AF Jaarverslag Alamire Foundation 2006
AF Jaarverslag Alamire Foundation 2006
AF Jaarverslag Alamire Foundation 2006
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ALAMIRE FOUNDATION VZW<br />
Internationaal Centrum voor de studie van de muziek in de Lage Landen<br />
Katholieke Universiteit Leuven – Onderzoekseenheid Musicologie<br />
JAARVERSLAG<br />
<strong>2006</strong><br />
Leuven, 2007
Eindredactie: Bruno Bouckaert & Ann Hasendonckx<br />
Afbeelding titelblad: Liedboek Zeghere Van Male (Cambrai, Médiathèque Municipale MS 128, fo. 58)<br />
<strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> vzw<br />
Internationaal Centrum voor de studie van de muziek in de Lage Landen<br />
International Centre for the Study of Music in the Low Countries<br />
Parijsstraat 72B<br />
B-3000 LEUVEN<br />
Tel. +32-(0)16-32 99 60<br />
Fax +32-(0)16-32 99 53<br />
alamire.foundation@arts.kuleuven.be<br />
www.arts.kuleuven.be/alamire
ALAMIRE FOUNDATION vzw - JAARVERSLAG <strong>2006</strong> III<br />
INHOUD<br />
VOORWOORD........................................................................................................... 1<br />
1. ORGANIGRAM (SITUATIE OP 1/6/2007) .......................................................... 3<br />
RAAD VAN BESTUUR ............................................................................................................................................ 3<br />
LEDEN ALGEMENE VERGADERING ........................................................................................................................ 3<br />
DIRECTIE ............................................................................................................................................................. 3<br />
PERSONEELSBEZETTING IN 2007 .......................................................................................................................... 3<br />
2. OPDRACHT ........................................................................................................ 5<br />
3. ACTIVITEITENVERSLAG <strong>2006</strong>.......................................................................... 7<br />
3.1. ONDERZOEKSPROJECTEN ...................................................................................................................... 7<br />
3.1.1. Postdoctoraal onderzoeksproject FWO–Vlaanderen....................................................................................... 7<br />
3.1.2. Doctoraatsonderzoek (Aspirantschap) FWO–Vlaanderen............................................................................. 10<br />
3.1.3. Doctoraatsonderzoek: Het Liedboek van Zeghere van Male (F CA 125-128) ............................................... 14<br />
3.2. PROJECTEN IN OPDRACHT VAN RESONANT VZW.................................................................................... 17<br />
3.2.1. Repertoriëring van muziek in begijnhoven..................................................................................................... 17<br />
3.2.2. Transcriptie en editie...................................................................................................................................... 19<br />
3.3. MONUMENTA FLANDRIAE MUSICA ........................................................................................................ 20<br />
3.4. ONDERWIJSVERSTREKKING.................................................................................................................. 22<br />
3.5. SPECIFIEKE INITIATIEVEN INZAKE ONTSLUITING ..................................................................................... 23<br />
3.5.1. Mozarts tijdgenoten in de Lage Landen: Een bio-bibliografie ........................................................................ 23<br />
3.5.2. Bio-bibliografie van het muziekleven in de Hanzesteden van ontstaan tot ca. 1650 ..................................... 24<br />
3.5.3. Bio-bibliografie “Muziek en de Duitse Orde” .................................................................................................. 25<br />
3.5.4. Verstrekking van wetenschappelijk advies, lezingen voor een breed publiek................................................ 26<br />
3.6. DOCUMENTATIECENTRUM..................................................................................................................... 27<br />
4. ADMINISTRATIEF VERSLAG.......................................................................... 29<br />
RAAD VAN BESTUUR .......................................................................................................................................... 29<br />
DAGELIJKS BESTUUR EN WERKING...................................................................................................................... 29<br />
TOELAGEN EN AANWENDING............................................................................................................................... 29<br />
PERSONEELSBEZETTING IN <strong>2006</strong> ........................................................................................................................ 30<br />
LOGISTIEK ......................................................................................................................................................... 31<br />
5. KRACHTLIJNEN VOOR DE WERKING 2007-2008......................................... 33<br />
5.1. ONDERZOEKSPROJECTEN .................................................................................................................... 33<br />
5.1.1. Postdoctoraal onderzoeksprogramma FWO–Vlaanderen ............................................................................. 33<br />
5.1.2. Doctoraatsonderzoek (Aspirantschap) FWO–Vlaanderen............................................................................. 33<br />
5.1.3. Onderzoeksproject Liedboek Zeghere van Male (FWO–Vlaanderen, Onderzoeksfonds K.U.Leuven) ......... 33<br />
5.2. INTERNATIONALE COLLOQUIA .............................................................................................................. 34<br />
5.3. YEARBOOK OF THE ALAMIRE FOUNDATION ........................................................................................... 34
IV ALAMIRE FOUNDATION vzw - JAARVERSLAG <strong>2006</strong><br />
5.4. ONDERWIJSVERSTREKKING.................................................................................................................. 35<br />
5.5. PROJECTEN IN OPDRACHT VAN RESONANT VZW.................................................................................... 36<br />
5.5.1. Inventarisatie Muziekfonds Sint-Salvator, Brugge ......................................................................................... 36<br />
5.5.2. Handboek Muzikaal Erfgoed.......................................................................................................................... 36<br />
5.6. INITIATIEVEN INZAKE DE ONTSLUITING VAN HET ONDERZOEK VOOR EEN BREED PUBLIEK......................... 37<br />
5.6.1. Bio-bibliografie “Muziek aan de pauselijke kapel”.......................................................................................... 37<br />
5.6.2. Verstrekking van wetenschappelijk advies..................................................................................................... 37<br />
5.7. ONTWIKKELING WEBSITE...................................................................................................................... 38<br />
APPENDIX: BIBLIOGR<strong>AF</strong>IE EN REALISATIES (1991–2007)............................... 39
ALAMIRE FOUNDATION vzw - JAARVERSLAG <strong>2006</strong> 1<br />
VOORWOORD<br />
In <strong>2006</strong> kon de <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> haar vijftiende verjaardag vieren. Daarom wordt in appendix bij dit<br />
jaarverslag een overzicht gebracht van de realisaties van de <strong>Foundation</strong> van 1991 tot op heden. Dit<br />
overzicht omvat de diverse onderzoeksprojecten en mandaten gesteund door het F.W.O.-Vlaanderen,<br />
de K.U.Leuven, de Nationale Bank en Resonant vzw, en geeft een uitstekend beeld van de<br />
onderzoeksactiviteiten die doorheen de jaren werden doorgevoerd. De resultaten van dit onderzoek<br />
werden neergelegd in een reeks van publicaties in internationale tijdschriften met peer review, in<br />
encyclopedieën, repertoria en boeken, en in bijdragen van meer nationale betekenis. De internationale<br />
dimensie van de stichting blijkt eveneens uit bijdragen van haar leden op de belangrijkste<br />
musicologische congressen en al dan niet zelf georganiseerde internationale symposia. Een voorlopig<br />
hoogtepunt daarin was de organisatie in 2002 in Leuven van het vijfjaarlijks wereldcongres van de<br />
International Musicological Society waarvan Board en leden zouden verklaren dat dit het beste<br />
congres ooit was van de IMS. Uit dit overzicht blijkt ook een grote maatschappelijke betrokkenheid,<br />
waartoe elk onderzoek heden ten dage verplicht is, en die door de <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> op<br />
voorbeeldige wijze wordt ingevuld via tentoonstellingen, begeleiding bij concerten etc. Op<br />
onderwijsvlak levert de stichting een bijdrage tot zowel graduaatonderwijs als tot de opleiding van<br />
doctorandi. Het doorheen de jaren door de stichting afgeleverd en internationaal geprezen<br />
onderzoekswerk heeft in hoge mate bijgedragen tot het imago van de K.U.Leuven en haar<br />
musicologie. In <strong>2006</strong> was dat niet anders en onderhavig jaarverslag toont dit ten overvloede.<br />
Bijzondere nadruk lag op Noord-Frankrijk, waar door Bruno Bouckaert, Postdoctoraal onderzoeker bij<br />
het F.W.O.-Vlaanderen, in 2005-<strong>2006</strong> onderzoekswerk en tevens schitterende tentoonstellingen<br />
werden gerealiseerd in Cambrai, Douai en Bailleul van, door de plaatselijke en nationale Franse<br />
musicologische kringen vaak onvermoede en onbekende, middeleeuwse tractaten en koorboeken met<br />
15-16de eeuwse polyfonie. Een eerste overzichtspublicatie, Mémoires du Chant, legt daarvan<br />
getuigenis af.<br />
Aan één van deze schatten, namelijk het Liedboek van de Bruggeling Zeghere Van Male (Cambrai),<br />
wordt door Nele Gabriëls een doctoraatsstudie gewijd. In 2008 vindt in dit verband een internationaal<br />
colloquium plaats dat mogelijk de voorbode wordt van een groot herdenkingsproject te Brugge in 2011<br />
als valorisatie van het onderzoeksproject waar ook Sofie Taes aan meewerkt.<br />
Studie van het gregoriaans is één van de onderzoeksthema’s van de <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> en Pieter<br />
Mannaerts, F.W.O.-Vlaanderen aspirant maakt een doctoraatswerk over het gregoriaans in de in dat<br />
opzicht merkwaardige grensstreek tussen Oost en West, met name de muziek van de kapittelkerk,<br />
destijds kathedraal, van Tongeren.<br />
De merkwaardige Gregoriaanse bibliotheek van musicoloog en informaticus Fred Schneyderberg<br />
(1949-2003) die door de universiteit wordt verworven en die binnenkort, overigens samen met de<br />
<strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong>, in de Centrale Bibliotheek wordt ondergebracht in een voor de verzameling zo<br />
natuurlijk biotoop als het Tabularium, schept het ideale milieu voor verdere studie van het gregoriaans<br />
dat, op uitzonderingen na, sinds geruime tijd niet meer door monastieke en andere kerkelijke<br />
instellingen wordt gekoesterd.<br />
Aan een aantal projecten, o.m. in opdracht van de Vlaamse muziekerfgoedcel Resonant vzw, wordt<br />
gewerkt door competente en toegewijde jongeren als Sofie Taes en Els Vercammen.<br />
Gedurende de voorbije 15 jaar was Prof. Ignace Bossuyt lid van de Raad van Bestuur en de<br />
Algemene Vergadering van de <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> en afgevaardigde van de Academische Overheid<br />
in de vzw. Al die tijd heeft hij voor de <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> zéér veel betekend. Hij was promotor van<br />
ettelijke doctoraatsthesissen en projecten gesteund door het F.W.O.-Vlaanderen, door de Nationale
2 ALAMIRE FOUNDATION vzw - JAARVERSLAG <strong>2006</strong><br />
Bank en de K.U.Leuven. Met zijn grote musicologische eruditie was hij inspirator, hulp en toeverlaat bij<br />
diverse activiteiten van de <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> en haar onderzoekers en een welsprekende<br />
pleitbezorger van haar mensen en hun onderzoek op talloze forums. Prof. Bossuyt gaat thans met<br />
emeritaat en verlaat ook de <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong>. In naam van al haar leden wil ik hem hier dank<br />
zeggen voor zijn enorme bijdrage, in de hoop dat hij ons misschien toch nog wat zal willen bijstaan, zij<br />
het op een wat andere wijze dan voorheen.<br />
Ik dank ook alle medewerkers, met op de eerste plaats Herman Baeten, met Musica, partner van de<br />
K.U.Leuven in de <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> vzw en behoeder van haar financies, Directeur Bruno Bouckaert<br />
evenals de andere leden van de Raad van Bestuur en Algemene Vergadering voor hun toewijding en<br />
daadwerkelijke steun. Ann Hasendonckx, die ons dit jaar vervoegde, dwingt door haar beheers- en<br />
administratieve competenties onze bewondering af.<br />
Het potentieel van de <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> in het musicologisch onderzoek van de muziek van de Lage<br />
Landen met onder meer de recente trend, namelijk de urban musicology is zeer groot. Het is onze<br />
hoop en ons vertrouwen dat zij haar taak in de volgende jaren verder zal kunnen ontplooien in de<br />
schoot van de onderzoekseenheid musicologie tot groter heil van studenten, onderzoekers, en van<br />
deze Universiteit.<br />
Prof. Em. Herman Vanden Berghe,<br />
Voorzitter
ALAMIRE FOUNDATION vzw - JAARVERSLAG <strong>2006</strong> 3<br />
1. ORGANIGRAM (SITUATIE OP 1/6/2007)<br />
RAAD VAN BESTUUR<br />
Voorzitter<br />
Herman VANDEN BERGHE Ere-vice-rector Katholieke Universiteit Leuven<br />
Penningmeester<br />
Herman BAETEN Directeur Musica, Impulscentrum voor muziek vzw<br />
Afgevaardigd bestuurder<br />
Bruno BOUCKAERT Directeur <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> vzw<br />
Postdoctoraal Onderzoeker FWO–Vlaanderen (België)<br />
Lid<br />
Eugeen SCHREURS Directeur Resonant, Centrum voor Vlaams Muzikaal Erfgoed vzw<br />
Deeltijds docent Katholieke Universiteit Leuven<br />
LEDEN ALGEMENE VERGADERING<br />
Herman BAETEN Directeur Musica, Impulscentrum voor muziek vzw<br />
Bruno BOUCKAERT Directeur <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> vzw<br />
Postdoctoraal Onderzoeker FWO–Vlaanderen (België)<br />
Paul TRIO Hoogleraar Katholieke Universiteit Leuven<br />
Eugeen SCHREURS Directeur Resonant, Centrum voor Vlaams Muzikaal Erfgoed vzw<br />
Deeltijds docent Katholieke Universiteit Leuven<br />
Herman VANDEN BERGHE Ere-vice-rector Katholieke Universiteit Leuven<br />
Marc VERVENNE Rector Katholieke Universiteit Leuven<br />
DIRECTIE<br />
Bruno BOUCKAERT Postdoctoraal Onderzoeker FWO–Vlaanderen (België)<br />
PERSONEELSBEZETTING IN 2007<br />
Bruno BOUCKAERT, directeur<br />
Functie: postdoctoraal onderzoeker FWO–Vlaanderen (België)<br />
Omvang mandaat: voltijds<br />
Periode: 01.01.2007 – 31.12.2007 (> 2008)
4 ALAMIRE FOUNDATION vzw - JAARVERSLAG <strong>2006</strong><br />
Nele GABRIELS<br />
Functie: wetenschappelijk medewerker, doctoranda; FWO–Vlaanderen<br />
(België)/Onderzoekfonds K.U.Leuven<br />
Omvang mandaat: voltijds<br />
Periode: 01.01.2007 – 31.12.2007 (> 2009)<br />
Pieter MANNAERTS<br />
Functie: doctorandus; aspirant FWO–Vlaanderen (België)<br />
Omvang mandaat: voltijds<br />
Periode: 01.01.2007 – 31.12.2007 (> 2008)<br />
Sofie TAES<br />
Functie: wetenschappelijk medewerker<br />
Omvang mandaat: 100%<br />
Periode: 01.01.2007 – 31.12.2007 (> 2009)<br />
Ann HASENDONCKX<br />
Functie: administratief medewerker <strong>Alamire</strong> vzw<br />
Omvang mandaat: 50%<br />
Periode: 14.04.2007 – 31.12.2007 (> 2008)
ALAMIRE FOUNDATION vzw - JAARVERSLAG <strong>2006</strong> 5<br />
2. OPDRACHT<br />
De <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong>, Internationaal Centrum voor de Studie van de Muziek in de Lage Landen vzw,<br />
werd in 1991 opgericht als een samenwerkingsverband tussen universiteit en private onderneming,<br />
met name tussen de Onderzoekseenheid Musicologie van de Katholieke Universiteit Leuven aan de<br />
ene kant, en de vzw Musica, Peer (nu Musica, Impulscentrum voor Muziek – Neerpelt) aan de andere<br />
kant.<br />
De <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> stelt zich tot doel musicologisch onderzoek te voeren en te coördineren,<br />
in het bijzonder naar de muziek en het muziekleven in de Lage Landen tijdens het Ancien Régime.<br />
Haar onderzoek spitst zich vooral toe op het ontstaan en de bloei van de Vlaamse polyfonie tijdens de<br />
vijftiende en zestiende eeuw en bestrijkt zo een periode waarin Vlaanderen een leidende rol speelde<br />
in het internationale muziekleven. Daarnaast wil de <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong>, binnen de perken van de<br />
financiële mogelijkheden, een bijdrage leveren om het Vlaams muzikaal erfgoed te inventariseren en<br />
te onderzoeken en tegelijk voor een breder publiek te ontsluiten.<br />
Door nauwe samenwerking met historici, kunsthistorici, liturgisten, linguïsten, professionele musici en<br />
ensembles worden muziekanalyse en uitvoeringspraktijk belicht vanuit een breed historisch, sociaalcultureel,<br />
politiek en economisch perspectief.<br />
De <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> functioneert als een uniek forum op internationaal vlak. Door haar talrijke<br />
samenwerkingsverbanden met prestigieuze onderzoeksinstellingen, alsook door organisatie van en<br />
regelmatige aanwezigheid op belangrijke internationale congressen, creëert zij een continue dialoog<br />
met onderzoekers wereldwijd. Haar onderzoeksresultaten verschijnen in de vorm van kwalitatief<br />
hoogstaande wetenschappelijke monografieën en als artikels in toonaangevende vaktijdschriften,<br />
alsook in de vorm van facsimile-uitgaven en/of moderne kritische edities. In de reeks Yearbook of the<br />
<strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> verschijnen de proceedings van de internationale congressen en colloquia georganiseerd<br />
door de <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong>. In de reeks Monumenta Flandriae Musica wordt een selectie<br />
van unieke Vlaamse muziek uit de periode van de middeleeuwen tot 1800 in moderne kritische editie<br />
uitgegeven. De organisatie van tentoonstellingen en van concerten met befaamde musici en<br />
ensembles, gepaard gaand met de publicatie van zowel gespecialiseerde als hoogvulgariserende<br />
boeken en artikels, verleent aan dit onderzoek een belangrijke maatschappelijke relevantie.
ALAMIRE FOUNDATION vzw – JAARVERSLAG <strong>2006</strong><br />
6
ALAMIRE FOUNDATION vzw - JAARVERSLAG <strong>2006</strong> 7<br />
3. ACTIVITEITENVERSLAG <strong>2006</strong><br />
3.1. ONDERZOEKSPROJECTEN<br />
3.1.1. Postdoctoraal onderzoeksproject FWO–Vlaanderen<br />
Projectomschrijving<br />
Titel<br />
Promotor: Ignace Bossuyt<br />
Projectverantwoordelijke: Bruno Bouckaert<br />
Het meerstemmige religieuze muziekrepertoire uit Noord-Frankrijk van ca. 1370 tot ca. 1550 als normatief<br />
referentiepunt voor het ontstaan en de bloei van de renaissancepolyfonie<br />
[The polyphonic sacred repertory from the North of France c. 1370–1550 as a normative point of<br />
reference for an understanding of the origin and flourishing of renaissance polyphony]<br />
Toelichting<br />
Tijdens het eerste jaar van de derde termijn als postdoctoraal onderzoeker, stond de organisatie van<br />
vier grote wetenschappelijke tentoonstellingen annex internationaal colloquium, publicaties en<br />
valorisatie-initiatieven centraal. Onder de overkoepelende titel Cantus21. Patrimoine musical du Nord<br />
de la France vonden de vier tentoonstellingen van 19 november 2005 tot 18 februari <strong>2006</strong> simultaan<br />
plaats te Cambrai (Maison Falleur/Média-thèque municipale), Douai (Bibliothèque municipale en<br />
Musée de la Chartreuse) en Bailleul (Musée Benoît-De-Puydt). Hierbij werden meer dan 150<br />
schitterende en uiterst kostbare muziekmanuscripten, –drukken en -traktaten, vaak voor het allereerst,<br />
tentoongesteld. De inhoudelijke realisatie werd gestuurd door een internationaal wetenschappelijk<br />
comité bestaande uit prof. Barbara Haggh (University of Maryland), drs. Sandrine Dumont (Université<br />
de Sorbonne-Paris IV) en Bruno Bouckaert. De organisatie was in handen van de vereniging Af<br />
Fugam. Valorisation du Patrimoine Musical Nord/Pas-de-Calais, en werd gerealiseerd in<br />
samenwerking met de hoofdbibliothecarissen en museumdirecties van de genoemde instellingen en<br />
met de steun van zowel stedelijke als departementale overheids-instellingen. In totaal bezochten ca.<br />
8000 bezoekers de tentoonstellingen.<br />
In het eerste luik (Cambrai, Maison Falleur: VOIX DES CATHEDRALES. Le livre de musique: support de la<br />
polyphonie) stond de Noord-Franse renaissancepolyfonie centraal, in het bijzonder de uitzonderlijk<br />
rijke collectie polyfone koorboeken van de Médiathèque municipale te Cambrai (vijftiende/zestiende<br />
eeuw), alsmede een reeks belangwekkende muziektheoretische traktaten (daterend van de negende<br />
tot de zestiende eeuw). Het merendeel van deze manuscripten is afkomstig van de Onze-Lieve-<br />
Vrouwekathedraal van Cambrai; ze weerspiegelen bij uitstek de polyfone muziekpraktijk in één van de<br />
belangrijkste en meest toonaangevende Europese muziekcentra van die tijd. Twee verdere luiken<br />
werden in hoofdzaak gewijd aan gregoriaanse muziekbronnen en liturgische manuscripten (Douai,<br />
Bibliothèque municipale en Musée de la Chartreuse, respectievelijk onder de titel RITUELS:<br />
EXPRESSIONS DE LA VOIX – Le livre de musique: support de la liturgie en ENLUMINURES : HUBERT<br />
CAILLEAU, PEINTRE ENLUMINEUR DE LA 2 E MOITIE DU XVIE SIECLE – La décoration du livre de musique). De<br />
resultaten hiervan lieten toe de polyfonie in een bredere liturgische context te plaatsen. Een laatste<br />
luik (Bailleul, Musée Benoît-de-Puydt: DE L'ARCHÉOLOGIE MUSICALE: EDMOND DE COUSSEMAKER – La<br />
découverte du livre de musique) ten slotte werd gewijd aan Charles Edmond Henri de Coussemaker<br />
(1805–1876), die als eerste de Noord-Franse muziekbronnen inventariseerde en bestudeerde. Hierbij<br />
werd veel aandacht besteed aan zijn uitgebreide privé-collectie (met meer dan 1600 boeken, drukken<br />
en manuscripten) en de manier waarop een groot deel hiervan terecht kwam in de collecties van de<br />
Brusselse Koninklijke Bibliotheek en de bibliotheek van het Koninklijk Conservatorium Brussel. Ook dit<br />
luik was grotendeels gebaseerd op onderzoek gerealiseerd in het kader van dit postdoctoraal<br />
mandaat. Iedere tentoonstelling werd voorzien van uitgebreide fiches d’aide à la visite.
8 ALAMIRE FOUNDATION vzw - JAARVERSLAG <strong>2006</strong><br />
Om de internationale dimensie van dit tentoonstellingsproject kracht bij te zetten en andere vorsers te<br />
betrekken bij de musicologische studie van het uitzonderlijk rijke Noord-Franse muzikale erfgoed (en<br />
de publicaties dienaangaande, cf. infra), organiseerde Bruno Bouckaert onder de titel Ars musica<br />
septentrionalis. De l’historiographie à la valorisation du patrimoine musical een hoogstaand<br />
internationaal colloquium in samenwerking met de Université de Sorbonne-Paris IV (prof. Frédéric<br />
Billiet) (Cambrai-Douai, 24-26 november 2005). Negentien internationale vorsers (onder meer van de<br />
universiteiten van California, Kopenhagen, Minnesota, Southhampton, Tours, Glasgow, etc.) droegen<br />
bij met papers die aansloten bij de thematieken van de tentoonstellingen. Bruno Bouckaert was zowel<br />
lid van het wetenschappelijk als organisatiecomité en zat de sessie Polyphonie et institutions dans la<br />
France septentrionale voor, waarin onder meer nieuwe onderzoeksresultaten over Josquin Des Prez<br />
werden voorgesteld door prof. Herbert Kellman (University of Illinois) en Bouckaert (m.n. over de<br />
opleiding en aanwezigheid van de componist te Cambrai tijdens de vijftiende eeuw). In een andere<br />
sessie werden de resultaten gepresenteerd van het onderzoek naar de privé-collectie en het belang<br />
van de musicograaf Edmond de Coussemaker (in samenwerking met Dr. Johan Eeckeloo,<br />
bibliothecaris van de Brusselse Conservatoriumbibliotheek). De acta van het colloquium worden in<br />
2008 gepubliceerd te Parijs (PUPS).<br />
Als belangrijkste resultaat van deze projecten werd in <strong>2006</strong> gewerkt aan een omstandige monografie<br />
(verschenen in 2007). Onder de titel Mémoires du chant. Le livre de musique d’Isidore de Séville à<br />
Edmond de Coussemaker worden meer dan 150 bijzonder significante manuscripten, drukken,<br />
traktaten en archivalia uit de Noord-Franse bibliotheken en archieven gedetailleerd beschreven<br />
(codicologisch, inhoudelijk) en voorzien van een wetenschappelijk commentaar. Bruno Bouckaert<br />
stelde hiervoor een internationaal team van veertien auteurs samen en nam de hoofd- en eindredactie<br />
waar (gesteund door een internationaal leescomité voor de beoordeling van de artikelen).<br />
Aan de genoemde tentoonstellingen werd tevens een reeks valorisatie-initiatieven gekoppeld om de<br />
onderzoeksresultaten voor een zo breed mogelijk publiek te ontsluiten. Vooreerst werden vier<br />
kwalitatief hoogstaande concerten georganiseerd waarbij de muziek bewaard in Noord-Franse<br />
archieven voor het eerst sinds eeuwen opnieuw tot klinken werd gebracht (te Amiens, Douai,<br />
Cambrai/Lille en Bailleul). Voor het concert van de Capilla flamenca en het Ensemble Psallentes<br />
(Festival des Cathédrales de Picardie) werd een programma samengesteld met werk van de Vlaamse<br />
polyfonist Georges de la Hèle uit een Antwerpse muziekdruk waarvan slechts enkele exemplaren zijn<br />
overgeleverd (onder meer in de muziekcollectie van Cambrai) en gregoriaanse gezangen uit de<br />
liturgische manuscripten van de bisschopsstad (onder meer uit het zestiende-eeuwse Graduale van<br />
Philippe de Croÿ). Tevens vonden wekelijks lezingen voor een breed publiek plaats. Bruno Bouckaert<br />
droeg bij tot deze reeks met een lezing over Guillaume Du Fay en de vijftiende-eeuwse<br />
muziekhandschrfiten uit Cambrai (te Cambrai) en over Edmond de Coussemaker (te Bailleul). Met<br />
talloze rondleidingen voor onder meer de studenten en medewerkers van de Afdeling Musicologie van<br />
de K.U.Leuven en de Université de Sorbonne-Paris IV werden de resultaten van deze projecten<br />
toegelicht voor een publiek van musicologen in opleiding.<br />
Tijdschema<br />
aanvang eerste mandaat als postdoctoraal onderzoeker FWO–Vlaanderen: 1 oktober 1999<br />
aanvang tweede mandaat als postdoctoraal onderzoeker FWO–Vlaanderen: 1 oktober 2002<br />
(tot 30 september 2005)<br />
aanvang derde mandaat als postdoctoraal onderzoeker FWO–Vlaanderen: 1 oktober 2005 (tot<br />
30 september 2008)<br />
Publicaties en realisaties in <strong>2006</strong>-2007 (zie ook Bibliografie <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> 1991-<br />
2007)<br />
B. Bouckaert (ed.), Mémoires du chant. Le livre de musique d’Isidore de Séville à Edmond de<br />
Coussemaker, Neerpelt - Lille, 2007, 240 pp.<br />
B. Bouckaert, La committenza musicale nelle chiese collegiate e parrocchiali di Ghent fra<br />
tardo medioeve e prima epoca moderna, in D. BRYANT en E. QUARANTA (eds),
ALAMIRE FOUNDATION vzw - JAARVERSLAG <strong>2006</strong> 9<br />
Produzione, circolazione e consume. Consuetudine e quotidianità della polifonia sacra nelle<br />
chiese monastiche e parrocchiali dal tardo medioeve alla fine degli antichi regimi, (Quaderni<br />
di Musica e Storia, 5), Venetië, <strong>2006</strong>, pp. 333-354.<br />
B. Bouckaert & E. Schreurs (edd.), Brussel, Koninklijke Bibliotheek, MS II 270: Collectie<br />
Middelnederlandse en Latijnse geestelijke liederen / Collection of Middle Dutch and Latin<br />
Sacred Songs (ca. 1500), (Monumenta Flandriae Musica, 7), Leuven - Neerpelt, 2005. XLV +<br />
132 pp.<br />
B. Bouckaert, Nigra sum sed formosa. Polyphonies et monodies dédiées à la Vierge Marie au<br />
XVI siècle, in XVIIIème Festival des Cathédrales de Picardie, Amiens, 2005, pp. 59-60.<br />
B. Bouckaert, Chants marials du XVIe siècle de Flandre et de Picardie,<br />
programmasamenstelling en introductie van het concert door de Capilla Flamenca en<br />
Psallentes in het kader van het Festival des cathédrales de Picardie, Amiens, 20 september,<br />
2005.<br />
B. Bouckaert & J. Eeckeloo, The acquisition of books and manuscripts from the private<br />
collection of Edmond de Coussemaker by the Brussels Royal Library and Royal<br />
Conservatoire, paper voorgesteld op het internationaal colloquium Ars musica<br />
septentrionalis. De l’historiographie à la valorisation du patrimoine musical, Université de<br />
Sorbonne – Paris IV en Ad Fugam, Cambrai-Douai, 24-26 november 2005.<br />
Cantus 21. Patrimoine musical du Nord de la France, reeks van vier simultane<br />
tentoonstellingen in Cambrai, Maison Falleur (VOIX DES CATHEDRALES. Le livre de musique:<br />
support de la polyphonie); Douai, Bibliothèque municipale (RITUELS: EXPRESSIONS DE LA VOIX -<br />
Le livre de musique: support de la liturgie); Douai, Musée de la Chartreuse (ENLUMINURES :<br />
HUBERT CAILLEAU, PEINTRE ENLUMINEUR DE LA 2E MOITIÉ DU XVIE SIÈCLE - La décoration du livre<br />
de musique) en Bailleul, Musée Benoît-De-Puydt (DE L'ARCHÉOLOGIE MUSICALE: EDMOND DE<br />
COUSSEMAKER (1805-1876) - La découverte du livre de musique). Gerealiseerd in<br />
samenwerking met en in opdracht van Association Ad Fugam, 19 november 2005 – 18<br />
februari <strong>2006</strong>.<br />
B. Bouckaert, Salve Brabantia. Muziek uit de hoogtijdagen van het hertogdom,<br />
programmatekst van het concert door Capilla Flamenca, Cappella Pratensis, La Caccia<br />
georganiseerd door Heronimis Bosch Art Center, ‘s-Hertogenbosch, 7 september <strong>2006</strong>.<br />
B. Bouckaert, Le patrimoine musical médiéval du Nord de la France (Flandres françaises),<br />
paper in het kader van de studiedag van Réseau des médiévistes belge de langue française<br />
(groupe du contact FNRS). Quinzième journée d’études, Brussel, 29 april <strong>2006</strong>.
10 ALAMIRE FOUNDATION vzw - JAARVERSLAG <strong>2006</strong><br />
3.1.2. Doctoraatsonderzoek (Aspirantschap) FWO–Vlaanderen<br />
Projectomschrijving<br />
Titel<br />
Promotor: Eugeen Schreurs<br />
Co-promotor:<br />
Projectverantwoordelijke:<br />
Barbara Haggh<br />
Pieter Mannaerts<br />
Het gregoriaans van de seculiere clerus in de Lage Landen: muziek en liturgie aan de collegiale Onze-<br />
Lieve-Vrouwekerk in Tongeren (14 de -15 de eeuw)<br />
[The Chant of the Secular Clergy in the Low Countries: Music and Liturgy at the Collegiate Church in<br />
Tongeren (14th-15th C.)]<br />
Vorderingstaat van het onderzoek<br />
Inleiding<br />
Toen op 31 mei 1240 begonnen werd met de bouw van de gotische Onze-Lieve-Vrouwkerk in<br />
Tongeren, was het christendom al 900 jaar in de stad en de regio aanwezig. Hoewel de voormalige<br />
bisschopszetel was verhuisd naar Maastricht en vervolgens naar Luik, bleven Tongeren en diegenen<br />
die haar geschiedenis schreven, zich bewust van haar eigen identiteit. Geen sinecure, aangezien<br />
Tongeren zich zowel cultureel als politiek in een grensgebied bevond. De Nederlandse, Franse en<br />
Duitse talen en culturen waren nooit veraf, de artistieke invloeden van de Maaslandse en Rijnlandse<br />
kunst duidelijk aanwezig. Politiek en religieus behoorde Tongeren tot het (prins)bisdom Luik, maar lag<br />
het toch in de nabijheid van het hertogdom Brabant en het Duitse Keizerrijk. Tongeren blijkt een waar<br />
kruispunt van invloeden, en dat geldt niet minder op het muzikale vlak.<br />
De structuur die wordt aangehouden is zo adequaat mogelijk afgestemd op de inhoud van het<br />
onderzoek:<br />
1. productie en inhoud van de handschriften<br />
2. muzikaal repertoire in zijn liturgische context (mis, officie, processies)<br />
3. muziektechnische aspecten (notatie, melodie, modaliteit, polyfonie, uitvoeringspraxis)<br />
4. appendix: inventaris van de handschriften<br />
De invloed van deken Radulphus de Rivo wordt telkens in relatie tot de respectievelijke repertoires<br />
besproken, om zodoende een sterkere thematische coherentie per deel te bereiken.<br />
1. Productie en inhoud van de handschriften<br />
Alle handschriften werden bestudeerd in functie van chronologie, structuur en inhoud. Tijdens dit<br />
onderzoek kwam naar boven dat een aantal van de oudste teksthandschriften eveneens<br />
muzieknotatie bevat. Zo bevatten de beide evangeliaria (tiende en twaalfde eeuw, olim LXXXIV en<br />
LXXXV) ‘litterae significativae’ in de passieverhalen van de synoptische evangelies, het vroegst<br />
bekende type ‘richtlijn’ voor de uitvoering in de liturgie. Verder bleek een handschrift met homeliën en<br />
sermoenen (hs. 65) muziek te bevatten, met name de gregoriaanse zetting van de Lamentaties van<br />
Jeremia, bestemd voor de paaswake. In dezelfde onderzoeksfase werden twee verloren gewaande<br />
handschriften (een processionale en een collectarius, olim XXI en XXII) herontdekt; een beschrijving<br />
van deze handschriften werd ook in de bronnenbeschrijving geïntegreerd.<br />
Verder werd, buiten het bestek van de uit Tongeren afkomstige bronnen, een werkrepertorium<br />
aangelegd van liturgische en muziekhandschriften die als vergelijkingsmateriaal functioneren voor het
ALAMIRE FOUNDATION vzw - JAARVERSLAG <strong>2006</strong> 11<br />
Tongerse repertoire. Deze bronnen zijn voornamelijk afkomstig uit (kapittel)kerken in het bisdom Luik<br />
en belangrijke centra in de regio (Luik, Maastricht, Stavelot, verder ook Keulen, Aken en Trier).<br />
Onder deze buitenlandse bronnen werd opnieuw een aantal handschriften aangetroffen die met<br />
wisselende graad van waarschijnlijkheid aan Tongeren kunnen worden toegeschreven. Deze<br />
handschriften moeten nog in detail worden beschreven.<br />
In juli <strong>2006</strong> verscheen inmiddels een gecontextualiseerde inventaris. De publicatie beschrijft opbouw<br />
en inhoud van de handschriften van de Onze-Lieve-Vrouwekerk, en biedt verder een beknopt<br />
overzicht van Tongerse handschriften die elders worden bewaard en een uitvoerige beschrijving van<br />
de muziekfragmenten in het Tongerse stadsarchief. De handschriftfragmenten zijn van belang voor<br />
het onderzoek omdat ze de oudste laag van het gregoriaans in de regio vertegenwoordigen, zowel<br />
wat muziekpaleografie als repertoire betreft.<br />
2. Muzikaal repertoire in liturgische context<br />
Methodologisch beoogt de repertoirestudie twee benaderingen met elkaar te verzoenen: enerzijds<br />
wordt het muzikale repertoire bestudeerd vanuit de liturgische en historische context (liturgische<br />
voorschriften, studie van archiefdocumenten), anderzijds draagt voornamelijk de muzikale analyse<br />
van het materiaal bij tot een betere situering van het repertoire en laat deze een gedetailleerde<br />
vergelijking met andere bronnen toe.<br />
Vooral het repertoire ter ere van (lokale, regionale, internationale) heiligen werd reeds grondig<br />
bestudeerd. Met name de officies of historiae werden onder de loep genomen. In eerste instantie<br />
werden de officies in de bronnen onderzocht op hun ‘universeel’ (in heel Europa verspreid) of<br />
regionaal/lokaal karakter. Daarnaast werd ook de Tongerse liturgische kalender gescreend op lokale<br />
en regionale heiligen. Voor de officies die niet in muzikale vorm werden overgeleverd, werd<br />
nagegaan of, en hoe, ze kunnen worden gereconstrueerd; de handschriften 37 en 68 bleken de<br />
meest betrouwbare bronnen voor de reconstructie. Van het officie voor Maternus, de eerste bisschop<br />
van Tongeren, werd reeds de verspreiding onderzocht. De heiligenofficies die in muzikale gedaante<br />
bewaard bleven werden aan een analyse van tekst en muziek onderworpen. Deze analyse leverde<br />
gegevens op omtrent datering en type van de officies. Het is duidelijk dat de officies overwegend tot<br />
het latere (na 1100) gecomponeerde repertoire behoren. Dit werd aan het licht gebracht door een<br />
analyse van bepalende parameters als berijmde poëzie, modale ordening, het gebruik van<br />
standaardmelodieën van de responsoriumverzen, de modale structuur en de aanwezigheid van<br />
‘Gallicaanse’ cadenzen. In een aantal officies komen ook prosulae voor (bv. Nicolaus-officie).<br />
Wat betreft het misrepertoire werd onderzoek verricht naar die categorieën van gezangen die de<br />
belangrijkste getuigen zijn voor de specificiteit van het muzikale repertoire. Meer bepaald gaat het om<br />
de sequentiae en de alleluia’s, waarbij niet enkel het voorkomen van elk individueel gezang, maar<br />
ook hun schikking over het liturgisch jaar doorslaggevend is voor verdere vergelijking met het<br />
repertoire uit de regio rond Luik.<br />
3. Muziektechnische aspecten<br />
Qua muziekpaleografie worden twee verschillende fasen bestudeerd, met name de periodes voor en<br />
na 1300. De studie van de laatstgenoemde periode is afgerond, met die van de eerste fase is een<br />
begin gemaakt. Nu reeds is duidelijk dat minstens een deel van deze oudste muzieknotaties uit de<br />
Tongerse regio (fragmenten bewaard in het Tongerse stadsarchief en de Koninklijke Bibliotheek van<br />
Den Haag) de karakteristieken vertoont van de ‘Lage Landen-notatie’ zoals gedefinieerd door Ike de<br />
Loos (1996). Het betreft met andere woorden een type contactneumen dat de sporen draagt van de<br />
invloed van zowel Franse als Duitse notatietypes. De studie van de latere notaties (vanaf de<br />
dertiende eeuw), zoals ze voorkomen in de geïnventariseerde handschriften, heeft uitgewezen dat<br />
zowel de gotische of ‘hoefnagel’notatie als de kwadraatnotatie (resp. Duitse en Franse notatiewijzen)<br />
naast elkaar werden gebruikt in nagenoeg contemporaine handschriften (het graduale uit 1392 of<br />
1395, de antifonaria uit 1390 of 1391). De resultaten van de muziekpaleografische studie zal dus in<br />
beide periodes dezelfde stelling schragen, namelijk dat de muzieknotatie in Tongeren zich continu op<br />
de grens tussen twee invloedssferen heeft bewogen. Bronnen uit Luik en Aken bevestigen deze<br />
stelling.<br />
Het vieux fonds gregoriaans wordt traditioneel in twee grote categorieën ingedeeld, te weten een<br />
‘westelijk’ en een ‘oostelijk’ ‘dialect – deze opsplitsing wordt gerelateerd aan de opdeling van het
12 ALAMIRE FOUNDATION vzw - JAARVERSLAG <strong>2006</strong><br />
Karolingische rijk na 843. Uit onderzoek van het melodische karakter van de gezangen werd<br />
vastgesteld dat de gezangen in Tongeren voornamelijk tot het ‘Germaanse’ of ‘oostelijke’ dialect<br />
behoren. De impact van deze varianten lijkt echter logischerwijs voornamelijk beperkt tot de<br />
gezangen in de derde en achtste modus, met een sterke dominantie van c (t.o.v. b) als repercussa.<br />
Hierin verschilt Tongeren echter niet van religieuze centra uit de regio. Wel lijkt Tongeren gebruik te<br />
maken van een aantal specifieke psalmtonen, die elders niet voorkomen. Voorlopig werden enkel in<br />
Aken overeenkomstige formules aangetroffen.<br />
In de handschriften werd relatief weinig polyfonie gevonden die ook gerelateerd is aan het<br />
gregoriaans in de bronnen: de zes polyfone missen in hs. 56 bijvoorbeeld zijn gemodelleerd naar<br />
Franse chansons, niet naar gregoriaanse modellen. Wel is er het motet Gaudens exulta van H.Battre<br />
dat werd gecomponeerd ter ere van Ciney (bisdom Luik), waar Maternus werd vereerd omwille van<br />
zijn legendarische stichting van de kapittelkerk. Een concrete band met het Maternusofficie of met<br />
Tongeren werd echter nog niet vastgesteld. Van groot belang zijn de drie polyfone werken die<br />
rechtstreeks in verband staan met de gregoriaanse processiegezangen in het reeds vernoemde<br />
handschrift olim XXI. Twee van de werken zijn opmerkelijk wat de uitvoeringspraktijk aangaat, doordat<br />
ze een ongebruikelijke variant van de alternatimpraxis vertegenwoordigen, waarin de even in plaats<br />
van de oneven verzen polyfoon zijn gezet.<br />
Implementatie in het lopend nationaal en internationaal onderzoek<br />
Uitvoerige wetenschappelijke contacten werden onderhouden met specialisten als Barbara Haggh<br />
(Maryland), Michel Huglo (Maryland), Nils Holger Petersen (Kopenhagen), Erik Drigsdahl<br />
(Kopenhagen), Ike de Loos (Utrecht), Susan Boynton (Columbia), David Eben (Praag), Catherine<br />
Saucier (Chicago) en Jean-Luc Deuffic (Saint-Denis). Contacten met Jennifer Bloxam (Williams<br />
College, Mass.), David Hiley (Regensburg), Michael McGrade (Brandeis, Mass.) en Eric Rice<br />
(Connecticut) zijn gepland. In juli 2005 werden de eerste resultaten van het onderzoek gepresenteerd<br />
op een symposium in Tongeren en de internationale Medieval and Renaissance Music Conference in<br />
Tours.<br />
In <strong>2006</strong> werden op de Medieval and Renaissance Music Conference in Cambridge nieuwe resultaten<br />
gepresenteerd, waar de oudste bronnen voor het Corpus Christi-officie, en de gezangen voor<br />
Maternus, Servatius, en Conceptio BMV ruime aandacht kregen.<br />
Tijdschema<br />
aanvang mandaat als Aspirant FWO–Vlaanderen: 1 oktober 2004 (> 2008)<br />
Publicaties en realisaties in <strong>2006</strong>-2007 (zie ook Bibliografie <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> 1991-<br />
2007)<br />
Editor van boeken<br />
• P. Mannaerts (ed.), Beghinae in cantu instructae. Bronnenstudies en repertorium van muziek<br />
in Vlaamse begijnhoven, (Epitôme musical), Turnhout, 2007. (verschijnt eind 2007)<br />
• P. Mannaerts (ed.), Cantus Tungrensis. Inventaris van middeleeuws muzikaal erfgoed uit<br />
Tongeren en omgeving, Neerpelt, <strong>2006</strong>.<br />
Publicaties in tijdschriften of boeken met leescomité<br />
• ‘The Neumes of Adelmans’ Armonice facultatis in the Copenhagen Manuscript (Gl. Kgl. S. n°<br />
1905)’, in [Adelman of Liège, Opera Omnia], ed. Hans Geybels, Leuven-Parijs-Dudley<br />
(Mass.): Peeters, 2007. (ter perse)<br />
• ‘Een niet te verwaarlozen voetnoot in de muziekgeschiedenis: marginalia in het Tongerse<br />
graduale (B-TOolv 57, eind 14 de eeuw)’, Anne-Marie Scheepers, Tussen brand en revolutie.<br />
Het kapittel en de collegiale kerk van Onze-Lieve-Vrouw te Tongeren 1677-1797, Tongeren,<br />
2007. (verschijnt in 2007)
ALAMIRE FOUNDATION vzw - JAARVERSLAG <strong>2006</strong> 13<br />
• ‘Muziek en muziektheorie in handschriften uit Ten Duinen en Ter Doest’, in Novi Monasterii, 6,<br />
2007, 3-20.<br />
• ‘Verknipte manuscripten. Brugse almanakken gebonden in fragmenten van laatmiddeleeuwse<br />
muziekhandschriften’, Elke dag wijzer. Brugse almanakken van de 16de tot de 19de eeuw, ed.<br />
Ludo Vandamme, Brugge: Openbare Bibliotheek, <strong>2006</strong>, 47-49.<br />
Publicaties in tijdschriften of boeken zonder leescomité<br />
• [met E. Schreurs], ‘Een duik in het klinkende verleden van een middeleeuwse stad: Cantus<br />
Tungrensis’, Erfwoord, 44, november <strong>2006</strong>, 26-27.<br />
• [met H. Vanden Abeele], ‘L’office de la Trinité: musique liégeoise, sources gantoises’/’The<br />
Office of the Trinity: Music from Liège with its sourcs in Ghent’/’Het Trinitas-officie: Luikse<br />
muziek in Gentse bronnen’/’Das ‘Trinitatis Officium’: Musik aus Lüttich, Genter Quellen’,<br />
Etienne de Liège (ca. 850-920) In festo sanctissimae trinitatis’, [CD-booklet] Psallentes o.l.v.<br />
Hendrik Vanden Abeele, Ricercar 249, <strong>2006</strong>.<br />
• ‘Luikse componisten, Europese faam’, Programmaboek bij het concert van het Ensemble<br />
Pierre Robert, Brussel, Paleis voor Schone Kunsten, 6 februari <strong>2006</strong>.<br />
Abstracts van lezingen<br />
• ‘Gallican legacies – The Chant Research of Fred Schneyderberg’, lezing op de 13de Cantus<br />
Planus Meeting, Niederaltaich, 30 augustus <strong>2006</strong>.<br />
• ‘In divino officio est a novitatibus omnimode abstinendum’ – Radulph de Rivo and Saints’<br />
Historiae from Tongeren’, lezing op de Medieval and Renaissance Conference, Cambridge,<br />
20 juli <strong>2006</strong>.<br />
Andere publicaties<br />
De andere publicaties die tot stand kwamen in de afgelopen maanden, zijn alle te relateren aan de<br />
onderzoeksvragen die in het doctoraatsonderzoek behandeld worden. Een aantal artikels behandelt<br />
relevant repertoire: officiegezangen (Begga, Drievuldigheid), de marginalia in een Tongers graduale;<br />
in enkele andere (aanvaarde) publicaties (over de hymne Armonice facultatis van Adelman van Luik,<br />
muziekhandschriften in Ten Duinen en Ter Doest, fragmenten uit Brugge) werden onder meer<br />
muziekpaleografische kwesties behandeld.
14 ALAMIRE FOUNDATION vzw - JAARVERSLAG <strong>2006</strong><br />
3.1.3. Doctoraatsonderzoek: Het Liedboek van Zeghere van Male (F CA 125-<br />
128)<br />
Projectomschrijving<br />
Titel<br />
Promotor: Ignace Bossuyt<br />
Co-promotoren: Eugeen Schreurs<br />
Bruno Bouckaert<br />
Projectcoördinator en<br />
medewerker:<br />
Nele Gabriëls<br />
Projectmedewerker: Sofie Taes<br />
Het liedboek van Zeghere van Male (Cambrai, Médiathèque Municipale MSS 125-8): Onderzoek naar<br />
inhoud, vorm en betekenis van een uitzonderlijk muziekhandschrift met polyfonie binnen de<br />
‘Townscape – Soundscape’ van Renaissancistisch Brugge<br />
[The Partbooks of Zeghere van Male (Cambrai, Médiathèque Municipale MSS 125-8): Study of<br />
Content, Form and Meaning of an extraordinary Music Manuscript within the ‘Townscape –<br />
Soundscape’ of Renaissance Bruges]<br />
Dit project is mogelijk dankzij de financiële steun van het Onderzoeksfonds K.U.Leuven en het<br />
F.W.O.-Vlaanderen.<br />
Inleiding<br />
Dankzij de aanduiding van bestemmeling (Zeghere van Male, handelaar), plaats (Brugge) en jaartal<br />
(1542) op de titelpagina, is het manuscript Cambrai, Médiathèque Municipale MSS 125-128 eenduidig<br />
te situeren in de Brugse context. Hoewel ook de ontstaansgeschiedenis, de overlevering en de<br />
samenstelling van het manuscript grondig bestudeerd worden, biedt de duidelijke situering van het<br />
manuscript de kans om de aandacht primair te richten op de concrete, stedelijke context enerzijds en<br />
de muzikale inhoud anderzijds.<br />
Vorderingsstaat van het onderzoek<br />
1. Bronnenonderzoek<br />
Het onderzoek van het manuscript an sich richt zich op paleografische en codicologische aspecten<br />
enerzijds en de ontstaans- en overleveringsgeschiedenis anderzijds.<br />
Allereerst werkte N. Gabriëls zich in de disciplines van paleografie en codicologie in aan de hand van<br />
diverse voorbeeldstudies en literatuur. Een databank werd ontwikkeld voor een paleografische<br />
detailbeschrijving van het liedboek per pagina, waarbij eveneens aandacht geschonken wordt aan het<br />
gebruik van diverse verschijningsvormen van muziekspecifieke tekens (o.a. iterumteken, mensuratietekens),<br />
aan eventuele correcties in het manuscript en aan de verluchtingen. Deze beschrijving dient<br />
in 2007 afgewerkt te worden, maar nu al kunnen we vermoeden dat composities nadien werden<br />
toegevoegd (cf. een wat sneller handschrift, slordiger want krap notenbeeld) of dat teksten in een<br />
tweede fase werden aangevuld (cf. incipit in groter en kalligrafischer handschrift dan het verder<br />
verloop van de tekst). Een codicologische studie van de bron dient in Cambrai te gebeuren (gepland:<br />
eind 2007 / begin 2008).
ALAMIRE FOUNDATION vzw - JAARVERSLAG <strong>2006</strong> 15<br />
Het onderzoek naar de ontstaansgeschiedenis van CambraiBM 125-8 zal in grote mate steunen op<br />
het paleografische en codicologische onderzoek enerzijds en op het comparatieve<br />
concordantieonderzoek en archiefwerk (cf. infra) anderzijds. Het wordt bijgevolg in een later stadium<br />
uitgevoerd. Ondertussen werden diverse archieffondsen doorgenomen m.b.t. de<br />
overleveringsgeschiedenis en de vraag naar de weg die het manuscript aflegde tussen Brugge in<br />
1542 en de Abbaye de St-Sépulcre te Cambrai vóór de inbeslagneming van goederen en archieven in<br />
1792. In een eerste fase bood Zeghere van Male het vertrekpunt: Staten van Goed van de verwante<br />
families van Male, Haghe, Steelandt en Crocquet en enkele 18 de -eeuwse catalogi van<br />
boekenverkopen maken geen expliciete vermelding van muziekmanuscripten. Ook het archief van de<br />
Abbaye de St-Sépulcre (grotendeels in Archives Departementale du Nord, Lille; enkele stukken in<br />
Médiathèque Municipale te Cambrai) gaf niet prijs hoe de manuscripten daar terechtkwamen.<br />
Instellingen verbonden met St-Sépulchre dienen nog onderzocht te worden.<br />
2. Context<br />
Om de vraag naar de verankering van het manuscript in de Brugse context te beantwoorden, is men<br />
in de eerste plaats aangewezen op archiefwerk. Het onderzoek beoogt een dwarsdoorsnede te maken<br />
van het muziekleven in Brugge c. 1540. Archieffondsen van de diverse instellingen (kerken, kloosters,<br />
stad, gilden, ambachten en broederschappen) worden gericht bestudeerd. Voor de kerken werd een<br />
voorlopige selectie gemaakt van te bekijken stukken a.d.h.v. de beschikbare inventarissen van de<br />
collecties in Rijksarchief Brugge, Stadsarchief Brugge en Bisschoppelijk Archief Brugge. Het fonds<br />
Oud Kerkarchief St-Walburga (RAB) diende als instap en werd afgerond, dat van de St-Jacobskerk<br />
(waar Zeghere van Male later actief zou zijn) aangevat. Specifieke aandacht ging hierbij uit naar<br />
liturgische bijzonderheden, fundaties, specifieke gebeurtenissen (vb. processies), mogelijke<br />
aanwezigheid van musici en boekenbezit.<br />
3. Muzikale inhoud<br />
Het repertoire in CambraiBM 125-8 wordt vanuit verschillende invalshoeken bekeken. Allereerst zal<br />
een comparatief concordantieonderzoek licht werpen op de mogelijke relaties met andere<br />
handschriftelijke en gedrukte bronnen en met de Europese context. Om de concordantiegegevens te<br />
verzamelen werd i.s.m. de Dienst Informatieverwerking Letteren (K.U.Leuven) een databank<br />
ontwikkeld die basisgegevens bevat omtrent elke compositie in het liedboek en de concordante<br />
bronnen. Sofie Taes rondde een eerste fase af waarin gegevens op basis van encyclopedia,<br />
repertoria, opera omnia etc. verzameld werden. Deze gegevens worden in 2007 verfijnd en zijn de<br />
basis voor het comparatief onderzoek.<br />
Ten tweede dient de muziek in verband gebracht te worden met het locale en regionale muziekleven.<br />
Het Liedboek bevat diverse unica en werk van vermoedelijk lokale componisten. Basis voor dit aspect<br />
van het onderzoek is het archiefwerk (cf. supra voor een stand van zaken) in combinatie met<br />
repertoireonderzoek.<br />
Bij dit alles zijn goede transcripties onontbeerlijk. Een sjabloon en richtlijnen werden opgesteld en de<br />
eerste transcripties gemaakt. Er werd geopteerd om in een eerste fase ‘diplomatische’ transcripties te<br />
maken die volledig trouw blijven aan de bron en die een efficiënt instrument zullen zijn bij het<br />
comparatief concordantieonderzoek. In een latere fase kunnen de diplomatische transcripties<br />
uitgewerkt worden tot versies die geschikt zijn voor uitvoering, met aandacht voor correctie van fouten,<br />
tekstplaatsing en ficta.<br />
Buitenlandse verblijven, contacten<br />
Bezoek aan de Médiathèque Municipale (Cambrai), Archives départementale du Nord (Lille),<br />
Universiteit Utrecht en diverse werkverblijven aan de British Library (Londen).<br />
Bijwonen (N. Gabriëls) van het colloquium Non Finito: Notions of the ‘Unfinished’ in Music, Art and<br />
Intellectual History (Warburg Institute, London, 19-20 May <strong>2006</strong>)<br />
Contacten met o.m. onderzoekers Eric Jas (Universiteit Utrecht), Véronique Roelvynck (Universiteit<br />
Utrecht) en Bonnie Blackburn (Oxford); historici Noël Geirnaert (Stadsarchief Brugge), Ludo<br />
Vandamme (Openbare Bibliotheek Brugge) en Alfons Dewitte (Brugge); Illuminare (Jan Vander Stock,<br />
Annelies Vogels, Lieve Watteeuw).
16 ALAMIRE FOUNDATION vzw - JAARVERSLAG <strong>2006</strong><br />
Valorisatie<br />
Zomercursus Cappella Pratensis: De polyfone schatten van een Brugse verzamelaar (Saint-Savin en<br />
Lavedan, Frankrijk, 15 – 22 juli <strong>2006</strong>): zingen uit oude notatie o.l.v. S. Bull, C. Kale, A. Lems en L.<br />
Vrijdag; programmasamenstelling en rondetafelgesprek (omtrent uitvoeringspraktijk, historische<br />
achtergrond) m.m.v. Nele Gabriëls.<br />
Opstellen valorisatiedossier en eerste oriënterende gesprekken met mogelijke partners voor<br />
valorisatie van het Zeghere project te Brugge.<br />
Tijdschema<br />
aanvang mandaat Nele Gabriëls als wetenschappelijk medewerker K.U.Leuven: 1 oktober<br />
2005 (> 2009)<br />
aanvang mandaat Sofie Taes als wetenschappelijk medewerker K.U.Leuven: 1 januari <strong>2006</strong><br />
(> 2009)<br />
Publicaties en realisaties in <strong>2006</strong>-2007 (zie ook Bibliografie <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> 1991-<br />
2007)<br />
N. Gabriëls & S. Taes, 84. Chansonnier de Zeghere van Male, 1542 in Mémoires du chant. Le livre de<br />
musique d'Isidore de Sévillle à Edmond de Coussemaker, ed. B. BOUCKAERT, Lille - Neerpelt, 2007,<br />
pp. 135-140.
ALAMIRE FOUNDATION vzw - JAARVERSLAG <strong>2006</strong> 17<br />
3.2. PROJECTEN IN OPDRACHT VAN RESONANT VZW<br />
3.2.1. Repertoriëring van muziek in begijnhoven<br />
Projectomschrijving<br />
Projectverantwoordelijke: Pieter Mannaerts<br />
Medewerker: Els Vercammen<br />
In totaal telt Vlaanderen 26 begijnhoven. Dertien hiervan werden als representatieve voorbeelden van<br />
de groep begijnhoven ingeschreven op de Wereldlijst van het Cultureel Erfgoed van de Unesco.<br />
Ondanks dit bijzondere statuut zijn vele materiële aspecten van het begijnenleven, waaronder<br />
(muziek)boekproductie en -gebruik maar zeer spaarzaam gedocumenteerd.<br />
Gedurende de maanden januari tot maart <strong>2006</strong> bracht Els Vercammen, op basis van, en aangevuld<br />
met gegevens verzameld door Pieter Mannaerts, voor het eerst de bronnen van het muziekleven in<br />
de begijnhoven in kaart. Het repertorium dat hieruit voortkwam, zal in 2007 gepubliceerd worden in<br />
het boek Beghinae in cantu instructae: Studies en repertorium van de muziek in Vlaamse<br />
begijnhoven (middeleeuwen-eind 18 de eeuw). Deze publicatie zal zonder meer een primeur op<br />
(muziek)historisch gebied betekenen. De voorheen ongekende kwantiteit, kwaliteit, stilistische<br />
verscheidenheid en historische en geografische spreiding van het repertoire dat in de publicatie wordt<br />
beschreven en bestudeerd, zal in het toekomstige spreken, schrijven en denken over (het leven in)<br />
de begijnhoven niet meer over het hoofd kunnen worden gezien.<br />
Dit repertorium richt zich zowel tot het brede publiek, dat zich wil informeren over een nog<br />
onontgonnen aspect van het begijnenleven, tot amateur- en professionele musici, die een repertoire<br />
willen verkennen dat reikt van de hoge middeleeuwen tot het eind van de achttiende eeuw, als tot<br />
historici en musicologen, als aanzet voor verdere studie en onderzoek.<br />
Een inleiding situeert de totstandkoming van het repertorium en de gevolgde systematiek. Vervolgens<br />
wordt per begijnhof het nog beschikbare bronnenmateriaal beschreven, met opname van alle<br />
noodzakelijke gegevens die voor de identificatie en de historisch-muzikale situering van de bron van<br />
belang zijn. Per item wordt, waar relevant, naar de bestaande literatuur verwezen.<br />
‘Muziek’ wordt in dit repertorium ruim opgevat: niet alleen manuscripten en edities met muzieknotatie<br />
maar ook neergeschreven of gedrukte liedteksten en lofdichten werden in de repertoriëring<br />
betrokken. De korte onderzoeksperiode liet niet toe systematisch op zoek te gaan naar fragmenten<br />
met muzieknotatie die gebruikt waren als omslagen en verstevigingen van archiefstukken uit deze<br />
begijnhoven. De reeds gekende fragmenten worden uiteraard in het repertorium vermeld.<br />
Het repertorium omvat 260 nummers, wat overeenstemt met ongeveer 400 documenten met<br />
muzieknotatie of met één of meerdere liedteksten en bij benadering 240 lofdichten. Naar schatting<br />
90% van deze muziekbronnen was bestemd voor liturgische doeleinden.<br />
Het bronnenrepertorium voor de periode middeleeuwen–eind 18de eeuw wordt verder in twee<br />
opzichten vervolledigd. Chronologisch, door het opnemen van een summiere beschrijving van het<br />
aanwezige bronnenmateriaal voor de periode 1800-<strong>2006</strong> – om praktische redenen gebeurde dit als<br />
aanvulling bij de beschrijving van het bronnenmateriaal van de afzonderlijke begijnhoven – en<br />
geografisch, door een beknopt overzicht van het materiaal dat – langs de zijlijn – buiten Vlaanderen<br />
werd aangetroffen. Deze ‘buitenlandse’ begijnhofbronnen (voor de hoven van Amsterdam, Breda,<br />
Haarlem, Leiden, Marseille, en het bisdom Cambrai) werden beknopt gesignaleerd in een afzonderlijk<br />
artikel. Belangrijk is hierbij dat ook dit materiaal van belang is voor de Vlaamse cultuur en<br />
(muziek)geschiedenis. Zo werd in de Amsterdamse Universiteitsbibliotheek een ‘nieuw’, i.e. tot<br />
dusver onbekend en niet gerepertorieerd exemplaar van het uiterst zeldzame Cantuale (1561, tot nog<br />
toe slechts vijf exemplaren bekend) van de Leuvense muziekdrukker Petrus Phalesius aangetroffen.
18 ALAMIRE FOUNDATION vzw - JAARVERSLAG <strong>2006</strong><br />
Muziekcollecties waarvan de <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> in <strong>2006</strong> een lokalisatiefiche opstelde voor<br />
Muziekbank Vlaanderen:<br />
Antwerpen • Muziekstuk uit het archief van de Sint-Jan-Baptistkerk in Wiekevorst (Heist-<br />
Op-Den-Berg) [in het Rijksarchief Antwerpen]<br />
• Muziekstukken (thema: Begijnhoven) in de bibliotheek van het<br />
Ruusbroecgenootschap in Antwerpen<br />
• Muziekstukken (thema: Begijnhoven) in de Stadsbibliotheek in Antwerpen<br />
• Muziekstukken uit het archief van het Begijnhof in Antwerpen 1 [in het<br />
Historisch Archief Bisdom Antwerpen]<br />
• Muziekstukken uit het archief van het Begijnhof in Antwerpen 2 [in het<br />
Stadsarchief Antwerpen]<br />
• Muziekstukken uit het archief van de Sint-Petrus en Sint-Pauluskerk in<br />
Wommelgem [in het Rijksarchief Antwerpen]<br />
Brugge • Muziekcollectie van het Begijnhof ‘Ten Wijngaarde’ in Brugge<br />
• Muziekstukken (thema: Lofdichten voor begijnen) in de Openbare Bibliotheek<br />
in Brugge<br />
• Muziekstukken uit het archief van het Begijnhof in Brugge in het Archief van<br />
het Bisdom Brugge<br />
Brussel • Muziekstukken van het Begijnhof in Leuven [in de Koninklijke Bibliotheek van<br />
België]<br />
• Muziekstukken (handschriftenkabinet) uit de Koninklijke Bibliotheek van België<br />
• Muziekstukken (thema: lofdichten voor begijnen) uit de Koninklijke Bibliotheek<br />
van België<br />
Diest • Muziekcollectie van de begijnhofkerk in Diest<br />
Gent • Muziekcollectie van het Klein Begijnhof Ter Hoye in Gent<br />
• Muziekstukken (thema: Begijnhoven) in de collectie Vliegende Blaadjes van<br />
de Universiteitsbibliotheek in Gent<br />
• Muziekstukken (thema: Begijnhoven) in de Universiteitsbibliotheek in Gent<br />
Hasselt • Muziekstuk uit de persoonsmap ‘begijn Claassen’ in de Provinciale Bibliotheek<br />
Limburg (Hasselt)<br />
• Muziekstukken uit het Begijnhof in Sint-Truiden [in de Provinciale Bibliotheek<br />
Limburg (Hasselt)]<br />
Herentals • Muziekcollectie van het begijnhof in Herentals 1 [bij privépersoon]<br />
• Muziekcollectie van het begijnhof in Herentals 2<br />
• Muziekstuk uit het archief van het begijnhof in Herentals [in het Stadsarchief in<br />
Herentals]<br />
Heverlee • Muziekstukken (thema: Lofdichten voor begijnen) in de collectie van de<br />
Parkabdij in Heverlee<br />
Kontich • Muziekcollectie van het begijnhof in Lier [in de Koninklijke Kring voor<br />
Heemkunde Kontich]<br />
Leuven • Muziekcollectie van het Begijnhof van Mechelen [in de Maurits
ALAMIRE FOUNDATION vzw - JAARVERSLAG <strong>2006</strong> 19<br />
Sabbebibliotheek]<br />
Lier • Muziekstukken uit het begijnhof in Lier [in het OCMW Lier]<br />
Oudenaarde • Muziekcollectie van het begijnhof in Oudenaarde [in het Dekenaal Archief<br />
(Oudenaarde)]<br />
Sint-<br />
Amandsberg<br />
(Gent)<br />
• Muziekcollectie van het Groot Begijnhof in Sint-Amandsberg<br />
Tienen • Muziekstukken uit het Begijnhof in Tienen [in het Stadsarchief Tienen (Het<br />
Toreke)]<br />
Realisatie<br />
01.01.<strong>2006</strong> – 31.03.<strong>2006</strong><br />
Publicatie<br />
P. Mannaerts (ed.), Beghinae in cantu instructae. Muzikaal erfgoed in Vlaamse begijnhoven,<br />
middeleeuwen – eind 18 de eeuw, (Epitôme musical), Turnhout: Brepols, 2007.<br />
Abstract lezing<br />
P. Mannaerts, St Begga and her office in early modern beguine scholarship, aanvaarde proposal voor<br />
het congres Early Modern Medievalisms, Leiden, 21-23 augustus 2008.<br />
3.2.2. Transcriptie en editie<br />
Doelstellingen<br />
transcriptie van een selectie van onuitgegeven muziek in functie van moderne editie en<br />
uitvoering<br />
Monumenta Flandriae Musica (cfr. 3.3.)<br />
In <strong>2006</strong> werd het volgende volume in deze reeks redactioneel gepubliceerd en ter publicatie<br />
voorbereid (voor meer info, zie verder in dit verslag onder de betreffende rubriek). Medewerkers van<br />
de <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> stonden in voor de eindredactie.<br />
Volume 11: N. Gabriëls & E. Schreurs (ed.), Jacobus Florij, Modulorum aliquot tam sacrorum<br />
quam prophanorum cum tribus vocibus […], liber unus, Leuven, P. Phalesius, 1573, Leuven –<br />
Neerpelt, <strong>2006</strong>.
20 ALAMIRE FOUNDATION vzw - JAARVERSLAG <strong>2006</strong><br />
3.3. MONUMENTA FLANDRIAE MUSICA<br />
Doelstellingen<br />
becommentarieerde wetenschappelijke editie van Vlaams muzikaal erfgoed, verspreiding naar<br />
bibliotheken en musici van kwalitatief hoogstaande muziekuitgaven<br />
voortzetting van de door de <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> in 1996 opgestarte reeks Monumenta<br />
Flandriae Musica<br />
Volume 11: Jacobus Florij, Modulorum aliquot tam sacrorum quam<br />
prophanorum cum tribus vocibus […], liber unus, Leuven, P. Phalesius, 1573.<br />
Projectomschrijving<br />
Titel<br />
Projectverantwoordelijke: Eugeen Schreurs<br />
Medewerker: Nele Gabriëls<br />
Jacobus Florij, Modulorum aliquot tam sacrorum quam prophanorum cum tribus vocibus […], liber<br />
unus, Leuven, P. Phalesius, 1573.<br />
Toelichting<br />
Jacobus Flori, leerling van Orlandus Lassus te München, leverde met deze collectie driestemmige<br />
motetten en liederen uit 1573 een belangrijke bijdrage tot het repertoire van het Nederlands polyfoon<br />
lied. De zeventien Nederlandse liederen zetten hoofdzakelijk schriftuurlijke teksten op muziek en<br />
tonen hoe Flori schatplichtig was aan componisten als Jacobus Clemens non Papa en Noë Faignient.<br />
Enkele van de zeven motetten werden dan weer duidelijk geïnspireerd door Lassus. De kleine<br />
bezetting, die Flori doorgaans ten volle benutte, wijst op het gebruik als huismuziek, hoewel enkele<br />
liederen ook thuishoren in rederijkerstonelen van Willem van Haecht.<br />
Coproducenten<br />
<strong>Alamire</strong> Muziekuitgeverij – Neerpelt<br />
Resonant, Centrum voor Vlaams Muzikaal Erfgoed vzw<br />
Erfgoedcel Leuven<br />
In samenwerking met en met de steun van<br />
Townscape – Soundscape: Leuvense stadsklanken uit de 16 de eeuw (Leuven, 3 oktober – 26<br />
november 2005)<br />
30CC<br />
Davidsfonds & Universiteit Vrije Tijd<br />
Etcetera
ALAMIRE FOUNDATION vzw - JAARVERSLAG <strong>2006</strong> 21<br />
Festival van Vlaanderen, Vlaams-Brabant<br />
K.U.Leuven (Cultuurcoördinatie, Kunstpatrimonium, Afd. Musicologie, Universiteitsbibliotheek,<br />
Universiteitsarchief)<br />
Stad Leuven<br />
Vlaamse Gemeenschap<br />
Spitz<br />
Passe-Partout<br />
Dexia<br />
Provincie Vlaams Brabant<br />
Realisatie en tijdschema<br />
Redactie<br />
Auteurs<br />
Nele Gabriëls, Eugeen Schreurs<br />
Nele Gabriëls, Eugeen Schreurs, Maartje Dewilde, Hubert Meeus, Piet Stryckers, Demmy<br />
Verbeke<br />
Wetenschappelijk leescomité<br />
Ignace BOSSUYT, <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong>, Katholieke Universiteit Leuven (B)<br />
Bruno BOUCKAERT, <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong>, Katholieke Universiteit Leuven (B)<br />
Eric JAS, Universiteit Utrecht (NL)<br />
Karel MOENS, Museum Vleeshuis, Antwerpen (B)<br />
Margaret MURATA, University of California, Irvine (USA)<br />
Rudolf RASCH, Universiteit Utrecht (NL)<br />
Eugeen SCHREURS, Resonant, <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong>, Katholieke Universiteit Leuven (B)<br />
Philippe VENDRIX, Centre d’Etudes Supérieures de la Renaissance, Tours (F)<br />
Marc VANSCHEEUWIJCK, University of Oregon (USA)<br />
Hoofdredactie<br />
Bruno Bouckaert<br />
Eugeen Schreurs<br />
Eindredactie<br />
Ivan Asselman<br />
Nele Gabriëls<br />
Muziekzetting<br />
Vincent Besson<br />
Productie<br />
Annelies Van Boxel (<strong>Alamire</strong> Muziekuitgeverij – Neerpelt)<br />
Tijdschema<br />
voorbereiding editie: 2005 (transcripties)<br />
productie en afronding project: december <strong>2006</strong>
22 ALAMIRE FOUNDATION vzw - JAARVERSLAG <strong>2006</strong><br />
3.4. ONDERWIJSVERSTREKKING<br />
Doelstellingen<br />
Projectverantwoordelijke: Ignace Bossuyt<br />
Eugeen Schreurs<br />
Medewerkers: Bruno Bouckaert<br />
Pieter Mannaerts<br />
bekendmaking van de onderzoeksactiviteiten en -resultaten van de <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> aan<br />
studenten en collegae van de afdeling Musicologie, Katholieke Universiteit Leuven en het<br />
Koninklijk Vlaams Conservatorium Antwerpen; betrekking van de doelgroep bij deze<br />
onderzoeksactiviteiten en –resultaten.<br />
realisaties:<br />
• Ignace Bossuyt en Bruno Bouckaert begeleidden een licentiaatsthesis over het<br />
muziekfonds van de Brugse Sint-Salvatorkerk (Celine Dursin, gefinaliseerd in <strong>2006</strong>).<br />
• In het academiejaar 2005/<strong>2006</strong> en <strong>2006</strong>/2007 doceerde Bruno Bouckaert Algemene<br />
Muziekgeschiedenis (B-KUL-FOJA2a) voor Bachelor in de Kunstwetenschap<br />
(verplicht), tevens als keuzevak gekozen door studenten uit diverse bachelor- en<br />
masteropleidingen (Geschiedenis, Culturele Studies, Erasmusstudenten, studenten<br />
uit andere faculteiten) (titularis: Prof. Dr. I. Bossuyt)<br />
• In het academiejaar 2005/<strong>2006</strong> (2 de semester) doceerde Pieter Mannaerts cursus<br />
F694 Geschiedenis van de gregoriaanse muziek voor de Licenties Musicologie<br />
(titularis: Prof. Dr. I. Bossuyt)<br />
• Bruno Bouckaert doceert vanaf <strong>2006</strong>/2007 de cursus Muziekgeschiedenis (Oudere<br />
periode; tot 1800) voor de Bachelors in de muziek van het Koninklijk Vlaams<br />
Conservatorium Antwerpen
ALAMIRE FOUNDATION vzw - JAARVERSLAG <strong>2006</strong> 23<br />
3.5. SPECIFIEKE INITIATIEVEN INZAKE ONTSLUITING<br />
3.5.1. Mozarts tijdgenoten in de Lage Landen: Een bio-bibliografie<br />
Projectomschrijving<br />
Titel<br />
Mozarts tijdgenoten in de Lage Landen: Een bio-bibliografie<br />
Toelichting<br />
Projectverantwoordelijke: Bruno Bouckaert<br />
Medewerkers: Els Vercammen<br />
In opdracht van de Stad Gent (Mozartfestival <strong>2006</strong>, Joris De Zutter) stelde de <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> in<br />
2005 een eerste globale inventaris op van werken afkomstig van of actief in de Lage Landen in de<br />
tweede helft van de achttiende eeuw, m.a.w. een bio-bibliografie van Mozarts tijdgenoten in de<br />
Zuidelijke Nederlanden. Dit document diende als het vertrekpunt voor de stuurgroep die inhoudelijke<br />
voorstellen formuleerde voor een Mozartfestival in <strong>2006</strong> en de organisatie van een tentoonstelling<br />
door de Dienst Cultuur van de Stad Gent (Joris De Zutter).<br />
In opdracht van<br />
Stad Gent, Mozartfestival <strong>2006</strong> (Joris De Zutter)<br />
Realisatie<br />
Februari – april 2005; concerten en tentoonstelling in <strong>2006</strong><br />
Publicaties<br />
B. Bouckaert & E. Vercammen, Mozarts tijdgenoten in de Lage Landen: Een bio-bibliografie.<br />
Beleidsvoorbereidend document opgesteld door de <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> i.o.v. de Stad Gent –<br />
Mozartfestival <strong>2006</strong> (Joris De Zutter), Leuven, 2005. 623 pp.<br />
J. De Zutter, Cartes de Suisses. Een geheugenpaleis over de muziek in Vlaanderen in Mozarts tijd,<br />
tentoonstellingcatalogus, Gent, <strong>2006</strong>.
24 ALAMIRE FOUNDATION vzw - JAARVERSLAG <strong>2006</strong><br />
3.5.2. Bio-bibliografie van het muziekleven in de Hanzesteden van ontstaan<br />
tot ca. 1650<br />
Projectomschrijving<br />
Titel<br />
Muziek en de Hanzesteden<br />
Projectverantwoordelijke: Bruno Bouckaert<br />
Medewerker: Sofie Taes<br />
Toelichting<br />
Dit bio-bibliografische rapport, dat gerealiseerd werd in opdracht van het Festival van Vlaanderen<br />
Antwerpen – Laus Polyphoniae, biedt allereerst een overzicht van de algemene literatuur die inzicht<br />
kan verschaffen in de geschiedenis, de organisatie, de economische betekenis en het culturele<br />
landschap van de Hanze (11 e – 17 e eeuw). Er zijn in deze algemene, selectieve bibliografie ook<br />
enkele werken opgenomen die een overzicht bieden van wat muziek binnen de Hanze heeft betekend.<br />
Het corpus van dit dossier is echter gewijd aan de bespreking van de muziek en het muziekleven in 25<br />
Hanzesteden: Åbo, Bergen, Berlijn, Braunschweig, Bremen, Breslau (Wroclaw), Dortmund, Frankfurt<br />
an der Oder, Gdánsk (Danzig), Hamburg, Keulen, Kiel, Königsberg, Kopenhagen, Krakau, Lübeck,<br />
Lüneburg, Malmö, Novgorod, Osnabrück, Riga, Rostock, Stettin, Tallinn en Wismar. Elke stad wordt<br />
muzikaal belicht via bibliografische referenties, biografische schetsen van belangrijke componisten en<br />
korte toelichtingen in diverse categorieën. Tenslotte worden enkele themata aangereikt die het<br />
uitgangspunt kunnen vormen voor de constructie van volwaardige, originele en relevante<br />
concertprogramma’s.<br />
Realisatie<br />
september – oktober <strong>2006</strong><br />
Publicatie<br />
S. Taes, Muziek en de Hanzesteden. Studiedossier voor Laus Polyphoniae 2008, opgesteld door de<br />
<strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> i.o.v. Festival van Vlaanderen - Antwerpen, Leuven, <strong>2006</strong>. 257 pp
ALAMIRE FOUNDATION vzw - JAARVERSLAG <strong>2006</strong> 25<br />
3.5.3. Bio-bibliografie “Muziek en de Duitse Orde”<br />
Projectomschrijving<br />
Titel<br />
Nam et illic Musae habitant: Muziek en de Duitse Orde<br />
Projectverantwoordelijke: Bruno Bouckaert<br />
Medewerker: Sofie Taes<br />
Toelichting<br />
Dit bio-bibliografische rapport werd gerealiseerd in opdracht van de organisatoren van de Dag van de<br />
Oude Muziek – Alden Biesen (Musica, Festival van Vlaanderen Limburg, Alden Biesen).<br />
Het rapport valt uiteen in drie grote luiken. Een eerste, thematische luik, bestudeert het gegeven<br />
‘muziek en de Duitse Orde’ vanuit aanknopingspunten uit zijn geschiedenis, organisatie, zijn status en<br />
opzet, zijn institutioneel-structurele eigenheden en dagelijkse werking. In dit eerste luik ligt de nadruk<br />
op de eerste eeuwen uit de geschiedenis van de Orde; hier komt dan ook voornamelijk muziek uit de<br />
12 e tot de 16 e eeuw aan bod.<br />
Het tweede, bio-bibliografische luik van dit studierapport, focust op grootmeesters, commandeurs,<br />
ridders en muziekkapellen van de Duitse Orde. Allereerst wordt een overzicht geboden van de<br />
componisten die werkzaam waren binnen of voor de Duitse Orde, waarna in het hoofdstuk ‘Thuis bij<br />
de Orde’ de focus verschuift van grootmeesters naar ordegebieden of -residenties. Het biobibliografische<br />
materiaal werd chronologisch gerangschikt, gegroepeerd per grootmeester /<br />
ordegebied, en verder gespecificeerd per componist. Waar mogelijk wordt in een korte, algemene<br />
toelichting de muzikale activiteit aan een hof, bij een orderidder etc. geschetst. Daarna wordt per<br />
relevante componist een beknopte biografische situering en typering van het muzikale oeuvre<br />
geboden, evenals een selectief werkoverzicht, een selectieve bibliografie en een opsomming van<br />
beschikbare moderne edities.<br />
Een laatste rapportluik biedt een excursus naar enkele minder voor de hand liggende, maar mogelijk<br />
relevante of bruikbare themata.<br />
Realisatie<br />
december <strong>2006</strong> – januari 2007<br />
Publicatie<br />
S. Taes, Nam et illic Musae habitant: Muziek en de Duitse Orde. Bio-bibliografisch rapport opgesteld<br />
door de <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> i.o.v. de organisatoren van de Dag van de Oude Muziek – Alden Biesen<br />
(Musica, Festival van Vlaanderen Limburg, Alden Biesen), Leuven, 2007.
26 ALAMIRE FOUNDATION vzw - JAARVERSLAG <strong>2006</strong><br />
3.5.4. Verstrekking van wetenschappelijk advies, lezingen voor een breed<br />
publiek<br />
Projectmedewerkers<br />
Bruno Bouckaert, Nele Gabriëls, Pieter Mannaerts, Eugeen Schreurs, Sofie Taes, Els Vercammen<br />
Toelichting<br />
Verstrekking van wetenschappelijk advies bij concertproducties, realisatie van bijdragen in hoogvulgariserende<br />
publicaties, concertinleidingen, enz.<br />
Kalender<br />
28 januari – 8 februari <strong>2006</strong><br />
Brussel, Koninklijke Muntschouwburg, Mozart: ‘Il re pastore’, opera-inleidingen door Pieter Mannaerts,<br />
7 juli <strong>2006</strong><br />
Tongeren, Basiliek Onze-Lieve-Vrouw-Geboorte, Presentatie van de publicatie Cantus Tungrensis.<br />
Inventaris van het middeleeuws muzikaal erfgoed uit Tongeren en omgeving, Pieter Mannaerts (ed.),<br />
Eugeen Schreurs & Els Vercammen<br />
15-22 juli <strong>2006</strong><br />
Saint-Savin, Église abbatiale<br />
Zomerstage Cappella Pratensis: Het liedboek van Zeghere van Male (Cambrai, Médiathèque<br />
Municipale MS 125-8) (stage zingen uit oude notatie; concerten op 19, 20 en 21 juli)<br />
Nele Gabriëls werkte mee aan de uitwerking van het programma, verzorgde transcripties en bereidde<br />
de facsimile’s voor de cursisten mee voor. Zij gaf tevens een introductie over het handschrift en de<br />
Brugse context.<br />
30 september <strong>2006</strong> – 7 januari 2007<br />
Gent, Hotel d’Hane-Steenhuyse<br />
Tentoonstelling Cartes de Suisse. Een geheugenpaleis over de muziek in Vlaanderen in Mozarts tijd,<br />
gerealiseerd door de Stad Gent, mede op basis van het beleidsvoorbereidend rapport Mozarts<br />
tijdgenoten in de Lage Landen: een bio-bibliografie (B. Bouckaert, E. Vercammen).<br />
30 oktober <strong>2006</strong><br />
Leuven, Leuven Lectures in Musicology<br />
P. Mannaerts: inleiding en discussieleiding bij de lezing van Nils Holger Petersen, Liturgical<br />
Representation: the Question of Liturgical Drama?<br />
3 november <strong>2006</strong>, 20.00 u., 21.00 u.<br />
Antwerpen, AMUZ<br />
Lezing Sofie Taes, inleiding tot het concert Saint-Saëns’ verfijnde en verrassende<br />
kamermuziek, uitgevoerd door Jane Gower & Claire Chevalier.<br />
18 november <strong>2006</strong>, 20.00 u.<br />
Antwerpen, AMUZ<br />
Lezing Pieter Mannaerts, inleiding De zon van Rousseau. Haydn, Schmitt, Mozart en de bloei<br />
van het “klassieke” strijkkwartet, uitgevoerd door The Amsterdam String Quartet.<br />
23 november <strong>2006</strong>, 20.00 u.<br />
Gent, KANTL<br />
Concert Guy Penson: 18de-eeuwse klavecinisten ui de Zuidelijke Nederlanden. Concertreeks<br />
samengesteld door de Dienst Cultuur van de Stad Gent, mede op basis van het<br />
beleidsvoorbereidend rapport Mozarts tijdgenoten in de Lage Landen: een bio-bibliografie<br />
(<strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong>: B. Bouckaert, E. Vercammen)
ALAMIRE FOUNDATION vzw - JAARVERSLAG <strong>2006</strong> 27<br />
25 november <strong>2006</strong>, 20.00 u., 21.00 u.<br />
Antwerpen, AMUZ<br />
Lezing Bruno Bouckaert, inleiding tot het concert Bachs ’cellosuites’ op de schouder,<br />
uitgevoerd door Sigiswald Kuijken.<br />
30 november <strong>2006</strong>, 19.00u<br />
Leuven, Leuven Lectures in Musicology<br />
E. Schreurs, inleiding en discussieleiding bij de lezing van Sigiswald Kuijken: Was de viola da spalla<br />
ook Bachs 'violoncello'? (lecture recital)<br />
7 december <strong>2006</strong>, 20.00 u.<br />
Gent, KANTL<br />
Concert Marcel Ketels & Guy Penson: Blokfluitsonates van John Loeillet de Gand,<br />
klavecimbelsuites van Jean-Baptiste Loeillet. Concertreeks samengesteld door de Dienst<br />
Cultuur van de Stad Gent, mede op basis van het beleidsvoorbereidend rapport Mozarts<br />
tijdgenoten in de Lage Landen: een bio-bibliografie (<strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong>: B. Bouckaert, E.<br />
Vercammen).<br />
14 december <strong>2006</strong><br />
Brussel, Koninklijke Bibliotheek<br />
Studiedag Veranderende boeken. Handschriften en drukken ten tijde van Filips de Schone,<br />
sessie 3: Muziek voorgezeten door Bruno Bouckaert, met lezingen van Eugeen Schreurs<br />
(Resonant vzw) en Henri Vanhulst (ULB).<br />
15 december <strong>2006</strong>, 20.00 u., 21.00 u.<br />
Antwerpen, AMUZ<br />
Lezing Bruno Bouckaert, inleiding tot het concert Kerstmis, feest van moeder en kind in de<br />
middeleeuwen: religieuze kerstmuziek uit de 13de en 14de eeuw, uitgevoerd door De Caelis.<br />
3.6. DOCUMENTATIECENTRUM<br />
Doelstelling<br />
Projectverantwoordelijke: Pieter Mannaerts<br />
Het documentatiecentrum van de <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> is ondergebracht in de Centrale Bibliotheek van<br />
de Katholieke Universiteit Leuven (Mgr. Ladeuzeplein 21, lokaal 02.43) en is complementair aan de<br />
bibliotheek van de afdeling Musicologie. Aankopen staan in functie van de lopende onderzoeksprojecten<br />
van de <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong>, i.c. vakliteratuur die verband houdt met de studie van de muziek<br />
en het muziekleven in de Lage Landen tijdens het ancien régime, alsook werken die voor het<br />
comparatief onderzoek van belang zijn.<br />
Gregoriaanse Bibliotheek F. Schneyderberg<br />
De bibliotheek werd volledig geordend door het Centrum Gregoriaans, en staat sinds september <strong>2006</strong><br />
verhuizensklaar in de Oude Abdij van Drongen. De eigenlijke verhuis wacht op de ondertekening van<br />
een contract van bruikleen of schenking tussen de eigenaar en de KULeuven.<br />
Een eerste synthese van het gepubliceerde én het onuitgegeven werk van Fred Schneyderberg i.v.m.<br />
de analyse naar ‘gallicaanse’ sporen in het gregoriaanse repertoire werd gepresenteerd op de Cantus<br />
Planus Meeting <strong>2006</strong> in het Duitse Niederaltaich (in de buurt van Regensburg).<br />
Inmiddels kwam ook een kleine maar interessante schenking uit de nalatenschap van André<br />
Sevenants (voormalig lid van Gregoriaans Koor Leuven) in het documentatiecentrum terecht.<br />
‘Gallican legacies – The Chant Research of Fred Schneyderberg’, lezing door Pieter Mannaerts op de<br />
13de Cantus Planus Meeting, Niederaltaich, 30 augustus <strong>2006</strong>.
28 ALAMIRE FOUNDATION vzw - JAARVERSLAG <strong>2006</strong>
ALAMIRE FOUNDATION vzw - JAARVERSLAG <strong>2006</strong> 29<br />
4. ADMINISTRATIEF VERSLAG<br />
RAAD VAN BESTUUR<br />
De Raad van Bestuur bestond in <strong>2006</strong> uit Herman Vanden Berghe (voorzitter), Ignace Bossuyt<br />
(secretaris), Herman Baeten (penningmeester), Bruno Bouckaert (afgevaardigd bestuurder) en<br />
Eugeen Schreurs (lid). Deze Raad van Bestuur vergaderde in <strong>2006</strong> vijf maal, om toezicht te houden<br />
op het dagelijks bestuur en om het algemeen beleid van de vzw uit te tekenen.<br />
DAGELIJKS BESTUUR EN WERKING<br />
De leiding en het dagelijks bestuur van de <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> was in <strong>2006</strong> in handen van Bruno<br />
Bouckaert. Hij vertegenwoordigde de <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> in de Raad van Bestuur van Resonant,<br />
Centrum voor Vlaams Muzikaal Erfgoed vzw.<br />
De medewerkers van de <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> die tewerkgesteld zijn in het kader van rechtstreeks door<br />
de vzw gefinancierde projecten, evenals de medewerkers die onrechtstreeks in dienst zijn, hetzij via<br />
individuele mandaten, hetzij via onderzoeksprojecten van de Katholieke Universiteit Leuven of van het<br />
FWO–Vlaanderen, zijn allen personeelslid van de Katholieke Universiteit Leuven. Bijgevolg berust de<br />
personeels- en loonadministratie van de <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> bij de Personeelsdienst van de<br />
Katholieke Universiteit Leuven. Deze basisovereenkomst wordt ieder jaar opnieuw per convenant<br />
vastgelegd, en de Raad van Bestuur van de <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> legt ook jaarlijks de rekeningen neer<br />
bij de universitaire overheid, samen met het jaarverslag en de samenstelling van de Raad van<br />
Bestuur.<br />
Alle medewerkers van de <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> rapporteerden permanent hun activiteiten via weekverslagen<br />
en –planningen; de onderzoeksgroep hield op regelmatige basis stafvergaderingen.<br />
TOELAGEN EN AANWENDING<br />
De <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> realiseert haar projecten en activiteiten met behulp van zowel rechtstreekse<br />
als onrechtstreekse financieringsbronnen.<br />
Vooreerst kan de <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong>, als deel van de afdeling Musicologie, een beroep doen op de<br />
onderzoeksmiddelen die via het FWO–Vlaanderen en/of de Katholieke Universiteit Leuven onder het<br />
promotorschap en de verantwoordelijkheid van Prof. Ignace Bossuyt en Prof. Eugeen Schreurs<br />
kunnen worden bekomen. Deze middelen worden niet rechtstreeks aan de vzw toegekend maar<br />
komen ter beschikking te staan dankzij de toekenning van persoonlijke mandaten of projectkredieten<br />
(Onderzoeksfonds Katholieke Universiteit Leuven, FWO–Vlaanderen, Nationale Bank van België). De<br />
via deze kanalen bekomen inkomsten en de overeenkomstige uitgaven maken dan ook geen deel uit<br />
van het financieel beheer en de eindafrekening van de vzw. Op die manier werden in <strong>2006</strong> de<br />
volgende projecten gefinancierd: een postdoctoraal mandaat van het FWO–Vlaanderen (Bruno<br />
Bouckaert), een aspirantschap FWO–Vlaanderen (Pieter Mannaerts) en een project gefinancierd door<br />
het Impulsfonds van de K.U.Leuven (Sofie Taes), een doctoraatsonderzoek gefinancierd door het<br />
FWO–Vlaanderen en het Onderzoeksfonds van de K.U.Leuven (Nele Gabriëls, Sofie Taes).<br />
Daarnaast financiert de <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> haar projecten door middel van subsidieaanvragen en<br />
door het afsluiten van convenanten met derden. Op die manier werden in <strong>2006</strong> projecten gerealiseerd<br />
voor Resonant, Centrum voor Vlaams Muzikaal Erfgoed vzw, het Festival van Vlaanderen-Antwerpen<br />
en de organisatoren van de Dag Oude Muziek.
30 ALAMIRE FOUNDATION vzw - JAARVERSLAG <strong>2006</strong><br />
PERSONEELSBEZETTING IN <strong>2006</strong><br />
Bruno BOUCKAERT, directeur<br />
Diploma: Doctor in de Musicologie<br />
Functie: postdoctoraal onderzoeker FWO–Vlaanderen (België)<br />
Omvang mandaat: voltijds<br />
Periode: 01.01.<strong>2006</strong> – 31.12.<strong>2006</strong> (mandaat tot 30.09.2008)<br />
Nele GABRIËLS<br />
Diploma: Licentiaat in de Musicologie<br />
Functie: doctoranda (FWO–Vlaanderen / Onderzoeksfonds K.U.Leuven)<br />
Omvang mandaat: voltijds<br />
Periode: 01.10.<strong>2006</strong> – 31.12.<strong>2006</strong> (mandaat tot 30.09.2009)<br />
Pieter MANNAERTS<br />
Diploma: Licentiaat in de Musicologie<br />
Functie: Aspirant FWO–Vlaanderen<br />
Omvang mandaat: voltijds<br />
Periode: 01.01.<strong>2006</strong> – 31.12.<strong>2006</strong> (mandaat tot 30.09.2008)<br />
Sofie TAES<br />
Diploma: Licentiaat in de Musicologie<br />
Functie: wetenschappelijk medewerker<br />
Omvang mandaat: 100%<br />
Periode: 01.01.<strong>2006</strong> – 31.12.<strong>2006</strong> (> 2009)<br />
Els VERCAMMEN<br />
Diploma: Licentiaat in de Musicologie<br />
Functie: wetenschappelijk medewerker<br />
Omvang mandaat: voltijds<br />
Periode: 01.01.<strong>2006</strong> – 31.03.<strong>2006</strong><br />
Marsha HERTEN<br />
Functie: administratief medewerker<br />
Omvang mandaat: 50 %<br />
Periode: 13.09.<strong>2006</strong> – 31.12.<strong>2006</strong> (> 15.02.2007)
ALAMIRE FOUNDATION vzw - JAARVERSLAG <strong>2006</strong> 31<br />
LOGISTIEK<br />
De medewerkers van de <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> zijn gehuisvest in een gebouw van de Katholieke<br />
Universiteit Leuven gelegen in de Parijsstraat 72B (derde verdieping). Daarnaast beschikken zij over<br />
een lokaal in de Centrale Bibliotheek (lokaal 02.43), waar tevens het documentatiecentrum is<br />
ondergebracht.<br />
In <strong>2006</strong> werden gesprekken gevoerd met de Centrale Bibliotheek (Mel Collier, Katrien Bergé) naar<br />
aanleiding van de reorganisatie van de Universiteitsbibliotheek. Als resultaat hiervan zal de <strong>Alamire</strong><br />
<strong>Foundation</strong> medio 2008 opnieuw helemaal zijn intrek nemen in de Centrale Bibliotheek, waar<br />
voldoende ruimte wordt voorzien om alle medewerkers te huisvesten. De <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> zal er<br />
samen met de onderzoekers verbonden aan Illuminare, Studiecentrum voor Miniatuurkunst worden<br />
ondergebracht op de zesde verdieping (voorzien medio 2008). Het documentatiecentrum van de<br />
<strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> zal geïntegreerd worden in de collectie van het Tabularium, waardoor een<br />
permanente consultatie gewaarborgd is.<br />
Actuele situatie (01.06.2007):<br />
Centrale Bibliotheek<br />
Mgr. Ladeuzeplein 21<br />
3000 Leuven<br />
Lokaal 02.43<br />
Parijsstraat 72B<br />
3000 Leuven<br />
(sinds september 2003)<br />
Maatschappelijke zetel<br />
Documentatiecentrum<br />
Tel. 016-32 46 61<br />
Lokaal 03.21/22 Medewerkers Resonant Tel. 016-32 99 51<br />
Lokaal 03.24<br />
Lokaal 03.25<br />
Bruno Bouckaert<br />
Pieter Mannaerts<br />
Ann Hasendonckx<br />
Lokaal 03.26 Vergaderruimte<br />
Blijde Inkomststraat 21<br />
3000 Leuven<br />
Lokaal 06.03<br />
Nele Gabriëls<br />
Sofie Taes<br />
Tel. 016-32 99 57<br />
Fax 016-32 99 53<br />
Tel. 016-32 99 58<br />
Tel. 016-32 99 60<br />
Tel. 016-32 49 03<br />
Fax 016-32 48 72
ALAMIRE FOUNDATION vzw – JAARVERSLAG <strong>2006</strong><br />
5. KRACHTLIJNEN VOOR DE WERKING 2007-2008<br />
5.1. ONDERZOEKSPROJECTEN<br />
5.1.1. Postdoctoraal onderzoeksprogramma FWO–Vlaanderen<br />
Promotor<br />
Ignace Bossuyt<br />
Projectverantwoordelijke<br />
Bruno Bouckaert<br />
Toelichting<br />
Onderzoek naar het meerstemmige religieuze muziekrepertoire uit Noord-Frankrijk van ca. 1370 tot<br />
ca. 1550 als normatief referentiepunt voor het ontstaan en de bloei van de renaissancepolyfonie.<br />
Looptijd<br />
01.01.2007 – 31.12.2008 (> 2008)<br />
5.1.2. Doctoraatsonderzoek (Aspirantschap) FWO–Vlaanderen<br />
Promotor<br />
Eugeen Schreurs<br />
Projectverantwoordelijke<br />
Pieter Mannaerts<br />
Toelichting<br />
Doctoraatsonderzoek naar het gregoriaans van de seculiere clerus in de Lage Landen: muziek en<br />
liturgie aan de collegiale Onze-Lieve-Vrouwekerk in Tongeren (14de-15de eeuw)<br />
Looptijd<br />
01.01.2007 – 31.12.2007 (> 2008)<br />
5.1.3. Onderzoeksproject Liedboek Zeghere van Male (FWO–Vlaanderen,<br />
Onderzoeksfonds K.U.Leuven)<br />
Titel<br />
Het liedboek van Zeghere van Male (Cambrai, Médiathèque Municipale MSS 125-8) onderzoek naar<br />
inhoud, vorm en betekenis van een uitzonderlijk muziekhandschrift met polyfonie binnen<br />
de 'Townscape- Soundscape" van renaissancistisch Brugge.<br />
Projectverantwoordelijke<br />
Ignace Bossuyt, promotor; Bruno Bouckaert & Eugeen Schreurs, copromotoren<br />
Projectmedewerkers<br />
Nele Gabriëls, Sofie Taes<br />
Looptijd<br />
01.01.2007 – 31.12.2007 (> 2009)<br />
33
34 ALAMIRE FOUNDATION vzw - JAARVERSLAG <strong>2006</strong><br />
5.2. INTERNATIONALE COLLOQUIA<br />
In 2007 worden twee internationale wetenschappelijke colloquia voorbereid (call for papers,<br />
samenstelling wetenschappelijk comité, …):<br />
- The Making & the Use of Music Manuscripts in Private and Civic Contexts (ca. 1480-1550)<br />
(voorlopige titel)<br />
Brugge, 29-31 juli 2008<br />
Internationaal congres in het kader van het onderzoeksproject Het Liedboek van Zeghere Van Male:<br />
Onderzoek naar inhoud, vorm en betekenis van een uitzonderlijk muziekhandschrift met polyfonie<br />
binnen de "townscape - soundscape" van renaissancistisch Brugge<br />
- Music in the Era of the Hanseatic Cities (voorlopige titel)<br />
Antwerpen, augustus 2008<br />
Internationaal congres in het kader van Laus Polyphoniae 2008: Muziek in de Hanzesteden<br />
5.3. YEARBOOK OF THE ALAMIRE FOUNDATION<br />
Projectverantwoordelijke<br />
Bruno Bouckaert, samenwerkingsverband met <strong>Alamire</strong> Muziekuitgeverij (Neerpelt)<br />
Toelichting<br />
De publicatie van de proceedings van drie voorbije colloquia georganiseerd door de <strong>Alamire</strong><br />
<strong>Foundation</strong> in 2001-2005 zal verschijnen in 2007.<br />
Looptijd<br />
01.01.2007 – 31.12.2007
ALAMIRE FOUNDATION vzw - JAARVERSLAG <strong>2006</strong> 35<br />
5.4. ONDERWIJSVERSTREKKING<br />
Projectmedewerker<br />
Bruno Bouckaert<br />
Toelichting<br />
bekendmaking van de onderzoeksactiviteiten en -resultaten van de <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> aan<br />
studenten en collegae van de afdeling Musicologie, Katholieke Universiteit Leuven en het<br />
Koninklijk Vlaams Conservatorium Antwerpen; betrekking van de doelgroep bij deze<br />
onderzoeksactiviteiten en –resultaten.<br />
Realisaties K.U.Leuven:<br />
• In het academiejaar <strong>2006</strong>/2007 en 2007/2008 (tweede semester) doceert Bruno<br />
Bouckaert Algemene Muziekgeschiedenis (FOJA2a) voor Bachelor in de<br />
Kunstwetenschap (verplicht), tevens als keuzevak gekozen door studenten uit diverse<br />
bachelor- en masteropleidingen (Geschiedenis, Culturele Studies, Erasmusstudenten,<br />
studenten uit andere faculteiten)<br />
• In het academiejaar <strong>2006</strong>/2007 (tweede semester) brengt de <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> de<br />
lessenreeks ‘Muziekhandschriften: (kennis)bron van Frans-Vlaamse polyfonie’ voor<br />
Bachelor 3 en Licentie 2 in de musicologie. Docenten: Bruno Bouckaert (21 feb en 14<br />
ma), Nele Gabriëls (21 en 28 ma), Sofie Taes (21 ma), Eugeen Schreurs (9 ma)<br />
• In het academiejaar 2007/2008 (eerste semester) doceert Bruno Bouckaert Heuristiek<br />
van de musicologie (F0KA1A) voor Bachelor in de Musicologie<br />
Realisaties Koninklijk Vlaams Conservatorium Antwerpen (Hogeschool Antwerpen):<br />
• Bruno Bouckaert doceert vanaf <strong>2006</strong>/2007 (eerste en tweede semester) de cursus<br />
Muziekgeschiedenis (Oudere periode; tot 1800) voor de Bachelors in de muziek<br />
• Bruno Bouckaert doceert vanaf 2007/2008 (tweede semester) de cursus Research<br />
voor de Bacheloropleiding<br />
• Bruno Bouckaert doceert in 2007/2008 (tweede semester) twee gastcollege’s over de<br />
hervormingen in de Italiaanse opera seria in de tweede helft van de 18de eeuw, als<br />
een onderdeel van de cursus Research Module “De opera Orfeo ed Euridice van<br />
Ferdinando Bertoni “
36 ALAMIRE FOUNDATION vzw - JAARVERSLAG <strong>2006</strong><br />
5.5. PROJECTEN IN OPDRACHT VAN RESONANT VZW<br />
5.5.1. Inventarisatie Muziekfonds Sint-Salvator, Brugge<br />
Projectverantwoordelijke<br />
Bruno Bouckaert<br />
Projectmedewerker<br />
Sofie Taes (Céline Dursin)<br />
Toelichting<br />
Dit project is erop gericht om de reeds bestaande inventaris (C. Dursin - Leuven, <strong>2006</strong>) van het<br />
muziekfonds uit de Brugse Sint-Salvatorkathedraal (Bisschoppelijk archief Brugge) op punt te stellen<br />
en klaar te maken voor publicatie.<br />
De huidige inventaris behelst ca. 420 inventarisnummers die niet alleen muziekcollecties, maar ook<br />
individuele werken omvatten, vocale zowel als instrumentale muziek, handschriften en drukken,<br />
werken van grote componisten maar ook van minder bekende toondichters. Alle stukken of collecties<br />
die een inventarisnummer kregen toegekend, worden hier beschreven aan de hand van enkele vaste<br />
categorieën, waaronder genre, datering, tonaliteit, bezetting, omslagtitel, hoofding en afmetingen.<br />
Daarnaast wordt bij de meeste items een muzikaal incipit weergegeven dat een onmiddellijke<br />
indentificatie van de werken vergemakkelijkt.<br />
Op basis van deze informatie zal een wetenschappelijke editie van de muziekinventaris van St.<br />
Salvator gerealiseerd worden. Daartoe zal het bestaande basisdocument worden gereviseerd, verfijnd<br />
en geüniformiseerd. Doel is eenzelfde systematiek aan te wenden doorheen het ganse document, en<br />
een praktische, logisch opgebouwde en wetenschappelijk onderbouwde inventaris af te leveren die<br />
een zeer precies beeld schept van deze rijke muziekcollectie.<br />
Looptijd<br />
01.01.2007 – 31.12.2007<br />
5.5.2. Handboek Muzikaal Erfgoed<br />
Projectverantwoordelijke<br />
Eugeen Schreurs<br />
Projectmedewerker<br />
Bruno Bouckaert, Nele Gabriëls, Pieter Mannaerts, Sofie Taes<br />
Toelichting<br />
Uitgave van een handboek voor het beheer van muziekarchieven en -verzamelingen. De focus ligt op<br />
de archivistische aanpak met grote aandacht voor ondermeer de specificiteit van muzikaal erfgoed, de<br />
archiefterminologie, de archiefcontext, het archief- en collectiemateriaal binnen het muzikaal erfgoed<br />
in brede zin, de vele categorieën van archief (video, geluidsopnamen, werkingsarchieven,<br />
documentatie en bewaarbibliotheken), en de bewaarproblematiek. Dit handboek, met bijdragen van<br />
alle partners en mensen uit de wereld van de archivistiek uit Nederland en België, moet ten dienste<br />
staan van het ganse veld en moet de ambitie hebben om de methodologie, gebruikt door dat veld, te<br />
ontwikkelen en te sturen.<br />
Periode<br />
01.01.2007 – 31.12.2007
ALAMIRE FOUNDATION vzw - JAARVERSLAG <strong>2006</strong> 37<br />
5.6. INITIATIEVEN INZAKE DE ONTSLUITING VAN HET ONDERZOEK VOOR EEN<br />
BREED PUBLIEK<br />
5.6.1. Bio-bibliografie “Muziek aan de pauselijke kapel”<br />
Projectverantwoordelijke<br />
Bruno Bouckaert<br />
Medewerker<br />
Sofie Taes<br />
Toelichting<br />
Voor de festivaleditie Laus Polyphoniae 2009 koos het Festival van Vlaanderen Antwerpen als<br />
centraal thema de muziek en het muziekleven in de pauselijke kapel van de late middeleeuwen tot ca.<br />
1630. Daarmee zal één van de meest prestigieuze muziekcentra uit deze periode in het licht worden<br />
geplaatst.<br />
Naast literatuur, schilder- en beeldhouwkunst, nam ook de muziek immers een prominente plaats in<br />
binnen de muren van het Vaticaan. Er waren dan ook talrijke belangrijke componisten actief: in de 15 e<br />
en 16 e eeuw waren er enkele van de meest roemrijke Frans-Vlaamse polyfonisten aan het werk (Du<br />
Fay, Brassart, Josquin des Prez, Weerbeke, etc.), terwijl in de 17 e eeuw het kruim van de Italiaanse<br />
componisten hier in dienst was (onder meer G.M. Nanino, Francisco Soto, Arcangelo Crivelli, Orazio<br />
Griffi, Ruggiero Giovannelli, Teofilo Gargari, Vincenzo De Grandis en Felice Anerio). De zangers van<br />
de pauselijke kapel zongen dagelijks de mis en het officie in de kapel van het paleis waar de paus op<br />
dat moment verbleef: de Capella Sistina in het Vaticaan of de Cappella Paulina in het Palazzo del<br />
Quirinale (de voornaamste pauselijke residentie in de 17 e eeuw). Zij vergezelden de paus ook bij<br />
misvieringen in de stad.<br />
De werken die door deze musici werden uitgevoerd, het oeuvre van de maestri di cappella, de<br />
handschriften die ontstonden of bewaard bleven in het Vaticaan, en de werken die in opdracht van de<br />
paus werden gecomponeerd of aan hem werden opgedragen, constitueren een rijk en verscheiden<br />
repertoire dat een staalkaart is van het beste dat de Europese muziek in de middeleeuwen en de<br />
renaissance te bieden had.<br />
Om de rijkdom, de diversiteit en de kwaliteit van dit repertoire op adequate wijze te kunnen<br />
weerspiegelen in het Festivalprogramma van Laus Polyphoniae, zal een bio-bibliografie worden<br />
opgesteld met betrekking tot dit thema. De bedoeling is om een status quaestionis op te maken van<br />
wat gepubliceerd werd omtrent dit onderwerp, een uitgebreid overzicht te geven van de<br />
muziekbronnen die zijn overgeleverd (muziekhandschriften en -drukken), van de beschikbare edities<br />
en facsimiles en van de belangrijkste componisten die actief waren in de pauselijke kapel. Op basis<br />
van deze bio-bibliografische informatie zullen enkele thema’s worden voorgesteld die een vertrekpunt<br />
kunnen zijn voor de samenstelling van concertprogramma’s.<br />
Looptijd<br />
01.01.2007 – 30.06.2007<br />
5.6.2. Verstrekking van wetenschappelijk advies<br />
Projectmedewerkers<br />
Bruno Bouckaert, Nele Gabriëls, Pieter Mannaerts, Sofie Taes<br />
Toelichting<br />
Verstrekking van wetenschappelijk advies bij concertproducties, realisatie van bijdragen in hoogvulgariserende<br />
publicaties, aan privé-bezitters van authentiek bronnenmarteriaal (gregoriaanse<br />
fragmenten), enz. In 2007-2008 wordt samengewerkt met het Festival van Vlaanderen-Antwerpen<br />
(Laus Polyphoniae 2007 in het teken van de Polyphonie Française; 2008 in het teken van Muziek in<br />
de Hanzesteden: lezingen en concertintroducties), AMUZ (concertintroducties), Dag Oude Muziek<br />
Alden Biesen (editie 2008 in het teken van Muziek voor de Duitse Orde).
38 ALAMIRE FOUNDATION vzw - JAARVERSLAG <strong>2006</strong><br />
5.7. ONTWIKKELING WEBSITE<br />
D.m.v. de toegekende Impulsfinanciering kan de <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong>, conform internationale<br />
tendensen, haar onderzoeksgegevens, onderzoeksresultaten en initiatieven open stellen via de<br />
website en tevens de betreffende artikels, publicaties en andere documenten hieraan koppelen.<br />
In concreto betreft dit volgende groepen documenten:<br />
• Wetenschappelijke bronnen en documenten (archiefdocumenten en transcripties,<br />
muziekbronnen en edities, wetenschappelijke commentaren en artikelen)<br />
• Publicaties, waaronder Yearbook <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> en Monumenta Flandriae Musica en<br />
wetenschappelijke artikels in Musica Antiqua<br />
• Online publicatie van de reeksen Yearbook of the <strong>Alamire</strong> <strong>Foundation</strong> en Monumenta<br />
Flandriae Musica
ALAMIRE FOUNDATION vzw – JAARVERSLAG <strong>2006</strong><br />
APPENDIX<br />
ALAMIRE FOUNDATION vzw<br />
BIBLIOGR<strong>AF</strong>IE EN REALISATIES 1991–2007<br />
(versie 01/06/2007)<br />
39