonen van het zand nood-<br />
zakelijk. Daarnaast is het verschonen van <strong>de</strong> zandbak nodig<br />
wanneer het zand zichtbaar vuil is.<br />
3.3 Klimaat<br />
Kin<strong>de</strong>ren spelen geduren<strong>de</strong> het hele jaar buiten. Op momenten<br />
dat <strong>de</strong> weersomstandighe<strong>de</strong>n extreem zijn, kan dit na<strong>de</strong>lige<br />
gevolgen hebben <strong>voor</strong> <strong>de</strong> gezondheid van <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren. Als kin-<br />
<strong>de</strong>ren in <strong>de</strong> zon spelen kunnen ze verbran<strong>de</strong>n. Langdurige bloot-<br />
stelling aan UV straling kan huidkanker tot gevolg hebben. Ook<br />
is niet uit te sluiten dat een kind een zonnesteek oploopt.<br />
Warmtestuwing ontstaat doordat het lichaam zijn warmte niet<br />
goed kwijt kan ondanks overvloedig zweten. <strong>Het</strong> verlies van veel<br />
water en zouten bedreigt <strong>de</strong> functie van o.a. <strong>de</strong> hersenen. Dan<br />
kan <strong>de</strong> huid bleek wor<strong>de</strong>n en het zweten stoppen, waardoor <strong>de</strong><br />
lichaamstemperatuur oploopt tot boven 40°C. Dit heet een zon-<br />
nesteek en is een levensbedreigen<strong>de</strong> situatie. De aandoening<br />
kan gepaard gaan met verwardheid, hoofdpijn, slapte, epilepti-<br />
sche aanvallen, en bewusteloosheid. Een zonnesteek moet zo<br />
spoedig mogelijk door een arts of in een ziekenhuis behan<strong>de</strong>ld<br />
wor<strong>de</strong>n.<br />
Eerste hulp bij warmtestuwing of een zonnesteek: schaduw zoe-<br />
ken en het slachtoffer afkoelen met koud water. Door overmatig<br />
zweten kan een zouttekort ontstaan. Geef slokjes water en een<br />
snuifje zout. Bouillon of dunne soep is ook goed. Be<strong>de</strong>k <strong>de</strong> blote<br />
huid met natte, koele doeken. Maak <strong>de</strong> doeken om <strong>de</strong> vijf minu-<br />
ten opnieuw nat. Een ventilator kan <strong>voor</strong> extra afkoeling zorgen.<br />
Een an<strong>de</strong>r risico is uitdroging. Bij extreme hitte is het van groot<br />
belang dat kin<strong>de</strong>ren extra drinken omdat ze veel vocht verliezen.<br />
In <strong>de</strong> winter daarentegen kan <strong>de</strong> gezondheid geschaad wor<strong>de</strong>n<br />
door on<strong>de</strong>rkoeling of bevriezing. <strong>Het</strong> is van belang dat tij<strong>de</strong>ns<br />
bij<strong>voor</strong>beeld een wan<strong>de</strong>ling on<strong>de</strong>rkoeling bij baby’s wordt <strong>voor</strong>-<br />
komen. Ook kan een lage temperatuur gevaar opleveren als kin-<br />
<strong>de</strong>ren lange tijd buiten (in <strong>de</strong> sneeuw) spelen.<br />
3.4 Bo<strong>de</strong>mverontreiniging<br />
Op talloze plaatsen in Ne<strong>de</strong>rland bevat <strong>de</strong> bo<strong>de</strong>m stoffen die<br />
daarin van nature niet, of in veel lagere concentraties <strong>voor</strong>ko-<br />
men. Meestal heeft dat geen problemen <strong>voor</strong> <strong>de</strong> gezondheid tot<br />
gevolg. Wanneer een woning is gebouwd op verontreinig<strong>de</strong><br />
grond kan dit in sommige situaties gevolgen hebben <strong>voor</strong> <strong>de</strong><br />
gezondheid van kin<strong>de</strong>ren. De belangrijkste weg waardoor kin<strong>de</strong>-<br />
ren iets van een eventuele verontreiniging binnenkrijgen is door<br />
het inslikken van grond als ze spelen. Daarom wordt er bij <strong>de</strong><br />
risico’s van personen aan bo<strong>de</strong>mverontreiniging van uitgegaan<br />
dat alleen <strong>de</strong> bovenste laag van <strong>de</strong> grond van belang is. De<br />
belangrijkste risicogroep, via <strong>de</strong>ze blootstellingsroute, vormen<br />
kin<strong>de</strong>ren (1-4 jaar) omdat zij rechtstreeks in contact komen met<br />
<strong>de</strong> bo<strong>de</strong>m en tij<strong>de</strong>ns het spelen daadwerkelijk verontreinig<strong>de</strong><br />
bo<strong>de</strong>m<strong>de</strong>eltjes inslikken (hand-mond-contact).<br />
Ver<strong>de</strong>r kunnen verontreinigingen via <strong>de</strong> voedselketen een rol<br />
spelen. Hierbij moet gedacht wor<strong>de</strong>n aan het eten van verontrei-<br />
nig<strong>de</strong> gewassen of van verontreinigd voedsel van dierlijke aard.<br />
Tenslotte moet wor<strong>de</strong>n <strong>voor</strong>komen dat kin<strong>de</strong>ren in aanraking<br />
komen met bestrijdingsmid<strong>de</strong>len.<br />
Als er aanwijzingen <strong>voor</strong> bo<strong>de</strong>mverontreiniging zijn zal een <strong>de</strong>s-<br />
kundig on<strong>de</strong>rzoek verricht moeten wor<strong>de</strong>n. Raadpleeg bij twijfel<br />
<strong>de</strong> GGD.
Achtergrondinformatie 51<br />
3.5 Luchtverontreiniging<br />
De buitenlucht rondom <strong>de</strong> woning waar <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren opgevangen<br />
wor<strong>de</strong>n moet van goe<strong>de</strong> kwaliteit zijn. Er is steeds lucht van bui-<br />
ten nodig <strong>voor</strong> het verversen van <strong>de</strong> binnenlucht. De mate van<br />
verontreiniging van <strong>de</strong> buitenlucht bepaalt daarmee het basisni-<br />
veau van <strong>de</strong> kwaliteit van <strong>de</strong> binnenlucht.<br />
Er gel<strong>de</strong>n wettelijke normen (luchtkwaliteitseisen) <strong>voor</strong> <strong>de</strong> mate<br />
van luchtverontreiniging, o.a. <strong>voor</strong> stoffen in uitlaatgassen van<br />
verkeer.<br />
Op veel plaatsen langs drukke wegen wor<strong>de</strong>n normen overschre-<br />
<strong>de</strong>n. Als <strong>de</strong> woning waar gastou<strong>de</strong>ropvang plaats vindt in een<br />
gebied ligt waar dat het geval is, moeten er, als daar aanleiding<br />
toe is, in samenspraak met een medisch milieukundige on<strong>de</strong>r-<br />
zocht wor<strong>de</strong>n of extra <strong>voor</strong>zieningen getroffen kunnen wor<strong>de</strong>n<br />
om <strong>de</strong> kwaliteit van <strong>de</strong> binnenlucht te waarborgen.<br />
3.6 Stankoverlast<br />
Door stankoverlast kan ernstige hin<strong>de</strong>r ontstaan. <strong>Het</strong> gaat<br />
hierbij dan <strong>voor</strong>al om aantasting van het welzijn. Dit kan ertoe<br />
lei<strong>de</strong>n dat <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r er <strong>voor</strong> kiest min<strong>de</strong>r of niet met <strong>de</strong><br />
kin<strong>de</strong>ren naar buiten te gaan. Ook kan stankoverlast het venti-<br />
latiegedrag negatief beïnvloe<strong>de</strong>n. Dit is een re<strong>de</strong>n om ook hier<br />
alert op te zijn.<br />
• Protocol ‘geneesmid<strong>de</strong>lenverstrekking en medische han<strong>de</strong>lingen binnen<br />
kin<strong>de</strong>rcentra’ van <strong>de</strong> Vakgroep inspectie kin<strong>de</strong>ropvang (PIKO) van GGD Ne<strong>de</strong>r-<br />
land (www.ggdkennisnet zoeknummer 25033)<br />
4 Gezondheidsrisico’s als gevolg van<br />
het (uitblijven van het) medische<br />
han<strong>de</strong>len<br />
Als het kind geneesmid<strong>de</strong>len nodig heeft geduren<strong>de</strong> het verblijf<br />
bij <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r zullen <strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rs hun ‘zeggenschap’ over <strong>de</strong><br />
toediening van <strong>de</strong> medicamenten over willen dragen aan <strong>de</strong><br />
gastou<strong>de</strong>r.<br />
Doordat kin<strong>de</strong>ren geduren<strong>de</strong> een langere aaneengesloten perio-<br />
<strong>de</strong> bij <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r kunnen verblijven is niet uit te sluiten dat het<br />
noodzakelijk is dat medische han<strong>de</strong>lingen wor<strong>de</strong>n uitgevoerd. Dit<br />
kan enerzijds te maken hebben met (chronisch) zieke kin<strong>de</strong>ren,<br />
of een gevolg zijn van een ongeluk (EHBO).<br />
Om <strong>de</strong> gezondheid van <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren te kunnen waarborgen is het<br />
van groot belang dat <strong>de</strong> geneesmid<strong>de</strong>len op een juiste wijze ver-<br />
strekt wor<strong>de</strong>n en medisch han<strong>de</strong>len op een verantwoor<strong>de</strong> wijze<br />
plaatsvindt.<br />
4.1 Geneesmid<strong>de</strong>lenverstrekking•<br />
In principe moeten er bij gastou<strong>de</strong>rs geen medicamenten ver-<br />
strekt wor<strong>de</strong>n tenzij er een medische noodzaak bestaat vanuit <strong>de</strong><br />
gezondheidstoestand van het kind. Niet alle geneesmid<strong>de</strong>len<br />
kunnen toegediend wor<strong>de</strong>n door <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r. Er zijn diverse<br />
medische han<strong>de</strong>lingen die alleen door gekwalificeer<strong>de</strong> beroeps-<br />
beoefenaren zoals een arts of verpleegkundige uitgevoerd<br />
mogen wor<strong>de</strong>n. <strong>Het</strong> toedienen van een injectie is bij<strong>voor</strong>beeld<br />
<strong>voor</strong>behou<strong>de</strong>n aan <strong>de</strong>ze beroepsbeoefenaren. Gastou<strong>de</strong>rs<br />
mogen geen injecties geven, ook niet als <strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rs het zelf wel<br />
doen, tenzij ze hier<strong>voor</strong> opgeleid zijn.<br />
Dit is geregeld in <strong>de</strong> Wet op <strong>de</strong> Beroepen in <strong>de</strong> Individuele<br />
Gezondheidszorg (Wet BIG).<br />
Indien er een verschil lijkt te bestaan tussen het dokters<strong>voor</strong>-<br />
schrift en <strong>de</strong> bijsluiter, overleg dan eerst met <strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rs. Bij twij-<br />
fel het geneesmid<strong>de</strong>l nooit toedienen!<br />
Kin<strong>de</strong>ren kunnen allergisch reageren op toegedien<strong>de</strong> medica-<br />
menten. Zo kan een medicijn als penicilline een allergische reac-<br />
tie teweeg brengen.<br />
Daarom is het van belang dat een nieuw geneesmid<strong>de</strong>l/zelfzorg-<br />
mid<strong>de</strong>l altijd eerst thuis gebruikt wordt. Om problemen te <strong>voor</strong>-<br />
komen moeten <strong>de</strong> medicijnen volgens dokters<strong>voor</strong>schrift<br />
gedoseerd wor<strong>de</strong>n. Tenslotte dient rekening gehou<strong>de</strong>n wor<strong>de</strong>n<br />
met het bewaar<strong>voor</strong>schrift van het geneesmid<strong>de</strong>l/zelfzorgmid<strong>de</strong>l.
Achtergrondinformatie 52<br />
Op het moment dat kin<strong>de</strong>ren naar <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r gebracht wor-<br />
<strong>de</strong>n is het doorgaans een drukte van jewelste. Als ou<strong>de</strong>rs op dat<br />
moment mon<strong>de</strong>ling aangeven dat er medicijnen verstrekt moeten<br />
wor<strong>de</strong>n, is niet uit te sluiten dat er misverstan<strong>de</strong>n ontstaan.<br />
De toediening van medicamenten moet met <strong>de</strong> nodige zorgvul-<br />
digheidsmaatregelen omkleed wor<strong>de</strong>n. <strong>Het</strong> is daarom goed om<br />
ou<strong>de</strong>rs een ‘overeenkomst medicijnverstrekking’ te laten invullen.<br />
De gastou<strong>de</strong>r heeft zo <strong>de</strong> mogelijkheid om op het moment dat<br />
<strong>de</strong> medicatie verstrekt moet wor<strong>de</strong>n, nog eens rustig na te lezen<br />
wat van hen verwacht wordt. Als er twijfels rijzen met betrekking<br />
tot het verstrekken van medicijnen moet dit altijd met <strong>de</strong> ou<strong>de</strong>r<br />
kortgesloten wor<strong>de</strong>n. Zo mag er bij<strong>voor</strong>beeld geen ondui<strong>de</strong>lijk-<br />
heid bestaan met betrekking tot <strong>de</strong> opdracht die door ou<strong>de</strong>rs<br />
gegeven wordt.<br />
<strong>Het</strong> is van belang dat <strong>de</strong> naam en het telefoonnummer van <strong>de</strong><br />
huisarts van <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren bekend zijn. Omdat er geen garantie is<br />
dat die arts te allen tij<strong>de</strong> bereikbaar is (artsen met een eenmans<br />
praktijk gaan tenslotte ook op vakantie) kan het handig zijn om<br />
met een in <strong>de</strong> directe omgeving van het <strong>de</strong> woning waar <strong>de</strong> gast-<br />
ou<strong>de</strong>ropvang plaats vindt gehuisveste arts af te spreken dat hij/<br />
zij bij calamiteiten geraadpleegd mag wor<strong>de</strong>n.<br />
Niet alle geneesmid<strong>de</strong>len kunnen toegediend wor<strong>de</strong>n door <strong>de</strong><br />
gastou<strong>de</strong>r en <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r mag niet zomaar medische han<strong>de</strong>lin-<br />
gen uitvoeren.<br />
De zogenoem<strong>de</strong> ‘afgelei<strong>de</strong> medische han<strong>de</strong>lingen’ (zoals een<br />
vingerprik om <strong>de</strong> bloedsuiker te bepalen bij kin<strong>de</strong>ren met diabe-<br />
tes) bij<strong>voor</strong>beeld, zijn han<strong>de</strong>lingen die <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r alleen kan<br />
verrichten als men <strong>voor</strong>af geïnstrueerd is. Ook in geval van cala-<br />
miteiten is het van belang dat <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r weet hoe te han<strong>de</strong>-<br />
len.<br />
4.2 Medische dossiers<br />
Om <strong>de</strong> gezondheid van <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren te kunnen waarborgen is het<br />
van groot belang dat <strong>de</strong> geneesmid<strong>de</strong>len op een juiste wijze ver-<br />
strekt wor<strong>de</strong>n en medisch han<strong>de</strong>len op een verantwoor<strong>de</strong> wijze<br />
plaatsvindt. Om dit goed te kunnen doen zijn medische dossiers<br />
van kin<strong>de</strong>ren onmisbaar. In <strong>de</strong>ze medische dossiers wor<strong>de</strong>n<br />
gegevens bijgehou<strong>de</strong>n van kin<strong>de</strong>ren. Denk hierbij aan;<br />
• Ziekten/aandoeningen<br />
• Allergieën<br />
• Evt. informatie over behan<strong>de</strong>ling/ medicijnen<br />
• Gegevens huisarts<br />
• Vaccinatiegegevens<br />
• ……………………..<br />
Naast het verzamelen van <strong>de</strong>ze gegevens is het van belang dat<br />
er afspraken wor<strong>de</strong>n gemaakt tussen het gastou<strong>de</strong>rbureau en <strong>de</strong><br />
gastou<strong>de</strong>r over wie <strong>de</strong>ze dossiers beheert, op welke wijze dat<br />
wordt gedaan en hoe er zorg <strong>voor</strong> wordt gedragen dat <strong>de</strong> gast-<br />
ou<strong>de</strong>r op <strong>de</strong> hoogte is van <strong>de</strong> inhoud van <strong>de</strong> dossiers.<br />
4.3 Medisch han<strong>de</strong>len<br />
Medische han<strong>de</strong>lingen zijn in een drietal categorieën in te <strong>de</strong>len.<br />
Categorie 1: <strong>voor</strong>behou<strong>de</strong>n han<strong>de</strong>lingen<br />
De zogenoem<strong>de</strong> ‘<strong>voor</strong>behou<strong>de</strong>n han<strong>de</strong>lingen’ (zoals het injecte-<br />
ren van een medicament) zijn han<strong>de</strong>lingen die, bij on<strong>de</strong>skundige<br />
uitvoering, (ernstige) risico’s met zich mee brengen. Deze han<strong>de</strong>-<br />
lingen mogen alleen door (para-) medisch bevoegd personeel<br />
verricht wor<strong>de</strong>n.<br />
Categorie 2: niet-<strong>voor</strong>behou<strong>de</strong>n han<strong>de</strong>lingen<br />
Dit zijn han<strong>de</strong>lingen die niet <strong>voor</strong>behou<strong>de</strong>n zijn maar waarvan<br />
<strong>de</strong> uitvoering met <strong>de</strong> nodige zorgvuldigheid omkleed moet zijn.<br />
Deze zogenoem<strong>de</strong> ‘afgelei<strong>de</strong> medische han<strong>de</strong>lingen’ (zoals een<br />
vingerprik om <strong>de</strong> bloedsuiker te bepalen bij kin<strong>de</strong>ren met diabe-<br />
tes) zijn han<strong>de</strong>lingen die <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r in principe wel zou kun-<br />
nen verrichten, mits men goed geïnstrueerd is.<br />
Categorie 3: eenvoudige han<strong>de</strong>lingen<br />
Hierbij gaat het om <strong>de</strong> ‘huis-, tuin-, en keukenhan<strong>de</strong>lingen’ zoals<br />
verzorgen van schaafwondjes en verwij<strong>de</strong>ren van pleisters, het<br />
toedienen van medicijnen an<strong>de</strong>rs dan injecties. Dit zijn han<strong>de</strong>lin-<br />
gen die in principe zon<strong>de</strong>r problemen door <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r uitge-<br />
voerd kunnen wor<strong>de</strong>n.<br />
4.4 Huid- en wondverzorging<br />
Kin<strong>de</strong>ren met huidaandoeningen hebben vaak wondjes en lopen<br />
daardoor een groter risico op infecties.<br />
Wanneer een kind een klein open wondje heeft, moet infectie<br />
<strong>voor</strong>komen wor<strong>de</strong>n. Omdat open wondjes door wondvocht of<br />
bloed tot besmetting van <strong>de</strong> omgeving kunnen lei<strong>de</strong>n, is af<strong>de</strong>k-<br />
ken van wondjes raadzaam.<br />
Stoffen pleisters zijn vanuit hygiënisch oogpunt alles behalve<br />
i<strong>de</strong>aal. Na contact met water raakt <strong>de</strong> pleister doordrenkt waar-<br />
door bloed of wondvocht via <strong>de</strong> natte pleister verspreid kan wor-<br />
<strong>de</strong>n. Kies daarom <strong>voor</strong> niet-waterdoorlaten<strong>de</strong> pleisters.
Achtergrondinformatie 53<br />
4.5 Hoe om te gaan met bloed?<br />
In bloed kan een virus aanwezig zijn zoals het Hepatitis B of<br />
Hepatitis C-virus of het HIV-virus. Besmetting met <strong>de</strong>ze virussen<br />
vindt bij kin<strong>de</strong>ren in <strong>de</strong> regel <strong>voor</strong>, tij<strong>de</strong>ns of kort na <strong>de</strong> geboorte<br />
plaats. De meeste kin<strong>de</strong>ren hebben geen klachten en vaak is niet<br />
eens bekend dat ze besmet zijn. Via bloed-bloed-contact kunnen<br />
<strong>de</strong> virussen op an<strong>de</strong>ren wor<strong>de</strong>n overgedragen.<br />
Bart pakt een leeg theeglas van tafel en rent uitdagend weg. Hij<br />
struikelt met het glas in zijn hand. Bij <strong>de</strong> valpartij veroorzaken <strong>de</strong><br />
scherven snijwon<strong>de</strong>n in Barts arm. De wondjes wor<strong>de</strong>n door <strong>de</strong><br />
gastou<strong>de</strong>r verbon<strong>de</strong>n. Daarna wor<strong>de</strong>n <strong>de</strong> scherven opgeruimd.<br />
Terwijl <strong>de</strong> gastou<strong>de</strong>r in <strong>de</strong> veron<strong>de</strong>rstelling leeft dat alle scherven<br />
zijn opgeruimd blijkt dat ze een met bloed besmeur<strong>de</strong> scherf die<br />
on<strong>de</strong>r een kast terecht gekomen is, over het hoofd heeft gezien.<br />
Klara ligt op <strong>de</strong> grond en ziet <strong>de</strong> scherf liggen. Ze raapt <strong>de</strong> scherf<br />
op om hem trots op te ruimen. De glasscherf veroorzaakt een<br />
snee in Klara’s vinger…..<br />
Bij bloed-bloed-contact komt het bloed van <strong>de</strong> ene persoon<br />
direct in contact met het bloed van een an<strong>de</strong>re persoon. Dit is<br />
bij<strong>voor</strong>beeld het geval als iemand zich prikt aan een gebruikte<br />
injectienaald. Dit kan gebeuren tij<strong>de</strong>ns een wan<strong>de</strong>ling in het park.<br />
Ver<strong>de</strong>r kan niet wor<strong>de</strong>n uitgesloten dat besmetting met bloed-<br />
overdraagbare ziekten tij<strong>de</strong>ns bij<strong>voor</strong>beeld wondverzorging<br />
plaats vindt. De kans op besmetting is klein en besmetting vindt<br />
niet plaats als <strong>de</strong> huid intact is.<br />
Ook als een kind een an<strong>de</strong>r kind tot bloe<strong>de</strong>ns toe bijt is er een<br />
risico op het overdragen van bloedoverdraagbare aandoeningen.<br />
4.5.1 Behan<strong>de</strong>ling<br />
Spoel bij bloedcontact <strong>de</strong> wond goed uit en <strong>de</strong>sinfecteer <strong>de</strong><br />
wond met betadinejodium. Bel daarna (binnen 24 uur) <strong>de</strong><br />
huisarts of <strong>de</strong> GGD en vraag of aanvullen<strong>de</strong> maatregelen<br />
noodzakelijk zijn.<br />
5 Aanvullen<strong>de</strong><br />
gezondheidsinformatie<br />
In dit <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> gezondheidsinformatie wor<strong>de</strong>n een aantal<br />
on<strong>de</strong>rwerpen besproken die niet in <strong>de</strong> inventarisatielijst terug<br />
komen. Omdat het on<strong>de</strong>rwerpen betreft, waar regelmatig vragen<br />
over wor<strong>de</strong>n gesteld, is er <strong>voor</strong> gekozen om ze hier kort aan te<br />
stippen.<br />
5.1 Gezon<strong>de</strong> voeding<br />
Gezond eten levert een belangrijke bijdrage aan een gezond<br />
leven. <strong>Het</strong> kan het risico verkleinen op chronische ziekten, zoals<br />
hart en vaatziekten, diabetes en een aantal vormen van kanker.<br />
Een gezond eetpatroon is ook <strong>de</strong> basis <strong>voor</strong> een gezond<br />
gewicht. In het algemeen geldt een gevarieerd eetpatroon met<br />
weinig verzadig vet en volop groente en fruit als gezond.<br />
Elk voedingsmid<strong>de</strong>l levert verschillen<strong>de</strong> voedingsstoffen in ver-<br />
schillen<strong>de</strong> hoeveelhe<strong>de</strong>n. Door gevarieerd te eten, is <strong>de</strong> kans het<br />
grootst dat het lichaam voldoen<strong>de</strong> van alle voedingsstoffen<br />
opneemt. De basisvoeding die het Voedingscentrum aanbeveelt,<br />
zorgt <strong>voor</strong> voldoen<strong>de</strong> voedingsstoffen. Deze kenmerkt zich door<br />
een ruime hoeveelheid brood, aardappelen, rijst of pasta en<br />
groente en fruit, aangevuld met melk en kaas, vlees, vis of eie-<br />
ren, en een kleine hoeveelheid halvarine of margarine. Ver<strong>de</strong>r is<br />
voldoen<strong>de</strong> vocht van belang.<br />
Deze tekst komt van <strong>de</strong> site van het Voedingscentrum. Zie <strong>voor</strong><br />
meer informatie www.voedingscentrum.nl.<br />
5.2 Luizen en ongedierte<br />
Ongedierte levert een gevaar <strong>voor</strong> <strong>de</strong> gezondheid op door ver-<br />
spreiding van ziekteverwekken<strong>de</strong> micro-organismen. <strong>Het</strong> moet<br />
daarom a<strong>de</strong>quaat bestre<strong>de</strong>n wor<strong>de</strong>n. Vaak is het onvoldoen<strong>de</strong><br />
om alleen ver<strong>de</strong>lgingswerkzaamhe<strong>de</strong>n uit te voeren. Doorgaans<br />
moeten er ook bouwkundige en hygiënische maatregelen en<br />
maatregelen met betrekking tot <strong>de</strong> opslag van producten geno-<br />
men wor<strong>de</strong>n. Wanneer het nemen van maatregelen niet afdoen<strong>de</strong><br />
is, moet bestrijding plaatsvin<strong>de</strong>n. Dit moet veelal gebeuren door<br />
een professioneel bedrijf.<br />
5.2.1 Hoofdluis<br />
Hoofdluizen zijn kleine grauwe beestjes die leven van mensen-<br />
bloed. De eitjes (neten) zitten aan <strong>de</strong> haren vastgekleefd.<br />
Hoofdluis zit meestal achter <strong>de</strong> oren, in <strong>de</strong> nek of on<strong>de</strong>r het haar<br />
en veroorzaakt jeuk. Hoofdluis komt zowel bij kin<strong>de</strong>ren als bij
Achtergrondinformatie 54<br />
volwassenen <strong>voor</strong> en heeft niets te maken met een slechte hygi-<br />
enische verzorging. Luizen zijn overlopers. Door met <strong>de</strong> haren<br />
tegen elkaar aan te komen, kan <strong>de</strong> luis van het ene hoofd naar<br />
het an<strong>de</strong>re overlopen. Jonge kin<strong>de</strong>ren hebben hierdoor meer<br />
kans op hoofdluis. Ook kunnen <strong>de</strong> beestjes zich in kleding (on<strong>de</strong>r<br />
meer kragen van jassen) en bed<strong>de</strong>ngoed bevin<strong>de</strong>n.<br />
Hoofdluizen veroorzaken in principe alleen maar jeuk. Bij <strong>de</strong> eer-<br />
ste besmetting treedt <strong>de</strong> jeuk pas na één of twee weken op. Voor<br />
zover bekend dragen hoofdluizen geen ziektes over. Door krab-<br />
ben kunnen korstjes op <strong>de</strong> hoofdhuid ontstaan, waardoor infec-<br />
ties optre<strong>de</strong>n.<br />
Hoofdluizen zijn te bestrij<strong>de</strong>n met een speciale luizenkam of een<br />
daar<strong>voor</strong> bestem<strong>de</strong> hoofdlotion of shampoo.<br />
Om te <strong>voor</strong>komen dat luizen via jassen overlopen, kunnen <strong>de</strong><br />
zogenaam<strong>de</strong> luizencapes uitkomst bie<strong>de</strong>n.<br />
5.2.2 Kakkerlakken<br />
Kakkerlakken komen in <strong>de</strong> hele wereld <strong>voor</strong>. Vooral keukens vor-<br />
men een aantrekkelijke verblijfplaats <strong>voor</strong> verschillen<strong>de</strong> soorten<br />
kakkerlakken. De aanwezigheid van <strong>de</strong>ze insecten in keukens is<br />
ongewenst omdat ze ziektekiemen kunnen versprei<strong>de</strong>n.<br />
Leefwijze<br />
Kakkerlakken eten alles, wat ook mensen tot voedsel dient. Bij<br />
ons <strong>voor</strong>komen<strong>de</strong> kakkerlakken vindt men <strong>voor</strong>al op plaatsen<br />
waar hoge temperaturen en een hoge luchtvochtigheid heersen.<br />
Door <strong>de</strong> speciale vorm van <strong>de</strong> poten zijn ze in staat om op glad-<br />
<strong>de</strong> oppervlakken te lopen en aldus naar hogere verdiepingen<br />
door te dringen. Kakkerlakken kunnen door hun vrij platte<br />
lichaam goed in smalle spleten kruipen. Overdag bevin<strong>de</strong>n zij<br />
zich in hun schuilplaatsen. ‘s Avonds komen zij hieruit vandaan<br />
en gaan op zoek naar voedsel.<br />
Wering<br />
Indien alle na<strong>de</strong>n en kieren en <strong>de</strong> verbindingen met an<strong>de</strong>re <strong>de</strong>len<br />
van het gebouw wor<strong>de</strong>n afgedicht, wordt <strong>de</strong> kans op versprei-<br />
ding van <strong>de</strong> kakkerlakken aanzienlijk verkleind. Daarnaast is het<br />
belangrijk dat <strong>de</strong> kakkerlakken voedsel wordt ontnomen. Dit kan<br />
bereikt wor<strong>de</strong>n door een zorgvuldige schoonmaak en door het<br />
bewaren van levensmid<strong>de</strong>len in <strong>de</strong> koeling of in afsluitbare <strong>voor</strong>-<br />
raadbussen. Door <strong>de</strong> temperatuur, <strong>voor</strong>al in <strong>de</strong> keuken, niet<br />
boven <strong>de</strong> 20°C te laten komen wor<strong>de</strong>n <strong>de</strong> levensomstandighe<strong>de</strong>n<br />
<strong>voor</strong> kakkerlakken ongunstig.<br />
Bestrijding<br />
Sommige insectici<strong>de</strong>n mogen slechts door beroepsbestrij<strong>de</strong>rs<br />
wor<strong>de</strong>n toegepast. Komen <strong>de</strong> kakkerlakken inci<strong>de</strong>nteel <strong>voor</strong> dan<br />
kan er gebruik wor<strong>de</strong>n gemaakt van <strong>de</strong> kakkerlakkenlokdoos. De<br />
lokdoos bevat geen insectici<strong>de</strong>n en kan op elke plaats wor<strong>de</strong>n<br />
toegepast.<br />
5.2.3 Muizen en ratten<br />
Muizen en ratten behoren tot <strong>de</strong> knaagdieren die praktisch alle<br />
voedingsmid<strong>de</strong>len van <strong>de</strong> mens aanvreten. Muizen en ratten ver-<br />
ontreinigen voedingsmid<strong>de</strong>len met uitwerpselen en urine en ver-<br />
sprei<strong>de</strong>n ziektekiemen.<br />
Wering<br />
Controleer of ramen en <strong>de</strong>uren goed sluiten en zorg dat gaten in<br />
aanwezige roosters niet groter zijn dan 5 millimeter. Dicht na<strong>de</strong>n<br />
en kieren rond aan- en afvoerbuizen, luchtroosters en leidingen<br />
en <strong>de</strong>rgelijke goed af. Bewaar voedsel nooit los of in geopen<strong>de</strong><br />
zakken. Houd <strong>de</strong> vloer van magazijnen e.d. vrij van producten.<br />
Leeg vuilnisbakken alvorens ‘s avonds het pand te verlaten.<br />
Bestrijding<br />
De bestrijding van muizen kan het beste gebeuren door professi-<br />
onele bestrij<strong>de</strong>rs, omdat op sommige plaatsen resistentie gecon-<br />
stateerd is tegen verschillen<strong>de</strong> bestrijdingsmid<strong>de</strong>len.<br />
5.2.4 Vliegen<br />
Sommige vliegen zijn scha<strong>de</strong>lijk omdat ze ziektekiemen versprei-<br />
<strong>de</strong>n. Vliegen leven van het voedsel waar ze op af komen. Via hun<br />
poten en haren voeren ze bacteriën, die in uitwerpselen van die-<br />
ren zitten, mee. Vliegen kunnen o.a. bacteriën die ziekten zoals<br />
Tyfus, Dysenterie en Cholera overbrengen.<br />
Wering<br />
Bij <strong>de</strong> wering van <strong>de</strong> vliegen moeten mogelijke <strong>voor</strong>tplantings-<br />
plaatsen wor<strong>de</strong>n behan<strong>de</strong>ld met insectici<strong>de</strong>. Afvoerputjes, goot-<br />
stenen, stankafsluiters en plaatsen waar water blijft staan en niet<br />
regelmatig gereinigd wordt zijn beken<strong>de</strong> broedplaatsen.<br />
Bovendien moet afval één of meer<strong>de</strong>re malen per dag uit <strong>de</strong> keu-<br />
ken verwij<strong>de</strong>rd wor<strong>de</strong>n. De toegang tot <strong>de</strong> woning moet met<br />
behulp van horren en <strong>de</strong>uren zoveel mogelijk verhin<strong>de</strong>rd wor<strong>de</strong>n.<br />
Bestrijding<br />
Met behulp van insectici<strong>de</strong> of elektrische vliegendo<strong>de</strong>rs kunnen<br />
vliegen bestre<strong>de</strong>n wor<strong>de</strong>n.<br />
Voor meer informatie over ongedierte en luizen kunt u terecht bij<br />
uw GGD, <strong>voor</strong> adressen zie www.ggdkennisnet.nl.
Achtergrondinformatie 55<br />
6 Literatuurlijst<br />
• Astmafonds. Factsheets, 2004<br />
• GGD Groningen, Meijer G, Duijm F, Lucht F. van <strong>de</strong>r, Slot R.<br />
Binnenmilieu van kin<strong>de</strong>rdagverblijven, juli 1999<br />
• GGD Groningen. Binnenmilieu in kin<strong>de</strong>rdagverblijven, 2004<br />
• GGD kennisnet. Burgt, Marieke van <strong>de</strong>r/Waldhober.<br />
Informatiestandaard spoelwormen (toxocara), 01 september<br />
2000<br />
• GGD Limburg. Ir. Jowan J.Q. Kel<strong>de</strong>rman 1999, dr. Gonnie<br />
A.W. Jongmans-Lie<strong>de</strong>kerken september 2000. Handboek<br />
binnenmilieu scholen en kin<strong>de</strong>rcentra<br />
• GGD Ne<strong>de</strong>rland. Handboek buitenmilieu, 1996<br />
• GG&GD Amsterdam. Handboek binnenmilieu, 1999<br />
• Hosseinnia M. Meldingen van Infectieziekten door<br />
instellingen, <strong>de</strong>cember 2001<br />
• Infectieziekteklapper <strong>voor</strong> Kin<strong>de</strong>rdagverblijven “Kind en<br />
Gezin”, België maart 2000<br />
• Intermediair april 2004, 39e jaargang, nummer 17: Over <strong>de</strong><br />
datum. Kees Versluis<br />
• Keuringsdienst van Waren. Zandbakken; Zware metalen en<br />
microbiologische besmetting, rapportnummer NDTOY004/01,<br />
augustus 2002<br />
• Lan<strong>de</strong>lijk Centrum Hygiëne en Veiligheid. Risicoprofiel<br />
kin<strong>de</strong>rcentra, maart 1996<br />
• Lan<strong>de</strong>lijk Centrum Hygiëne en Veiligheid. Risicoprofiel<br />
zwemgelegenhe<strong>de</strong>n en sauna’s, maart 1996<br />
• Lan<strong>de</strong>lijke Coördinatiestructuur Infectieziektenbestrijding.<br />
Informatiemap infectieziekten en hygiëne in kin<strong>de</strong>rcentra, juli<br />
2002<br />
• Lever Fabergé. Hygiëne Bulletin, juni 2003<br />
• Platform Inspecteurs Kin<strong>de</strong>ropvang (Vakgroep inspectie<br />
kin<strong>de</strong>ropvang (PIKO). Richtlijn veilig slapen in kin<strong>de</strong>rcentra,<br />
juli 2000<br />
• Platform Inspecteurs Kin<strong>de</strong>ropvang (Vakgroep inspectie<br />
kin<strong>de</strong>ropvang (PIKO). Richtlijn <strong>voor</strong> geneesmid<strong>de</strong>len<br />
vestrekking en medische han<strong>de</strong>lingen binnen kin<strong>de</strong>rcentra,<br />
februari 2002<br />
• Poos M.J.J.C., Gijsen R. Inci<strong>de</strong>ntie en sterfte naar leeftijd en<br />
geslacht. Volksgezondheid Toekomst Verkenning, Nationaal<br />
Kompas Volksgezondheid, RIVM Bilthoven, 26 februari 2004 .<br />
• Voedingscentrum. Goed eten <strong>voor</strong> baby en peuter, 2002<br />
• Voedingscentrum. Hygiëneco<strong>de</strong> <strong>voor</strong> <strong>de</strong> privé-huishou<strong>de</strong>ns,<br />
1999<br />
• Voedingscentrum. Hygiëneco<strong>de</strong> <strong>voor</strong> <strong>de</strong> voedingsverzorging<br />
in zorginstellingen, november 2001<br />
• Werkgroep Infectie Preventie. Veilig werken bij kraamzorg en<br />
partus-assistentie, maart 2004
Aantekeningen 56
Colofon 57<br />
Colofon<br />
De metho<strong>de</strong> <strong>Gezondheidsmanagement</strong> is door het LCHV<br />
ontwikkeld in opdracht van GGD Ne<strong>de</strong>rland en het ministerie<br />
van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Me<strong>de</strong>werking is<br />
verleend door het Lan<strong>de</strong>lijke Centrum Milieuhygiëne en<br />
hygiënisten van diverse GGD‘en. De metho<strong>de</strong> is <strong>voor</strong>gelegd<br />
aan <strong>de</strong> begeleidingscommissie van het GGD-Ne<strong>de</strong>rland<br />
project “Protocollering en versterking toezicht” waarin het<br />
NIZW, <strong>de</strong> MOgroep, <strong>de</strong> Branchevereniging kin<strong>de</strong>ropvang,<br />
<strong>de</strong> ABVAKABO, GGD Ne<strong>de</strong>rland (Vakgroep inspectie<br />
kin<strong>de</strong>ropvang (PIKO), commissie Jeugd), <strong>de</strong> VNG en BOinK<br />
vertegenwoordigd zijn.