Docentenhandleiding - Limburgs Symfonie Orkest
Docentenhandleiding - Limburgs Symfonie Orkest
Docentenhandleiding - Limburgs Symfonie Orkest
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Docentenhandleiding</strong><br />
Begeleidend materiaal op :<br />
www.lso.nl/devierelementen<br />
Spelender educatieve projecten wijs<br />
limburgs symfonie orkest<br />
1<br />
<strong>Limburgs</strong><br />
<strong>Symfonie</strong><br />
<strong>Orkest</strong>
ladzijde 3<br />
Inhoudsopgave<br />
Inleiding<br />
bladzijde 4<br />
Les 1 : Lucht + aarde<br />
bladzijde 6<br />
Les 2 : water + vuur<br />
bladzijde 7<br />
voorbereiding<br />
concertbezoek<br />
2
Geachte leerkracht, beste muziekliefhebber,<br />
Binnenkort zult u samen met de leerlingen van uw klas een concert van het <strong>Limburgs</strong> <strong>Symfonie</strong><br />
<strong>Orkest</strong> (LSO) gaan bijwonen. Als thema is dit jaar gekozen voor ‘De vier elementen’.<br />
Door de eeuwen heen zijn componisten geïnspireerd door de elementen lucht, aarde, water<br />
en vuur. Op de meest uiteenlopende manieren hebben zij deze inspiratie omgezet in prachtige<br />
muziek. Een selectie daarvan zal tijdens het concert te horen zijn. Om u en de leerlingen goed<br />
voor te bereiden heeft het LSO, in samenwerking met studenten van de kunstfaculteiten van<br />
Hogeschool Zuyd, dit lesmateriaal ontwikkeld.<br />
Het lesmateriaal bestaat uit een leerlingenboekje, een docentenhandleiding en een website.<br />
In het leerlingenboekje ontdekken de leerlingen aan de hand van een stripverhaal ‘The Lost<br />
Symphony’, een legendarisch lied dat de volken van Aether beschermt tegen het kwaad. Deze<br />
‘Lost Symphony’ is natuurlijk een verwijzing naar het concert van het LSO. In het leerlingenboekje<br />
staan opdrachten die in de klas gemaakt kunnen worden samen met de leerkracht. De<br />
opdrachten zijn verdeeld in basisopdrachten en extra (verdiepings)opdrachten. Daarnaast<br />
wordt in het boekje ook het Stormspel uitgelegd. Dit is een geluidenspel dat met de hele klas<br />
gespeeld kan worden, maar dat tevens een onderdeel gaat vormen van het concert.<br />
Dan zullen we het spel proberen uit te voeren met het hele publiek!<br />
Deze docentenhandleiding geeft u meer achtergrondinformatie over de opbouw van de lessen.<br />
Het lesmateriaal is zo ontwikkeld dat dit twee lessen (van ongeveer een uur) in beslag<br />
neemt. Daarnaast heeft u zelf de keuze om voor of na het concert hier extra opdrachten aan<br />
toe te voegen.<br />
De extra opdrachten staan op de website omschreven. Tevens bevinden zich daar ook de filmpjes<br />
en geluidsfragmenten die bij de lessen horen. Wanneer U in het bezit bent van een smartboard,<br />
dan kunnen de filmpjes direct in de klas getoond worden. Mocht dat niet kunnen, dan<br />
is het wellicht mogelijk om de filmpjes in groepsgewijs op de computers te bekijken. Tevens<br />
kunnen leerlingen thuis de website bekijken.<br />
Voor het eerst is dit concert ook aangeboden aan de brugklassen van het voortgezet onderwijs.<br />
Voor deze leerkrachten van deze groepen zit de uitdaging meer in de extra opdrachten<br />
op de website. Voor deze groepen zijn speelstukjes opgenomen die op keyboards of slagwerkinstrumenten<br />
gespeeld kunnen worden.<br />
We wensen u en de leerlingen veel plezier met de voorbereiding op de ’Lost Symphony’ en<br />
alvast veel luistergenot tijdens het concert. Heeft u nog vragen dan kunt u contact met mij<br />
opnemen.<br />
Patrick Letterle<br />
Medewerker Educatie<br />
<strong>Limburgs</strong> <strong>Symfonie</strong> <strong>Orkest</strong><br />
educatie@limburgssymfonieorkest.nl<br />
3<br />
<strong>Limburgs</strong><br />
<strong>Symfonie</strong><br />
<strong>Orkest</strong>
Les 1 : Lucht + Aarde (60 min)<br />
Doel:<br />
- Inleiding op het concert en het thema ‘de Vier elementen’<br />
- Kennismaking met de instrumenten van het symfonieorkest<br />
- Leren over het element lucht: ‘muziek is trilling’<br />
- Leren over het element aarde: ‘muziek is ritme’<br />
- Oefenen eerste deel van het Stormspel<br />
Werkvormen:<br />
- Klassikaal gesprek<br />
- Luisteropdrachten<br />
- Klassikale en groepsopdrachten<br />
Benodigde materialen:<br />
- Leerling-boekjes (blz. 3 t/m 19)<br />
- Computer met internetverbinding (website www.lso.nl/devierelementen) en luidsprekers.<br />
Inleiding<br />
Na het uitdelen van de leerling-boekjes leest u de inleidende tekst op pagina 3. Deze legt uit waar<br />
het boekje voor bedoeld is. U kunt dan nog verder uitleggen wanneer en waar het concert plaatsvindt.<br />
Het stripverhaal op pagina 4 en 5 geeft een goede inleiding op het verhaal van de ‘Lost<br />
Symphony’.<br />
Kern 1: Lucht<br />
Geef de leerlingen de tijd om het stripverhaal bij ‘Lucht’ te lezen. Lees de tekst op pagina 12<br />
onder het kopje ‘Hoe ontstaat geluid’. Bespreek met de leerlingen verschillende manieren waarop<br />
lucht tot trillen gebracht kan worden. Denk daarbij aan bewegingen, met lichaam of voorwerpen,<br />
of aan elektronisch opgewekte trillingen (luidsprekers). Wellicht dat in het gesprek muziekinstrumenten<br />
genoemd kunnen worden. Dit sluit aan bij opdracht 1.<br />
Basisopdracht 1 (blz. 12):<br />
Op de website staan 6 geluidsfragmenten. De instrumenten die te horen zijn, staan afgebeeld in<br />
het leerlingenboekje. Laat de leerlingen achterhalen welke instrumenten ze horen. Afhankelijk<br />
van de voorkennis geeft u de namen vooraf. U kunt er ook voor kiezen de fragmenten één voor<br />
één te bespreken of eerst alle fragmenten af te spelen.<br />
Geluidsfragment Foto Instrument<br />
1 4 Viool<br />
2 3 Pauken<br />
3 1<br />
4 6<br />
5 5 Piccolo<br />
6 2<br />
4
Laat de leerlingen nu de instrumenten rubriceren. Er zijn drie mogelijkheden die voor de hand<br />
liggen:<br />
1. De grootte: De tuba, de contrabas en de pauken zijn grote instrumenten, de piccolo, de viool<br />
en de kleine trom zijn een stuk kleiner.<br />
2. Het materiaal waar het instrument van gemaakt is: De viool, contrabas en piccolo zijn van hout<br />
gemaakt, de andere instrumenten van ijzer en vel (deze laatste soms van dieren, maar vaak van<br />
kunststof).<br />
3. De speelmanier: De viool en de contrabas bespeel je door de snaren te laten trillen (met een<br />
strijkstok of de vingers), de piccolo en de tuba bespeel je door er lucht in te blazen en de pauken<br />
en de kleine trom bespeel je door erop te slaan.<br />
Uit deze laatste indeling volgt dan ook de indeling van de instrumenten van het symfonieorkest:<br />
strijkinstrumenten, blaasinstrumenten en slagwerk.<br />
Basisopdracht 2 (blz 13):<br />
Is het ook mogelijk om lucht te zien? Of kunnen we de effecten van lucht om ons heen zien? We<br />
praten dan natuurlijk over de wind.<br />
Basisopdracht 3:<br />
Is een eerste verwijzing naar het geluidenspel dat later geoefend wordt.<br />
Kern 2: Aarde<br />
Ook nu krijgen de leerlingen de tijd om het stripverhaal bij ‘Aarde’ te lezen.<br />
Basisopdracht 1 (blz.16):<br />
Op de website staat een geluidsfragment met Afrikaanse muziek. Deze muziek wordt op verschillende<br />
momenten en gelegenheden gebruikt. Soms wordt dit ritmische muziekspel ingezet om<br />
stil te staan bij belangrijke zaken in het leven. Stammen komen dan bij elkaar en gaan op deze<br />
muziek dansen en staan stil bij al het moois dat Moeder Aarde te geven heeft. Zij danken haar op<br />
een feestelijke manier.<br />
Lees het blokje ‘Basistheorie’ met de leerlingen.<br />
Basisopdracht 2 (blz. 16):<br />
De leerlingen krijgen een fragment te horen van het werk ‘In de hal van de Bergkoning’ van<br />
Edvard Grieg. Dit zal ook gespeeld worden tijdens het concert. In dit fragment is een melodie te<br />
horen die een aantal keren herhaald wordt. Laat de leerlingen na twee keer luisteren het ritme<br />
zachtjes meetikken.<br />
Extra opdracht 3 (blz. 17):<br />
Op de website staat een filmpje van het <strong>Limburgs</strong> <strong>Symfonie</strong> <strong>Orkest</strong>. Hierop zijn de musici te zien,<br />
maar zonder instrumenten. Ze ‘spelen’ hetzelfde lied nog eens. Laat de leerlingen raden welke<br />
instrumenten ze horen, maar niet zien.<br />
Alle gebruikelijke instrumenten zijn vertegenwoordigd: viool, altviool, cello, contrabas, dwarsfluit,<br />
hobo, klarinet, fagot, trompet, hoorn, trombone, pauken, bekkens, grote trom en triangel.<br />
5
Afsluiting: Stormspel (blz. 18):<br />
In het leerlingenboekje staat omschreven hoe het spel gespeeld moet worden met één element.<br />
We hebben nu twee elementen geleerd: lucht (in de handen wrijven om de wind uit te beelden)<br />
en aarde (met de voeten tikken als de regen op de grond klettert).<br />
Speel het Stormspel eerst met één element. Als dit goed gaat kan het tweede toegevoegd worden.<br />
Dan ziet het spel er in stappen als volgt uit:<br />
1. Iedereen is muisstil<br />
2. De dirigent wijst aan naar links en daar begint iedereen te wrijven in de handen<br />
3. Naarmate de dirigent naar rechts gaat gaan steeds meer leerlingen in de handen wrijven.<br />
4. Helemaal rechts aangekomen wrijft iedereen.<br />
5. De dirigent begint weer links: daar begint iedereen op de grond te tikken met de voeten.<br />
6. Helemaal rechts aangekomen tikt iedereen met de voeten en wrijft niemand meer.<br />
7. Daarna bouwen we af: De dirigent begint links en het tikken verandert weer in wrijven in de<br />
handen.<br />
8. De laatste ronde is dat iedereen stopt met wrijven en dat het weer helemaal stil wordt.<br />
Extra opdracht (blz. 18-19):<br />
Op pagina 19 staat een ritmespel dat past op de melodie van ‘De Bergkoning’. De bovenste rij<br />
blokjes beeldt dat uit. Op de tweede en derde regel staan nog twee ritmes. Oefen eerst regel 1<br />
samen, daarna regel twee. Combineer die twee. Geef wel elke regel een ander geluid, bijvoorbeeld<br />
klappen, tikken op de tafel of op de knieën. Voeg als laatste de derde regel toe. Je mag natuurlijk<br />
ook instrumenten voor dit ritmespel gebruiken.<br />
6
Les 2 : water + vuur (60 min)<br />
Doel:<br />
- Inleiding op het concert en het thema ‘de Vier elementen’<br />
- Leren van het element water: ‘muziek is melodie’<br />
- Leren van het element vuur: ‘muziek is dynamiek’<br />
- Oefenen volledige Stormspel<br />
Werkvormen:<br />
- Klassikaal gesprek<br />
- Luisteropdrachten<br />
- Klassikale en groepsopdrachten<br />
Benodigde materialen:<br />
- Leerling-boekjes (blz. 20 t/m 33)<br />
- Computer met internetverbinding (website www.lso.nl/devierelementen) en luidsprekers.<br />
Inleiding<br />
Geef de leerlingen de tijd om het stripverhaal op pagina 20 en 21 te lezen.<br />
Kern 1: Water<br />
Daarna gaan de leerlingen luisteren naar een ander muziekstuk uit het concert: ‘De Moldau’ van<br />
Bedrich Smetana. Neem met de leerlingen het blokje door over melodie. Vervolgens staan op de<br />
website nog drie geluidsfragmenten. Hierbij hebben andere muzikanten de muziek van Smetana<br />
gebruikt op hun eigen manier. De eerste versie is een DJ, de tweede een gitarist en de derde versie<br />
is een rapper.<br />
Basisopdracht 1 (blz.23):<br />
Laat het eerste geluidsfragment van de les nog een keer horen en laat de leerlingen ontdekken<br />
hoe de melodielijn verstopt zit in het kaartje boven aan pagina 23.<br />
Als het goed is ontdekken ze dat de kustlijn bovenaan ook het hoogteverschil van de melodie<br />
weergeeft. Zodra dit ontdekt is kunnen ze de lijn volgen met hun vinger of zelf zachtjes neuriën.<br />
Extra voor het Voortgezet Onderwijs:<br />
Op dezelfde pagina staat ook een vereenvoudigd speelstuk van de melodie. Dit kunnen de leerlingen<br />
ook oefenen op keyboards of melodisch slagwerk. Dit is ook te combineren met het ritmespel<br />
uit les 1. Alleen zal er nu een opmaat van de melodie aan vooraf moeten gaan.<br />
Kern 2: Vuur<br />
Eerst geven we de leerlingen de kans om het volgende deel van het stripverhaal te lezen. Op de<br />
website staat een animatie van Disney die gemaakt is bij de muziek van ‘De Vuurvogel’ van Igor<br />
Stravinsky. Een fragment van dit werk zal ook tijdens het concert gespeeld worden. Bekijk dit<br />
filmpje klassikaal als dat mogelijk is.<br />
Basisopdracht 1 (blz.27):<br />
Om sterker worden (crescendo) en zachter worden (decrescendo) te oefenen, spreekt de leerkracht<br />
eerst een geluid af, bijvoorbeeld zoemen met de stem of ritselen met een blaadje. De<br />
beschrijving van de oefening staat in het leerling-boekje uitgewerkt.<br />
7
Basisopdracht 2 (blz. 27):<br />
We gaan nu niet kijken naar de Vuurvogel maar steeds luisteren naar een fragmentje. De leerlingen<br />
bedenken nu een teken om het dynamisch verloop van dat fragment weer te geven in de<br />
vakjes op pagina 27. Laat het fragment steeds eerst horen en pas bij de tweede keer tekenen.<br />
Afsluiting: Stormspel (blz. 28)<br />
Het laatste element dat in de klas bijgevoegd wordt, is water. Dit doen we door met de handen op<br />
de knieën te tikken. Oefen dit desnoods eerst apart en vervolgens met alle drie de elementen in<br />
de volgorde zoals beschreven in het leerling-boekje.<br />
Tot slot mogen de leerlingen het stripverhaal aflezen.<br />
Voorbereiding concertbezoek<br />
Voor veel kinderen is het concert de eerste keer dat ze naar een symfonieorkest gaan luisteren.<br />
Om ervoor te zorgen dat iedereen goed kan luisteren en kijken is het belangrijk dat alle<br />
leerlingen de afspraken op pagina 34/35 naleven. Bespreek deze dan ook klassikaal voorafgaand<br />
aan het concert.<br />
Met dank aan de Vrienden van het <strong>Limburgs</strong> <strong>Symfonie</strong> <strong>Orkest</strong><br />
8