2002-24-02 - Vrienden van Blijdorp

c
24e jaargang nummer 2
juni 2002

, Een bizondere dag
Op 27 april was het een drukke dag voor de Vrienden: de Algemene Leden Vergadering én de feestelijke
opening van de door de Vrienden gesponsorde bizonwei. Dat het verblijf van de manenwolven
nog niet afwas (dat is vaker voorgekomen .... ) en het weer niet erg mee zat kon de pret niet drukken.
Want ondanks het herfstachtige weer waren ca. 200 Vrienden aanwezig op de jaarlijkse
Algemene Ledenvergadering in het Eauditorium van Diergaarde Blijdorp.
Algemene Ledenvergadering
Onze voorzitster, mevrouw Groenhorst, opende de vergadering waarna zij kort terugblikte op de
gebeurtenissen in 200 I . Eén van de hoogtepunten was de opening van het lturiwoud. De botanische
afdeling heeft hard gewerkt om het gebied de uitstraling van een Afrikaans woud te geven. Nu, een
jaar later, kunnen de Vrienden genieten van een prachtig verblijf voor de okapi's en penseelzwijnen
in Afrikaanse sfeer. Daarnaast is in 200 I succesvol actie gevoerd voor nieuwe verblijven voor de
bizons en de manenwolven.
Wat de reizen betreft had het jaar 200 I een valse start. Vanwege de perikelen rond mond- en klauwzeer
was de voorjaarsreis (Krefeld) afgelast en werd de meerdaagse reis naar Frankrijk uitgesteld.
Maar gelukkig kon de schade in het najaar grotendeels worden ingehaald en is de meerdaagse reis
toch succesvol geweest.
De lezingen waren in 200 I dermate populair, dat
er een capaciteitsprobleem dreigde op te treden.
Op voorschrift van de brandweer is het aantal
bezoekers namelijk gemaximeerd. In overleg met
Diergaarde Blijdorp wordt naar een oplossing
gezocht voor het komend seizoen.
Ook de plannen voor komende jaren werden toegelicht.
Allereerst willen de Vrienden ter gelegenheid
van hun 40-jarig jubileum in 2003 een nieuw
verblijf voor de Sumatraanse tijgers sponsoren.
Het zal heel wat inspanning vergen om het
(record)bedrag van 680.000 Euro de komende
jaren bijeen te krijgen! Daarnaast is in de begroting
voor 2002 een post van I 1.350 Euro opgenomen
voor koraalonderzoek. Vice-voorzitter
Slijkoort gaf aan dat het beleid van dierentuinen
zich - behalve op het behoud van bedreigde diersoorten
- steeds meer richt op natuurbeschermingsprojecten.
De Vrienden willen aansluiten bij
deze ontwikkelingen. Vandaar dat is besloten om
ook natuurbeschermingsprojecten te sponsoren, Foto: Koos van Leeuwen
op voorwaarde dat deze een direct raakvlak met
Diergaarde Blijdorp hebben. Het is uitdrukkelijk niet de bedoeling een natuurbeschermingsorganisatie
te worden. Met het bedrag dat voor 2002 is gereserveerd wordt het onderzoek van Dirk
Petersen naar de seksuele voortplanting van koralen gesponsord. In dit en het volgende nummer van
Vriendennieuws kunt u daar meer over lezen.
Na de meer officiële onderdelen van de vergadering zoals het verslag van de kascommissie, de her-
benoeming van de bestuursleden
en het altijd humorvolle verslag
van Greet Gerritse over de promotiewerkzaamheden
werd één
van de promotieleden in het
zonnetje gezet. Cees van der
Jagt, al ruim 10 jaar een zeer
actief lid van het promotie- en
handyteam, kreeg voor zijn inzet
voor de Vereniging de zilveren
olifantspeld uitgereikt. Van der
Jagt heeft zich recent helaas
wegens gezondheidsproblemen
uit het promotieteam moeten
Foto: Koos van Leeuwen
terugtrekken. De heer van der
Jagt bedankte de aanwezigen hartelijk voor deze onderscheiding en gaf aan dat hij het promotiewerk
altijd met zeer veel plezier heeft gedaan.
Na de sluiting van de officiële vergadering gaf de voorzitster het woord aan Ton Dorresteyn, directeur
van de Diergaarde, die de aanwezigen informeerde over de laatste nieuwtjes uit Blijdorp. Ook
werden weer vele vragen uit de zaal op veelal humoristische wijze door de heer Dorresteyn beant­
woord.
Opening bizondere wei
Na de vergadering konden de aanwezige Vrienden alvast rondkijken op de Indiaanse markt. Vanwege
het slechte weer waren de kramen naar de Lepelaar, het restaurant bij de nieuwe ingang, verplaatst.
Bij diverse kramen konden mensen informatie krijgen over de levenswijze van Indianen. Ook waren
er aller lei beeldjes en Indiaanse kunstvoorwerpen te koop. De kleintjes konden zich laten schminken
als een echte Indiaan en in één van de tipi's (een Indianentent) bij het bizonverblijf werden allerlei
spannende verhalen verteld. Er was ook een tipi van Eagle Village, een stichting die in de zomerva­
kantie 6 weken in Blijdorp gaat logeren.

Een bizondere dag Een bizondere dag
Om 14.00 uur was het dan zover: de ope­
ning van de bizondere wei. In de regen volgden
op een podium vóór de bizons korte
toespraken van mevrouw Groenhorst en de
heer Dorresteyn. De directeur van de
Diergaarde gaf aan dat de vernieuwing en
uitbreiding van het verblijf zonder de steun
van de Vrienden niet op dit tijdstip en op
deze wijze had kunnen plaatsvinden. De
heer Dorresteyn merkte droogjes op dat de
regendans door de Indianen blijkbaar wat te
lang geduurd had .
Vervolgens vertelde het opperhoofd van
Eagle Village hoe belangrijk bizons en de
natuur waren in het leven van de Noord­
Amerikaanse Indianen. Hij gaf aan dat
Indianen dankbaar zijn voor wat de natuur
hun schenkt. Blijkbaar levert respect voor de
natuur direct resultaat op, want toen de
Indiaan zijn verhaal begon te vertellen, hield
het op met regenen en brak zowaar een
waterig zonnetje door.
De eigenlijke opening werd verricht door
Arie Bos, de penningmeester van de
Vrienden. De heer Bos is, zoals dat heet, gek
van bizons en was dus de aangewezen persoon
om de bizons de vrijheid te geven. Na
het openen van het hek maakten de dieren in eerste instantie geen haast om de kraal te verlaten en
hun verblijf te verkennen. Maar wat handen vol hooi waren voldoende om de dieren in beweging te
krijgen. En hoe, blijkbaar genieten ze van de ruimte, want al snel galoppeerden ze naar alle hoeken
van de weide. De prairie ziet er bijzonder fraai uit, maar menigeen vroeg zich af of de wildroosters
en het schrikdraad de bizons inderdaad binnen het verblijf zullen houden. De forse hekken rond het
verblijf zijn er immers niet meer . ...
Ondertussen konden de aanwezigen kennis maken met de zang en dans van de Indianen van Eagle
Village. Na afloop van de opening konden de Vrienden nog een drankje en een heerlijk hapje nuttigen
in het restaurant en de Indianenmarkt (nogmaals) bezoeken.
De opening was weer een hele organisatie, maar als je na afloop zowel bij de Vrienden, de medewerkers
van Blijdorp, de standhouders alsmede de bizons blijde gezichten ziet kun je alleen maar
concluderen: het was wederom zeer geslaagd!! En over de manenwolven: volgens Blijdorp zitten
ook die over een maand in hun nieuwe verblijf.
Foto: Ineke Slijkoort
Tekst: A1ex Schouten en Angellne Peters

getuige zijn van de geboorte: moeder Matsang
beviel gewoon op vrijdagochtend 15 februari op
het buitenterras. De groep takins bestaat
momenteel uit vijf dieren. Naast de ouders
lopen er nog twee oudere broers van Bertus
rond. Aan speelkameraden heeft hij dus geen
gebrek.
In het zoetwateraquarium van de Arowana's in
Taman Indah was het begin dit jaar een drukte
van belang. Ruim honderd Saranabarbeeltjes
kropen in januari uit het ei. De ouders van deze
visjes komen uit de dierentuin van Antwerpen.
En de ouders van deze Antwerpse vissen waren
weer afkomstig uit..... Blijdorp. Saranabarbelen
zetten hun eieren af op verborgen plekjes in het
aquarium. De uitgekomen visjes zullen vast niet
allemaal groot worden. Sommige zullen worden
opgegeten door andere bewoners van de bak.
Maar er zullen er genoeg overblijven!
Overleden
In het vorige nummer van Vriendennieuws ging
de rubriek Koud Bloed over octopussen. Vlak
voordat het nummer gedrukt werd bereikte ons Koos van Leeuwen
het bericht dat onze eigen Okki was overleden.
Hoewel hij nog maar kort in de Diergaarde was, was Okki toch een markante bewoner. Octopussen
spreken immers erg tot de verbeelding. En wie was er niet onder de indruk van dit dier als hij met
zijn zuignappen tegen de ruit zat geplakt. of als hij in volle lengte zijn rondjes zwom en zijn mantel
spreidde. Het dier had de sierlijkheid van een balletdanser, en het is jammer dat we hem zo snel
moeten missen. Nu is bekend dat octopussen maar enkele jaren oud worden. en niemand wist de
leeftijd van Okki. Het dier is een week ziek geweest. Hij wilde niet eten, was niet actief en zijn kleur
alleen maar grijs in plaats van de gebruikelijke paars/rode tinten. Men vermoedde een bacteriële ontsteking,
en Okki werd dan ook behandeld met een antibioticum. Dat heeft helaas niet gewerkt en
op 26 februari is Okki gestorven. Uit sectie is gebleken dat er inderdaad sprake was van een infectÎe
aan de mantel. Bovendien bleek dat Okki een vrouwtje was! Zij droeg namelijk een flink aantal
eieren bij zich. Men kan alleen maar gissen wat daarmee gebeurd zou zijn als ze was blijven leven.
Zonder partner was er geen kans op bevruchting, en dus geen kans op kleine octopussen. Hopelijk
komt er binnenkort een andere reuzeninktvis, want de bak is wel erg leeg zonder Okki!
Ook het leeuwenterras wordt steeds leger. Leeuwin Marit is op 18-jarige leeftijd overleden. Zij was
nog geen jaar oud toen zij naar Blijdorp kwam. In mei 1985 werd zij samen met vier andere welpjes
in beslag genomen in de achtertuin van een particulier in België. De dieren waren afkomstig van wildvang.
Vier welpen vonden een onderkomen in Blijdorp: Frits, Heleen, Ingrid en Marit. Artis ontfermde
zich over welp Jan. Er wordt nu DNA onderzoek verricht om te kijken in hoeverre de vijf
leeuwen aan elkaar verwant zijn. Marit is een tijd aan het tobben geweest met haar gezondheid.
Onderzoeken leverden in eerste instantie alleen wat onschuldige kwalen op. Toen zij echter steeds
zieker werd en ook een kijkoperatie niets opleverde besloot de dierenarts haar uit haar lijden te verlossen.
Sectie wees uit dat er een scheur aan de achterkant van de blaas zat en een tumor bij de blaas.
Marit heeft de respectabele leeftijd van 18 jaar bereikt en drie keer jongen geworpen. Op het leeuwenterras
verblijven nu nog Heleen, Ingrid en jongeman Aslan (foto voorpagina).
Vanuit de dierentuin in Karlsruhe kwam het bericht dat ijsbeer Mien is overleden. Op 8 oktober 2000
verhuisde zij samen met Katrien naar een gloednieuw ijsberenverblijf in de dierentuin van Karlsruhe.
Blijdorp vond dat het oude ijsberenverblijf echt niet meer voldeed aan de eisen van een moderne
dierentuin. In Karlsruhe heeft Mien ruim anderhalf jaar van haar oude dag kunnen genieten. Zij is dertig
jaar geworden, en heeft daarvan 26 jaar in Diergaarde Blijdorp gewoond.
Aanwinsten
Blijdorp heeft er een bijzondere diersoort bijgekregen: Mhorr-gazellen. Deze sierlijke. ranke dieren
zijn een ondersoort van de Damagazellen. Mhorr-gazellen kwamen oorspronkelijk voor in het
westelijk deel van de Sahara. Sinds 1986 zijn zij in het wild uitgestorven. In een Spaans fokcentrum
leefde nog een klein groepje van deze gazellen. Alle nu levende Mhorr-gazellen stammen van dit
groepje af. Vorig jaar augustus is een groepje van deze dieren uit Spanje naar Blijdorp gekomen. Zij
hebben wegens gezondheidsproblemen lang in quarantaine gestaan. Daarna werd het winter en was
het te koud voor de kwetsbare dieren. Eind maart mochten zij voor het eerst naar buiten en kon het
publiek eindelijk kennis maken met deze fraaie gazellen met hun chocoladebruine rug. U kunt ze vinden
als u langs het giraffenperk naar de ronde vijver met waterlelies loopt.
Op botanisch gebied is er ook een grote aanwinst: er worden bordjes geplaatst bij bijzondere bomen
en struiken in de Diergaarde. Vroeg in het voorjaar merkte ik het eerste exemplaar op bij de zak-

doeken boom naast het Henri­
Martinhuis. En er kwamen er steeds
meer bij. De bordjes geven leuke
informatie over de betreffende
boom, en zijn voorzien van een
fraaie illustratie. Een lang gekoesterde
wens van de Botanische Afdeling,
maar ook van veel plantenliefhebbers
gaat hiermee in vervulling!
Reddingsacties
Blijdorp neemt al enkele jaren deel
een fokprogramma voor
Amoerpanters. Deze fraaie katten
behoren tot de meest bedreigde
diersoorten ter w ereld: in hun oorspronkelijke
leefgebied leven nog
hooguit 50 exemplaren! Diverse dierentuinen
en organisaties, waaron­
der Blijdorp, proberen uit alle macht
om de Amoerpanter voor uitsterven
te behoeden. Nadat het vorige paartje
Amoerpanters in de Diergaarde
was gestorven, hebben Siberische
lynxen twee jaar kunnen genieten
van het fraaie Vriendenverblijf. (Het
Amoerpanterverblijf is in 1991 door
de Vrienden aan Blijdorp geschonken) Hoewel de lynxen goed tot hun recht kwamen in het verblijf,
hebben zij toch het veld moeten ruimen. Blijdorp heeft namelijk weer een paartje Amoerpanters in
de collectie. In oktober 2000 kwam Bogan uit de dierentuin van Praag naar Rotterdam. U heeft vast
al kennis met hem gemaakt want om de andere dag mocht hij in het voorste verblijf, en gingen de
lynxen naar het achterste perk. Begin dit jaar kwam er een vrouwtje, Nouschka, uit de dierentuin
van Leipzig. Na de gebruikelijke quarantaineperiode verhuisde zij naar het Amoergebied. De dieren
leven afzonderlijk van elkaar. Ook in de natuur zijn het solitaire dieren. Alleen als het vrouwtje krols
is kunnen de dieren pas lijfelijk contact met elkaar maken. De rest van de tijd kunnen zij elkaar wel
zien en ruiken. Het is te hopen dat Bogan en Nouschka elkaar aardig vinden en dat er veel jongen
geboren worden.
Er wordt momenteel onderzocht of het voor de w ilde populatie gunstig is om op korte termijn
Amoerpanters uit dierentuinen terug te brengen naar de natuur. In Siberië loopt inmiddels al een uitzetproject.
Dit project wordt mede gecoördineerd door de Nederlandse stichting Tigris. Blijdorp
ondersteunt al jaren beschermingsprojecten van Amoerpanters door deze stichting, zoals het opzetten
van een anti-stropersteam of het regelen van schadevergoedingen aan boeren als hun dieren zijn
gedood door Amoerpanters. Eventuele jongen van Bogan en Nouschka zullen dan ook beschikbaar
zijn voor het uitzetproject in Siberië.
Nieuws uit Blijdorp
In het vorige nummer hebt u kunnen lezen over de noodopvang van schildpadden in de Reesemakas.
De dieren waren er erg slecht aan toe. Zij hadden allemaal longontsteking en velen hadden ook nog
eens kapotte poten en schilden. Een groot gedeelte van de dieren is gelukkig opgeknapt. Dit dankzij
de uitstekende zorgen van dierverzorgers en dierenartsen. Enkele schildpadden. zoals de Ambonese
doosschildpadden blijven in de Diergaarde. De anderen gaan naar diverse dierentuinen in Europa.
In april waren enkele dieren al voldoende opgeknapt om naar hun definitieve onderkomen te verhuizen
en zo vertrokken zes reuzenrivierschildpadden naar Wenen. Elders in dit nummer leest u
meer over de noodzaak tot bescherming en opvang van bedreigde schildpadden (verslag winterlezingen).
Laatste nieuws
Tekst: Monlque van Leeuwen-Maat
Bronnen: persberichten Diergaarde BIljdorp en De N,euwsbllef'.
maandelijkse uitgave van de Vrijwillige rondleiders In Blijdorp.
Neem ook een kijkje bij de kleine stokstaartjes tegenover de koedoe's
+ de kleine bizon op het oude perk.
Ga ook eens kijken bij Cito
naar die
Imp
bijvoorbe
De Subaru Impreza
Sportswagon.
standaard met
All Wheel Drive voor
de beste grip op de weg.
Kom langs voor een
vrijblijvende proefrit
•

Word peetouder
Een babyolifantje zonder moeder of allomoeder
(tante uit de kudde) is hopeloos verloren. Zonder
liefde en zorg sterft het binnen 24 uur. Vrienden van
de Olifant steunt twee olifantenweeshuizen die de
olifanten opvangen, verzorgen en begeleiden bij de
reïntegratie in de natuur. Eén weeshuis in Kenia en
één in Thailand. Voor 52 euro per jaar geeft u een
babyolifantje een nieuwe toekomst. U kunt zelf
kiezen of u peetouder wordt van een Afrikaans of
van een Aziatisch olifantje. U ontvangt jaarlijks een
certificaat, een foto van het olifantje, een videofilm
en elk kwartaal een nieuwsbrief.
Word abonnee
Muhka
Wilt u alles lezen over olifanten? Wordt dan abonnee
van het tijdschrift de Olifant. In het enige
Nederlandse tijdschrift over olifanten vindt u mooie
foto's, reportages, interviews, achtergronden en
natuurlijk het laatste nieuws. Voor slechts 10 euro
ontvangt u de Olifant vier maal per jaar.
Kom naar het Olifant Festival
Op 8 september nemen de olifanten bezit van De Brabanthallen in 's Hertogenbosch. Voor
het Olifant Festival wordt de Paradezaal omgetoverd tot een Oosters dorpplein. U kunt er
terecht voor de expositie van Olifant in Beeld, videofilms, projectstands en nog veel meer
olifanteninformatie. In de aangelegen Carousselbar kunt u niet alleen een consumptie
halen, maar ook uw ervaringen met andere Vrienden en peetouders uitwisselen. Als
olifantenliefhebber mag u dit Festival dus niet missen!
Meer informatie?
U kunt ons bellen (026) 321 56 66 of kijk op www.olifanten.org een email sturen mag
natuurlijk ook.
Stichting Vrienden van de Olifant zet zich in voor
bescherming van de olifant door steun aan concrete
projecten, zoals het Olifantjes Weeshuis en het
Olifanten Ziekenhuis. Met meer vrienden kunnen we
meer projecten steunen.
Het Nieuwe Land 8
6828 DZ Arnhem
T 026 321 56 66
f 026 322 91 35
E olifantvrienden@betuwe.net
I www.olifanten.org
Winterlezing Henl< Zwartepoorte
In het vorige nummer van Vriendennieuws hebt u kunnen lezen over de schildpaddencrisis in Azië.
De winterlezing van 10 februari werd verzorgd door hoofd-reptie/enverzorger Henk Zwartepoorte.
In januari was hij samen met dierenarts Willem Schaftenaar in Hongkong om het transport naar
Europa voor te bereiden van zo'n I 100 schildpadden. De dieren waren afkomstig van een lading van
10.000 schildpadden, bestemd voor consumptie in China. Ze waren in beslag genomen omdat enkele
soorten op de
CITES-lijst stonden.
U begrijpt
dat het geen vrolijke
lezing is
geworden.
De schildpaddencrisis
in Azië is 15
tot 20 jaar geleden
begonnen. Vanuit China kwam een steeds grotere
vraag naar schildpadden voor consumptie. Het vlees
wordt gegeten, maar ook de botten en schilden wor­
Henk Zwartepoorte - Foto: Koos van Leeuwen
den gebruikt voor medicijnen en gebruiksvoorwerpen.
De Chinese traditie om schildpaddenvlees te eten is al duizenden jaren oud. Men gelooft dat je door
het eten van schildpaddenvlees oud zult worden en dat het potentieverhogend werkt. China had zelf
ca 30 inheemse soorten schildpadden, maar deze zijn nagenoeg uitgestorven. Sommige soorten
waren pas 15 jaar geleden ontdekt, maar zijn nu reeds verdwenen.
De vondst van deze lading schildpadden is helaas het topje van de ijsberg. Doordat de inbeslagname
van deze groep dieren wereldwijde publiciteit heeft gekregen, begint er eindelijk ook aandacht voor
bedreigde reptielen te komen. Tot nu toe waren het met name zoogdieren die de aandacht opeisten,
zoals met de bush-meat crisis in Afrika. Reptielen zijn minder aai baar en worden daardoor nogal eens
vergeten. Daar lijkt nu verandering in te komen.
Dierentuinen in Amerika en Europa slaan de handen ineen om een begin te maken met de aanpak
van het probleem. Zij willen fokken met schildpadden die met uitsterven bedreigd worden.
Vervolgens zullen deze dieren jarenlang gehuisvest moeten worden, in de hoop dat ze uiteindelijk
uitgezet kunnen worden in het wild . Tegelijk moet China proberen haar bevolking te stimuleren om
gekweekte schildpadden te eten in plaats van wildvang. Dat gebeurt nu al op bescheiden schaal. Dit
alles is een project van zeer lange adem. Je kunt niet zomaar een cultuur veranderen die al duizenden
jaren oud is; daar zullen enige generaties overheen gaan.ln feite doen wij zelf niet veel anders:
enkele jaren geleden was de haring nagenoeg verdwenen en momenteel staat de kabeljauw er zeer
slecht voor!
Diergaarde Blijdorp heeft inmiddels veel ervaring met het houden van schildpadden. Veel soorten
worden achter de schermen gehouden. Bijzondere dieren moeten noodgedwongen zelfs achter slot
en grendel! Probleem voor de reptielenverzorgers is het beperkte budget voor de reptielenopfok.
Wellicht dat wij als Vrienden in de toekomst een steentje kunnen bijdragen?
Tekst: Monique van Leeuwen-Maat

Koud Bloed
Een bek vol tanden
Recent arriveerden drie krokodillen van een soort, die nog niet eerder in de Diergaarde aanwezig
was. Bovendien is in Vriendennieuws voor het laatst aandacht besteed aan krokodillen in nummer
98-1. Daarom na enkele jaren eindelijk weer eens aandacht voor de krokodillen in Blijdorp.
Krokodillen in Blijdorp
Diergaarde Blijdorp heeft in de loop der jaren vele krokodillensoorten in de collectie gehad. In de
collectie waren of zijn: valse gaviaal, Johnson krokodil of Australische krokodil, Cubaanse krokodil,
bril kaaiman, breedvoorhoofdkrokodil, Chinese alligator (heden). Missisipi Alligator en de pantserkrokodil
(heden). Recent zijn daar de dwergkaaimans (Paleosuchus palpebrosus) bijgekomen. Een
bekend dier was een Missisippi alligator (Bobby) die naar schatting 70 jaar is geworden.
Dwergkaaiman
De dwergkaaiman (Paleosuchus palpebrosus) of Cuvier's gladvoorhoofdkaaiman is sinds kort te zien
in het onderdeel Midden-Amerika bij de vlinders, tussen het Car,ilbisch café en de pinguïns. Hier
delen zij een terrarium met pauwoogsierschildpadden. Zowel de dwergkaaimans als de schildpadden
komen uit Zuid-Amerika. Het terrarium is een zogenaamde panoramabak; wat betekent dat de die-
Koud Bloed
ren zowel boven als onder water te zien zijn. De watertemperatuur is ongeveer 20°C en onder de
lampen enkele graden hoger tot 40°C. Het belangrijkste voedsel van deze dieren is zoetwatervis.
Incidenteel krijgen zij ook muizen of ratten.
De dieren komen uit de dierentuin van Keulen. Hierbij gaat het om een mannetje en twee vrouwtjes.
Het mannetje is wildvang uit Guyana en de vrouwtjes zijn uit het ei gekropen in Zwitserland in
1982 en 1988. De soort is niet zeldzaam in zijn verspreidingsgebied en er bestaat geen fokprogramma
in dierentuinen. Er is weinig bekend over hun voortplantingsseizoen. Het meest waarschijnlijk
lijkt de periode aan het eind van de droogte en aan het begin van het regenseizoen.
Chinese Alligator
De Chinese alligator (Alligator sinensis) is,
zoals bekend, een bedreigde diersoort afkomstig
uit het stroomgebied van de Jangtse-Kiang
rivier in China. Dit is een kleine soort met een
maximale lengte van I - 1,2 meter. In 1986
kreeg Blijdorp vier exemplaren van de Bronx
Zoo in New York. Deze dieren zijn gehuisvest
in de Rivierahal. Omdat na enkele jaren een
groot vrouwtje de andere dieren terroriseerde
is de groep gesplitst. Twee dieren zijn verhuisd
naar Pilsen (Tsjechië). Er bestaat een EEP fokprogramma
gecoördineerd door Londen Zoo.
Blijdorp heeft nu nog een mannetje en een vrouwtje. Deze dieren hebben de mogelijkheid elkaar uit
de weg te gaan, waardoor het nu beter gaat met de dieren. Tot nu toe zijn geen jongen ter wereld
gekomen bij deze soort. Wel heeft Blijdorp de Europese primeur van eieren bij deze soort.
Pantserkrokodil
De derde in Blijdorp aanwezige soort is de pantserkrokodil (Crocodylus cataphractus).
Deze soort is afkomstig uit Afrika, waar hij leeft in de tropische wouden van Mauritanië tot Angola.
Blijdorp heeft hiervan twee exemplaren in de collectie; een mannetje en een vrouwtje. Het mannetje
is wildvang uit 1929. De dieren zijn sinds 1975 gehuisvest in de Rivierahal. In de tachtiger jaren zijn
enkele malen eieren gelegd, maar het is nooit tot jongen gekomen. De dieren eten voornamelijk vis
maar ook rundvlees en ratten.
Voortplanting in de natuur
Uit studies in gevangenschap en in de natuur is gebleken dat de voortplantingscyclus van krokodillen
langdurig, complex en hoogontwikkeld is. Zeker in vergelijking met andere reptielen. De geslachtsrijpheid
hangt samen met grootte en leeftijd. Bij vogels en zoogdieren wordt het geslacht van het
embryo bepaald bij de bevruchting. Het embryo in een vers gelegd krokodillenei is daarentegen
geslachtsloos. De temperatuur tijdens de eerste weken in het nest bepaalt of het embryo mannelijk
of vrouwelijk wordt. De kritische temperatuur verschilt per soort, maar alle soorten broeden hun
eieren uit bij temperaturen rond de 30°C. De nauw aan de dwergkaaiman verwante Schneiders gladvoorhoofdkaaiman
nestelt in dichte regenwouden, buiten direct zonlicht en broedt vaak in of bij termietennesten.
Hierbij maakt hij gebruikt van de warmte die in zulke nesten wordt geproduceerd.

MAVEMAT B. V.
Onderhoud en reparatie van stalen steigers.
In-en verkoop stalen steigers, nieuw en gebruikt.
Verhuur stalen steigers.
Verhuur accommodaties.
Verkoop stalen stapelbakken.
MAVEMAT B.V.
Boonsweg 25
3274 LH Heinenoord
Telefoon 0186 60 09 77
Telefax 0186 60 04 87
Email info@mavemat.nl
Website www.mavemat.nl

Blijdorp Logistiek/Organiek
Milieu, begin bij jezelf
In deze rubriek wordt aandacht besteed aan organisatorische aspecten van de dierentuinorganisatie,
We belichten zaken waar je als bezoeker meestal ongemerkt aan voorbij goot, Deze keer goot het
over de volgende vraag: de Diergaarde heeft als missie 'werken aan natuurbehoud', moor wat doet
Blijdorp er zelf aan in eigen huis?
Heldere vraag
Aan Robert van Herk, hoofd Educatie, werd de vraag voorgelegd wat Blijdorp nu eigenlijk aan het
milieu in eigen huis doet. Wordt in de bedrijfsvoering het milieuaspect beleidsmatig meegewogen?
Het verrassende antwoord op de tweede helft van de vraag was nee. Een dergelijk eerlijk antwoord
verdient enige nuancering.
Hoe ging het tot voor kort?
" Medewerkers van Blijdorp zijn gewoonlijk al bewuster van de waarde van de natuur dan mensen
die elders werken. Dat brengt de werkomgeving met zich mee. Daardoor heeft men altijd wel oog
voor het milieu. Op kantoor wordt het afval uiteraard gescheiden en worden cartridges ingeleverd
en hergebruikt. Bij de bouw van nieuwe verblijven bekijken we de materiaalkeuze, de isolatiewaarden
en dergelijke. Maar ruiterlijk toegegeven: er gebeurt best veel, maar niet planmatig genoeg.
Het kan nog beter! "
Is Diergaarde Blijdorp het niet een beetje aan zijn stand verplicht?
" De laatste jaren heeft de Diergaarde haar oorspronkelijke doelstellingen (collectiebeheer, educatie,
wetenschappelijk onderzoek en recreatie) overkoepeld met één hoofddoelstelling: natuurbehoud.
Aanvankelijk heeft Blijdorp zich terughoudend opgesteld om zich te profileren als 'natuurbeschermingscentrum'.
Er werd voor gekozen om niet in een rol te kruipen die niet waargemaakt kon worden.
Intussen gebeurde er steeds meer. Blijdorp werd meer en meer betrokken bij de EEP 's. Het
Bernhardinefonds werd opgericht. In het fonds wordt steeds meer energie gestoken en de
Blijdorpse deskundigheid wordt nationaal en internationaal in toenemende mate gebruikt."
Waarom dan die bescheidenheid?
"Wat we doen aan natuurbehoud moeten we uitdragen, meer niet. Dat klinkt heel terughoudend,
maar in de praktijk valt dat reuze mee. Er zijn nog zoveel onderwerpen die, gedoseerd door de gehele
tuin en over verschillende publieksgroepen, de revue kunnen passeren dat we zonder meer een
positieve indruk achter kunnen laten. Natuurbehoudseducatie hoeft echt niet saai, deprimerend of
gewichtig te zijn. We willen het liefst dat het publiek zelf constateert dat Blijdorp een natuurbehoudsinstelling
is . Dat versterkt de overtuigingskracht. Wij w illen niet dat er een imago ontstaat dat
gebaseerd is op te hoge verwachtingen. Met borstklopperij en het presenteren van gebakken lucht
kun je de plank behoorlijk mis slaan ."
Maar wat willen jullie nu beleidsmatig gaan doen?
'We zijn al begonnen met het schrijven van een nieuw beleidsplan. Daar moet de interne discu ssie
mee gestuurd en levend gehouden worden. Het plan bepleit een integrale aanpak van het natuurbehoudsvraagstuk,
zowel indirect als direct. Indirect door bij het publiek bewondering voor dieren te
creëren in de hoop bij te dragen aan draagvlak voor natuurbehoud. Dat doen we door dieren te
tonen in hun eigen biotoop en daar biologische informatie aan toe te voegen. Direct vragen we aandacht
voor natuurbehoudsactiviteiten van Diergaarde Blijdorp. Daarnaast w illen we dat er duurzaam
met de eigen omgeving wordt omgegaan, waarbij er relatie gelegd blijft worden met de dierentuin.
Een concreet voorbeeld is Taman Indah als een prima plek om het gebruik van hardhout aan te kaarten.
We gaan bijvoorbeeld de omgeving van de patatkraam in het Afrikagedeelte aanpakken. Hier
wordt een 'geluidenmakend' nijlpaard tegen een muurtje geplaatst die afval opeet. en in een mooi
Afrikaans frame komt uitleg over afval en omgaan met eigen omgeving. Het geheel krijgt ook een
Afrikaanse facelift. Bij een kop van een penseelzwijn komt nog een stichtende kreet. Zo verschijnen
er langzaam maar zeker op ons publiek gerichte milieuboodschappen in de tuin."
Ja, maar dit is allemaal op het publiek gericht. Wat doen jullie nu zelf?
" Het klinkt gek maar het is altijd balanceren tussen de verschillende belangen. Neem bijvoorbeeld
ons parkeerterrein. Daar groeit onkruid wat bestreden moet worden. Als je dat met een afbreekbaar
chemisch middel besproeit, zijn er jaarlijks twee behandelingen nodig en kost het ongeveer
2.400 Euro. Een alternatief is de borstelmethode. Deze is geheel onschadelijk voor het milieu maar
tast het plaveisel aan en is alleen mogelijk als de parkeerplaats vrij is. Deze behandeling is vier maal
per jaar nodig en kost jaarlijks 22 .500 Euro. Maar als je het heel milieuvriendelijk wilt aanpakken en
ook de bestrating heel wilt houden, dan kun je daarvoor ook een mobiele infraroodbrander gebruiken
. Vier behandelingen per jaar voor slechts 44.000 Euro. Grote prijsverschillen waarbij we ons
moeten afvragen of door het verschil in kosten anders aan te wenden niet meer bereikt kan worden
binnen de hoofddoelstelling."
" Maar er valt nog veel meer te winnen. Een aantal van de kantoren en servicegebouwen zijn echt
niet meer van deze tijd. Het personeel zelf heeft de huisvesting van de dieren altijd wel een hogere
prioriteit gegeven, maar die houten gebouwen met enkele beglazing kosten ongelooflijke hoeveelheden
energie. Dit brengt ons op de komende renovatie van het Rivièracomplex. Ondanks de architectonische
beperkingen zullen bij renovatie hoge eisen aan de isolatiewaarden worden gesteld. Dat
is ook hard nodig. De regelmatige bezoekers kunnen het zelf zien aan de rookwolken boven het
leeuwenverblijf die uit de verwarmingsinstallatie van het complex komen."
Hout voor diverse verblijven en Oceanlum - grootenergiegebruIker . Foto: Theo vld Velde

Blijdorp Logistiek/Organiek
Wordt er aan recycling gedaan?
"Zoals al is aangegeven wordt het papier op kantoor gescheiden afgevoerd. En ook de cartridges
worden verzameld voor hergebruik. Het afval uit het park w ordt echter niet gescheiden ingezameld.
Het is namelijk een probleem om de bezoekers het afval te laten sorteren. Bovendien wordt het er
niet mooier op als je iedere prullenbak moet uitbouwen met een papier-, plastik-, organisch- en glasbak.
Het ophalen en verwerken is ook nog niet goed georganiseerd . Blijdorp wil onder geen beding
dat afval gescheiden wordt opgehaald en aan de achterdeur weer in één wagen geladen wordt. Dit
is een bewuste keuze."
En hoe zit het met nieuwe verblijven?
"Het blijft voortdurend afwegen. Wij hebben voor het uilenverblijf gebruik gemaakt van Europees
eikenhout. We wilden geen hout gebruiken dat geïmpregneerd is met voor het milieu schadelijke
stoffen. Achteraf bleek dat het eikenhout bij lange na niet zo duurzaam was als gehoopt. Als het eiken
maar vier jaar meegaat en het geïmpregneerde hout 12 jaar, dan is de natuur misschien meer gebaat
bij het gebruik van het laatste. Het gaat erom dat we steeds heel bewust omgaan met de milieuvraagstelling.
Met het bouwen van nieuwe verblijven wordt het milieu altijd in de plannen betrokken."
Het Oceanium, is dat geen energievreter?
" Eerlijkheidshalve, ja. Natuurlijk gebruikt het Oceanium ontzettend veel energie. Maar hier is de
afweging dat je anders de bezoekers geen kennis kan laten maken met al deze diersoorten. Wel is er
geprobeerd zo zuinig mogelijk met energie en materialen om te gaan . Het zeewater wordt bijvoorbeeld
zodanig gefilterd dat het al naar gelang de waterkwaliteit eerst voor de kwetsbaarste dieren
en later voor de zeezoogdieren wordt gebruikt. Zo hoeft er niet teveel nieuw water toegevoegd te
worden. Door gebruik van warmtewisselaars kan de warmte die vrijkomt bij de koeling van het pinguïnverblijf,
weer gebruikt worden voor de Zee van Cortez. Eneco heeft bijgedragen in de ontwikkeling
van deze techniek."
Hoe nu verder?
"We zijn met Eneco NV bezig om te bekijken of we bij het parkeerterrein niet iets op kunnen zetten
met zonnecollectoren. Verder is er een nieuwe interne beleidsnotitie geschreven waarmee een
poging wordt gedaan om al datgene wat nu ad hoc gebeurt, in een vaste manier van denken en handelen
te vatten. We willen een 'Green Team' oprichten. Dit naar buitenlands voorbeeld. Het Green
Team kan uit enkele positief kritische medewerkers bestaan die over verschillende afdelingen heen
bij alle plannen betrokken worden. Zij kunnen fungeren als het milieugeweten van de Diergaarde. Er
kan dan tevens geprobeerd worden het milieubeleid zo te formuleren, dat het eenvoudiger is de
boodschap uit te dragen."
"De komende jaren willen we meer doen aan directe natuurbehoudseducatie. We zullen alle
beschikbare media daarvoor inzetten, zoals lessen, vrijwilligers, bebording, BlijdorpBlad, ete.
We zullen ervoor blijven waken niet uit te dragen wat we niet kunnen waarmaken:
Bescheidenheid en realisme blijven onze leidraad."
Tekst: Theo van de Velde
Informatie: Robert van Herk, Diergaarde Blijdorp
(27 december 200 I - 23 april 2002)
In deze rubriek vindt u delen van de mutatielijst van de Diergaarde. Voor deze lijst is gebruik
gemaakt van diverse (interne) Blijdorp-uitgaven. Er kan dus tussentijds het een en ander zijn veranderd.
Ook kunnen dieren zich (niet zichtbaar voor publiek) achter de schermen bevinden. De meest
actuele lijst vindt u op het mededelingenbord op het voorplein tegenover de flamingo's.
Ontvangen
I vogelspin, I bidsprinkhaan. 4 woestijnschorpioenen, 25 kegelvlekbarbelen, 3 Moorse landschildpadden, I
Vietnamese moerasschildpad, 2 Dominicaanse kardinalen, 300 kilo zeeorganismen, 15 degenkrabben, 2 reuzepaardslakken,
9 langstekelzee-egels, 16 kortstekelzee-egels, I Afrikaanse bidsprinkhaan, 6 wandelende takken, I
schorpioen, I luipaardhaai , 2 stierenkophaaien, 3 Cortez doktersvissen, 9 Hamiet-baarzen, 12 goudvoorhoofdkaakvissen,
3 lady fish , 10 barracuda's, 14 Kongozalmen, 18 zebravisjes, I daggekko, 3 Fillipijnse zeilhagedissen ,
I dwergkaaiman, I zwarte ooievaar, I kroonkraanvogel, I mauritiusduif, 2 witkop Cuba-duiven, I konijnuiltje, 4
groene boomhoppen, I hyacinthara, 2 Braziliaanse rode tangara's, 2 shamalijsters, I zandwallaby, I kleine panda, I
Europese nerts, I Maleise tapir, I Kirks dik-dik, I Middellandsezee-boomkikker, I Shalow-toerako, 4 Mongoolse
renmuizen.
Geboren
5 hondshaaien, 4 Madagascar-reuzendaggekko's, I zwartvoetpinguïn, I langsnavelkaketoe, I geelsnuitbuulbuul, I
Dominicaanse kardinaal, 3 Moloneti spreeuwen, 3 Bali spreeuwen, 3 zandwallaby's, I kuifmakkaak, 6 europese
wilde katten, sChampman zebra's, I kuifhert, 5 bruine grondhaaien, 30 neon-poetsgrondels, 2 mangrovevaranen,
2 witnetkraanvogels, I oranjebuikvruchtenduif, I zwartnekvruchtenduif, 2 manenduiven, I witte muskaatduif,
I Australische griel, 2 jaarvogels, 7 blauwgezichthoningeters, I Iri van de blauwe bergen, 4 roodbuikparkieten,
I palawan-pauwfazant, 2 Kongopauwen, 12 roeiroeis, 2 geelstuitbuulbuuls, 2 pinché's, 3 Cubaanse hutia's, 6
manoeis, I poedoe, I addax, 2 grote koedoe's, I Szechuan-takin, 2 kathaaien, 3 Stoke's stekelstaartskinks, I roodoorbuulbuul,
2 grijze reuzenkangoeroe's, I Aziatische olifant.
Verloren
I degenkrab, 13 mangrovekwallen, 7 sepia's, I goliathvogel, I Noordzee-kreeft, I hondshaai, I Mexicaanse keizersvis,
I Cortez-keizersvis, I Cortez-koraalvlinder, I valse vlamvis, I Caraibisch zeepaardje, I roodlipblenny, I
sherrybarbeel, I maanvis, 3 woestijnpadjes, I zwarte lijstpad, I zwartvoetpinguïn, 2 roze flamingo's, 2 bergeenden,
I Bahama pijlstaarteend, I witkap Cuba duif, 2 roeiroeis, 2 Australische grielen, I Kongopauw, I roods navelhokko,
I textorwever, I ratkangoeroe, 3 grijze reuzenkangoeroe's, 5 korenwolven, 3 Nijlroezetjes, 2
Cubaanse hutia's, I babiroessa, 2 grote koedoes, I reuzenmiljoenpoot, I goliathspin, 2 reuzeanemonen, 3 kappersgarnalen,
4 sepia's, I Pacifische reuxenoctopus, I pijlstaartrog, I kathaai, I vlamvis, I makreel, I neerkijker,
9 horsmakrelen, I arapaima, I malawi-chichlide, I woestijnpad, I vuursalamander, I zwarte dikkopschildpad, 3
reuzenrivierschildpad, I Indische klepweekschildpad, I smaragdvaraan, I wondergekko, I Afrikaanse doornstaartagame,
I denappelskink, I Californische lintsalng, I koningspinguin, I aalscholver, 2 mandarijneenden, 5
bahamapijlstaarteenden, I roodbuikparkiet, 2 gierparelhoenders, I geelbuikbuulbuul, I rode reuzen kangoeroe, I
grondkoeskoes, I dwergoeistiti, I Indische antilope, I krooneend, I zilverreiger,
Verzonden
7 zwarte dikkopschildpadden, 2 stekelstaartskinks, 10 roeiroeis, I Palawan pauwfazant, I Schalow toerako, 3
groenneklori's, 3 Europesewilde katten, 3 Siberische lynxen, I netgiraffe, 3 Arabische oryxen, I kettingslang, 2
Cubaanse boa's, I grottenslang, 2 Cubaanse flamingo's, 5 Australische grielen, I kroonkraanvogel, I Salvadori
fazant, 2 roodsnaveltoks, I jaarvogel, I Lapland-uil, I konijnuiltje, I sperweruil, I Victoria kroonduif, 2
Scheepmakers kroonduiven, I Kongo pauw, I roeiroei, 6 gestreepte muisvogels, 6 Bali spreeuwen, I zandwallaby,
I grijze reuzenkangoeroe, I Goodfellow boomkangoeroe, 2 vissende katten, I okapi, I knobbelzwijn, 4 zwarte
paardantilopen, 3 grot e koedoe's, I w oudschildpad, 2 driestreepdoosschildpadden, I Inca kaketoe, 4 blauwgezichthoningeters,
2 vuurkruinbaardvogels, 2 kleinklauwotters, I Zuidamerikaanse zeebeer.

Kraanvogels
Voetballer Nwankwo Kanu, het Brabantse dorp Maasheeze, Zuid-Afrika en Oeganda.
Ze hebben op het eerste gezicht niet veel met elkaar te maken, of toch?
Voetballer Kanu heeft als bijnaam 'de kraanvogel', in het gemeentewapen van Maasheeze staat een
kraanvogel. Het nationale symbool van Zuid-Afrika is een paradijs-kraanvogel, dat van Oeganda de
kroon kraanvogel. Deze prachtige vogels
zijn dus wat hen allen verbindt en over
deze vogels gaan wij iets vertellen.
Zwarte kroonkraanvogel - Foto: Aad van Dinteren
Kraanvogels
Kraanvogels behoren tot de familie der
kraanvogelachtigen (gruidae). Tot deze
groep behoren bijvoorbeeld ook de
trappen, waterhoenders en koeten.
Wereldwijd zijn er vijftien soorten
kraanvogels, die zo'n beetje de gehele
wereld bewonen: behalve op Antarctica
komen ze overal voor. Het is niet moeilijk
kraanvogels als zodanig te herkennen.
Het zijn grote gracieuze vogels
met lange poten en een lange nek.
Daarnaast hebben ze allen een
gestroomlijnd lichaam en lange ronde
vleugels. De familie is onder te verdelen
in enerzijds de twee soorten kroonkraanvogels
en anderzijds de overige
dertien soorten.
De kroonkraanvogels bestaan al wel zo'n 50 miljoen jaar! In vroegere tijden waren er echter wel
meer dan de huidige twee groepen. Er hebben zeker elf soorten kroonkraanvogels bestaan.
Kroonkranen zijn gemakkelijk te herkennen aan de kroon op hun kop, maar er zijn meer verschillen
met de andere groep. Zo hebben ze een rechte luchtpijp in tegenstelling tot de gekronkelde bij de
andere soorten. Ook hebben ze een veel losser verenpak, waardoor ze slecht tegen de kou kunnen.
Waarschijnlijk zijn ze om die reden uitgestorven in Amerika en Europa, waar ze vroeger ook leefden.
Tenslotte is hun zangrepertoire beperkter dan bij de andere soorten en zijn ze de enige twee soorten
die nog wel eens in een boom zitten en daar zelfs wel eens nestelen.
De tweede groep bestaat nog wat korter, zo'n 5-24 miljoen jaar. Ook van deze groep zijn er al zeker
zeven soorten uitgestorven. De overgebleven dertien soorten bevatten bijvoorbeeld de Blijdorpse
soorten jufferkraanvogels, Mantsjoerijse kraanvogels en paradijskraanvogels.
De meeste kraanvogels zijn sterk aan water gebonden: ze leven, foerageren en nestelen er.
Uitzondering hierop zijn de jufferkraanvogels en de twee soorten kroonkranen. Zij leven namelijk
juist in droge gebieden. Dit verschil van habitat is aan de vogels af te zien . De in het water levende
vogels zijn groter en hebben een langere snavel , zodat ze
in de modder kunnen zoeken naar voedsel. Ook aan hun
kleur is de levensstijl af te lezen: de 'watersoorten' zijn
voornamelijk wit, de andere grijs.
Een kenmerk voor het leefgebied van kranen is dat ze
weids zijn: de vogels hebben er altijd een goed uitzicht.
Zeker in de broedtijd hebben ze veel ruimte nodig: een
territorium kan wel honderden hectaren groot zijn. De
grootte van het territorium is uiteraard met name afhankelijk
van de beschikbare hoeveelheid voedsel.
Kraanvogels zijn monogaam en blijven veelal het gehele
leven bij dezelfde partner. Het broeden doen man en
vrouw gezamenlijk, hoewel er een zekere rolverdeling is.
Zijn de mannetjes voornamelijk verantwoordelijk voor de
verdediging van het territorium, de vrouwtjes verzorgen
vooral de verdediging van het nest. De eieren van kraanvogels
zijn ovaal en gespikkeld. Afhankelijk van de warmte
van het gebied waar de vogel broedt is de kleur van de
Zwarte kroonkraanvogel _ Foto: Jos NIJkamp eieren lichter of juist donkerder. Dit is belangrijk aangezien
lichtgekleurde eieren de warmte reflecteren en dus
niet té warm worden, terwijl donker gekleurde eieren de warmte juist beter absorberen en vasthouden.
De licht gekleurde eieren worden dus gelegd door de tropische soorten. Na zo'n dertig
dagen broeden komen de eieren uit . De kraanvogel kuikens zijn bruin van kleur, in verschillende tinten
-afhankelijk van de soort. Alleen de jufferkraan-kuikens en de kroonkraan-kuikens zijn zilvergrijs.
De kuikens kunnen al heel snel lopen en krijgen vrijwel direct nadat ze uit het ei zijn gekropen voer
van hun ouders aangeboden. De periode waarin het kuiken door hun ouders worden verzorgd varieert
erg per soort. Het kortst verzorgen kroon-, juffer- en paradijs kraanvogels hun jongen: slechts
SS tot 60 dagen. De jongen van de lel kraanvogel worden het langst verzorgd: wel 90 tot 130 dagen.
De jongen verlaten hun ouders echter pas zodra ze zelf gaan broeden.
Kraanvogels zijn deels standvogels (ze verblijven het gehele jaar in hetzelfde gebied; b.v. kroon-,
paradijs- en lel kraanvogel) en deels trekvogels. Bij deze trek leveren de vogels enorme prestaties,
sommige soorten, zoals bijvoorbeeld de kraanvogel (Grus grus), leggen duizenden kilometers af.
Vooral voor de jongen (die in dat jaar geboren zijn) is dit een hele klus! Verder is de kraanvogel ook
nog eens één van de hoogst vliegende vogels. Sommige soorten vliegen over de Himalaya en vliegen
daarbij tot tien kilometer hoog! Kraanvogels vliegen veelal in V-formatie, maar ook wel in een rechte
lijn. Via geluiden staan ze continu met elkaar in contact. Zo'n geluid makende groep maakt dan ook
een hels kabaal; je hoort ze dan vaak ook eerder dan je ze ziet. Het is begrijpelijk dat een 's nachts
voorbij trekkende groep geen goed doet aan je nachtrust. Kraanvogels die twee keer per jaar, en dat
jaar in jaar uit, zu lke tochten ondernemen zijn extra kwetsbaar. Naast bescherming van zowel hun
zomer- als wintergebied moeten ook de trekroutes beschermd worden en moeten ze er hun pauzestops
kunnen houden. Vandaar dat bestudering van deze trekroutes van belang is en tegenwoordig
ook sterk in de belangstelling staat. Ook in Nederland vinden we van die rustplaatsen, met name op
de Peel en in Noord-Oost-Nederland.

Kraanvogels en
mensen, een boeiende
relatie.
Of het nu de grootte,
het gedrag, de roep of
hun statige en gracieuze
bewegingen zijn ,
kraanvogels intrigeren
de mensen al vanaf heel
lang geleden. Zo zien
we in de versieringen
op Egyptische piramides
al kraanvogels afgebeeld.
De oude
hielden ze
zelfs als huisdier en ook
in de oude Griekse en
Romeinse literatuur
komen veel kraanvo-
Zwarthalskraanvogel - Foto: Jas Nijkamp
gels voor. In de latere
(Christelijke) literatuur worden kraanvogels vaak gebruikt als symbool voor stabiliteit, waakzaamheid
en hulpvaardigheid.
Ook in het Oostelijk deel van de wereld spelen kraanvogels een belangrijke rol in religie en mythologie.
In China staat de kraanvogel symbool voor een lang leven. In de Chinese kunst worden ze vaak
afgebeeld terwijl zij zielen van overledenen naar de hemel brengen. Daarnaast symboliseert de
Mantsjoerijse kraanvogel geluk en een goed huwelijk. Ook in Afrika speelt de kraanvogel een belangrijke
rol. Naast het feit dat ze veelvuldig op postzegels en kaarten worden afgebeeld hebben een aantal
landen de kraanvogel ook als nationaal symbool.
Kraanvogels in Nederland
Ook voor ons is de kraanvogel een aansprekende vogel. Toen het afgelopen jaar, na ruim 250 jaar
afwezigheid als broedvogel, een koppel kraanvogels (Grus grus) een jong grootbracht in het
Fochtelooërveen (een moerassig natuurgebied tussen Drenthe en Friesland) was dat landelijk
nieuws. En voor het Algemeen Dagblad was het kennelijk zo'n onbekende vogel dat foutief een foto
van een kroon kraanvogel op de voorpagina werd geplaatst. Dit broedsucces is te danken aan jarenlange
inspanningen om het gebied groter en vochtiger te maken (door aankoop van landerijen en
verhoging van de waterstand). Dat dit niet alleen goed is voor de kraanvogels, maar ook voor bijvoorbeeld
adder en ringslangen blijkt wel uit het feit dat er ook al weer een slangenarend naar dit
gebied is gelokt. Omdat kraanvogels oud kunnen worden, wel 50 jaar, hopen we maar dat er nog
vele jaren het succesvolle paar uit het Fochtelooërveen terug te zien is in Nederland. In Blijdorp kunnen
we in ieder geval genieten van kraanvogels en daarover zullen we in het volgende nummer meer
schrijven.
Tekst: Jas en Anne Marie Nijkamp Hosman.
Een digibeet is iemand die geen verstand heeft van computers, internet enz. Maar een DigiBeest daarentegen
weet er alles van! Bent u al een DigiBeest of wilt u er een worden? Deze nieuwe rubriek laat
zien hoe veel informatie er in het digitale tijdperk op internet te vinden is over dieren, hun leefwijze, dierentuinen
enz enz .....
Blijdorp schijnt een populair onderwerp te zijn voor web freaks. Deze maand aandacht voor nog meer 'Blijdorp'
sites:
www.geocities.com/oceanium2002 Deze site is geheel geweid aan het Oceanium.
Het is overzichtelijk opgezet, per gebied, en heeft fantastische foto's van de vogels, vissen en dieren die er gehuisvest
zijn.
www.zoeff.cjb.net Deze 'site in wording' is gemaakt door een 17 jarige student en bevat o.a. interessante artikelen
en mooie foto's van de diergaarde.
home-I.concepts.nl/-visser d Hier vindt u een pagina vol met mooie kleuren foto's gemaakt door een professionele
fotograaf.
www.rotterdammers.nl/gebouwen/riviera.htmls een leuke sentimentele site met info en foto's over de
Rivierahal.
Het meest populaire dier in de dierentuin is de olifant. Misschien vanwege zijn grootte, de bewegelijke slurf of
puur omdat hij er zo lief uit ziet!
Hoe dan ook hier volgt een verzameling serieuze en/of frivole sites:
home.wxs.nlf-j.lassooi jlolifanten.htm Bevat veel algemene informatie.
home2.planetinternet.beltor-4s02/alg 16.htm Alles over slurf, bouw, voortplanting, stoottanden, gedrag, geheugen,
mythes en 'musth'
www.jumboscoop.myweb.nl Deze site heeft een lijst met links naar Nederlands-, Engels- en Duitstalige links
over olifanten.
www.olifanten.org/indexie.htm 'Vrienden van de Olifant' is een natuurbeschermingsorganisatie die zich actief
bezighoudt met olifanten en hun natuurlijke leefomgeving. Doelstelling :"Een bijdrage leveren aan de bescherming
van olifanten. zolang deze unieke dieren in hun bestaan worden bedreigd".
nature-wildlife.com/eleOO I.html Heel veel, hele mooie olifanten plaatjes.
voc-kenniscentrum.nlfprod-olifanten.html Olifanten als export artikel !!
www.parool.nlflOOs 116163733.html Een speciale site voor de olifantenverzorgers van Blijdorp om nog meer
verassingen als Senang te voorkomen :-)
'De erogene zone van een olifant'
www.elefantasia.de/html seiten/elefanten/elefanten.htm Duitstalige site met een gigantische verzameling cartoons,
gekke foto's, olifanten tattoo's, enz enz.
www.angelfire.com/emo/balien/olifant.htmIZeer sportieve olifanten. Na waterpolo, polo met paarden en kanopolo
is er nu ook olifanten polo !
ladybug.xs4all.nlfsaintlpages/ele/ele-cookies.shtml Recept voor 'Elephant Trunks'
koekjes (in het Engels).
www.funlinked.com/critter/elephant.htmIEen scherm vol dansende olifanten!
www.dierenverhuur.com Enthousiast geworden over olifanten?
Eentje huren ??
people.zeelandnet.nl/obshansw/olifant.htm
Leuke site voor de kinderen!
Hoeveel poten heeft die olifant?
Alle links zijn direct aan te klikken op
www.vriendenvanblijdorp.nl (links)
Als u een leuke site weet, stuur dan een
mailtje naar info@vriendenvanblijdorp.nl
Tekst: Jenny Cockshull

Winterlezing pinguïns
Eén jaar Koningspinguïns in Blijdorp
Winterlezing Fred Rueb op 10 maart 2002
Net als vorig jaar was ook nu de zaal weer vol gestroomd voor de laatste winterlezing van het seizoen.
Sprak Fred Rueb vorig jaar over de eerste ervaringen met Bass Rock en zijn bewoners, dit keer
wist hij op amusante wijze veel te vertellen over de koningspinguïns.
Fred begon zijn verhaal met wat algemene informatie over koningspinguïns. Hij vertelde dat hij naar
San Antonio (USA) is gegaan om te kijken hoe het verblijf daar is ingericht en hoe men daar de vogels
verzorgt (ze hebben daar maar liefst 148 pinguïns). In ruil voor de uit Nederland meegenomen
stroopwafels waren de verzorgers daar graag bereid alle vragen van Fred te beantwoorden.
De koningspinguïns hebben in Blijdorp een groot verblijf met maar liefst 450000 liter water in het
bassin . Het gehele verblijf, inclusief het water, heeft een temperatuur van circa 9°C. Er ligt zo'n 7000
kg aan kiezels die op een roosters liggen, zodat de kiezels goed kunnen worden schoongespoten.
Achter het voor het publiek zichtbare gedeelte bevinden zich nog ruimten voor zieke dieren, een
keuken en een droge crèche (voor jonge vogels) met rode lampen voor de warmte. Daarnaast is er
ook een natte crèche, het kleine afgezette deel naast het verblijf. Deze is bedoeld voor jonge vogels
met al wel een goed donspak, maar die nog niet in staat zijn te zwemmen. Fred vertelde verder over
de verlichting van het verblijf, de luchtfilters (belangrijk ter voorkoming van schimmelinfecties), het
water en de waterfilters: iedere vijf uur wordt al het water gefilterd!
Aankomst
Tegen de verwachting in bleken de laatste karweitjes aan het verblijf langer te duren dan voorspeld.
Dus was men nog niet klaar op 18 juni 200 I . De eerste vogels waren echter al op het vliegtuig gezet!
Er bleken bijvoorbeeld onvoldoende kiezels aanwezig. Terwijl de verzorgers emmertje voor emmertje
de eerste voorraad kiezels het verblijf in droegen werd het nog een spannende strijd met de tijd.
Wie zouden het eerst arriveren? De vrachtwagen met extra kiezels uit Limburg of de koningspinguïns
uit Amerika. Uiteindelijk won gelukkig de vrachtwagen. Vervolgens moest 's avonds de elektricien
overwerken om het licht aan te krijgen en waren er twee duikers opgetrommeld, voor het
geval de vogels die onder het 'avonturenpad' zouden zwemmen de weg niet meer terug zouden kunnen
vinden.
Winterlezing pinguïns
Om 2.30 uur 's nachts kwamen de pinguïns aan en werden direct in het verblijf gelaten. De duikers
bleken onnodig: de pinguïns stonden als vastgenageld aan de grond. Had Blijdorp koningspinguïns
met watervrees gekregen uit de drie Sea World's in Amerika? Waarschijnlijk was het de stress. Zelfs
op 27 juni bij de officiële opening door burgemeester Opstelten was er nog geen vogel het water in
gegaan . Toen Fred, weer een week later, zelf het water in ging was het probleem opgelost. Negen
koningspinguïns doken nu tegelijk het water in . Het zwemmen tussen deze vogels was voor Fred een
geweldige ervaring. Uiteindelijk duurde het toch nog vier weken voordat alle vogels het water in gingen.
De verzorgers verzorgen naast de vogels ook het verblijf. Twee keer per dag wordt het verblijf
schoongemaakt; ook de ramen aan de binnenkant. En dat is iedere keer weer een spektakel voor het
publiek (en evenzo koud voor de verzorgers)! De vogels krijgen vis uit de koelcel (-21 °C) die
uiteraard eerst ontdooid wordt (24 uur bij rC). Door het vriezen gaan er echter vitaminen verloren
en deze worden dus weer toegevoegd. Iedere vogel krijgt zo zijn eigen vis met vitaminen. Om
hier zeker van te zijn moet je natuurlijk wel alle individuele vogels kunnen herkennen. Dat gaat via
'tie-raps'. Dit zijn gekleurde bandjes om de vleugels. Iedere vogel heeft zijn eigen kleurcode, waarbij
elke kleur ook voor een cijfer staat. Naast dit eigen nummer hebben de vogels ook een chip die
met een chiplezer is af te lezen.
Op dit moment heeft Blijdorp al haar eerste koningspinguïn-ei gehad! Op 30 september stond één
vogel te broeden en een paar weken later zelfs een tweede. Helaas liep dit niet goed af, want op 25
november was het ene ei verdwenen en het andere ei beschadigd. Jammer, maar wel een heel goed
begin.
Blijdorp kan blij zijn met haar twintig koningspinguïns die qua populariteit kunnen wedijveren met
dierentuinfavorieten als olifanten en apen (en dat voor vogels!). Na ruim een uur was Fred Rueb uitverteld
en na nog wat vragen te hebben beantwoord zat de laatste winterlezing er al weer op. Het
was een leuke en interessante lezing. Hopelijk kunnen we volgend jaar weer een onderwerp bedenken
om Fred Rueb over te laten vertellen.
Tekst: Jos en Anne Marie Nijkamp Hosman

Indianenplanten
Zaterdag 27 april werd op passende wijze het nieuwe
bizonverblijf in gebruik genomen. De opening van dit
nieuwe Vriendenverblijf stond geheel in het teken van
de Indianen, de oorspronkelijke bewoners van Noord­
Amerika. Een verslag over de feestelijke opening vindt
u elders in dit blad. In onderstaand artikel kunt u kennis
maken met het gebruik van planten door Indianen.
De route vanaf het oceani um naar de 'oude' tuin is
door het nieuwe bizonverblijf een stuk interessanter
geworden. De dieren komen veel beter tot hun recht
in het prairie-achtige landschap.
Hun oorsprt'lnkelijke leefgebied is immers de prairie
van NOQrd-Amerika. Zo'n prairie is een boomloze
vlakte, veelal bedekt met grassen. Het klimaat in deze
gebieden kenmerkt zich door hete droge zomers en
koude winters met veel sneeuw. Als achtergrond van
het nieuwe bizonverblijf is gekozen voor een Noord­
Amerikaanse bosrand met onder andere pijnbomen
(Pinus) , en esdoorns (Acer). Deze laatsten kleuren in
het najaar prachtig rood, en als ze over enkele jaren
groter zijn gegroeid geven ze ons misschien een klein
beetje een idee van de zogenaamde 'Indian summer'.
Maar Blijdorp doet meer om te laten zien hoe de oorspronkelijke leefomgeving van de bizons eruitzag.
Deze zomer is er rond het nieuwe bizonverblijf de zogenaamde 'Indianen Doemee'. Door
middel van dit project kunnen bezoekers van de Diergaarde kennis maken met de leefwijze van de
oorspronkelijke bewoners van Noord- Amerika: de Indianen, en dan met name de Indianenstammen
die op de prairies leefden. Deze Indianenstammen leefden als nomaden: zij trokken achter de bizons
aan die hun belangrijkste voedselbron waren. De Indianen leefden in harmonie met de natuur. Zij
doodden niet meer bizons dan zij nodig hadden. Alle onderdelen van het dier werden gebruikt. Het
vlees werd gegeten, van de huiden werden kleding en tenten gemaakt, en van botten werd gereedschap
gemaakt zoals naalden, messen en landbouwwerktuigen.
De drie gezusters
Indianen waren niet alleen jagers; zij verbouwden ook voedselgewassen. Volgens de traditie van de
Indianen is alles wat leeft van elkaar afhankelijk. Daarom hebben zij een speciale teeltmethode ontwikkelt
die bestaat uit het gezamenlijk verbouwen van maïs, bonen en kalebassen . Deze drie gewassen
staan bekend als 'de drie gezusters'. De maïsplanten worden als eerste gezaaid in ' de vorm van
een cirkel. Als de maïs ongeveer 15 centimeter hoog is worden bonen en kalebassen gezaaid. De
bonenranken kunnen in de maisplanten klimmen en samen geven zij schaduw aan de kalebassen en
de bodem. Tevens voorzien de bonen de aarde van stikstof. De kalebassen bedekken de grond zodat
onkruid nauwelijks de kans krijgt om te groeien. Doordat de planten heel dicht op elkaar staan wordt
erosie en uitdroging van de bodem tegengegaan. De drie gezusters zijn onderdeel van de Indianen
Doemee, dus u kunt hen deze zomer met eigen ogen aanschouwen.
Planten speelden een belangrijke rol in het leven van de Indianen. Er zijn verschillende onderzoeken
verricht naar het gebruik van planten door Indianenstammen. Met een mooi woord heet het bestuderen
van de relatie tussen mensen en planten etnobotanie. Inheemse volken hebben veel kennis
over planten bewaard die westerse volken grotendeels verloren hebben. Een op de vier geneesmiddelen
is bijvoorbeeld ontdekt dankzij onderzoek naar planten die door inheemse volken in hun
geneeskunst worden gebruikt . Indianen gebruiken planten voor verschillende doeleinden:
- voedselgewas
- medicinale planten voor mens en dier
- spirituele planten die gebr uikt worden tijdens ceremoniën en rituelen
- planten die gebruikt worden bij het maken van verfstoffen, gebruiks- en kunstvoorwerpen
De dne gezusters (infobord) - Foto: Koos van Leeuwen
Tentoonstelling
Om het veelzijdige gebrUik van planten door
Indianen te laten zien, heeft de Botanische
Afdeling van Blijdorp een tentoonstelling ingericht.
U kunt deze vinden op de plek waar
vorig jaar de tentoonstelling 'Spirituele planten'
te zien was, vlak bi j de spoortunnel.
Diverse planten die belangrijk waren voor
Indianen zullen daar deze zomer groeien en
bloeien. Informatieborden geven uitleg over
het gebruik van de planten.
Het geestelijk leven speelde een belangrijke
rol in het leven van de Indianen. Zij geloofden
dat de wereld van de natuur en de wereld van
de geesten met elkaar verbonden waren op
aarde en dat alles werd bestuurd door goden
en geesten. Door middel van allerlei rituelen
probeerden ze in contact te komen met de
andere wereld. Een heel belangrijk ritueel was
het roken van een gebedspijp. Men rookte
een mengsel van tabak en diverse kruiden in
een ceremoniële pijp. Deze kruiden hadden
een hallucinerende werking. Volgens de
Indianen was de rook de adem van het gebed,
en de pijp zelf werd beschouwd als een heilig
pad naar de geestenwereld.
Planten met hallucinogene eigenschappen hebben vaak ook een geneeskrachtige en/of pijnstillende
werking. De medicijnman of vrouw gebruikte allerlei kruiden en rituelen om zieke mensen en die-

Botanisch Blijdorp
ren te genezen. De Indianen waren de ontdekkers van helende eigenschappen van bepaalde planten,
zoals wilgenbast.
Muziek en dans zijn belangrijke onderdelen bij bepaalde rituelen van Indianen. Van planten kun je
diverse muziekinstrumenten maken. De holle steel van de zonnebloem is prima geschikt om een fluit
te maken. Uitgeholde kalebassen kun je vullen met gedroogde bessen of stenen en zo heb je een
rammelaar.
Diverse gebruiksvoorwerpen werden gemaakt van planten. Zo zijn yuccabladeren en wilgentenen
vanwege hun grote buigzaamheid uitstekend geschikt om manden te vlechten. Van schors en bladeren
kun je natuurlijke verfstoffen maken. Zulke plantaardige verfstoffen werden gebruikt om vlechtwerk
en stoffen te beschilderen. Ook de tipi's, de woningen van de Indianen, werden vaak beschilderd.
Verschillende stammen hadden hun eigen speciale patronen, die elk een eigen betekenis had­
den.
Een bezoekje aan de tentoonstelling en de
Indianen Doemee geeft ons als bezoeker
een klein beetje idee hoe natuurvolken zoals
Indianen gebruik wisten te maken van
natuurlijke hulpbronnen. Om u alvast een
klein voorproefje te geven volgen hieronder
drie voorbeelden.
ProJectboek door Juul van D am en Melltta van Bracht
NDIANEN PLANTEN
Wilg (Salix)
In de tekenfilm 'Pocahontas' speelt de oude
wilg 'Grandmother Willow' een belangrijke
rol als raadgeefster van Pocahontas. Zo'n commerciële en zwaar geromantiseerde film geeft natuurlijk
geen goed beeld van de werkelijkheid. Maar sommige scènes bevatten wel degelijk een kern van
waarheid: aan het einde van de film geeft Pocahontas de zwaar gewonde John Smith een zakje schors
van 'Grandmother Willow'. Daarmee zou hij de pijn kunnen stillen. De Noord-Amerikaanse Indianen
gebruikten inderdaad de schors van het geslacht salix om pijn te stillen. De belangrijkste werkzame
stof in schors blijkt salicine, dat in het menselijk lichaam omgezet kan worden in salicylzuur. Aspirine
is de chemische variant van salicylzuur. Een thee van gedroogde wilgenschors verlaagt koorts, remt
ontstekingen, werkt samentrekkend en helpt zo bij buikgriep en diaree. Het heeft ook effect bij reumatische
klachten.
Niet alleen mensen waren gebaat bij de geneeskrachtige werking van planten. De Blackfeet Indianen
kauwden de wortels en spuugden dit in de ogen van paarden die troebel of met bloed doorlopen
waren. Paarden waren het vervoermiddel voor de Indianen en zij hadden groot respect voor deze
dieren. Ook op cosmetisch gebied heeft de wilg wat te bieden: een aftreksel van gedroogde wortel
werd gebruikt tegen roos en om het haar recht te maken. Van wilgentenen worden door de
Blackfeet Indianen zogenaamde zweethutten gemaakt.
Alsem (Artemisia)
Bovengenoemde zweethutten werden gebruikt bij bepaalde zuiveringsrituelen om lichaam of bijvoorbeeld
hoofdtooien en mocassins te reinigen. Zo'n hut was koepelvormig en er konden in totaal
zes mannen in zitten. De buitenkant werd bekleed met huiden of dekens. De ingang was altijd naar
het oosten gericht, omdat de wind meestal uit het westen waaide. In het midden werd een gat gegraven
waarin stenen werden gelegd. De vloer was bedekt met alsem: deze kruidachtige plant werd
gebruikt om zweet van het lichaam te vegen. Ook werd er op de alsem gekauwd. Hiermee kon men
dorst tegen gaan, want het was verboden om in de hut te drinken. Andere toepassingen van de geurige
alsembladeren is onder andere als stankwerend middel en als toiletpapier.
Rode zonnehoed (Echinacea purpurea)
De rode zonnehoed met zijn grote paars roze bloemen zal bij tuinliefhebbers geen onbekende zijn.
Het hart van de bloem is een oranjebruine kegel die wel iets wegheeft van een egel. Dat verklaart
de Latijnse naam van deze bloem. Echinus is het Latijnse woord voor (zee)egel. De Sioux Indianen
beschouwen dit als een heilige plant en gebruiken hem bij voorbeeld bij een slangenbeet. De bladeren
worden gekneusd tussen stenen en de planten brij wordt op wonden gelegd. De plant bevordert
de genezing van ontstekingen, voorkomt uitbreiding van bacteriën en verzacht de pijn. De rode zonnehoed
werd in 1871 in de westelijke geneeskunde geïntroduceerd en tegen tal van aandoeningen
gebruikt: bloedreinigend middel, reuma, migraine, difterie, tumoren. Alfred Vogel ontdekte de
geneeskrachtige werking tijdens een van zijn reizen naar Noord- Amerika en nam de plant mee naar
Europa. Hij maakte er Echinaforce van, het bekendste homeopathische middel tegen griep en verkoudheid.
Natuurbehoud
Kennis over de leefwijze van inheemse volken, die over het algemeen in zeer gevoelige ecosystemen
leven, kan een belangrijke bijdrage leveren aan de huidige discussie over het behoud van natuurlijke
hulpbronnen. Tegenwoordig leven de meeste Noord-Amerikaanse Indianen in reservaten in het
midden en westen van de Verenigde Staten en Canada. De kennis die de Indianen bezitten over het
milieu en over het evenwicht in de natuur is van groot belang voor mensen over de hele wereld.
Door middel van de tentoonstelling 'Indianenplanten' wil de Botanische Afdeling van Diergaarde
Blijdorp een klein stukje van die eeuwenoude kennis laten zien aan de bezoekers. Hopelijk draagt de
tentoonstelling weer een stukje bij aan de bewustwording van het publiek over de kwetsbaarheid
van de natuur.
Tekst: Monlque van Leeuwen- Maat
Bronnen:
Indianenplanten. door Juul van Dam en Melitta van Bracht
botanische afdeling Diergaarde BIljdorp
De dne gezusters. door Juul van Dam en Melitta van Bracht
Indianen Doemee, door educatieve afdeling Diergaarde Blijdorp

Bernhardine fonds
van de legstranden is niet voldoende om deze dieren te beschermen. De dieren zelf moeten worden
beschermd tegen bejaging en daarnaast zal het ook steeds belangrijker worden de voedselgebieden
van de zeeschildpadden te beschermen. Maar dan moet wel bekend zijn waar deze gebieden
zich bevinden. Net zo belangrijk is het om te weten welke route de dieren volgen om, na het leggen
van eieren, naar het voedselgebied te zwemmen.
Vanuit de ruimte
Als men vroeger wilde weten waar dieren zich bevonden zat er niets anders op dan de dieren gedurende
langere tijd te volgen. Bij landdieren kunt u zich hier nog wat bij voorstellen, maar het volgen
van zeeschildpadden met een boot is onmogelijk. Gelukkig zijn er in deze moderne tijden allerlei
technische hoogstandjes beschikbaar. Een aantal groene en karet schildpadden die op Tortuguero
beach aan land komen om eieren te leggen zijn voorzien van een zender (op zijn engels 'tagged').
Deze zender is ongeveer 6x6x4 cm groot en wordt op de rug geplakt. De dieren zullen weinig hinder
ondervinden van de zender. Zelf zijn ze immers een meter groot zijn en wegen tegen de 150
kilo! De zender maakt contact met een satelliet die rond de aarde draait. De satelliet bepaalt dan de
locatie van de zender en geeft dit door aan een computer. Met andere woorden: elke keer als de
schildpad lang genoeg boven water komt om adem te halen, geeft de zender een signaal zodat de
onderzoekers kunnen zien waar de zender en dus de schildpad zich bevindt. De batterijen in de zender
gaan ongeveer een jaar mee, dus gedurende dat jaar kan precies worden nagegaan waar een
schildpad uithangt. In 2000 zijn op deze manier zes zeeschildpadden getagd en in 200 I drie.
Peddel 02
Blijdorp ondersteunt het project door gedurende I jaar één van de groene zeeschildpadden te adopteren.
Dit dier, Peddel 02 gedoopt, is half september 200 I getagd en heeft inmiddels een behoorlijke
reis achter de rug. In 5 weken tijd heeft ze 600 à 700 kilometer afgelegd van het legstrand in Costa
Rica naar een gebied zo'n 50 km ten oosten van Nicaragua. Sinds november 200 I zwemt Peddel 02
min of meer rondjes in dit gebied. Blijkbaar is dit een voedselrijk gebied, de andere twee in 200 I
getagde zeeschildpadden bevinden zich namelijk in hetzelfde gebied. De route die de dieren hebben
genomen is echter behoorlijk verschillend. Met de reisinformatie van Peddel 02 en van de andere
schildpadden in dit onderzoek kunnen de autoriteiten gericht samenwerken om zowel de zeeschildpadden
zelf, hun leefgebied als hun trekroutes te beschermen. Op de internetsite van Blijdorp
(www.rotterdamzoo.nl) staat bij het kopje 'ontdekkingsreis' het één en ander geschreven over
Peddel 02 en kan men haar bewegingen volgen. Op de Engelstalige site van het Caribbean
Conservation Corporation (www.cccturtle.org) staat nog veel meer informatie over dit project en
andere projecten van het CCc.
Waggelende Britten
Bij pinguïns denkt iedereen aan sneeuw, ijs en kou. Kortom aan Antarctica, de zuidpool. Dit is echter
niet de enige plek waar men pinguïns aan kan treffen. Sommige soorten, zoals de zwarrvoet pinguïn
komen zelfs in subtropische gebieden zoals Zuid-Afrika voor. Ook in het Vereningd Koninkrijk
van Engeland komen pinguïns voor. Men moet dan wel helemaal naar het zuidelijk halfrond afzakken ,
naar de Falkland eilanden. Op deze ruige eilanden wonen nauwelijks mensen zodat het wildleven
zoals bijvoorbeeld pinguïns, zeeberen en vele vogels alle rust en ruimte hebben. Of beter gezegd
hadden. Ook deze eilanden zijn ontdekt door de overal aanwezige toeristen. Pinguïns zijn populaire
dieren waardoor veel mensen zelf wel eens oog in oog met een pinguïn willen staan .
Parkeer- en fileproblemen
Op de East Falklands in het Volunteers Point reservaat komen drie soorten pinguïns voor: de
Magelhaen-pinguïn, de ezelspinguïn en de koningspinguïn. De stranden en graslanden in dit reservaat
zijn een favoriete broedplek voor deze dieren. Uiteraard is rust dan heel belangrijk. Als de dieren
verstoord worden kan dat betekenen dat de eieren sneuvelen of zelfs dat de dieren in de toekomst
op zoek gaan naar een andere broedplaats. De afgelopen jaren werd de meeste onrust veroorzaakt
door welwillende toeristen. Met een four-wheel-drive hoef je je namelijk niet te beperken tot het
asfalt. Het gevolg was dat mensen van steeds dichterbij een kijkje wilden nemen, waarschuwingsborden
ten spijt. Het was dus hoogste tijd om dit gebied beter te beschermen. Het Bernhardine
Fonds heeft geld ter beschikking gesteld zodat aan de rand van het reservaat een heus parkeerter­
rein met hekwerk en al kon worden aangelegd om de toeristische verkeersstromen in goede banen
te leiden. Daarnaast is er een caravan geplaatst zodat de parkopzichters tijdens het toeristenseizoen
dag en nacht een oogje in het zeil kunnen houden. Ook zijn met behulp van financiering van het
Bernhardine Fonds grote informatieborden geplaatst en folders gemaakt om bezoekers voor te lichten.
Op dit informatiemateriaal prijkt dan ook het logo van Blijdorp.
Dus mocht u ooit op de Falklands terechtkomen, dan kunt u zelfs daar een klein stukje Rotterdamse
Diergaarde aantreffen.
Volunteers POint
Door: Angeline Peters en Alex Schouten
Met dank aan Angela Glatston. coördinator Bernhardlne Fonds Diergaarde Blijdorp

Safari Beekse Bergen, Hilvarenbeek en Dierenpark Eindhoven
Exotische diersoorten trekken in dierentuinen vaak meer aandacht dan de fauna van ons eigen continent.
Ten onrechte. Daarom wordt ten oosten van Eindhoven op het landgoed Gulbergen een
nieuw dierenpark aangelegd met een oppervlakte van twaalf hectare. Dit nieuwe park wordt het
Europese zusje van het exotische Safari Beekse Bergen. De Europese dieren verdwijnen uit
Hilvarenbeek. Een aantal onderdelen van het park zijn :
aandacht voor cultuurvolgers met muskusratten, vossen, dassen , wilde zwijnen, edelherten en
wisenten; verder Alpendieren als steenbokken, vale gieren, lynxen, wolven en beren; toendradieren
als muskusossen, ijsberen en zeehonden; bevers, otters en elanden; berberapen.
Noorderdierenpark, Emmen
Onlangs werden in het dierenpark twee tijgertjes geboren. Het zijn allebei vrouwtjes. Waarschijnlijk
zijn zij vanaf half mei buiten te bewonderen. De ondersoort van de tijger die in Emmen wordt gehouden
leeft in het Zuidoosten van Siberië en wordt ernstig bedreigd. Na het uiteenvallen van het Sovjet
rijk is de stroperij van deze dieren enorm toegenomen. Lichaamsdelen van tijgers brengen in China
als medicijn veel geld op.
In het waterpaviljoen Wallangaanda in het grote uitbreidingsgebied
van het park wordt een groot aquarium ingericht voor
soepschildpadden (tegenwoordig iets sympathieker groene zeeschildpad
genoemd). Het park is in het bezit van vier volwassen
exemplaren van deze soort. Ze zijn ongeveer dertig jaar oud en
sinds de jaren zeventig in de tuin aanwezig. Twee jaar geleden
hebben twee dieren eieren gelegd.
Daarom wordt in het nieuwe verblijf
Innchtlng Soepschlldpaddenaquanum
ook een zandstrand aangelegd om een
kuil te kunnen graven voor eventuele eieren.
Humbold-plnguïns
Het Noorderdierenpark huisvest nu ongeveer ISO Humbold-pinguins. Dit is
veruit de grootste populatie in een dierentuin. In het voorjaar verhuizen zij
naar hun nieuwe verblijf in de Noordbargeres. De kolonie kan uitgroeien tot
250 à 300 dieren. Met deze dieren hoopt het park aandacht te kweken voor
de kustfauna van Peru, waar deze pinguïns in de Humboldstroom leven.
Tot slot: ook in Emmen zullen kwallen te zien zijn. Op dit moment wordt
druk gewerkt aan het kunnen kweken met deze waterige dieren.
Zoo Park Overloon, Overloon
Het tweede seizoen in Zoo Park Overloon is redelijk verlopen. Helaas heeft men ook in Overloon
last gehad van de MKZ crisis. Toch bezochten in 200 I zo'n 125.000 bezoekers het nieuwe park.
Enkele ontwikkelingen op dierengebied in Overloon waren: de komst van twee witwanggibbons uit
Frankrijk en uit Apenheul voor een nieuw aangelegd eiland en verder de komst van vier baardapen,
twee geelvleugelara's, 2 blauwgele ara's, 2 pelikanen, 2 zwart-witte vari's en vijf mara's. Verder zijn
vier sneeuwuilen gearriveerd en gehuisvest in de botanische tuin. Er zijn ook geboorten te melden.
Geboren werden: vijf wallabeys, twee Himalaya tahrgeiten, vier Indische antilopen, twee goeldi's,
een vosmangoest, tien prairiehondjes, elf parelhoenders, twee zwartpluimoeistities en vele koikarpers.
Het park zal op 19 juli aanstaande (eindelijk) officieel worden geopend. Meteen daarna zal wordt het
park uitgebreid met vijf hectare ten behoeve van onder meer een uitbreiding van het ooievaarsterrein
en een oehoeverblijf.
Hannover, Duitsland
In het tijdschrift van de dierentuin van Wenen wordt een indruk gegeven van de tuin in Hannover.
Hierbij een verkorte weergave van alle indrukken van de auteur. Rondom de Expo, maar vooral voor
het jaar 2000, is de tuin in Hannover fors gerenoveerd. Bij binnenkomst in de tuin komt men gelijk
in Afrika. Trommelgeluiden begeleiden de bezoeker. Lopende door Afrika komt men tegen: neushoorns,
flamingo's, kraanvogels, zebra's, impala's, gnoes, struisvogels en nijlpaarden. De nijlpaarden
kunnen door grote ruiten ook in hun binnenverblijf worden bekeken. Dit deel van de dierentuin kan
met een rondvaart worden bekeken (alsof men vaart op de Zambesi).
Vervolgens het onderdeel Azië. Hier vindt men o.a. het Dschungelpalast. Hier wonen de Indische olifanten,
Indische luipaarden, tijgers, pythons, Hanumanlangoeren, Barasingaherten en kraanvogels.
Verdere hoogtepunten in dit park zijn: een mooie fokgroep drilIs (EEP coördinator) en verder mensapen
als chimpansees, gorilla's, orangs en gibbons.
Tierpark Goldau, Goldau, Zwitserland
Dit privé dierenpark heeft van het Kanton waarin het gelegen is drie miljoen Zwitserse Franc gekregen
als bijdrage voor de uitbreidingsplannen. Er is een Masterplan gemaakt waarbij in de periode tot
2015 een uitbreiding van het park zal plaatsvinden van 23 tot 40 hectare. Het nieuwe gebied zal aan
de andere kant van een snelweg gelegen zijn en verbonden met het oude gedeelte via een groene
brug (heel in de verte vergelijkbaar met de brug in de dierentuin van Duisburg). In het nieuwe uitbreidingsgebied
zal vooral aandacht besteed worden aan de dieren en natuur van Europa. In grote
verblijven zullen te zien zijn of zal aandacht besteed worden aan beren en wolven, roofvogels, zeldzame
planten, Europese reptielen en amfibieën, boshoenders, bevers, kraanvogels, ooievaars en tenslotte
ook zeldzame huisdierrassen.
Tierpark Dahlholzli, Bern, Zwitserland
De stad Bern en de dierentuin in Bern zijn er trots op dat het hoofdkantoor van de World Zoo
O rganisation, de vereniging van 180 belangrijke dierentuinen in de wereld naar Bern is gekomen.
Nieuw in de dierentuin is een verblijf met Coloradopadden. Een diersoort die ook in Blijdorp te zien
is. De dierentuin heeft in de winter veel nadruk gelegd op diersoorten waarvan ook in deze koude
periode veel te genieten is zoals muskusossen, poolvossen, sneeuwuilen , eland, rendieren.
Zoo Salzburg, Oostenrijk
In Salzburg is enkele maanden geleden een nieuw neushoornverblijf geopend. In dit gebouw is het
veel beter mogelijk om de vijf witte neushoorns van het par k goed te huisvesten. Het neushoorngebouw
maakt onderdeel uit van het Afrikadeel van het park. Tussen de neushoorns leven katta's, die
vrij in en uit kunnen lopen. Daarnaast leven op de Afrikavlakte sporenschildpadden, Litschi-waterbokken
en oryx antilopen.
Tekst: Gerhard TIJssen