DE PSYCHOLOGIE VAN DE PERS

OCTOBER 1942
MAANDBLAD VOOR H
OFFICIEEL ORGAAN VAN HET PERS
Ie JAARGANG - NUMMER 2
US
NDSCHE PERSWEZEN
NEDERLANDSCHE KULTUURKAMER
REDACTEUR: J. LEARBUCH, J. P. COENSTRAAT 3, VGRAVENHAGE TEL. 720070
ADMINISTRATIE EN ADVERTENTIES: HEKELVELD 15, AMSTERDAM TEL. 38811
Dr. W. Brauksiepe over:
DE PSYCHOLOGIE VAN DE PERS
De krant is een gevoelig organisme, een soort
seismograaf. Zij registreert elke innerlijke en
uiterlijke beweging in het wereldgebeuren en de
redacteur moet aan deze veelvoudige bewegingen
vorm en inhoud geven. Maar vorm en inhoud — in
dit geval de krant zelf — zijn elementen, die met
de grootst mogelijke psychologische gevoeligheid
voor de werkelijkheid opgebouwd moeten wor­
den. Want de krant is niet meer
de verzameling van berichten uit
de 17e eeuw en ook niet meer de
tribune voor anonieme scheldpartijen
of individueele meeningsuitingen.
De ethische grondslagen van de
pers uit onze dagen eischen van
den redacteur een uitstekend inzicht
in de psycholgische uitwerking,
welke de krant heeft. De
krant moet zich richten naar
1. de politieke wilsacte van de
2.
natie,
den politieken
het oogenblik,
3. de geestelijke
toestand van
ontwikkeling
van den lezerskring.
Deze drie grondslagen van de
psychologische uitwerking der
pers van onze dagen zijn geen
theorieën, welke aan het moderne
dagbladwezen van buitenaf opgelegd zijn, maar
empirische waarheden, welke voortvloeien uit
binnen- en buitenlandsche realiteiten, d.w.z. uit
de hoogst actueele praktijk van de krant zelf.
De buitenlandsche politiek van een land, ook van
een democratisch land, kan onmogelijk functioneeren,
wanneer de pers zich niet houdt aan de
richtlijnen van de regeering. Wanneer zij dit niet
doet, kunnen de kranten de buitenlandsche politiek
van de regeering in hooge mate belemmeren
of zelfs tegenwerken. Ik herinner slechts aan de
rol van de „Kölnische Zeitung" en andere liberale
bladen in den tijd van Bismarck. Voorts levert de
„Zeitungswissenschaft" (Persweten*
schap) is een vak, hetwelk in
Duitschland reeds lang als een offi=
cieel erkende wetenschap wordt be=
oefend. „Zeitungswissenschaft" houdt
zich niet alleen bezig met de journa=
listieke, doch ook met de commers
cieele en technische zijde van het
persvak.
De Perswetenschap, welke in Neder*
land nog niet als zoodanig is erkend
en slechts enkele zelfstandige be=
oegenaars vindt, zal in de toekomst
de intense belangstelling hebben van
het Persgilde en het Verbond van
Nederlandsche Journalisten.
,.De Pers" hoopt het hare aan dezen
belangrijken arbeid te kunnen bijdras
gen en geeft in dit nummer een artis
kei van de hand van den Heer W.
Brauksiepe, doctor in de „Zeitungs=
wissenschaft".
Fransche politiek, vooral sinds het jaar 1935, ontelbare
voorbeelden van een scheeve verstandhouding
tusschen de officieele buitenlandsche politiek
en de houding der pers. Dit zelfs nog afgezien van
het feit, dat de toenmalige buitenlandsche politiek
van- Frankrijk niet volgens een vast schema gevoerd
werd.
Uit deze voorbeelden kan men gemakkelijk afleiden,
dat de toenmalige Fransche
pers haar oorspronkelijke en werkelijke
taak: steun aan de politiek
van een natie en instrument
der volksvoorlichting, zeer slecht
volbracht. Aan de eene zijde torpedeerde
zij alle pogingen om
tot een vaste lijn in de Fransche
buitenlandsche politiek te komen
en aan de andere zijde verspeelde
zij eiken invloed op een nationale
meeningsvorming van het
Fransche volk betreffende de
buitenlandsche politiek. Dat beteekent
dus, dat de psychologische
uitwerking der Fransche bladen
een negatieve richting had. De
nationale rampen die sedertdien
over Frankrijk gekomen zijn, zijn
voor het grootste deel een logisch
gevolg van deze noodlottige ontwikkeling.
De psychologische uitwerking was in dit geval in
bepaalde opzichten een decentralisatie van het
nationale bewustzijn en een volkomen ontwrichting
van het gevoel der massa voor buitenlandsche
politieke aangelegenheden.
Soortgelijke psychologische reacties kan een
jarenlange tweedracht tusschen regeering en pers
ook op het terrein der binnenlandsche politiek
hebben. De psychologische uitwerking der pers op
den lezerskring resp. op de bevolking kan daardoor
volkomen geannuleerd worden. Ik herinner
slechts aan de moeheidsverschijnselen in binnenlandsche
politieke Nederlandsche aangelegen-
1

heden, welke niet in de laatste plaats te wijten
zijn aan de ontelbare en niet meer te registreeren
meeningsuitingen der dagbladen. Zoodra in het
dagbladwezen de groote lijnen in de problemen,
welke betrekking hebben op de binnen- en buitenlandsche
politiek, verloren gaan, heeft de krant
haar psychologische uitwerking verloren.
Bij de beoordeeling der psychologische waarde
der pers voor den politieken toestand van het
oogenblik, moet rekening gehouden worden met
twee zeer voorname punten, nl. met de uitwerking
van het bericht en met die van het commentaar.
Terwijl de opbouw en de inhoud van het commentaar
een kwestie is van den journalistiek-politieken
wil, werd de behandeling der normen, waaraan
een bericht moet voldoen, in den loop der
laatste jaren een zeer. voornaam onderdeel der
perswetenschap. In haar wordt het grootste deel
van alle psychologische wetten van den invloed
der krant geconcentreerd. Daarom zullen wij ons
in dit artikel hoofdzakelijk bezig houden met de
uitwerking van het bericht. Maar vooraf moet nog
iets gezegd worden over de verhouding van de
krant tot de geestelijke ontwikkeling van den
lezerskring.
Bij voorbaat staat vast, dat het geestelijke peil
van een krant niet hoog genoeg kan zijn. Natuurlijk
moet de redacteur van een provinciaal blad,
dat in hoofdzaak door middenstanders en door
de landelijke bevolking gelezen wordt, het cultureele
deel van zijn blad instellen op de geestelijke
ontwikkeling van zijn lezerskring. Hij zal
bijzondere zorg te besteden hebben aan alles, wat
met de streek verband houdt en artikelen moeten
brengen over landbouwkundige onderzoekingen en
noviteiten. De groote taak van het provinciale
blad ligt in de verzorging van de rubriek voor
kwesties, die op de streek betrekking hebben,
welke rubriek van zeer groote psychologische
waarde is voor de inwoners van de provincie en
voor hen, die naar de groote steden verhuisd zijn.
Maar nooit mag het politieke deel van een provinciaal
blad, wat stijl en inhoud betreft, oppervlakkiger
dan in de groote bladen behandeld worden.
Want de provinciaal is voor politiek minstens
even gevoelig en met politieke aangelegenheden
even goed op de hoogte als de stedeling.
De politieke redacteur van het provinciale blad
kan daarom met dezelfde psychologische middelen
werken als de redacteur van het groote blad.
Het geestelijk verschil tusschen de pers der groote
steden en de provinciale krant ligt daarom uitsluitend
in de cultureele rubriek.
Bij een bespreking van de vraag betreffende de
geestelijke ontwikkeling van den lezerskring duikt
onwillekeurig het probleem der wisselwerking tusschen
krant en lezer op. Voor zoover deze kwestie
met dit artikel in verband staat, wil ik er in
het kort nader op ingaan. Ons interesseert hierbij
vooral de vraag: Is de krant afhankelijk van dè
behoefte van den lezer? Zoo ver dit betrekking
heeft op het verlangen van den lezer naar nieuws:
ja. Met betrekking tot de vorming van den inhoud
gedeeltelijk niet meer. De huidige ethiek van de
pers kent nog slechts de drie in het begin van dit
2
tr
artikel genoemde regels der psychologie van de
krant, waarvan de laatste, nl. de geestelijke ontwikkeling
van den lezerskring, in bepaalde opzichten
nog slechts het overblijfsel van een vroegere
functie genoemd kan worden. In werkelijkheid
is de psychologische invloed van de krant op
den lezer ook in dit punt veel sterker dan de uitwerking
van een bepaalde behoefte van den lezerskring
op den vorm van de krant. De koopmansbrieven
van de 15e en 16e eeuw waren eigenlijk
kranten, die voldeden aan het verlangen van de
lezers naar nieuws. Bovendien was de inhoud volkomen
aangepast aan de verlangens van den
abonné, in dit geval den koopman. De keuze van
de berichten droeg echter reeds het karakter van
een psychologische uitwerking in de beteekenis,
welke wij er thans aan geven. Want de berichten
waren volkomen afhankelijk van de belangensfeer
van den abonné of, om het nog duidelijker te zeggen,
van den opdrachtgever. Zoodra deze koopmansbrieven
echter vermenigvuldigd werden en
voor een breederen lezerskring toegankelijk wer- j
den, ontstond reeds het element der beïnvloeding
eener meening. Maar deze mogelijkheden werden
door den schrijver nog niet opgemerkt en uitgebuit.
Hij wilde op de eerste plaats zijn opdrachtgever
psychologisch in de gewenschte richting beinvloeden.
Toen de uitvinding van de boekdrukkunst een algemeene
verspreiding der berichten mogelijk
maakte, werd de directe opdrachtgever uitgeschakeld.
En daarmede kreeg de krant voor de eerste
maal in den nieuwen tijd een psychologischen invloed.
Reeds toen, dus in het-begin van de 17e
eeuw, zag de overheid de psychologische waarde
van het bericht. Zij verbood bv. hier in Holland
aan de eerste krantenmenschen berichten te
publiceeren over de binnenlandsche politiek. Ook
was de publicatie verboden van bepaalde categorieën
van berichten uit de Nederlanden zelf. Over
het algemeen was slechts het afdrukken van buitenlandsche
berichten toegestaan.
Evenals bij de koopmansbrieven werd ook nu nog
bijna in het geheel geen rekening gehouden met
de behoeften der lezers aan bepaalde berichten.
Het bericht op zich zelf was het subject, de lezer
alleen maar het object. Maar reeds spoedig na het
oprichten van de eerste kranten begon de bewuste
of onbewuste psychologische formuleering
van het bericht, hetgeen reeds op een beïnvloeding
van de meening wijst.
In het eerste nummer van de „Oprechte Haarlem- i
sche Courant", die toen nog onder den naam
„Weeckelijkcke Courante van Europa" verscheen,
lezen we onder Hamburg 1 January 1655: „De arme
stad Bremen werd geweldig verdruckt en heeft
tot Stettijn met hare gedeputeerden niet kunnen
uytrechten. Terwijle poogen de Sweetsche Donatarissen
haer het gantsche Inkomen van de Kercke
te benemen."
Dit korte bericht is een typisch voorbeeld voor de
wijze, waarop de berichtgever de meening kan beïnvloeden.
Door de formuleering: „De arme stad
Bremen wordt het gevoel van den lezer in een
bepaalde richting geleid. Dit kleine voorbeeld be

hoort tot de beginperiode der wilsvormende berichtenpolitiek
van de pers.
In alle volgende perioden van de geschiedenis van
het dagbladwezen wordt dit fenomeen steeds
meer het voornaamste bestanddeel van de pers.
Eerst in de 19e eeuw vinden we een bepaalde pers,
die meent rekening te moeten houden met de
wenschen van de lezers, want zij begint het principe
„voor elk wat wils" te huldigen. De stichting
van het Amsterdamsche blad „Het Nieuws van
den Dag" hield verband met de behoefte der bevolking
aan een goedkoop blad met een liberaal
protestantsche richting. De oprichters van het
blad verklaren nadrukkelijk, dat zij aan de behoefte
van een bepaalde categorie der bevolking
tegemoet willen komen. En toch moest zich ook
dit blad richten naar de onvermijdelijke wet van
het beïnvloeden van den wil van den lezer. De
oorzaak der stichting van dit blad was tenslotte
uitsluitend een uitbuiten van een psychologisch
gunstig oogenblik.
In bepaalde opzichten bleef de wet der psychologische
onafhankelijkheid van een blad van den
lezerskring van kracht, omdat de redacteur bij
het samenstellen van de krant steeds moet zoe­
ken naar de grootste mogelijke
aangrijpingspunten om het doel
van zijn berichtenpolitiek te bereiken.
Aldus moet de regel betreffende
de instelling van de
pers op de geestelijke ontwikkeling
van den lezer verstaan worden.
Het opschrift
Thans zullen we de middelen der
psychologische uitwerking van de
pers bespreken. Een der opvallendste
middelen is het opschrift.
De kranten van de 17de eeuw
kennen geen opschriften resp.
„koppen". De psychologische
uitwerking lag toen uitsluitend
nog in de formuleering van het
bericht, zooals we bij het voorbeeld
van de „Oprechte Haarlemsche
Courant" gezien hebben. De
suggestieve kracht van den kop
werd eerst in de 19e eeuw op
haar juiste waarde geschat. Uit
den kop ontstond toen de slagzin.
DE BEOEFENING VAN „ZEITUNGS-
WISSENSCHAFT" IN DUITSCH-
LAND.
Bijgaand aan „De Schouw" ontleend
kaartje laat zien, welk een hooge vlucht
de Perswetenschap in Duitschland
heeft genomen.
Do teekens stellen het volgende voor:
Instituut voor „Zeitungswissen-
©
O
©
©
®
Uit het eenvoudige inleidende
verhaal ontstond het inzicht, dat
het opschrift bepaalde psychologische
uitwerkingsmogelijkheden
had. Men zag in den kop het instrument
van de sensatie of van
de wilsvorming, dus een middel,
dat voor de berichtenpolitiek
hooge waarde had. De samenstelling van den kop
is daarom in den loop der jaren voor den redacteur
een zeer belangrijke taak geworden.
Voor men den kop samenstelt moet men zich
schaft" met professor aan een
universiteit.
Leerstoel met instituut.
Cursus in andere instituten.
twee dingen realiseeren: 1. Waar ligt de kern van
het bericht? en 2. In welke richting moet de lezerskring
gedreven worden? Uit de samenvloeiing
van deze twee elementen, waaruit de koppen bestaan,
hebben zich in de practijk verschillende
„koppen-types" gevormd. Ik zal probeeren om
aan de hand van één voorbeeld de psychologische
uitwerking der verschillende types duidelijk te
maken."
De inhoud van het bericht is bv. aldus:
„Een voetganger zag in een der laatste nachten
een taxi, waarin kleedingstukken vervoerd
werden. De vreemde lading kwam hem
verdacht voor en hij stelde de politie met een
en ander op de hoogte. In de Marnixstraat
hield een politie-agent de auto aan. Plotseling
sprongen twee mannen, die de vlucht namen,
uit den wagen. In de taxi bevond zich een
aantal heeren- en jongenspakken. De chauffeur
werd medegenomen naar het politiebureau.
De twee obscure passagiers konden
nog denzelfden nacht gearresteerd worden."
De eenvoudige kop boven dit bericht zou luiden:
„Diefstal van kleeren per taxi". Of iets sensationeeler:
„Met een taxi op diefstal". Ook deze kop
Plaatsen, waar journalisten, in
opleiding bij de universiteit,
voordrachten moeten houden.
Onderzoekingsinstituut.
Cursus, buiten universiteitsverband.
Afdeelingen van het „Deutsche
Zeitungswissenschaftliche Verband.
Onderzoekingsinstituut van het
„Deutsche Zeitungswissenschaftliche
Verband".
is echter nog zuiver zakelijk.
Beide koppen hebben geen bepaalde
psychologische bedoelingen.
Een derde mogelijkheid van het
eenvoudige opschrift bestaat nog
in een korte tweeregelige inhoudsopgave,
ongeveer aldus: „Voetganger
ontdekt diefstal van kleeren
— vluchtende daders nog
denzelfden nacht gearresteerd."
Wil de redacteur aan zijn bericht
een bepaald opvoedkundig doel
verbinden, dan zal hij den kop
misschien als volgt formuleeren:
„Lofwaardig ingrijpen van een
voorbijganger voorkomt een geraffineerde
diefstal van kleeren."
In dit opschrift ligt een opzettelijke
aansporing om verdachte
voorvallen aan de politie te melden
opgesloten.
Wij weten allen nog heel goed,
dat een bepaalde pers uit het
jongste verleden, uit den tijd,
waarin niet de moordenaar, maar
de vermoorde de schuldige was,
in bovenstaand voorbeeld niet
den voorbijganger tot held gepromoveerd
zou hebben, maar in
den kop een bewonderenden nadruk
gelegd zou hebben op het
avontuurlijke van de poging tot
diefstal. De ethische opvattingen
van den huidigen journalist schakelen
een dergelijke formuleering echter bij voorbaat
uit. We kunnen voor het bovenstaande voorbeeld
de volgende „kop-types" construeeren:
1. de refereerende
3

2. de sensationeele
3. de opvoedkundige.
Deze drie types zijn echter geen norm, want vele
andere berichten bieden grootere mogelijkheden.
In wezen heeft elk bericht zijn eigen psychologische
wetten, die den tekst van den kop bepalen.
De opschriften van politieke berichten worden
samengesteld volgens bijzondere psychologische
regels. De redacteur moet daarbij het wezen van
het bericht, zijn uitwerking en den oogenblikkelijken
politieken toestand nauwkeurig tegen elkaar
afwegen. Ook hier bestaan drie mogelijkheden:
1. het zakelijk opschrift
2. het sensationeele
3. het opvoedkundige.
De derde mogelijkheid leent zich voor velerlei
variaties. Zoo kan bv. een zin uit den tekst als
kop gebruikt worden. In de meeste gevallen echter
is de kop het korte commentaar op het politieke
bericht.
Het verschil tusschen den zakelijken en den opvoedkundigen
kop treedt duidelijk aan het licht in
twee voorbeelden, die we aan een en dezelfde
krant ontleend hebben: In verband met de gebeurtenissen
in Lithauen op 28 Mei, werd een aantal
Polen, die aan de moordpartijen actief hadden
deelgenomen, gearresteerd en terechtgesteld. Een
Nederlandsche krant schreef boven het bericht:
„Poolsche saboteurs terechtgesteld". („Het Volk"
van 29 Mei 1942.) Het woord „saboteurs" geeft
zoowel aan den kop als aan het bericht een opvoedkundige
teint. Daar tegenover staat het bericht
betreffende de veroordeeling van 17 Noren,
die naar Engeland wilden vluchten. Dezelfde
krant schreef boven het bericht: „17 Noren ter
dood veroordeeld". (Het Volk" van 27 Mei 1942.)
Het gaat hier om een zuiver zakelijken kop boven
een bericht, dat aan het voorgaande bijna gelijk
was. Om een of andere reden heeft het blad echter
een zakelijken kop gekozen. We hebben hier
4
dus twee gevallen van een zakelijken en een opvoedkundigen
kop.
De meerregelige kop, welke in de Angelsaksische
landen ontstaan is, heeft zijn psychologische vooren
nadeelen. Voordeden, omdat in een meerregeligen
kop verschillende bedoelingen tot uitdrukking
gebracht kunnen worden. De nadeelen bestaan
daarin, dat de lezer door de formuleering van den
kop reeds met den inhoud van het bericht op de
hoogte is en het daarom niet meer leest.
De sensationeele slagzinnen, die in hoofdzaak
door bladen, die op straat en in de stations ten
verkoop aangeboden worden, zijn nog het voorwerp
van talrijke psychologische onderzoekingen.
Daarbij onderscheidt men twee standpunten. In
het eene standpunt worden de groote slagzinnen,
waarbij men zich bovendien nog bedient van verschillende
typografische hulpmiddelen, zooals de
roode lijn, verdedigd. In het andere standpunt
wordt toegegeven, dat de groote koppen over alle
kolommen bij sensationeele gebeurtenissen doeltreffend
zijn. Maar van deze groote koppen moet
men zich niet dagelijks bedienen, want dan gaat
hun eigenlijke beteekenis verloren. Het psychologische
bevattingsvermogen van den lezer raakt
dan vermoeid. De ervaring heeft geleerd, dat deze
opvatting veel waars bevat.
Tenslotte nog enkele opmerkingen aangaande de
psychologische uitwerking van den kop van het
hoofdartikel. Het is een vaststaand feit, dat de
redacteur het hoofdartikel van een anderen kop
moet voorzien dan het bericht. De psychologische
werking, of in dit geval de aansporing om het
hoofdartikel te lezen wordt aanmerkelijk gestimuleerd
door een opschrift, dat het behandelde probleem
nog open laat, bv. door een vraagteeken,
dat. in het artikel opgelost wordt of door een bekende
zinswending. Overigens echter is de psychologische
waarde van het opschrift van het
hoofdartikel lang niet zoo groot als van den kop
van het bericht. (Wordt vervolgd)
MOTO-PICCOLO
,,Motor", het officieele orgaan van de
Nederlandsche Motor*Verceniging, be*
stond in Juni 1942 uit 20 pagina's, for*
maat 22x28 l /2 cm, waarbij de inhoud als
volgt was verdeeld: 5 pagina's ad ver*
tenties, 1 pagina hoofdartikel, 2 pagina's
korte berichten, 1 pagina officieele me*
dcdeclingcn, 2 pagina's motorclubkroniek,
9 pagina's rcdactioneele artikelen.
Bij de algemeene inkrimping in Juli van
dit jaar moest ,,Motor" den omvang
beperking tot 12 pagina's per week. Het
was natuurlijk onmogelijk in deze 12 pa*
gina's het aantal vaste rubrieken te
handhaven. Beperking der advertenties
kon de exploitatie niet gedoogen. Uit*
gever en redactie kwamen op het idee
het formaat van ,,Motor" te tguveeren.
Door handig vouwen en afsnijden, werd
een formaat bereikt van 15 1 /2X23 cm.
Een nieuwe letter werd gekozen; in
plaats van de 8*punts linotype*letter,
welke breed van beeld is, werd de 8*
punts monotype*lettcr Gloucester geko*
zen, welke zeer smal van beeld is en
ongekende mogelijkheden bleek te bieden.
Bij het groote formaat van „Motor" kon
een pagina, plat gezet, 7488 letters be*
vatten, terwijl een niet overmatig ge*
vulde pagina van het kleine blad bij ge*
bruik van de Gloucester niet minder dan
6800 letters blijkt te kunnen opnemen.
Door de medewerking van de adver*
teerders was het mogelijk hetzelfde aan*
tal advertenties van 5 groote op 6 kleine
pagina's onder te brengen, terwijl de
vaste rubrieken door een meer rationeele
indeeling op hetzelfde aantal pagina's als
voorheen gehandhaafd konden blijven.
DaardoVjr bleven niet minder dan 12 pa=
gina's over, hetgeen een theoretische
vooruitgang van 67392 op 81600 letters,
dus 20 pet. beteekende.
Hoewel de cliché's en koppen naar ver*
houding iets meer ruimte vergen dan
vroeger, kan in de verkleinde „Motor"
evenveel redactioneele copie worden op*
genomen in 24 pagina's als vroeger op
20 groote pagina's. Een voordeel van het
grooter aantal kleinere pagina's is bo*
vendien, dat het aantal artikelen grooter
kan zijn dan voorheen, zoodat het blad
gevarieerder van inhoud is geworden.
De lezers zijn met deze, uit den nood
der tijden voortkomende verandering zeer
ingenomen. De redactie van „Motor"
noemt haar blad thans schertsenderwijze
,,Moto*Piccolo" en heeft vernomen, dat
het wenschelijk zou zijn, ook na den oor*
log, dit kleine formaat aan te houden.

AUTOTYPIE-, DRIE EN VIERKLEURENCLICHFS
tiet vervaardigen van autotypieën geschiedt naar
modellen, die niet uitsluitend uit zuiver wit en
zwart bestaan, doch een rijke schakeering aan
tinten hebben, zooals foto's, gewasschen teekeningen,
aquarellen etc.
Wij gaan eerst een kijkje nemen op de retoucheen
teekenafdeeling, waar de positief-retoucheurs en
teekenaars aan het werk zijn. Al dadelijk komen
de tongen los en wordt van alle kanten gevraagd:
„Wat doet die teekenaar daar met die verfspuit"
Dat zal ik u vertellen, niet alle foto's zijn direct
voor reproductie geschikt. Al staat de fotografie
op hoog peil, toch is de weergave van het fotografische
oog voor vele onderwerpen niet volmaakt,
speciaal geldt dat voor onderwerpen zooals
interieurs, machines, glaswerk, waschtafels enz.,
waarvan cliché's gemaakt moeten worden voor
prijscouranten en catalogi, die voor den verkoop
zoo fraai mogelijk moeten worden afgebeeld. De
positief-retoucheur gaat de foto's alvorens deze
worden gereproduceerd, eerst retoucheeren. Voor
Ongeretoucheerde foto Geretoucheerde foto
de verloopende tinten gebruikt hij een verfspuit,
waarmede hij met speciale retoucheverf de verloopende
tinten op de foto's brengt. De details
brengt hij met een penseel aan, de retoucheverf is
waterverf, de kleuren moeten zooveel mogelijk
aan de foto's worden aangepast.
Wij verlaten de retoucheurs en gaan nu een bezoek
brengen aan den fotograaf.
Evenals voor lijncliché's moet ook voor het maken
van rastercliché's eerst een negatief worden gemaakt.
Voor een lijncliché, dat uit zwart en wit
bestaat, is dat vrij gemakkelijk, doch voor een
rastercliché komt de noodige ervaring kijken.
Voor foto's, gewasschen teekeningen enz. komt
het er op aan, alle tinten op de gevoelige plaat
vast te leggen, daarvoor gebruiken wij een raster.
„Wat is een raster?" Een raster bestaat uit 2 spiegelglasplaten,
waarin langs machinalen weg lijnen
zijn gegraveerd, die met zwarte verfstof worden
gevuld.
De glasplaten worden met Canada-balsum, met de
gegraveerde zijde op elkaar geplakt en wel zoo,
dat de lijnen elkaar kruisen. Wij hebben dan,
evenals bij zeer fijn horregaas, een netwerk ge-
DOOR D. BAL JET
kregen van duizenden fijne ruitjes, welke doorzichtig
zijn.
Rasters onderscheiden wij in grove en fijne rasters.
Het aantal lijnen voor het normale drukwerk
varieert van 22 tot 70 lijnen per cm.
Het is u natuurlijk be­
• • • • • • • • • kend, dat voor de
• • • • • • • • • •
•„• • • • • • • • keuze van het raster
• •.*^« • • • • • •
• • • • • • • • • papier en inkt een
• • • • • • • • • • groote rol spelen. Ro­
• • • • • • • • • tatiedruk, grove pa­
• *^* • • • • • • • piersoorten vereischen
• * • • • • • • • een grover raster dan
• •i.*l • •••••• illustratiepapier en
• • • • • • • • •
kunstdruk.
Overleg tusschen drukker en clichémaker is dus
• • • • • • • • • •
voor alles vereischte en voorkomt veel zorg en
ergernis.
• • •
Laat
• • •
nooit
• •
na
•
bij het geven van een
cliché-opdracht een papiermonster bij te voegen,
waarop gedrukt moet worden, en vergeet vooral
niet op te geven, met welke inktsoort gedrukt
wordt, omdat dit voor de etsing van het cliché
van zeer groot belang is.
Kleurinkten en dubbeltooninkten verlangen, wat
de etsing betreft, een andere bewerking dan de
normale illustratie-inkt. Inmiddels staat onze fotograaf
reeds geduldig te wachten, hij heeft een
gevoelige plaat gemaakt (u weet toch nog wel
van het vorige bezoek, hoe dat gaat?), hij vertelt
ons tevens, dat voor rasteropnamen ook wel
droge platen, films en emulsie worden gebruikt,
doch daarover komt u meer te weten, als wij
straks zien, hoe de negatieven voor de kleurencliché's
worden gemaakt.
De plaat wordt in de casette gezet, deze wordt in
de camera geplaatst, waarbij al direct door enkele
scherpe opmerkers gevraagd wordt: „Waarom
staat die glasplaat voor de casette?" Dat is geen
glasplaat, dat is het raster, dat bij de opname,
die wij nu gaan maken, een groote rol speelt. De
lampen worden ingeschakeld, de dop van de lens
genomen en de belichting gaat beginnen.
Wat gaat er nu gebeuren?
De lichtstralen, die van het model, dat door booglampen
belicht wordt, teruggekaatst wórden en
de lens binnentreden, moeten, alvorens zij op de
gevoelige plaat komen, eerst het raster passeeren.
Bij het passeeren door het raster komen de lichtstralen
in duizenden kleine straaltjes op de gevoelige
plaat terecht. De teekening komt daardoor
in duizenden puntjes verdeeld op de gevoelige
plaat.
Dit is het geheim van het raster.
De belichting van een rasternegatief op een joodzilverplaat
varieert van 1—6 min. en is zuiver een
kwestie van gevoel. Hierbij speelt vakbekwaamheid
een groote rol, daar de belichting voor ieder
object weer geheel anders is en vergrooting of
verkleining, contrastrijke of zachte foto's en vooral
ook kleuren hun aparte eischen stellen. Na de
5

opname wordt de plaat ontwikkeld, door de ontwikkeling
wordt de zilverafscheiding, door de
belichting tot stand gebracht, bevorderd en wel
zoo, dat de belichte gedeelten daardoor donkerder
worden.
Na het ontwikkelen wordt de plaat gefixeerd, dat
gebeurt om het joödzilver, dat niet door de belichting
getroffen is, volledig op te lossen, waardoor
de doorzichtige partijen in het negatief
ontstaan (denk hierbij goed aan de lichtstraaltjes,
die door het raster gaan).
De belichte gedeelten zijn door het fixeeren niet
opgelost, zoodat zich daar de zwarte rasterpunten
bevinden. Na eenigen tijd spoelen kan het rasternegatief,
indien noodig, worden versterkt en afgezwakt,
het afzwakken heeft vooral beteekenis,
omdat de fotograaf hierdoor de rasterpunten kan
corrigeeren.
Ter bescherming van de huid wordt het negatief
overgoten met een dunne gom- of dextrine-oplossing
en in den droogoven gedroogd.
Wij verlaten nu voor een poosje den fotograaf en
zoeken een anderen ouden bekende op, den metaalcopiïst.
Het blijkt* dat wij ook hier op bekend terre ';n zijl i,
want zonder eenigen uitleg weet men al ie vertellen,
dat hier van het negatief een copie op
metaal wordt gemaakt. Prachtig, het is prettig te
ervaren, dat u bij uw vorig bezoek uw oogen goed
den kost hebt gegeven.
Het lijkt mij echter niet overbodig u nogmaals er
op te wijzen, dat de copie.van een rasternegatief
de teekening op de metaalplaat in duizenden
rasterpuntjes weergeeft. Deze puntjes spelen bij
het etsen en later bij het drukken een groote rol.
Wij gaan nu eerst naar den metaalretoucheur. U
weet wel, dat is die man, die met zijn tijd meegaat
en de maten op augustijnen en punten controleert.
Zijn werk is nu wel wat omvangrijker,
vooral als het uitgeëtste cliché's betreft, waarbij
hij op het metaal eerst alle overbodige teekening
moet wegschrappen. De copie wordt daarna
ingebrand.
Den auto-etser, dien wij thans gaan bezoeken,
hebben wij nog niet eerder ontmoet, wij komen
dus op nieuw terrein en uitkijken is de boodschap.
De auto-etser heeft tot taak van de copie een
natuurgetrouwe weergave van het model te
maken. Hij vangt met het etsen aan, waarbij het
er om gaat het blanke metaal, dat zich tusschen
de rasterpunten bevindt, weg te etsen. U weet
toch nog wel, hoe dat bij de lijncliché's gaat?
Etsmachine
Inkt op papier
Eerst wordt de metaalcopie vetvrij gemaakt, daarna
volgt in de etsmachine de. aanetsing, welke
tegelijkertijd de diepetsing is.
Door deze diepetsing wordt het cliché tevens
bruikbaar voor het doel, waarvoor het gemaakt
wordt, er kan van gedrukt worden. De rasterpunten
zijn blijven staan en het blanke metaal er
omheen is diepgeëtst. Wanneer het cliché met
inkt wordt ingerold dan zet zich de inkt alleen af
op de rasterpunten en deze geven in den druk
hun inkt weer af op het papier. Met de diepetsing
zijn wij echter nog niet gereed, ten eerste kan het
noodig zijn, dat het cliché extra diep geëtst moet
worden, om redenen, die ik reeds eerder aangaf.
In dat geval krijgt het cliché een puntdiepetsing,
de etser gaat daarbij als volgt te werk. Na de aanetsing
wordt het cliché met verf ingerold en wel
zoo, dat de verf op en om de rasterpunten komt,
daarna wordt het cliché met asphaltpoeder ingestoken,
de verf met de poeder wordt door verwarming
samengesmolten en vormt een beschermende
laag tegen de inwerking van salpeterzuur
of ijzerchloride, waarna de puntdiepetsing volgt.
Getoonetst cliché
Nu is het cliché nog niet gereed; wanneer wij na
de aanetsing een afdruk maken en deze vergelijken
met het origineel dan lijkt het er nog niet
veel op, de rasterpunten zijn nog te groot, de
afdruk is te monotoon. Daarom gaat de auto-etser
het cliché toonetsen. Hij kan door het toonetsen
de juiste tinten bereiken en gaat daarbij als volgt
te werk.
De partijen, die reeds hun juiste toonwaarde hebben,
worden met verf afgedekt, daarna wordt het
cliché weer geëtst, hierdoor worden de rasterpunten
rondom aangetast en dus kleiner, dat
wordt herhaald, totdat de lichtste partijen, dat
zijn de kleinste rasterpunten, op hun juiste
grootte zijn.
Wij keeren thans weer tot onze geëtste autotypie
terug, deze moet nog voor den drukker worden
gereedgemaakt. Uitgeëtste autotypieën worden
uitgefraisd, vierkante autotypieën worden van een
facet voorzien om ze te kunnen bevestigen op
houten of ijzeren voet. De proefdruk wordt gemaakt,
is alles in orde, dan kan de drukker met
zijn taak aanvangen.

Drie- en vierkleurendrukcliché's
Wij gaan nu weer eens bij den fotograaf kijken,
die beloofd heeft, dat hij ons in de geheimen van
de kleuropnamen zal inwijden. Hij begint te vertellen,
dat kleuropnamen worden gemaakt naar
schilderijen, aquarellen, Agfa-kleinbeeldkleurenfilms,
Lumière- en Dufay-kleurendiapositieven.
Soms worden de opnamen direct in raster gemaakt,
ook wel langs indirecten weg. Wij zullen
eerst den directen weg behandelen.
De fotograaf heeft inmiddels een prachtig gekleurde
teekening op zijn modellenbord ingesteld
en vertelt ons, dat hij daarvan drie rasteropnamen
moet maken voor een driekleurencliché.
De driekleurendruk wordt opgebouwd uit de primaire
kleuren geel, rood en blauw. Zijn werk is
nu, uit de gekleurde teekening op drie deelnegatieven
resp. de gele, roode en blauwe kleur
vast te leggen. Hij kan dat op twee manieren bereiken,
door gebruik te maken van gekleurde
glasfilters, bestaande uit de complementaire kleuren
violet, groen en rood, ook wel door platen,
overgoten met emulsie, waaraan voor de bepaalde
deelopnamen kleurstoffen worden toegevoegd. De
kleuropnamen ! met filters worden niet, zooals
voor lijncliché's en autotypieën, op natte joodzilverplaten
gemaakt, doch op Panchromatische
en Orthochromatische droge platen.
De opname geschiedt niet altijd met booglampen,
vooral olieverfschilderijen volgens een bepaalde
techniek uitgevoerd, ik bedoel schilderijen, waar
de verf dik op ligt, komen het best tot hun recht,
wanneer zij met daglicht worden opgenomen.
Het felle licht van de booglampen geeft valsche
reflexen, met als gevolg verkeerde weergave van
het origineel.
Wij gaan nu de opnamen maken in de volgorde
geel, rood en blauw en gebruiken daarvoor de
kleurfilters violet, groen en rood. „Wat is de
beteekenis van; die filters?" Deze maken de
kleur, die voor het deelnegatief uit de gekleurde
teekening gehaald moeten worden, donkerder,
met als gevolg, dat deze bij de opname sterk
naar voren köfnt. Voor vierkleurendruk, meestal
noodig voor schilderijen en teekeningen, waarin
krachtige partijen voorkomen, wordt als vierde
kleur meestal zwart gebruikt. De opname voor
de zwarte kleur geschiedt met een gamma filter.
„Waarom gebruikt de fotograaf nu een rond
raster en waarom wordt het raster voor iedere
deelopna.me gedraaid?" Dat zal ik u vertellen.
Zooals u ziet, zit het raster in een metalen raam
met gradenverdeeling. Het draaien van het raster
bij de opname van een deelnegatief heeft de volgende
beteekenis. Wanneer wij de deelnegatieven
alle in denzelfden rasterstand zouden opnemen,
dan zou bij het drukken de werking van de rasterlijnen,
die naast en over elkaar gedrukt wor­
den, een moirévorming vertoonen, die zoo hinderlijk
is, dat daardoor de cliché's onbruikbaar
zouden zijn. Om dit nu te ondervangen, worden
de deelopnamen gemaakt met een onderling verschil
in rasterstand van 30°. Het figuur, dat daardoor
ontstaat, is in den druk het minst hinderlijk.
Het verschijnsel van moiré doet zich dikwijls
voor, als van een cliché-afdruk een reproductie
moet worden gemaakt. De kruising van
de rüsterlijnen geeft dan een eigenaardige blokvorming,
die voor de afbeelding erg hinderlijk is.
Drie- en vierkleurenetsen
De kleuretser heeft van de deelnegatieven copieën
gekregen op koper of electron; zink is voor kleurenwerk
minder geschikt, ten eerste omdat het
door het inbranden werkt en daardoor pasmoeilijkheden
geeft en indien het niet wordt ingebrand,
u weet, dat is bij koudemaille het geval,
het niet zoo mooi etst als koper. Electron, een
magnesiumhoudend aluminium, heeft voordeden,
omdat het licht is, doch nadeelen, doordat het
licht ontvlambaar en sterk hygroscopisch is en
daaidoor spoedig oxydeert. Koper daarentegen
werkt niet, etst zacht en is het aangewezen
metaal voor drie- en vierkleurencliché's.
Naast een goed vakman moet de kleuretser
vooral ook een goed kleurenkenner zijn, van zijn
arbeid hangt het resultaat van het kleurencliché
af. Hij begint net als de auto-etser met het aanetsen
van de cliché's en gaat daarbij al zooveel
mogelijk door afdekken met verf de kleuren
vastleggen, terwijl hij de kleuren, die lichter
moeten worden, lichter etst. Als hij deze werkwijze
voor alle copieën heeft toegepast, wordt
op de handpers een eerste samendruk gemaakt,
waarbij de volgorde voor de vier kleuren meestal
geel, zwart, rood en blauw is. Ook wel rood,
geel, blauw en zwart. Na den eersten samendruk
kan de kleuretser beoordeelen, welke correcties
nog moeten worden aangebracht. Dit kan geschieden
door etsen, polijsten en graveeren.
Polijsten geschiedt om partijen, die te licht geetst
zijn, zwaarder te maken, graveeren om te
zwaar verbonden rasterpartijen lichter te maken.
Is dat geschied, dan volgt de definitieve proefdruk.
Wij zijn thans aan het einde van ons bezoek gekomen
en nemen afscheid van de vakmenschen,
die ons zoo prettig in de geheimen van hun vak
hebben ingewijd.

VERSPILLING VAN PAPIER
De lijd, dat alle zaken overvloedig in het verpakkingsmateriaal zaten, is voor*
bij. Eveneens is het uit met de lawine van reclame-drukwerk. Maar vreemd
doet het aan te constateeren, dat in breede kringen van industrie en handel niet
het besef schijnt te zijn doorgedrongen, dat wij met onzen papiervoorraad uiterst
zuinig moeten omspringen.
Het aantal uitgevers, dat b.v. zijn tijdschriften verzendt in royale omslagen, met
karton versterkt meestal, is legio. Deze uitgevers zullen stuk voor stuk er op
gewezen worden, dat het zoo niet blijven kan. Zooiets moet tot de striktst noodzakelijke
gevallen worden beperkt. Van hen mag men toch zeker veronderstellen,
dat zij weten, hoe wij er met het papier voorstaan.
Maar ook andere zaken bezondigen zich. Een groot Haagsch warenhuis maakt
nog steeds postreclame, waartoe in dezen tijd toch allerminst aanleiding bestaai.
Het publiek is, ook zondefdat het geanimeerd wordt, koopgraag. Indien voor
zulk drukwerk vergunning is verleend, waarom?
Een Haagsch kolenleverancier leverde in den tijd, toen nog niemand dacht aan
distributie, kolen op een doodgewoon, rekeningetje, dat de kolenman vuiU
beduimeld presenteerde. Dit jaar echter krijgt men zijn rantsoen op een nota-de^
luxe. Men ontvangt van hem niet één rekening, doch ook den doorslag, beide
netjes in twee kleuren uitgevoerd. En alsof dat nog niet voldoende is, wordt het
tweetal gestoken in een keurig transparant zakje. De bediening is dus wel af!
Maar je wordt toch wel kregel van zoo'n verspilling, vooral als je een paar
dagen later je 's Zondagsche ons gesneden leverworst door een eersteklas
slagerij thuisbezorgd krijgt mèt lectuur. De drukinkt van de Haagsche Post zat
aan de plakjes.
Wi ij herinneren ons een uitlating
van een ouden cliënt, die de boek»
houding een noodzakelijk kwaad
noemde.
Hoewel dit gelukkig geen algemeen
gebruikelijke kwalificatie voor deze
afdeeling van het bedrijf was, kon in
de practijk toch een miskenning van
' de waarde van de boekhouding in
vroegere jaren worden geconstateerd,
met name in handelszaken.
INVLOED VAN DEN FISCUS
In den vorigen wereldoorlog heeft de
invoering van de Oorlogswinstbelas»
ting in sterke mate bijgedragen tot
de erkenning, dat een goede boek»
houding niet kon worden ontbeerd.
Latere fiscale maatregelen als de in»
voering van de winstbelasting, de
onderncmingsbelasting en de ven»
nootschapsbelasting hebben een
zekere uniformiteit gebracht in de
berekening van de fiscaal belastbare
winst. Waar de ondernemingen, die
onderhevig waren aan de vroegere
winstbelasting vrij bleven in de maat»
staven, die zij wilden aanleggen voor
de waardeering van bezittingen en
schulden op de balans voor hun jaar»
rekening, zagen wij sinds dien veelal
twee jaarrekeningen opmaken. Ook
de heffing van de omzetbelasting had
wijzigingen in de boekhouding tenge»
8
DE WAARDE
VAN EEN
GOEDE
BOEKHOUDING
door
H. J. VAN HULST
Met dit artikel openen wij een
regelmatige boekhoudkundige
rubriek, waarin de Heer H. J.
van Hulst, die is belast met
de controle der aan de uitge»
vers gegeven voorschriften, zijn
opgedane ervaring zal verwer»
ken tot practische raadgevin»
gen en algemeene richtlijnen.
De schrijver is bereid om op
alle boekhoudkundige vragen,
welke de lezers hem wenschen
te stellen, door middel van een
correspondentierubriek in „De
Pers" te antwoorden.
volge in verband met verschillende
tarieven, terwijl administratieve voor»
schriften werden gegeven waarmede
de boekhouding rekening had te hou»
den. De hoogte der tegenwoordige
belastingen is mede oorzaak, dat
menig zakenman thans groote belang»
stelling toont voor de richtlijnen,
welke gelden voor de winstbereke»
ning, ja de noodzakelijkheid van een
boekhouding van een belangrijk ge»
deelte op rekening van den fiscus
schrijft.
ANDERE OVERHEIDSMAAT*
REGELEN.
Toen de vrije goederenruil met an»
dere landen stagneerde en de over»
heid tot contigenteering overging,
was de eerste stap gezet op den weg
van inmenging in het bedrijfsleven.
De overheidsmaatregelen volgden
elkaar na Mei 1940 in snel tempo op
en vele ondernemers verzuchten
tegenwoordig, dat zij alleen al een
staf van personeel moeten hebben
voor het bijhouden van een admini»
stratie, teneinde aan hun verplichtin»
gen ten opzichte van de overheid te
voldoen. In de uitgeverswereld heb»
ben wij de periodieke opgaven voor
materialen en papier, terwijl door het
Persgilde regelmatig bijhouden van
het oplageboek geëischt wordt. De

uitgevers kunnen zich echter troos*
ten met de gedachte, dat in andere
branches op dit gebied veel meer
werk moet worden verzet. Ik denk
hierbij aan melkinrichtingen, waar de
verwerking van de distributiebeschei*
den een enormen omvang heeft aan*
genomen, terwijl bovendien vierweke*
Iijksche hoeveelheids* en financieele
rapporten moeten worden ingezon*
den.
Doordat de overheidsvoorschriften
door verschillende instanties worden
gegeven bestaat het gevaar, dat deze
niet voldoende rekening met elkaar
houden. Bovendien is het nu eenmaal
een bekend feit, dat het eenvoudiger
is een goede boekhouding in te rich*
ten, dan ze goed te houden indien
hieraan telkens nieuwe en andere
eischen worden gesteld.
Het Persgilde is echter vastbe*
sloten hieraan alle aandacht te
wijden en zoo noodig samenwer-king
te zoeken teneinde de admi*
nistratieve lasten niet hooger dan
strikt noodzakelijk te doen zijn.
De eischen, die de fiscus en andere
overheidsinstanties aan de boekhouding
stellen, dreigen de aandacht af
Ir, de „Brüsseler Zeitung" is door
Robert Schmelzer een beschouwing
gewijd aan den omgang met
de krant, welken hij op fijnzinnige
manier een „Kunst met veel pretenties"
noemt.
„Niet die lezers zijn, volgens de
meening van Schmelzer, de beste,
die de 6000 regels, welke de
„Brüsseler Zeitung" gemiddeld
aan tekst bevat, getrouwelijk, met
den vinger bijwijzend, in zich opnemen.
Integendeel, voor het
lezen zijn verstand en een critische
keuzebepaling noodzakelijk."
Aan dezen eisch, dat de lezer
critisch moet zijn, wordt dan ook
door Schmelzer in zijn verdere
beschouwing aangeknoopt, als hij
schrijft: „Het zou onjuist zijn de
krant te zien als een mannequin,
die op een podium tusschen het
publiek doorloopt, van alle kanten
bekeken en aangegaapt wordt,
om daarna te verdwijnen. De
krant moet juist iets zijn, waaraan
men houvast heeft. Achter de
krant staan mannen, die hun
geestesproducten, door hen gevormd
en afgewerkt, dagelijks
aan de wenteling der rotatiepersen
toevertrouwen. Voor deze
te leiden van het feit, dat primair de
boekhouding den ondernemer in staat
moet stellen zijn zaak te overzien.
(„Ken Uw Zaak", noemde Hagers
een zijner boeken, handelende over
de boekhouding.) Vele van de voor*
schriften, waarmede de ondernemer
tegenwoordig rekening heeft te hou*
den, kunnen echter niet anders dan
verhelderend werken. Het opstellen
van fiscale balansen door naamlooze
vennootschappen heeft menigen direc*
teur een normale afschrijving op bes
drijfsmiddelen laten zien, waarmede
hij totaal onbekend was in verband
met de gevoerde afschrijvingspolitiek.
De richtlijnen, gegeven in verband
met kostprijsschema's zullen vele in*
dustrieelen nader hebben gebracht
tot de beteekenis van over* en on*
derbezetting in hun bedrijf. Het mee*
rendeel van de hiervoren genoemde
maatregelen werd geboren uit den
nood der tijden. Wij zijn als onder*
nemers echter verplicht om na te
gaan of de gegevens, die wij nu
periodiek beschikbaar hebben, kun*
nen bijdragen tot een beter inzicht
in onze zaak.
De uitgevers zijn sinds 1 Juli 1942
DE KUNST OM DE KRANT TE LEZEN
geestesproducten mag ten aanzien
van daaraan klevende gebreken of
gebrekkigheden niet bij voorbaat
verwezen worden naar de haast,
waarmede zij moesten ontstaan
of naar het razende tempo, waarin
het geheele proces van de vervaardiging
van een krant verloopt.
Neen, bericht en artikel
moeten door den lezer zonder
voorbehoud onder de loupe kunnen
worden genomen. Hoe meer
hij onderzoekt en beoordeelt, des
te meer zal hij zich van de gaven
van de krant bewust worden."
Hoe geraakt de lezer dan wèl in
het werkelijke bezit van den inhoud
van zijn krant? Het antwoord
van Schmelzer daarop
luidt:
„De wijze, waarop men een goed
krantenlezer wordt, kan niet in
een eenheidsrecept worden voorgeschreven.
Zoo het lezen van de
krant een kunst is, dan kan men
zich deze slechts op moeizame
wijze eigen maken. Het leeren
moet op systematische wijze geschieden.
Daarbij moet de trouw
van den lezer aan een bepaald
blad vooropgesteld worden. Uit
verplicht een door het Persgilde ont*
worpen oplageboek bij te houden.
Hierin hebben zij een kans om
tot een betere beoordeeling van
hun bedrijf te komen. Speciaal
de kleinere en de midden=groote
uitgevers dienen hieraan hun
volle aandacht te wijden.
Wij zouden U voorbeelden kunnen
geven van uitgevers, die blijkens hun
financieele administratie 5000 beta*
lende abonné's hebben, terwijl ze
6000 abonné's opgeven in hun oplage*
boek en deze inderdaad telden uit
de kaarten van abonné's. Waar blijft
hier de financieele controle? Wij
zouden U' kunnen vertellen van een
uitgever, die eerst na 1 Juli 1942 aan
de hand van het oplageboek tot de
conclusie kwam, dat de misdruk en
inschiet of het aantal archief*exem*
plaren zeer belangrijk te hoog was.
Aan de hand van deze cijfers komt
men spoedig tot een ingrijpen, wat
een financieele besparing voor het
bedrijf meebrengt.
Wij hopen na deze algemeene be*
schouwingen later de gelegenheid te
krijgen verschillende vraagstukken
nader te belichten.
deze trouw wordt vertrouwen geboren
en daaruit geloof. Een eenheidstype
van lezers heeft nog
nimmer bestaan. Zou zulk een
type wel bestaan, dan zou de
lezer juist het tegenovergestelde
worden van datgene, wat het
ideaal van eiken krantenlezer
moet worden: ontvankelijk, beweeglijk,
niet strak en stijf te zijn.
Er zijn bepaalde principes, een
program, waaraan elk blad zich
verplicht acht zich te houden. Zij
wil echter haar lezers niet overreden,
doch opwekken, overtuigen.
Zij wil niet laten verdrinken,
doch juist helpen zwemmen. Moet
hij, die de kunst van het krantenlezen
verstaat, tusschen de regels
door kunnen lezen, elke opmerking
bekijken, genieten en verwerken,
het nieuws opdiepen en
ordenen, de meening van anderen
eerbiedigen, zonder het eigen
standpunt op te geven, een fijnproever
zijn en toch uit het grove
ook nog winst weten te behalen,
moet hij zich door zijn verstand
of door zijn hart laten leiden? Dit
alles moet hij doen. Hij moet hetzelfde
zijn, wat ook de krant wil
zijn: een persoonlijkheid. En een
persoonlijkheid kan kranten
lezen."
9

10
NIEUWE BLADEN
IN DE PROVINCIES
G R O N I N G E N
öe echo
- VAD ivr. hooqe noowCnii
r F R I E S L A N D?
FBIESrilt' 1 roniAM
^WESTEBGOOi
DE N00RDWESIHÖ1L;
L?
*-**.«»**•*«,**,«*,*£«!*,,«„*„%* ,
R E N T H E
ÜREMTSCHW MmiWSBlM
DRENTSCN DAGBLAD
OVERIJSSEL
NIEUWSBLAD VOOR KAMPEN
De advertenties van
gebruikte machines
In de circulaire D. 191 van het
Bureau voor de Metalen-Verwerkende
Industrie is uitvoerig uiteengezet,
welke gebruikte machines
voortaan nog vrij verkocht
mogen worden en welke machines
slechts met vergunning van
het R.M.I. mogen worden overgedragen.
In Sub. C van deze
circulaire werd bekend gemaakt,
dat het te koop aanbieden en te
koop vragen van gebruikte machines
door middel van advertenties
etc. zonder vergunning
van het R.M.I. verboden is. Indien
de vergunning wordt verstrekt,
moet de aankondiging
worden voorzien van de aanduiding
„Vergunning verleend R.M.I.
No ".
Tot zoover geen moeilijkheden.
In verband met den inhoud van
de circulaire is het duidelijk, dat
het verbod tot het opnemen van
advertenties over te koop aangeboden
of te koop gevraagde gebruikte
machines, —• tenzij met
vermelding van „Vergunning verleend"
etc. — alleen betrekking
kan hebben op machines, die onder
de regeling vallen. De machines,
die zonder vergunning
kunnen worden verkocht, kunnen
uiteraard ook zonder vergunning
geadverteerd worden.
De telex-noot dd. 17 September,
luidende:
„advertenties, waarin gebruikte
machines (inclusief electrische
machines) transformatoren, of
landbouwwerktuigen te koop worden
aangeboden, dan wel te koop
worden gevraagd, mogen slechts
worden geplaatst indien in de
advertenties tevens het nummer
wordt vermeld van de door of
vanwege den directeur van het
bureau voor de metalenverwerkende
industrie verleende schriftelijke
vergunning, volgens welke
de advertentie mag worden geplaatst",
gooide echter roet in het
eten.
Men informeerde bij het Departement
van Volksvoorlichting of
dan gebruikte machines die geen
100 kg. wegen en/of geen electrisch
vermogen hebben van méér
dan 1 KW. niet vrij geadverteerd
konden worden.
Neen, zegt het Departement.
Maar een ander, die zich tot het
R.M.I. wendde, kreeg ten antwoord,
dat die advertenties wèl
vrij zijn.
Deze zaak is besproken, zoowel
met het Departement van Volksvoorlichting
als met den Persdienst
van het Departement van
Handel, Nijverheid en Scheepvaart,
door welks bemiddeling
het voorschrift van het R.M.I. bij
het Departement van Volksvoor
lichting is beland. Bij beide instanties
was de toeliclitende circulaire
niet bekend en had men
den door het R.M.I. opgegeven
tekst van het voorschrift letterlijk
doorgegeven.
Wij verwachten derhalve spoedig
een aanvullende telexnoot overeenkomstig
de aanwijzingen van
het R.M.I.
Voor de goede orde zij er nog
op gewezen, dat het voorschrift
alleen betrekking heeft op gebruikte,
dus niet op nieuwe machines.
TER
NAVOLGING
Bijvoegsel No. 608 van de Staatscou»
rant van 24 September 1942 houdt in
de gewijzigde statuten van de Naam»
looze Vennootschap „De Courant
Het Vaderland" te 's»Gravenhage.
Waarschijnlijk is dit de eerste cou»
rantenuitgeverij, die met deze wijzi»
ging haar Statuten heeft aangepast
aan de volledig gewijzigde toestan*
den op het gebied der pers.
Men oordeele: Artikel 17, handelen»
de over den hoofdredacteur, luidt:
»1. De hoofdredacteur wordt door
den directeur benoemd en ontslagen,
met inachtneming van de bepalingen
van het Journalistenbesluit negentien»
honderd een en veertig.
2. Hij geniet eene door den raad van
commissarissen volgens de bepalin»
gen van het Verbond van Nederland»
sche Journalisten vast te stellen be»
zoldiging."
Artikel 14 regelt de bevoegdheid van
den directeur ten aanzien van het
redactiepersoneel. Het zegt, dat de
directeur bevoegd is tot „de aanstel»
ling en het ontslag van de leden der
redactie 'en de correspondenten
zulks echter in overleg met den
hoofdredacteur."
Verder, dat de leden der redactie en
de correspondenten „staan onder den
hoofdredacteur; hunne salarissenwor»
den volgens de maatstaven van het
Verbond van Nederlandsche Journa»
listen in overleg met den hoofd»
redacteur geregeld."

DE < fCHE iC'
HOE
HET NIET
MOET!
10I1IÏELU1E
Misschien komt er een tijd — moge hij nog ver
verwijderd zijn! — dat onze zuinige vier pagina's
courantenpapier in onze herinnering zullen leven
als een weelde, waarnaar wij dan zullen snakken,
Sommige uitgevers echter baden zich reeds nu
— of nog steeds — in een overbodige weelde. Het
zijn voornamelijk uitgevers van één: of tweemaal
per week verschijnende nieuwsbladen, die nog
niet weten, wat zuinig zijn heet. De afbeeldingen
laten zien, dat deze bladen een kop dragen, welke
reeds uit aesthetisch oogpunt buiten alle verhout
ding tot den zetspiegel staat. Bij sommige dezer
bladen zou de opmaak van de voorpagina — aft
gekeken van de groote pers uit den vooroorlog;
schen tijd — doen vermoeden, dat zij hevig aan
„volksvoorlichting" doen, maar dat dit schijn is
en alleen geschiedt om het veege lijf te redden
en eigen onkunde te bemantelen blijkt wel, als
men op de overige bladzijden constateert, dat er
een groot gebrek aan kopie bestaat, zelfs aan
plaatselijk nieuws. Het lettercorpus is van een
kaliber, als men in geen enkele krant zou ven
wachten. Daarbij wordt danig met interlinies en
vlakken wit gewerkt.
Over de advertentierubriek is ook het een en
ander te zeggen. De twee pagina's advertenties,
hierbij afgebeeld, zijn uit één nummer van een
weekblad. Behalve dat de uitgever zich niet stoort
aan de voorgeschreven beperking van een derde,
stopt hij zijn advertentiepagina's vol met advert
tenties van zichzelf. Behalve uitgever is hij nl. ook
boekt en fotohandelaar, heeft een loterijkantoor
en wat dies meer zij.
Het zal noodig zijn, dat de papiertoewijzing voor
dergelijke papierknoeiers op zijn minst gehalveerd
wordt!
Dat het ook anders kan bewijst de afbeelding van
het weekblad „De Barneveldtsche Courant". Dit
blad heeft zijn reusachtige formaat mee, doch bet
nut deze groote ruimte op een wijze, als wellicht
geen andere „kleine" krant.
• » '
kS-^i
ill MOT,
3^7'
Zoo
moet
het
wèll
BARNEÏELDSCI COURANT
IE ZE WEEK ,-, Dl KERD! "vV E E K'
» HMBU Ml WBtm *-«•

HET METEN DER ADVERTENTIES
Zijn er motieven om de beschikking eenigszins te herzien?
Een uitgever schrijft ons:
Naar aanleiding van de laatste be»
schikking van den leider van het
Persgilde, inzake het meten van ad»
vertenties, had ik den chef»opmaker
geïnstrueerd de advertenties goed aan
elkaar te passen, opdat het uitdrijven
zoo weinig mogelijk ten koste van
den adverteerder zou komen.
Hoewel ik daarvan dus direct geen
schade zou lijden, wilde ik toch geen
ontevreden klanten of mopperende
adverteerders over het feit, dat zij
voor meer zouden moeten betalen,
dan zij hadden opgegeven.
Goed; ik had dus mijn chef»opmaker
stevig op het hart gebonden even»
tueele gaatjes zoo veel mogelijk met
stoppertjes te vullen.
Consciëntieus als deze functionaris
is, had hij de voorhanden zijnde slag;
zinnen over het adverteeren in onze
krant, het lezen van onze krant en
de algemeenheden over de kranten»
publiciteit in vele formaten laten zet»
ten, zoodat er bij den opmaak slechts
gegrepen behoefde te worden als er
een gaatje van 2, 3, 4 of nog meer
centimeter te vullen was.
De eerste dagen ging het best. De
advertenties sloten als een bus en
slechts één enkel stoppertje moest er
tusschen worden geplaatst.
Zoo grillig als het leven kan zijn, zoo
grillig was het lot echter ook de
daarop volgende dagen aan het
steen. Bij het controleeren van den
vorm had mijn chef»opmaker gecon»
stateerd, dat er in 6 van de 8 kolom»
men één of andere slagzin ten bate
van onze eigen krant was opgenomen.
Terloops vestigde ik er de aandacht
reeds op, dat mijn chef»opmaker zeer
consciëntieus is. Welnu, hij had den
vorm zelf onder handen genomen en
hoewel hij tot een anderen opbouw
was gekomen, kon hij die stoppers
toch niet kwijt raken; hij moest er
— als hij het uitdrijven niet ten
koste van de adverteerders wilde
doen — 5 in verwerken.
Op hooge beenen wendde hij zich tot
mij, opdat ik hem achteraf geen ver»
wijten zou kunnen maken van die
pagina. Toen ik het geval bekeken
had en er, mede door het omzetten,
geen tijd meer over was om er ver»
der aan te gaan prutsen, kon ik niet
anders doen, dan order geven den
vorm onveranderd te laten.
Mooi was de pagina weliswaar niet,
maar zure gezichten van de adver»
teerders over te groote rekeningen
zou ik in ieder geval niet krijgen.
Nauwelijks was ik op m'n kamer te»
rug of de chef van de administratie
12
vervoegde zich bij mij en deed mij
een omstandig verhaal van mijnheer
X, die geen genoegen nam met zijn
rekening, omdat hij meer moest be»
talen, dan hij had gevraagd.
Ik begreep, dat de man op het stand»
punt stond, dat hij het zeer appre»
cieerde, dat hij meer had gekregen
dan hij had gevraagd, doch dat hij
ook tevreden zou zijn geweest als
hij had gekregen wat hij had ge»
vraagd.
Hij had er aan toegevoegd, dat als
zijn weegschaal niet goed geijkt was
en overwicht gaf, hij die strop ook
zelf moest dragen en niet achteraf op
zijn klanten kon verhalen. Uit prin»
cipe weigerde hij zijn rekening te
voldoen.
Wat doet men in zoo'n geval?
Wat ik gedaan heb, zal ik hier niet
neerschrijven, want wellicht ben ik in
overtreding geweest. Slechts wil ik
mededeelen, dat ik mijnheer X na
den oorlog ook nog tot mijn klanten
zal kunnen rekenen.
Conclusie:
Wijzen deze feiten uit de praktijk er
niet op, dat het aanbeveling verdient
de beschikking in zooverre te herzien,
dat het meten der advertenties voor
stypes, matrijzen of cliché's niet bij»
voorbeeld één millimeter wit van
onder en boven dient te geschieden
U-O «•« «.HiAhfcK *gn rtfü
nic«i?rkentf#
f 'ttamiite il;
en dat van gezette annonces het ge»
zette gedeelte, eventueel met de ver»
langde hoeveelheid wit, moet worden
gemeten?
Naschrift der redactie
De inzender gaat van de veronder»
stelling uit, dat bij de nieuwe wijze
van meten, den adverteerder steeds
meer zal worden berekend, dan waar»
om hij heeft" gevraagd. Dit nu is on»
juist. Indien de adverteerder 100 mM
vraagt, moeten hem deze van lijn tot
lijn worden gegeven. Het zal altijd
noodig zijn den vorm met interlinies
te klemmen, doch deze kunnen even»
goed onderaan de pagina worden
aangebracht als tusschen het zetsel.
Het zal dan kunnen voorkomen, dat
de kolommen, onderaan de pagina,
eenige ongelijkheid vertoonen, doch
het typografisch beeld wordt in zijn
geheel fraaier. Dat deze wijze van
werken wordt toegepast, toont de
hierbij afgebeelde pagina van het Al»
gemeen Handelsblad. De aangekruis»
te kolom is hier iets korter dan de
andere.
Men moet niet vergeten, dat het
voorschrift mede beoogde, het com»
pact zetten der advertenties te be»
vorderen, waardoor de ruimte van
het beschikbare papier tot het uiter»
ste wordt uitgebuit.
Overigens zal het ook hier wel zoo
zijn, dat na eenigen tijd iedereen aan
de nieuwe methode gewend is. In het
buitenland meet men reeds jarenlang
op deze wijze en tot volle bevredi»
ging.
ËfiÉ
SOf

^ ^ B J B B S ^ ^ ^ 1
VAN DE VAKGROEP
NIEUWSBLADEN
WAT DE PAPIERLEVERING
IN SEPTEMBER LEERDE.
De vorige maand kon door velerlei
omstandigheden voor de
nieuwsbladen (dagbladen daarbij
buiten beschouwing gelaten) niet
voldoende papier worden aangemaakt,
met gevolg, dat vele uitgevers
— voor zoover zij niet
over voorraden beschikken —
gedwongen waren hun bladen tot
op de helft terug te brengen.
Naar aanleiding van dit feit hebben
vele uitgevers zich tot de
vakgroep gewend.
Er is hierover contact met het
Rijksbureau voor de Grafische
Industrie opgenomen. Daarbij is
gebleken, dat alle nieuwsbladen
en op krantenpapier gedrukte
periodieken over September minder
papier hebben ontvangen.
Over October zou de toewijzing
echter weer als voorheen geschieden.
Inmiddels kunnen de uitgevers
uit deze feiten leering trekken.
Immers velen hebben gevraagd
of de bevoorrading niet wat soepeler
zou kunnen worden doorgevoerd.
Ieder zal begrijpen, dat
voor bevoorrading bepaalde kwanta
noodig zijn; kwanta, welke of
uit voorraden of uit een geregelden
aanmaak kunnen worden betrokken.
Aangezien noch van het één,
noch van het ander gesproken
kan worden, ligt het' voor de
hand, dat waarlijk ingrijpende
verbetering niet kan worden verwacht.
Integendeel; wanneer
straks door de weersomstandigheden
weer vervoersmoeilijkheden
ontstaan, is het niet denkbeeldig,
dat toewijzingen op een
bepaald tijdstip niet ter bestem-
SPREEKUUR VAN DEN
LEIDER VAN HET PERS-
GILDE
De leider van het Persgilde,
Mr. J. Huijts, houdt wekelijks
des Woensdags van
15.00 tot 16.00 uur spreekuur
in het gebouw van het Persgilde,
J. P. Coenstraat 3,
's-Gravenhage.
Zij, die den Gildeleider op
genoemd uur wenschen te
spreken, dienen zich uiterlijk
des Dinsdags schriftelijk
of telefonisch te hebben
aangemeld.
der plaatse zullen aankomen.
Het is met het oog daarop voor
allen dringend gewenscht zoo
zuinig mogelijk met het papier te
zijn en diegenen, die geen voorraad
hebben doen verstandig,
wanneer zij van het weinige, dat
zij krijgen toegewezen, door in
beperkten omvang te blijven verschijnen,
niettemin een voorraadje
vormen, opdat een geregelde
verschijning gedurende
de wintermaanden zoo veel mogelijk
wordt verzekerd.
VAN DE VAKG OEP
TIJDSCHRIFTEN
Den heer J. van Nes op zijn verzoek
eervol ontslag verleend.
Door den Gildeleider werd aan
den Heer J. van Nes op zijn verzoek
ontslag verleend op de
meest eervolle wijze, dit met ingang
van 1 October 1.1.
De Heer Van Nes zal een positie
in het bedrijfsleven aanvaarden.
Ik zeg den Heer Van Nes,
mede namens mijne vakgenooten
hartelijk dank voor de wijze,
waarop hij zijn taak als Vakgroepbestuurder
heeft vervuld
en wensch hem gaarne succes in
zijn nieuwen werkkring.
In de plaats van den Heer Van
Nes werd door den Gildeleider
met de bezigheden van den Vakgroepbestuurder
belast de Heer
C. R. Stoelmann Leysner, dien ik
van harte welkom heet in onze
Vakgroep.
H. J. Kerkmeester,
Vakgroepleider.
STAMNUMMER, SERIENUM-
MER EN KENFORMULE.
Het is maar een weet!
Men kan veilig veronderstellen,
dat in uitgevers- en drukkerskringen
iedereen wel weet, dat
een tijdschrift, indien het althans
bij de Vakgroep is ingeschreven,
op den omslag een nummer
draagt, voorafgegaan door de letters
P of P.V. en afgesloten door
een streepje, waarachter nog een
enkel cijfer staat. Maar of men
ook algemeen van de beteekenis
en de juiste benaming van deze
geheimzinnige code op de hoogte
is, is de vraag, want zelfs tijdschrift-uitgevers
hebben het in
hun correspondentie en gesprekken
over „seriegetallen" en „kennummers",
terwijl een verwarring
met het begrip „Kengetal" van
het Rijksbureau voor de Grafische
Industrie wel tot de grootste
misverstanden aanleiding
geeft en men gedwongen is, tijdroovende
en omslachtige omschrijvingen
te gaan zoeken.
Daarom zij het vergund hier nogmaals
met een enkel woord op te
wijzen. Ieder geregistreerd tijdschrift
draagt een Kenformule,
welke is samengesteld uit het
Stamnummer van den uitgever,
waarin al naar gelang hij beroeps-
dan wel niet-beroepsuitgever
is een P. of een P.V. is opgenomen
(b.v. P. 1028 of P.V.
13

1380) en het Serienummer, het
nummer van ieder tijdschrift van
dien uitgever afzonderlijk. Een
uitgever met stamnummer P. 1028,
die drie tijdschriften laat verschijnen,
plaatst dus op den omslag
respectievelijk de kenformules
P. 1028/1, P. 1028 2 en P.
1028/3.
De inzendplicht
Zooals bekend is, dient bij het
verschijnen van iedere nieuwe aflevering
der, bij onze Vakgroep
ondergebrachte tijdschriften, een
bewijs-exemplaar aan ons Bureau
te worden ingezonden.
In de eerste plaats is deze z.g.
„inzendplicht" in het leven geroepen
ter verkrijging van een
behoorlijk en. recent overzicht
van het tijdschriftenwezen in
Nederland, hetwelk, naast een
kloppende administratie, voor
onze Vakgroep onontbeerlijk is,
wil zij tenminste de belangen der
uitgevers naar behooren kunnen
behartigen.
Verder wordt de inhoud der ingezonden
tijdschriften met zorg
door ons bestudeerd en zijn wij
reeds vele malen in staat geweest
de uitgevers met raadgevingen
en opmerkingen ter zijde te
staan.
Helaas hebben wij moeten constateeren,
dat een, zij het kleine,
categorie uitgevers zich niet aan
de ter zake uitgevaardigde voorschriften
heeft gehouden.
Meestal wordt bij het in gebreke
blijven „vergeten" als verontschuldiging
aangevoerd, zoodat
wij nogmaals met klem er bij U
op aandringen een plaatsje in
Uw adresseersysteem voor de
Vakgroep Tijdschriften in te
ruimen, dit tevens ter voorkoming
van onnoodige correspondentie.
Mocht het uitkomen van Uw
tijdschrift(en) door de een of
andere oorzaak op een later tijdstip
worden gesteld, zoo verzoeken
wij U ons op den datum,
welke normaal als verschijningsdag
zou gelden, van deze frequentie-wijziging
op de hoogte te
stellen, opdat wij hiervan in onze
administratie aanteekening kunnen
maken.
14
EEN KAARTSYSTEEM IS
WAARDELOOS
indien het niet de juiste en
laatste gegevens bevat,
Voor een doelmatige en snelle
functionneering van Uw Vakgroep
is het in Uw eigen belang
een dringende noodzaak, dat U
haar van alle belangrijke veranderingen,
Uw uitgaven, betreffende,
voortdurend op de hoogte
houdt.
Het is gebleken, dat deze kleine
moeite U later veel correspondentie
en zelfs onaangenaamheden
kan besparen!
NOGMAALS:
CONTROLEERT
UW EXPEDITIE
Wij ontvangen nog al te veel tijd*
schriften in dure, papierverslindende
omslagen, vele zelfs met één, twee
of meer cartons versterkt.
Er zij hier nogmaals uitdrukkelijk op
gewezen, dat het gebruik hiervan niet
is toegestaan.
En men controleere zijn voorraad om
na te gaan, of het voorhanden zijnde
materiaal niet op eenigerlei wijze
kan verwerkt worden.
„GOOSWIL"
OF
„GOODWIL"
De schrijver van het artikel „De
„Gooswil"-reclame verkeerd begrepen"
in no. 1 van „De Pers",
gaf in een noot de toelichting:
„Het woord „gooswil" (Oud-
Nederlandsch) wordt in den laatsten
tijd meer en meer gebruikt
ter vervanging van „goodwill".
Ter voorkoming van eenig misverstand
omtrent beide woorden,
hebben wij de meening van Prol.
Dr. Jan de Vries gevraagd, die
het volgende antwoordde:
„Het behoeft geen lang betoog,
dat het woord Goosw*7-reclame
(aangenomen, dat
dit inderdaad zoo luidt) met
goodwill niets te maken
heeft. Natuurlijk is gooswil,
of eigenlijk juister om gooswil,
een in het Nederlandsch
zeer gebruikelijke samentrekking
van de uitdrukking om
godeswil, gelijk ook de goosof
gospenning ontstaan is uit
god(e)spenning".
DE VAKGROEP GAAT VER­
HUIZEN,
Het ligt in de bedoeling, het bureau
van de Vakgroep naar Den
Haag over te brengen, waar niet
alleen de lichamen, waaronder
zij ressorteert (Kultuurkamer en
Persgilde) gevestigd zijn, maar
ook de overheidsinstanties zetelen,
welke het perswezen in Nederland
beheerschen.
Wanneer aan het einde van deze
maand het oude, en voor velen
kan gezegd worden: vertrouwde
huis aan het Damrak wordt verlaten
en de Vakgroep haar intrek
neemt in het gebouw van het
Persgilde in de J. P. Coenstraat
(datum en adres zullen nog nader
worden bekend gemaakt),
dan zullen alle voorwaarden aanwezig
zijn, om zo snel en doelmatig
mogelijk de moeilijkheden
uit den weg te kunnen ruimen,
welke uit de tijdsomstandigheden
en de daaruit weer voortvloeiende
maatregelen en verordeningen
eiken dag opnieuw voor de uitgevers
rijzen; of de richting aan
te geven, waarin een oplossing
van de moeilijkheden moet worden
gezocht.
De Vakgroep zal dan, kortom,
beter dan ooit in staat geacht
worden om haar dienende taak
in het kader van het Persgilde te
vervullen en zij zal zich ook ernstig
ten doel stellen, door het
voortzetten van haar actieve en
nauwgezette behartiging en vertegenwoordiging
van al hetgeen
er aan belangen, wenschen en bezwaren
onder uitgevers en drukkers
van tijdschriften leeft, een
ieders vertrouwen te winnen en
waardig te betoonen.
OPLAGECIJFERS,
Indien U, wanneer U dit leest,
het formulier met de oplagecijfers
van Uw tijdschrift(een) over de
maanden Juli, Augustus en September
nog niet ingevuld aan de
Vakgroep hebt toegezonden, dan
bent U schromelijk in gebreke.
Laat niet de strafbepalingen,
doch het besef van de moeite,
die U Uw eigen Vakgroep veroorzaakt,
een aansporing zijn,
nog heden aan Uw verplichting
in dezen te voldoen.

Vlugger verzending van Periodieken
Wij zijn speciaal ingericht voor het
drukken van periodieken,
hebben een ruime gelegenheid voor postcxpeditie,
terwijl door de ligging van Zeist in
het centrum des lands een snelle postbestelling
en andere expeditie gewaarborgd wordt
DRUKKERIJ UI LONKHUYZEN - ZEIST
MONTAUBANSTRAAT 13 ~ TEL. K 3404/2441
ENVELOPPEN- EN K A N T C O R B O E K E N F A B R I E K
PAPIER- EN SCHRiJFWARENGROOTHANDEL
f
„DE SCHAKEL"
RECLAME-, ADVIES- EN ONTWERPBUREAU
SCHIEKADE 79 TEL. 42500 ROTTERDAM
CORVEYS PAPIERGROOTHANDEL
AMSTERDAM
MET VESTIGINGEN TE
ROTTERDAM - DEN HAAG - GRONINGEN
UTRECHT - ALMELO
Is steeds bereid zooveel mogelijk
voor U te doen naar de omstandigheden
dit toelaten en wacht
gaarne Uw aanvragen.
Een
Vertrouwd
Adres
voor den aankoop
van Grafische Machines
MAG-LACO
Prins Hendrikkade 34
Amsterdam-C.
WIJ VERTEGENWOORDIGEN DE MEEST VOOR­
AANSTAANDE DRUKKERIJ-MACHINEFABRIEKEN
N.V.
DE ARBEIDERSPERS
Afd. Handelsdrukkerij
Speciaal ingericht voor het
drukken van
Periodieken

CLICHES
IN
DRIE EN VIER KLEUREN
ATOTYPIEEN
LIJNCLICHE'S
VOOR BOEK- EN ROTATIEDRUK
IN SPECIAAL PROCÉDÉ
LEVERT
CLICHÉFABRIEK
N.V. DE ARBEIDERSPERS
Modernste speciaal-inrichting
voor het slijpen van
rubberrollen.
Slijpinrichting voor rotatiemessen.
Remaco
9 Afficheering, Film- en Diapositieven-reclame
% Etalages door geheel Nederland
% Bijkantoren in alle belangrijke plaatsen
VRAAGT INLICHTINGEN: HEERENGRACHT 433.
AMSTERDAM — CENTRUM — TEL. 32092 EN 32243
BLADEN
BRANCHES
GRAFICUS:
grafische bedrijven - papierhandel
DE KANTOORBOEKHANDEL:
kantoorboekhandel - bureau-machines
ELECTRA:
electrotechnische bedrijven - radio
POPULAIRE
PERIODIEKEN
DRUKKERIJ
LEVISSON N.V.
WIJ LEVEREN NOG STEEDS UIT VOORRAAD:
Rotatie-inkten,
Matrijzen,
Cylinderbek leeding,
Rotatieband,
Ty po plast,
Clichékit,
alsmede alles voor het clichébedrijf
Rotatie- en zetmachinemonteurs steeds ter beschikking!
Deskundige taxatierapporten voor alle doeleinden
SPRINGER J&MÖU[R?
AMSTERDAM C.
Fabriek en loomaal: WARMOESSTRAAT 2-4-6-8 • Postadres: PRINS HENDRIKKADE 48 • TELEFOON 38786 - 35275
JOURNALISTEN, ATTENTIE!
Ook voor den journalist bevat ons blad lectuur, die voor hem van waarde is, zoals blijkt uit dit proefnummer.
Hij zal dus prijs stellen op geregelde toezending. De abonnementsprijs bedraagt f5.— per jaar, franco per
post toegezonden. Opgave van abonnementen kan geschieden aan het adres van de administratie van
,,De Pers", Hekelveld 15, Amsterdam C.
P 108614. Verantwoordelijk voor het redactioneelé gedeelte van den inhoud: J. Learbuch te ' s=Gravenhage. Verant;
woordelijk voor de advertenties: A. H. hammers te Amsterdam. Uitgever en drukker: N.V. De Arbeiderspers.
Hekelveld 15, Amsterdam. K. 113.