vector - Fontys Lerarenopleiding Tilburg

vector
magazine nr.
voor onderwijs 12+
15 2011
Nieuw Pedagogisch
Educatief Centrum
Kennisbases, een kwaliteitsslag
in de lerarenopleiding
Minor Educatieve
Functies van ICT
Passend onderwijs, geen
kind tussen wal en schip
Agenda
26 mei 2011 – Docentendag bij FLOT
30 juni 2011 – Onderzoeksdag FLOT

Ten geleide
Ik hoop dat u, net zoals ik, tijdens
het schrijven van deze “Ten geleide”
geniet van het mooie lenteweer. De
lente staat in de natuur voor nieuw
leven, het aanwenden van toenemende
energie en ontwikkeling. We hebben
deze gelegenheid aangegrepen
om de Vector in een nieuw, fris jasje
te steken. We hopen dat de leesbaarheid
voor u hierdoor is toegenomen.
Veel parallellen zijn ook te trekken
met onze educatieve opleidingen.
Met name in Zuid-Limburg zijn
de gevolgen van de demografische
krimp merkbaar en worden in alle
sectoren maatregelen genomen. Zo
ook in het onderwijs en bij de opleidingen
die daarvoor opleiden.
Door de demografische krimp,
veroorzaakt door ontgroening
en vergrijzing, zijn de Limburgse
pabo’s qua studentenaantallen sterk
afgenomen. Om het voortbestaan
van het opleiden tot docenten voor
het basisonderwijs te waarborgen,
zijn de Limburgse pabo’s intensief
gaan samenwerken. Een gezamenlijk
curriculum is afgelopen jaar opgestart
en het komende jaar wordt één
directeur aangesteld die de pabo’s
van Hogeschool Zuyd (Heerlen
en Maastricht) en die van Fontys
(Sittard) aanstuurt.
Maar de samenwerking gaat nog verder.
Alle educatieve en pedagogische
opleidingen in Limburg verenigen
hun krachten. Vanaf 2012 zal dat
leiden tot één pedagogisch educatief
centrum. Dit geeft nieuwe mogelijkheden
binnen de curricula, inzet
2
Vector • nr. 15 • 2011
van de kwaliteiten van het personeel
en het sneller kunnen behalen van
meerdere opleidingen.
Dit proces betekent een kwaliteitsimpuls
waarbij de samenwerking
met het scholenveld waarvoor we
opleiden cruciaal is. Maar ook het
samenwerken met andere hogescholen
en de regionale universiteiten. In
deze Vector wordt hier uitgebreid op
ingegaan.
Ook binnen de bestaande
opleiding en zijn veel ontwikkelingen
gaande. De studenten van FLOS
waren actief in allerlei workshops
en enthousiast over het studentensymposium
over diversiteit in het
onderwijs dat voor hen afgelopen
februari werd georganiseerd.
Ook buiten de lesprogramma’s laten
studenten zich van hun goede kant
zien. Studenten wiskunde wonnen
de eerste prijs in de wiskunde-
lympiade waar ze aan mee hebben
gedaan. Een andere student van
FLOS, Madi Hermens, won de Limburgse
talentenjacht, wat betekent
dat ze volgend jaar met haar band
het Pinkpop-festival mag openen.
Binnen de lerarenopleidingen van
Fontys worden nieuwe specialisaties
en minoren ontwikkeld. Op het
gebied van ICT is de laatste hand
gelegd aan de minor educatieve
functies, die ook voor zittende docenten
is bedoeld. Hierover meer in
deze Vector.
Maar niet alleen in Limburg is
energie om krachten te bundelen
en nieuwe onderwijsinhouden te
ontwikkelen. Op onderzoeksgebied
heeft FLOT twee nieuwe lectoren geinstalleerd.
Het ene lectoraat zoomt
in op toetsen en beoordelen, het
andere doet onderzoek naar de professionaliteit
van de beroepsgroep
leraren en lerarenopleiders.
Samen met de collega’s van OSO
(Opleidingscentrum Speciale Onderwijszorg)
wordt onderzocht hoe we
in het zuiden van het land professionalisering
binnen het passend
onderwijs kunnen vormgeven. De
bezuinigingsplannen van het kabinet
versnellen dit proces.
Met onze Pedagogisch Technische
lerarenopleidingen (PTH) zoeken we
nieuwe wegen hoe we in het technisch
beroepsonderwijs de didactiek
voor deze specifieke sector kunnen
doorontwikkelen.
Al met al mag je stellen dat
niet alleen onze studenten zich
ontwikkelen, maar dat we onszelf
als opleiders ook blijven
professionali seren. Het oprichten
van een landelijke registratieorganisatie
van leraren en het van start
gaan van een masteropleiding voor
leraren opleiders dragen hiertoe bij.
Misschien is het juister om
professioneler ‘slimmer’ te noemen,
nadat u de bijdrage over de nieuwe
leergang Slimmerkunde hebt
gelezen in deze Vector.
Hopelijk levert de combinatie van
het voorjaar en de inhouden van
deze Vector zo veel energie op dat u
de onderwijsontwikkelingen waar u
voor staat succesvol aankunt.
André Nijsen, directeur
Fontys Lerarenopleiding Sittard

Inhoud
4 Nieuw Pedagogisch
educatief centrum
André Nijsen over het
onderwijs in Limburg
7 Kennisbases
Een kwaliteitsslag in de
lerarenopleiding
10 Minor educatieve Functies
van Ict
‘Hands-on, maar met
verstand’
13 Passend onderwijs
Geen kind tussen wal en schip
‘Onze mentor is echt chill’
16 Het ruud de Moor
centrum
Brug tussen wetenschap,
onderwijspraktijk en
beleidsvorming
20 Student aan het woord
Maarten America ging in
Ierland overstag voor het
onderwijs
22 Womanpower bij FLot en
Fontys
Inauguratie lectoren FLOT
Desirée Joosten en Quinta
Kools
Colofon
© april 2011 Fontys Hogescholen
Vector is een uitgave van Fontys
Lerarenopleiding Sittard (FLOS) en
Fontys Lerarenopleiding Tilburg
(FLOT).
24 Symposium ‘Diversiteit in
het onderwijs’
‘Een symposium moet prikkels
geven’
27 10 suggesties voor actief
leren
Laat ze werken, laat ze
ervaren!
30 onderwijs in 2020 volgens
studenten
’De wereld wordt de
methode’
32 Slimmerkunde
Ze zijn handig, maar zijn ze
ook slim?
34 team Sittard wint
eerste prijs in Wiskunde
A-lympiade
35 column Maud Slaats
36 citaten
Agenda
Redactie: Henk Naaijkens,
Erno Mijland, Jos Schilleman
Redactieadres:
h.naaijkens@fontys.nl
Adresmutaties:
directiesecretariaat-lero@fontys.nl
vector
magazine
Ans Buys, directeur
Fontys Lerarenopleiding Tilburg
André Nijsen, directeur
Fontys Lerarenopleiding Sittard
Vector op uw huisadres
Als u het op prijs stelt om Vector
gratis thuis te ontvangen, stuur dan
s.v.p. een e-mail naar
directiesecretariaat-lero@fontys.nl
nr. 15 • 2011 • Vector
3

Nieuw Pedagogisch
educatief centrum in
voorbereiding
André Nijsen vindt samenwerking met
het onderwijs in Limburg cruciaal
4
Vector • nr. 15 • 2011
Tekst: Henk Naaijkens
Kent de regio Limburg binnenkort een Einstein Instituut, een
Maas Hogeschool of een Euregion University for Applied Scien-
ces? De nieuwe naam van het per 1 januari 2012 op te richten
Pedagogisch Educatief Centrum is nog niet duidelijk, maar de
opdracht aan André Nijsen, directeur van Fontys Lerarenopleiding
Sittard, is dat wel. ‘De echte naam gaan we pas op 1 januari 2012
onthullen’, verklapt hij alvast. ‘Maar wij zijn hier op dit moment
giga-hard aan het werken om deze nieuwe hogeschool van de
grond te krijgen.’

Op dit moment kent Fontys Sittard de volgende
opleidingen:
• de Sporthogeschool met 616 studenten;
• de lerarenopleiding (FLOS) met 820 studenten;
• de opleiding Pedagogiek met 650 studenten;
• PABO Sittard met 344 studenten. (Deze ontwikkelt
zich in een gezamenlijke aanpak met Hogeschool
Zuyd tot de ‘Nieuwste pabo’.);
• Opleidingcentrum Speciale Onderwijszorg (OSO) met
150 studenten (die vooral de masteropleiding Special
Educational Needs volgen);
• de opleidingen Human Resource Management en
Psychologie, totaal 70 studenten.
‘Wil jij in Sittard een Pedagogisch Educatief Centrum
gaan opzetten?’, was de vraag die het College van
Bestuur aan André Nijsen stelde. Deze vraag was tegelijkertijd
een opdracht en kwam voort uit de Fontysbehoefte
om de versnipperde educatieve opleidingen
in Limburg te concentreren en daardoor te versterken.
Dat vond de directeur van de lerarenopleidingen, die al
geruime tijd in het Limburgse verankerd zit, een goed
idee. Hij is uitstekend op de hoogte van de regionale
ontwikkelingen en was al eerder betrokken
bij plannen om het educatieve landschap
efficiënter in te richten. Het betekende
dus werk aan de winkel, want het is de
bedoeling dat dit Pedagogisch Educatief
Centrum op 1 januari 2012 van start gaat.
Het centrum gaat plaats bieden aan de
educatieve en pedagogische opleidingen
van Fontys in Sittard. Het betreft de lerarenopleidingen
(FLOS) en de opleiding
Pedagogiek. Ook de ‘Nieuwste pabo’ die
in september vorig jaar door Fontys PABO
Limburg samen met Hogeschool Zuyd is
gestart, zal in het centrum opgenomen worden.
De positie van Fontys in Zuid-Limburg staat al enige
tijd ter discussie. Het nieuwe College van Bestuur vroeg
zich af of het zinvol was om al die kleiner wordende
scholen te laten bestaan. Daarom werd bekeken of het
mogelijk was om deze onderwijsinstellingen op een
andere manier te organiseren. Toen bleek dat overdracht
aan Hogeschool Zuyd financieel niet haalbaarheid was,
werd besloten de bestaande opleidingen te handhaven.
De opzet was om deze opleidingen per 1 januari 2012
onder te brengen in een nieuw op te richten Pedagogisch
Educatief Centrum.
Krimp
‘Puur omwille van de krimp is het bedrijfseconomisch
noodzakelijk dat we onze krachten bundelen’, zegt
André Nijsen. ‘Op demografisch gebied vinden er in
Zuid-Limburg opvallende verschuivingen plaats. Omdat
er minder kinderen geboren worden is de bevolkingssamenstelling
in Limburg sterk veranderd. De behoefte
aan onderwijsgevenden neemt hierdoor af en dus ook
de kwantitatieve behoefte aan educatieve opleidingen.
De gevolgen waren ook bij ons merkbaar, waardoor in
‘Puur omwille van
de krimp is het
bedrijfs economisch
noodzakelijk dat
we onze krachten
bundelen’
augustus 2009 de Roermondse locatie van Fontys pabo
Limburg gedwongen was te sluiten en de studenten
werden overgedragen naar de locatie van Fontys Sittard.
Over enkele jaren zal het aantal leerlingen in het voortgezet
onderwijs eveneens fors gaan dalen. Conclusie: als
wij onze bestaansvoorwaarde op langere termijn willen
veiligstellen moeten we de aanwezige kennis integreren
en de hogescholen ook fysiek gaan bundelen.’
‘Met de ‘Nieuwste pabo’ is op het
gebied van educatieve samen werking
al een belangrijke stap genomen.’
De ‘Nieuwste pabo’
Met de ‘Nieuwste pabo’ is op het gebied van educatieve
samen werking al een belangrijke stap genomen.
De samenwerking van Fontys met Hogeschool Zuyd
heeft geleid tot één nieuw curriculum voor de drie
pabo’s in Zuid-Limburg. Dit zijn de pabo’s van Hogeschool
Zuyd in Heerlen en Maastricht en die van
Fontys in Sittard. Deze “Nieuwste pabo” is afgelopen
augustus van start gegaan. André Nijsen:
‘Deze samenwerking geldt niet alleen
voor de pabo’s, maar is nodig in het totale
onderwijs in Limburg. Dus ook voor het
vmbo, mbo, havo en vwo. Bovendien geldt
voor het speciaal onderwijs een extra
probleem vanwege de bezuinigingen die
op stapel staan. Het reguliere onderwijs
krijgt de taak leerlingen die tot nu toe
onder het speciaal onderwijs vallen onder
hun hoede te nemen. Dat houdt in dat
de lerarenopleidingen voor het basis- en
voortgezet onderwijs aanstaande docenten
extra kennis en vaardigheden dienen mee te geven om
onderwijs te kunnen verzorgen voor leerlingen die passend
onderwijs nodig hebben. Alleen door de expertise
van álle onderwijsopleidingen in Sittard te bundelen kan
vanuit opleidingsoogpunt aan deze taak worden voldaan.
Deze expertise is des te harder nodig, omdat het aanbieden
van specialisaties of uitstroomprofielen op vakinhoudelijk
niveau, beroepsgerichtheid, internationale
omgeving en gericht op zorgleerlingen een belangrijke
taak geworden is van de pedagogisch educatieve opleidingen
in ons land.’
Meerwaarde
Nijsen geeft enkele voorbeelden die synergie kunnen
opleveren in een nieuw samenwerkingsverband. ‘Stel dat
de lerarenopleiding de elektronische leeromgeving met
het active board als specialisatie in huis heeft, hoe krijg
je dan meer rendement met computers in de klas? Dan
moet je ervoor zorgen dat je die knowhow, die stevig in
de lerarenopleiding verankerd zit, terecht laat komen in
een andere opleiding van hetzelfde niveau’. Een ander
voorbeeld. ‘Wij hebben bij de lerarenopleiding docenten
Nederlands in huis, dat zijn dus docenten die studenten
opleiden tot leraar Nederlands. Bij de pabo lopen
nr. 15 • 2011 • Vector
5

ook docenten Nederlands rond. Als je die twee groepen
bundelt, dan levert dat voor beide opleidingen een
grote meerwaarde op.’ Laatste voorbeeld. ‘Hoe moet je
omgaan met kinderen die hoogbegaafd zijn? Onze studenten
van de pabo en de lerarenopleiding komen deze
categorie kinderen tegen. Als je voor dit type kinderen
experts in huis hebt, zorg er dan voor dat deze expertise
zodanig gebundeld wordt dat het deze kinderen ten
goede komt. Want het is natuurlijk niet efficiënt als je
voor iedere opleiding apart drie experts hebt rondlopen.
Neem dan één kei in huis die inzetbaar is voor het
geheel.’
Kwaliteitsimpuls
André Nijsen ziet met de komst van het
nieuwe Pedagogisch Educatief Centrum
mogelijkheden om niet alleen het onderwijs
efficiënter te maken maar tegelijkertijd
ook het werkveld te professionaliseren.
‘Onze taak is om ervoor te zorgen
dat er voldoende kwaliteit in huis is om
deze professionaliteit tot z’n recht te laten
komen. En er moet onderzoek gedaan
worden hoe je het personeel kunt scholen
om het werkveld te bereiken. Dat gebeurt in de toekomst
vanuit die ene hogeschool, met één directeur, één begroting
en één afdeling personeelsbeleid. We kunnen dan
met één gezicht naar buiten komen met onze educatieve
pedagogische dienstverlening. Op die manier kunnen we
het werkveld beter en eenduidiger bedienen en kunnen
we onze professionaliteit optimaal benutten. Dat zal leiden
tot een vernieuwingsslag en een kwaliteitsimpuls.’
Het nieuwe centrum ziet het als haar missie om via
competentiegericht onderwijs bij te dragen aan het
ontplooien, opleiden en professionaliseren van professionals
in de sectoren onderwijs en opvoeding. Daarnaast
wil het centrum dat afgestudeerden in staat zijn een bijdrage
te leveren aan innovaties en ontwikkelingen in de
beroepspraktijk. Persoonlijke vorming en de ontwikkeling
van waardebewustzijn rekent het nieuwe centrum
ook tot haar taak. Nadenken en discussiëren over
duurzaamheid, beroepsethiek en zingeving is noodzakelijk
om bij te dragen aan de ontwikkeling van studenten
tot professionele beroepsbeoefenaars en goede burgers.
De via het centrum geschoolde professional werkt vanuit
een persoonlijke pedagogische en/of onderwijskundige
visie en betrokkenheid, is een ‘reflective professional’,
bezit een gedegen kennisbasis, integreert theorie en
praktijk, creëert betekenisvolle leer- en opvoedingssituaties
voor kinderen en volwassenen, rekening
houdend met verschillen in zelfstandigheid, en werkt samen
met anderen binnen een permanent veranderende
lerende organisatie.
Samenwerken met andere partners
Intussen kijkt André Nijsen alweer verder, want ‘wij
bundelen nu intern onze krachten, maar we willen in de
toekomst ook gaan samenwerken met andere educa-
6 Vector • nr. 15 • 2011
‘Wij leiden natuurlijk
internationaal
op en niet alleen
voor de regio’
tieve partners. Bijvoorbeeld met de Open Universiteit
in Heerlen (de OU) en de Universiteit van Maastricht
(UM). Deze universiteiten hebben een specifieke expertise
en daar moet je met z’n allen gebruik van maken.
Het onderwijs in deze regio moet absoluut zoveel
mogelijk met elkaar samenwerken,’ concludeert hij. ‘Dat
is ook een voorwaarde om de studenten goede opleidingen
aan te bieden en ervoor te zorgen dat ze hier
blijven.’
Leefklimaat
Er wordt in Limburg dus hard gewerkt om de onderwijskundige
voorzieningen zo efficiënt
mogelijk in te richten. Dat maakt het voor
de student aantrekkelijker en overzichte-
lijker een keuze te maken. Daarnaast benadrukt
André Nijsen dat Zuid-Limburg een
goed leefklimaat heeft. ‘Denk maar aan
het landschap, de horeca en de gemoedelijkheid.
Wonen en werken in Limburg
is daardoor erg plezierig. Maar wij leiden
natuurlijk internationaal op en niet alleen
voor beroepen in de regio. Belangrijk is
dat we met het hele onderwijsveld betrokkenheid
moeten tonen en bereid moeten zijn de diepte
in te gaan. Daarvoor heb ik mensen nodig met passie.
Want als je het niet uitstraalt, dan haal je nooit de finale.
Alle voorwaarden zijn hier aanwezig, we hebben een
goede mix. Daar ben ik trots op!’
Waarom studenten naar Fontys-Sittard moeten gaan.
• Een hoogwaardig onderwijsaanbod, vanuit de diverse
instituten op elkaar afgestemd met meerdere uitstroomprofielen,
waar alle studenten hun voordeel
mee kunnen doen.
• Multicertificering: de mogelijkheid om versneld meerdere
bevoegdheden te halen (bachelors en masters).
• Excellent studentenbeleid (versnellen, verdiepen,
verbreden, student-assistentschappen, speciale stages
enzovoort, voor studenten die hoog scoren).
• Uitdagend onderwijsaanbod op maat.
• Een arsenaal aan lokale, regionale en buitenlandse
stageplaatsen.
• Curricula worden ontwikkeld samen met het beroepenveld.
• Topkwaliteit door intensieve samenwerking met
gerenommeerde binnen- en buitenlandse opleidingsinstituten.
• Vwo-instroomprogramma, met de mogelijkheid om de
bachelor in 3 jaar te halen.
• Doorstroomprogramma’s naar educatieve en pedagogische
masters.
• Breed en hoog opgeleid palet aan experts op gebied
van opleiden en onderzoeken.

Tekst: Henk Naaijkens
Fotografie: Roel van Diem
Het gaat voorspoedig met de
ontwikkeling van de landelijke
kennisbases en kennistoetsen.
Daarom is het een goed moment
om de stand van zaken onder
de loep te nemen, vindt Arnoud
van Leuven. Hij is namens Fontys
Lerarenopleiding Tilburg ver-
tegenwoordigd in het landelijk
projectmanagementteam. Hierin
is hij verantwoordelijk voor de
ontwikkeling van de kennis-
bases voor het gammacluster,
de generieke kennisbasis, de
lerarenopleidingen Pedagogiek
en de Islamgodsdienst.
Arnoud van Leuven:
Met de kennisbases
willen we een kwaliteitsslag
maken in de lerarenopleiding
‘Kennisbases ontwikkelen
zich voorspoedig’
nr. 15 • 2011 • Vector
7

Een kennisbasis is een systematische
beschrijving van de vereiste
kennis en vaardigheden waarover
de student beschikt aan het einde
van de opleiding. De kennisbasis
dient als informatiebron voor studenten,
lerarenopleiders, vervolg-
en vooropleidingen, het werkveld
en de samenleving. Kennisbases
bieden een referentiekader voor
leerplanontwikkeling en kwaliteitszorg.
De tweedegraads vakinhoudelijke
kennisbases vormen
het uitgangspunt voor landelijke,
digitale toetsen.
In december 2009 werd fase 1 van
het project ‘Werken aan kwaliteit’
afgerond. Aan de staatssecretaris
werden de vak(didactische) kennisbases
van de meeste tweedegraads
vakken overhandigd. Begin
2010 zijn de redactieteams van
lerarenopleiders uit verschillende
hogescholen aan de slag gegaan
om kennisbases op te stellen voor
de resterende bacheloropleidingen
en voor alle masteropleidingen.
Voor het algemeen beroepsvoorbereidende
deel van de tweedegraads
opleidingen werd een
generieke kennisbasis ontwikkeld.
Deze producten zijn voorgelegd
aan legitimatiepanels van deskundigen
uit wetenschap, werkveld en
vakverenigingen.
8 Vector • nr. 15 • 2011
Oorsprong
Wat is de oorsprong van de kennisbases? Even terug naar het begin.
Grondslag is de nota Krachtig Meesterschap die toenmalig staatssecretaris
Marja van Bijsterveldt in 2008 publiceert. Hierin bepleit ze een versterking
van het lerarenberoep en de lerarenopleidingen in Nederland. Een van de
aspecten in het rapport is de beschrijving van de kennisbases van de verschillende
vakgebieden.
Body of knowledge
‘In de eerste fase was ik instituutscoördinator namens FLOT, om er voor te
zorgen dat onze opleidingen de kennisbasis in hun eigen curriculum zouden
invoeren’, zegt Arnoud van Leuven. ‘Een kennisbasis moet je zien als een
body of knowledge van de opleidingen. Ze bestaat uit een robuust kenniscorps.
Het gaat hierbij om kennisvereisten waaraan alle docenten in het
land moeten voldoen als ze afgestudeerd zijn aan een lerarenopleiding. Je
zou kunnen zeggen dat de kennisbasis een minimale voorwaarde is om een
bachelordiploma te halen. Maar binnen de opleidingen gebeurt natuurlijk
meer. Want een opleiding heeft daarnaast ook nog de ruimte om zich binnen
het curriculum te profileren.’
Generieke kennisbasis
Een kennisbasis beschrijft zowel de vakinhoud als de vakdidactiek van een
vakgebied. Daarnaast wordt er ook gewerkt aan een generieke kennisbasis,
die bedoeld is voor de voorbereiding op het beroep van leraar.
‘Noem het maar een onderscheid tussen vakmanschap en meesterschap’
verduidelijkt Arnoud van Leuven. ‘We zijn hier eigenlijk al sinds 2000 mee
bezig. Vanaf die tijd zijn de lerarenopleidingen per vak op landelijk niveau
(ADEF) bezig om afspraken te maken over gezamenlijke kennisinhouden.
De bedoeling is dat je hiermee als afgestudeerd docent de bevoegdheid
krijgt om in het hele land les te geven. Deze behoefte was in brede zin ook
nationaal gezien merkbaar. Lerarenopleiders wilden erg graag met anderen
discussiëren over vakinhouden om deze sterker te maken. Daarnaast waren
ze ook bereid om over de grenzen van hun vakgebied heen te kijken. De nota
Krachtig Meesterschap gaf de aanzet om hiermee aan de slag te gaan.’
Intensief proces
Als projectmanager ervaart Arnoud van Leuven de totstandkoming van de
kennisbases als een intensief proces, waarbij diverse geledingen binnen, maar
ook buiten het onderwijs betrokken zijn. ‘Voor iedere opleiding werd een
redactieteam geformeerd, bestaande uit zes tot negen redactieleden afkomstig
uit de verschillende lerarenopleidingen. Zij hebben voor hun opleiding
de vak- en vakdidactische kennisbasis beschreven. Vervolgens heeft de eigen
instituutsachterban als klankbord gefungeerd. Tenslotte hebben externe
deskundigen uit de wetenschap, het werkveld en beroepsverenigingen het
uiteindelijke resultaat gelegitimeerd. Zó kun je de politiek en de maatschappij
laten zien dat we de buitenwereld mee laten kijken in onze eigen keuken.
Dat levert een hoge mate van transparantie op, want het geeft anderen inzicht
in de kwaliteit van je werk. Dit had als gevolg, dat het er soms heftig aan toe
ging. Maar de waardering voor de inspanning en het eerste resultaat was
hierdoor des te groter.’
Toekomstbestendig
Arnoud van Leuven benadrukt dat het resultaat ook op langere termijn zijn
vruchten zal afwerpen. ‘De kennisbasis moet als ijkpunt toekomstbestendig
zijn: de student wordt breed opgeleid. Zodoende is hij altijd voorbereid op
de toekomst als er veranderingen optreden in het voortgezet onderwijs. Om
de ontwikkeling van het vakgebied te volgen, wordt een kennisbasis daarom
eens in de vier jaar herzien.’

Kennistoetsen
Hoe wordt nu eigenlijk gemeten of aankomende leraren de kennisbases
beheersen? Arnoud van Leuven: ‘Vanaf januari 2010 zijn we begonnen met de
ontwikkeling van de kennistoetsen. Hieraan moeten de studenten vanaf 2013
of 2014 - afhankelijk van het vak - verplicht deelnemen. Deze toetsen komen
bovenop de diversiteit van de instituutgebonden toetsing, zoals theorietentamens,
werkstukken en assessments. Toetsredacties zijn bezig met de ontwikkeling
van toetsvragen die geschikt zijn voor landelijke digitale toetsen van
de tweedegraads kennisbases in 17 vakken. De kwaliteit van de toetsitems
wordt in de redacties besproken waarna ze worden ingevoerd in een digitale
bank. De eerste pre-tests hebben intussen landelijk plaatsgevonden. Hieraan
hebben 2500 studenten deelgenomen.’
Ontwikkeling in eigen hand
2011 wordt een spannend jaar. De discussies in de panels draaien op volle
toeren en het is de vraag hoe de diverse geledingen in en buiten het veld
zullen reageren op het resultaat. Want nooit eerder werden zulke vergaande
afspraken gemaakt over inhoud en toetsing van de lerarenopleiding, realiseert
van Leuven zich. ‘Als het niet lukt, dan wordt het resultaat afgewenteld op de
sector, bestaande uit de HBO-raad en de lerarenopleidingen. Toch is er voor
gekozen de ontwikkeling, ook die van de toetsen, in eigen hand te houden en
dit niet uit te besteden aan een derde partij. Wel worden daar diverse experts
bij betrokken, zoals onze eigen lector Eigentijds toetsen en beoordelen,
Desirée Joosten. Mede daardoor is er veel enthousiasme bij de betrokken collega’s
van alle hogescholen en bij de andere projectleiders. De samenwerking
verloopt dan ook uitstekend. Op den duur levert het proces niet alleen de
gewenste producten maar ook een hoge mate van professionaliteit op. Want
je bent vergelijkenderwijs bezig met de kern van het curriculum, waardoor
je als lerarenopleider zicht krijgt op de kwaliteit van je werk. Dat geeft een
enorme kwaliteitsimpuls.’
In de volgende Vector wordt aandacht besteed aan de kennistoetsen van de
bachelor, aan de generieke kennisbasis (voor het ‘meesterschap’) en aan de
vakkennisbases masters.
De pretests en het bijbehorende
evaluatieformulier leveren veel
informatie over de kwaliteit van
toetsen en toetsitems, het kennisniveau
van studenten, verschillen
tussen opleidingen en eventuele
uitvoeringsproblemen. Om het
onderscheidend vermogen van de
toets te helpen bepalen werd de
pretest afgelegd door eerstejaars
en vierdejaarsstudenten voltijd +
deeltijd, en ook door lerarenopleiders
en werkvelddocenten. Deelnemers
uit elke categorie vulden de
evaluatie in. De pretests brachten
geen ernstige technische problemen
aan het licht bij de uitvoering
in de hogescholen.
Sinds december 2010 zijn alle gelegitimeerde
kennisbases te vinden
op www.kennisbasis.nl. Ook de
kennisbases van de masteropleidingen
en de generieke kennisbasis
zullen daar geplaatst worden. Er
zijn links naar bestaande en nog te
ontwikkelen kennisbronnen voor
de lerarenopleiders. De landelijke
expertisecentra zullen een belangrijke
rol spelen bij het vullen van
de kennisbanken. Op de website
www.test.kennisbasislerarenopleiders.nl
is een eerste versie van de
kennisbasis van lerarenopleiders
beschreven. Met ruim 140 bijdragen,
geschreven door schoolopleiders
en hoogleraren (waaronder
de kersverse voorzitter van de
Onderwijsraad), een promovenda
en de inspecteur-generaal van
het Inspectie van het Onderwijs,
instituutsopleiders en lectoren, is
het een rijke en breed gedragen
website geworden.
nr. 15 • 2011 • Vector
9

Minor Educatieve
Functies van ICT gaat in
september van start
Jan van Bruggen en Maurice Smeets:
‘Hands-on, maar met verstand’
Tekst: Jan van Bruggen/Henk Naaijkens
Op 1 september 2011 gaat bij Fontys lerarenopleiding Sittard de minor Educatieve Functies van ICT
van start. De minor is ontwikkeld in samenwerking met het lectoraat, de kenniskring Educatieve Func-
ties van ICT (FLOS) en docenten uit het voortgezet onderwijs.
10 Vector • nr. 15 • 2011

ADEF-proof studenten
Jan van Bruggen (lector ICT) en Maurice Smeets (docent
exacte vakken, ICT-coördinator van FLOS en lid van de
kenniskring) zijn collega’s die elkaar op aangename
wijze aanvullen. Misschien verklaart dat de soepele samenwerking
met medewerkers uit de verschillende Fontysgeledingen,
waardoor de minor Educatieve Functies
van ICT zo goed van de grond gekomen is. ‘Aanleiding
is de kennisbasis ICT die door ADEF (Algemeen Directeurenoverleg
Educatieve Faculteiten) is vastgesteld’,
legt Jan van Bruggen uit. ‘Deze kennisbasis beschrijft
de ICT-competenties waarover de startbekwame docent
moet beschikken. Omdat de kennisbasis nog in ontwikkeling
is, zal het nog enkele jaren duren voordat de hele
kennisbasis in de lerarenopleidingen is gerealiseerd.
Maar met deze minor kan FLOS sneller ‘ADEF-proof’
studenten afleveren. Daarnaast zijn delen van de minor
ook interessant voor docenten in het primair en voortgezet
onderwijs. Ook om die reden hebben we de minor
modulair opgezet.’
Computers, tablets, mobieltjes met snel Internet zijn alledaagse
gebruiksvoorwerpen geworden. We kijken er niet
meer van op dat een mobieltje ons kan vertellen waar
wij en onze vrienden zich bevinden en welke route we
het best kunnen nemen naar onze bestemming. Ook in
het onderwijs is de opmars van ICT niet te stuiten, maar
de invoering van ICT gaat vaak niet van een leien dakje.
De leerling blijkt maar al te vaak beter op de hoogte van
de mogelijkheden van ICT dan de docent. Ook voor de
lerarenopleiding geldt dat competenties op ICT-gebied
tot de uitrusting van nieuw opgeleide docenten moeten
behoren. Dat is onderkend door de tweedegraads lerarenopleidingen
die in ADEF-verband een ICT-kennisbasis
voor de startbekwame docent hebben opgesteld. De
lerarenopleidingen werken er naar toe om op termijn de
hele kennisbasis in hun curriculum verwerkt te hebben.
De inhoud van de minor wordt afgestemd op recente
ontwikkelingen op het gebied van ICT en met de
ICT-leerlijn bij FLOS. De leerlijn omschrijft hoe ICT is
verweven in de opleiding.
ICT is geen afzonderlijk vak, maar is
ingebed in vak, vakdidactiek, onderwijskunde
en stage.
Hechte club
Jan van Bruggen: ‘Dankzij een impuls uit de iFontys-gelden
hebben we de minor versneld kunnen ontwikkelen
en ook de hardware kunnen aanschaffen waarmee wordt
gewerkt. Het mooist vind ik de gezamenlijke ontwikkeling
van de onderdelen van de minor. Er is een brede
inzet vanuit de Fontys lerarenopleidingen door lectoren
en kenniskringleden van FLOS, KLC en PTH en collegalector
Desirée Joosten-ten Brinke (FLOT). Deze Fontys
medewerkers hebben in ontwikkelteams met vo-docenten
de modulen ontwikkeld. De samenwerking met de
vo-docenten is goed bevallen en zal worden voortgezet.
We zijn op weg om een hechte club te smeden,’ stelt hij
tevreden.
‘Het karakter van de minor is: dingen
doen, want toepassing van ICT in het
onderwijs staat centraal’
Dingen doen
Maurice Smeets houdt zich als docent al lang bezig
met toepassing van ICT.’ Het karakter van de minor is:
dingen doen, want toepassing van ICT in het onderwijs
staat centraal. Belangrijker dan techniek is de ontwikkeling
van een positieve houding ten aanzien van ICT. Ook
de ADEF-kennisbasis benadrukt dat studenten niet bang
moeten zijn om ICT in te zetten en alert zijn om nieuwe
mogelijkheden te zien en te benutten. Daarom hebben
we ook onderdelen opgenomen waarin studenten actief
gaan zoeken naar en werken met toepassingen en hulpbronnen
en geconfronteerd worden met de ervaring van
anderen zoals de ICT-ambassadeurs van Kennisnet’.
De minor bestaat uit een aantal vaste componenten.
Parallel aan de praktische modules loopt ‘Digital Creator’,
een curriculum waarin de student digitaal materiaal
leert ontwerpen, maken en delen met anderen.
‘Digital Creator’ wordt afgesloten met een erkend internationaal
certificaat. In de praktische modulen leren studenten
werken met allerlei toepassingen, variërend van
digitaal schoolbord tot mobiel leren (zie de tekst van
de brochure in het kader). Excursies en lezingen tussen
de modulen worden in het onderdeel ‘Meet the experts’
verzorgd. Maar wat gebeurt er in Tools? Jan van Bruggen:
‘We vinden het van belang dat onze studenten die
we opleiden de weg weten in hulpbronnen als Leraar24,
Wikiwijs, en het aanbod van Kennisnet. Ze moeten kennismaken
met veel bronnen waaruit docenten kunnen
putten. Daarnaast zijn er tal van toepassingen die in het
onderwijs goed ingezet kunnen worden.
In Tools stimuleren we dat studenten
actief op zoek gaan naar bronnen en
de toepassing van allerlei ICT-toepassingen
in hun onderwijs.’
‘Van de studenten die de minor doorlopen verwachten
we dat ze binnen de scholen een voortrekkersrol zullen
gaan vervullen, vooral als het gaat om het inzetten van
educatief gebruik van ICT. Dat komt ook terug in onze
modules: geen uitgebreide handleidingen en boeken
lezen, maar doen! Hands-on, maar met verstand’, besluit
Jan van Bruggen.
nr. 15 • 2011 • Vector
11

Op elke school zijn er leerlingen die op de een of andere
wijze meer ondersteuning en hulp nodig hebben dan
normaal. Leerlingen die het waard zijn om er maximaal in
te investeren. Zonder die investering wordt het heel moeilijk
voor hen om een goede ontwikkeling door te maken,
de schoolloopbaan met een diploma af te ronden en een
gewaardeerde plaats in de samenleving in te nemen.
Er zijn nog steeds te veel kinderen die vastlopen en buiten
de boot vallen. Daar willen we iets aan doen. Geen kind
tussen wal en schip, maximale kansen voor alle leerlingen
om een diploma te halen waarmee ze iets kunnen in de
maatschappij. En alle kinderen zo veel mogelijk in hun eigen
buurt naar school, ook al hebben ze speciale aandacht
nodig, dat is toch een geweldig idee.
Dit is het vertrekpunt van passend onderwijs. In de meeste
provincies hebben schoolbesturen van het basisonderwijs,
het voortgezet onderwijs en het speciaal onderwijs in de
afgelopen jaren de rijen gesloten. Er is actieve samenwerking
gezocht met veel jeugdhulpverlenings- en jeugdzorginstellingen.
De gemeenten zijn benaderd om mee te
denken en te handelen.
Het rugzakje (2003)
In het schooljaar 2004/2005 deed ‘het rugzakje’ zijn intrede.
Het rugzakje (2003) is geld waarmee scholen extra
begeleiding kunnen geven aan kinderen met een aandoening.
Denk aan autisme, ADHD of een lichamelijke handicap.
Die school koopt met het geld extra hulp in, zoals een
paar uur ‘remedial teaching’, of speciaal lesmateriaal. Geld
aanvragen is gecompliceerd: ouders dienen een verzoek in
bij een commissie, die bepaalt of het kind in kwestie ‘zorg’
nodig heeft.
Passend onderwijs (2013)
Passend onderwijs betekent dat kinderen met een handicap
of lichte psychische of gedragsproblemen zoveel
mogelijk naar een gewone school gaan. Hiervoor komen
er samenwerkingsverbanden van gewone scholen en het
speciaal onderwijs. Het passend onderwijs moet op 1
augustus 2013 in werking treden.
12 Vector • nr. 15 • 2011
De afgelopen maanden is in de onderwijspers
druk gesproken over passend onderwijs. In dit
artikel zetten we het wel en wee van passend
onderwijs op een rij en werpen we een blik op
de toekomst.
Tekst: Jos Schilleman
Passend
Onderwijs
Minister Van Bijsterveldt (Onderwijs, CDA) zet de geplande
bezuiniging van 300 miljoen euro op ‘passend
onderwijs’ door. Dat heeft ze eind januari aan de Tweede
Kamer laten weten. Daardoor verdwijnt het ‘rugzakje’ voor
zorgleerlingen.
Vanaf augustus 2013 zullen meer leerlingen vanuit het
speciaal onderwijs naar gewone scholen moeten. Die
scholen zijn daar nog niet op toegerust. De bezuiniging,
die daar bovenop komt, leidt tot nog slechter onderwijs
voor alle leerlingen. Tenminste, daar zijn onderwijsmensen
bang voor.
De kosten van de aangepaste vormen van onderwijs
voor de overheid zijn de laatste jaren fors opgelopen. Ze
bedragen nu ongeveer 2,3 miljard euro per jaar, op een
totaal van ruim 15,6 miljard voor basis- en voortgezet
onderwijs. Dat is bijna 15 procent.
Naar duurzame zorg
Laten we vooral positief blijven denken. Het verhaal is nog
lang niet af. Het verhaal van inspanningen die ertoe moeten
leiden dat alle leerlingen passend onderwijs krijgen.
Nog steeds lukt niet alles wat we willen of hopen, lukt
het niet om iedere kind een diploma te laten halen of om
ieder kind ‘binnenboord te houden’.
Bescheidenheid is op zijn plaats, maar we zijn op de goede
weg. De partners in onderwijs en zorg hebben elkaar
overal in het land gevonden. De krachten worden gebundeld,
de kennis en ervaring gedeeld en de onderwijskansen
voor alle leerlingen vergroot. Zo maken we ons samen
sterk voor een duurzame onderwijszorg.
Good practice
In het volgende artikel geeft Erno Mijland een voorbeeld
van passend onderwijs in de vorm van een bijzondere klas
op het vmbo: de ‘Basisklas Extra’ met veel praktijkelementen
en toch met minder handen voor de klas.
Geen kind
tussen wal en schip

Begeleid zelfstandig werken in de leertuin van de school.
Basisklas
Extra
‘Onze mentor
is echt chill’
Tekst: Erno Mijland
Passend onderwijs betekent onder andere: opti-
male ontwikkelingskansen bieden aan kinderen
met speciale vragen op het gebied van leren,
sociaal-emotionele ontwikkeling en sociale
vaardigheden. Het Munnikenheide College doet
dat op de vmbo-afdeling in Rucphen met een
bijzondere klas: de ‘Basisklas Extra’.
Het idee voor het vormen van deze bijzondere klas
ontstond in het schooljaar 2008/2009, vertelt teamleider
Angelique van den Diepstraten. ‘We wilden meer
betekenen voor leerlingen met een leerachterstand op
een specifiek terrein (zoals begrijpend lezen of rekenen),
een beperking, een ontwikkelingsstoornis of
sociaal-emotionele problemen, maar die tegelijkertijd in
principe de intelligentie hebben om een vmbo-diploma
te kunnen halen. Door te werken met een kleine groep
van maximaal 12 leerlingen, een slim georganiseerde
zorgstructuur en veel praktijkelementen in het onderwijs,
wilden we de betrokken kinderen de kans geven
om met extra begeleiding een reguliere vmbo-opleiding
te doen.’ Met onderwijsadviesbureau Edux werd een
projectplan opgesteld, met als doel in het schooljaar
2009/2010 van start te gaan. Inmiddels zijn de leerlingen
van die eerste groep allemaal over naar het tweede
leerjaar. Ook daar krijgen ze extra zorg en aandacht. Een
nieuwe lichting is ondertussen gestart in leerjaar 1.
Het Munnikenheide College is een school voor
Voorbereidend Middelbaar Beroepsonderwijs (vmbo)
met twee locaties: het Trivium in Etten-Leur en de
locatie aan de Bosheidestraat in Rucphen. De locatie in
Rucphen heeft een regiofunctie voor een aantal kleine
en grotere kernen in een straal van zo’n 20 kilometer.
Met slechts 360 leerlingen en de ligging in een rustige
omgeving aan de rand van een dorpskern is de school
een aantrekkelijke keuze voor veel kinderen en hun
ouders.
nr. 15 • 2011 • Vector
13

Minder handen voor de klas
In de Basisklas Extra heeft de pedagogische component,
zeker aan het begin van het eerste leerjaar, meer aandacht
dan de vakinhoudelijke, zegt Van den Diepstraten.
‘Een veilig klimaat is een voorwaarde voor deze leerlingen
om überhaupt te kunnen leren. Leerlingen komen
hier vaak met negatieve ervaringen vanuit de basisschool,
ze hebben weinig zelf vertrouwen of zijn gepest
omdat ze ‘anders’ zijn.’ Onder het motto ‘minder
handen voor de klas’ is er gekozen voor een klein team
van slechts vijf vakdocenten, die bovendien invulling
geven aan andere taken, zoals het mentoraat, begeleiding
bij dyslexie en leerlingbegeleiding. Van den Diepstraten:
‘Een deel van de docenten heeft een achtergrond in het
basisonderwijs. Zij zijn gewend het kind centraal te
stellen in plaats van het vak.’
Meer praktijk
In het onderwijs worden veel praktijkelementen
verwerkt. Zo gebruiken de leerlingen een kassa om het
rekenen realistisch te maken, beschikt de school over
verschillende taal- en rekenspellen, is er een schooltuin
voor biologie en verzorging en wordt er veel met de
microscoop gewerkt bij het vak biologie. Dominique
(14 jaar) is tweedejaars leerling: ‘Laatst hebben we bij
biologie een koeienhart opengesneden. Niet zo fris,
maar je leert er wel veel van. Met biologie gaan we ook
vaker naar buiten dan de andere klassen. In de kaderklas
moeten ze alles in het boek lezen.’ Er is ook veel
aandacht voor het vergroten van de motivatie, onder
andere door extra tijd in te ruimen voor Praktische
Sector Oriëntatie. De motivatie neemt immers toe als
leerlingen meer zicht hebben op waar ze naartoe willen.
Leerlingen werken verder een aantal uren per week in
een leertuin, waar ze zelfstandig aan opdrachten kunnen
werken. Ze kiezen zelf hun taken en worden tijdens het
werken gevolgd en begeleid.
Meer handen om de klas
De leerlingen van de Basisklas Extra krijgen als groep, in
groepjes en als individu extra zorg en ondersteuning op
het gebied van kennis en vaardigheden én sociaal-emotionele
ontwikkeling en sociale vaardigheden. De zorg
wordt deels geboden door de vakdocenten, deels door
specialisten. De mentor zorgt ervoor dat de groep een
groep wordt en blijft. Hij begeleidt de Basisklas Extra
gedurende 2 uur per week. Johan Mathijssen is momenteel
mentor in het eerste jaar en docent in de vakken
14 Vector • nr. 15 • 2011
biologie/verzorging en wiskunde/rekenen: ‘We steken
er als mentoren veel energie in om van deze groep van
twaalf individuele leerlingen een echte groep te maken.
Ze moeten elkaar accepteren, elkaar durven aanspreken
op gedrag, hun gevoelens durven uiten en er moet
draagvlak zijn voor gezamenlijke afspraken. Veiligheid en
onderling vertrouwen zijn enorm belangrijk. Wat binnen
de klas besproken wordt, blijft binnen de klas.’ Kimberly
(13): ‘Als je in de problemen zit, word je geholpen. Er
wordt niemand buitengesloten. Wij hebben een fijne
mentor, hij is echt “chill”, iemand die je echt kunt
vertrouwen. Alles wat je hem vertelt houdt hij voor zich.
Je kunt altijd bij hem terecht, bijvoorbeeld als er gepest
wordt.’
Zorg Advies Team
De klas kan beschikken over een remedial teacher voor
het begeleiden bij specifieke leerachterstanden. Een
leerlingbegeleidster houdt zich vooral bezig met de
sociaal-emotionele ontwikkeling en de sociale vaardigheden
van leerlingen. Voor de kinderen die het nodig
hebben wordt een faalangstreductietraining verzorgd. De
dyslexiecoach biedt leerlingen met dyslexie ondersteuning.
De schoolcoach begeleidt leerlingen die moeite
hebben met plannen, op tijd op school komen enzovoort.
De coach wordt ingezet op indicatie van jeugdzorg,
bijvoorbeeld na veelvuldig verzuim. De schoolmaatschappelijk
werker kijkt vooral naar de thuissituatie van het
kind, op basis van signalen die op school opgepikt
worden. Voor enkele individuele leerlingen met een
specifieke hulpvraag komt een ambulant begeleider naar
de school voor extra ondersteuning. Daarnaast beschikt de
school over een Zorg Advies Team (ZAT) dat regelmatig
overlegt. Het ZAT werkt voor alle leerlingen in de school
en bestaat uit vier vaste deelnemers: de zorgcoördinator,
de leerlingbegeleider, de leerplichtambtenaar en een
orthopedagoog. Andere betrokken professionals sluiten
aan bij besprekingen, waar dat nodig en relevant is.
De angel eruit
Dé grote kracht van het werken volgens het concept van
de Basisklas Extra is volgens mentor Mathijssen het
vroegtijdig signaleren en aanpakken van problemen op
zowel sociaal-emotioneel en gedragsniveau als op
onderwijsinhoudelijk gebied. ‘De angel eruit halen
voordat er echt een probleem ontstaat, blijkt een
krachtig principe. Door ruzies op te lossen voordat ze
uit de hand lopen, besparen we ons tijd en energie en de

Leerlingen van de basisklas extra: even chillen!
leerlingen onnodig leed.’ Leerlingen ervaren de Basisklas
Extra als positief. Ze vinden de extra aandacht prettig en
geven ook aan de helderheid in de aanpak te waarderen:
duidelijke regels en afspraken. Intensievere contacten
met ouders voorafgaand aan en tijdens het schooljaar
zorgen voor een beter management van wederzijdse
verwachtingen. Dat vergroot het begrip, ook als er voor
de betrokkenen vervelende maatregelen genomen
moeten worden. De tevredenheid onder ouders is dan
ook toegenomen. Er is ook sprake van ‘spin off’ naar het
werken met de andere klassen. Wat werkt in de Basisklas
Extra, blijkt vaak ook elders effectief: aandacht voor sfeer
en veiligheid, de theorie koppelen aan de praktijk...
Deskundigheid
Het project van de Basisklas Extra heeft ook veel positiefs
opgeleverd voor het team, aldus Van den Diepstraten.
‘Door intensief bezig te zijn met de didactiek, het
pedagogisch klimaat en het werken met groeps- en
individuele handelingsplannen zijn we ons bewuster
geworden van onze aanpak. We hebben veel nagedacht
over de manier van aanbieden van lesstof en hebben de
kwaliteit van de handelingsplanning verbeterd door
gebruik te maken van een met het Samenwerkingsverband
VO ontwikkeld format. Extra metingen hebben de
opbrengst van onze inspanningen beter in beeld gebracht.
We zijn met het team deskundiger geworden. We vinden
tegelijkertijd dat het nog beter kan. De schoolvorderingen
van de leerlingen zijn relatief goed, met name bij spelling
Passend Onderwijs
en technisch lezen. Maar op het gebied van rekenen is er
nog onvoldoende vooruitgang. En ook voor begrijpend
lezen scoren de leerlingen met een IQ onder 80 minder
goed dan beoogd. Er is dus nog volop werk aan de
winkel. We doen veel aan intervisie, leren van en met
elkaar. En zo komen we elke dag wat dichter bij ons doel.’
De leerlingen van de Basisklas Extra hebben een
rooster met zo weinig mogelijk tussenuren en waar
mogelijk elke dag dezelfde begin- en eindtijd.
In het weekprogramma zitten, naast de gebruikelijke
lessen:
- 1 lesuur steunles, waarin leerlingen achterstanden
kunnen wegwerken voor specifieke vakinhouden of
vaardigheden (begrijpend lezen, spelling, wiskunde/
rekenen schrijfmotoriek);
- 1 lesuur reken- en taalvaardigheden;
- 2 mentoruren (in het eerste jaar), waarin veel aandacht
is voor groepsvorming en het creëren van een
veilig klimaat;
- 1 huiswerkuur voor de leerlingen die daar behoefte
aan hebben;
- 4 vakken in de leertuin met extra ondersteuning
(Nederlands, mens en maatschappij, biologie en
wiskunde).
Voor specifieke leerproblemen of ontwikkelingsstoornissen
is extra ondersteuning beschikbaar op individueel
niveau of in groepjes.
nr. 15 • 2011 • Vector
15

Brug tussen wetenschap,
onderwijspraktijk en
beleidsvorming
Het Ruud de Moor Centrum
‘Professionaliseren
doe je niet alleen -
professionaliseren
kun je niet alleen.’
16 Vector • nr. 15 • 2011
Tekst: Jos Schilleman
Het Ruud de Moor Centrum (RdMC) voert in opdracht van het
ministerie van OCW werkzaamheden uit voor de verdere profes-
sionalisering van leraren. Het RdMC is een kennis- en expertise-
centrum van de Open Universiteit. Jo Knarren, capaciteitsmanager
ad interim en lid van het Management Team van het RdMC, licht
de werkzaamheden van het centrum toe en maakt duidelijk dat
het er bij professionele ontwikkeling om draait duurzaam bezig te
zijn met die ontwikkeling samen met je collega’s.

Van aanbodgerichte producten naar vraaggestuurde projecten
Het RdMC is in 2003 gestart in opdracht van het ministerie van OCW met
een werkprogramma voor vier jaar, dat inmiddels al tweemaal is verlengd. In
de projectperiodes van de afgelopen acht jaar hebben respectievelijk productontwikkeling
en vraaggestuurde projecten centraal gestaan.
Productontwikkeling
Aanvankelijk was de opdracht oplossingen te vinden voor de problematiek
van de zij-instromers. Vervolgens werd de doelgroep breder getrokken naar
onderwijsprofessionals. De nadruk kwam al snel te liggen op een aanbodgerichte
productontwikkeling in de vorm van instrumenten voor de professionalisering
van onderwijsgevenden.
De opgedane kennis en inzichten zijn en worden vastgelegd in schriftelijke
publicaties en digitale middelen. Enkele van de vele voorbeelden:
• Instrumenten voor zelfevaluatie;
• Instrumenten voor coaching;
• Persoonlijke competentiematrix;
• De Schoolscan om na te gaan in welke situatie een school zich bevindt;
• Kennisbanken voor diverse schoolvakken;
• Toolkit netwerkleren.
Twee voorbeelden van netwerkprojecten (activiteiten die het gebruik van
leernetwerken stimuleren), waarbij het RdMC betrokken is: Leraar 24 en
Wikiwijs.
Vraaggestuurde projecten
Uit een audit in opdracht van OCW bleek dat de werkzaamheden zich
sterker zouden moeten richten op de professionaliseringsvragen uit het
onderwijsveld, dus op vraagsturing. Sinds 2007 kunnen scholen jaarlijks een
projectaanvraag indienen voor ondersteuning bij het innovatief oplossen van
weerbarstige professionaliseringsvraagstukken. Bij de aanvraag is het belangrijk
duidelijk te maken dat het project mogelijkheden biedt tot innovatie,
co-creatie en netwerkontwikkeling.
Voorbeelden van geplande projecten voor 2011:
• Netwerkleren, de docent als sterke schakel (Baken Trinitas Gymnasium);
• Leren in een leernetwerk (ROC Aventus);
• Het teamontwikkelplan als grondplan voor innovatie (Zwijsen College
Veghel);
• De meerwaarde van de docentonderzoeker (Stichting LVO);
• Werk maken van professionaliseren (Koning Willem I College);
• Vakdidactische kenniskringen (Fontys Lerarenopleiding Tilburg).
Sommige projectaanvragen hebben schoolgebonden, lokale dimensies, zoals
een school die oplossingen zoekt voor een probleem hoe leraren meer en
beter kunnen samenwerken bij het vormgeven en uitvoeren van bijvoorbeeld
vakoverstijgend onderwijs op leerpleinen. Door de focus op álle scholen en
álle leraren was en is het RdMC als expertisecentrum vooral op zoek naar
de beantwoording van generieke vragen over de professionele ontwikkeling
van leraren. Daarvoor zijn onderwerpen als teamontwikkeling vmbo beter
geschikt dan vakgebonden thema’s.
Nadat een school of onderwijsorganisatie een voorstel ingediend heeft bij
het RdMC en het project wordt goedgekeurd, vindt vraagverheldering plaats
opdat de onderzoeksvraag helder en ondubbelzinnig is. Leraren staan mede
aan de basis van de aanvraag en er is bij hen aantoonbaar draagvlak, want het
RdMC vormt geen verlengstuk van de directie. Vervolgens stelt een externe
programmaraad (met vertegenwoordigers uit allerlei onderwijsgeledingen
zoals besturen, directies en leraren) de keuze van de projecten over het betrokken
projectjaar vast.
Leraar 24
Een platform met video’s en
achtergronddossiers uit de
onderwijs praktijk
Wikiwijs
Een website waarop elke leraar
leermateriaal kan zoeken, gebruiken,
aanpassen en zelf uploaden.
nr. 15 • 2011 • Vector
17

Vijf samenhangende programmalijnen.
1. Wat beweegt leraren?
Wat motiveert leraren en wat
remt of stimuleert hun motivatie?
Het gaat in deze programmalijn
om de rol van de leervitaliteit
of leerbereidheid van
leraren.
2. Sociaal leren
Hoe dragen de sociale verbanden
waarin leraren functioneren bij
aan hun professionele ontwikkeling?
In deze programmalijn gaat
het om professionaliseren door
verbinden.
3. Reflection in action
Het gaat hier om het systematisch
faciliteren van het leren op
de werkplek met hulpmiddelen
als assessment, pop’s, bekwaamheidsdossiers
en tools voor conceptual
change, action research
en action learning.
4. Organisatie en maatschappij
Wat is de wisselwerking tussen
de lerende professionals, de lerende
organisatie en maatschappelijke
ontwikkelingen?
5. Look out functie
Dit programma voorziet in het
inventariseren van onderzoek en
kennis die niet tot de focus van
het RdMC behoren, maar wel
relevant zijn voor het brede onderwerp
van professionaliseren
van leraren.
Het Ruud de Moor Centrum is
gevestigd in het gebouw Milton
Keynes op de parkachtige campus
van de Open Universiteit in Heerlen.
Heerlen is de hoofdlocatie van
het RdMC. Er is een dependance in
Utrecht en verspreid over Nederland
zijn er werkplekken voor het RdMC
in de diverse studiecentra van de
OU.
Het RdMC heeft momenteel 65
medewerkers, verdeeld over 56 fte’s.
Het personeel bestaat voor een
belangrijk deel uit onderzoekers en
daarnaast uit onderwijsspecialisten
en ondersteunend personeel.
18 Vector • nr. 15 • 2011
Tijdens de looptijd van het project gaat het RdMC samen met betrokkenen
op zoek naar praktische oplossingen, waardoor er sprake is van co-creatie. De
opgedane kennis en resultaten moeten overdraagbaar zijn voor andere leraren
en scholen.
OCW werkt met publieke gelden. Daarom zijn de ontwikkelde producten
kosteloos voor scholen en lerarenopleidingen.
De investering vanuit het RdMC in samenwerkingsprojecten is eveneens kosteloos
voor scholen. De betrokken scholen moeten bereid zijn de opgedane
kennis en ervaring beschikbaar te stellen aan andere scholen.
Jo Knarren: ‘De reacties op de samenwerking in de vraaggestuurde projecten zijn positief. Tijdens
een recente stuurgroepvergadering van een project rondom teamontwikkeling vmbo op scholengemeenschap
Were Di, een OMO-school in Valkenswaard, werd bijvoorbeeld opgemerkt dat men de
deelname vanuit het RdMC waardeert vanwege de rol van critical friend die de taal van de leraren
spreekt en die een denkkader aanreikt dat nuttig is voor de voltooiing van het door de school in
gang gezette proces.’
Verdere ontwikkeling als expertisecentrum
Uit een audit in 2010 bleek dat OCW een verdere ombuiging van de werkzaamheden
wenste in de richting van een expertisecentrum dat zoekt naar
generieke (voor alle leraren relevante) expertises door onderzoek dominanter
in het werk op te nemen. Deze stap in het werkproces zorgt voor een verdere
bundeling en borging van de kennis uit projecten.
In samenwerking met leraren, lerarenopleiders en scholen gaat het RdMC
zich verder ontwikkelen als een kennis- en expertisecentrum voor de (verdere)
professionalisering van leraren(teams) op de werkplek. Door wetenschappelijk
onderzoek te koppelen aan de werkzaamheden ontstaat duidelijkheid
over wat wanneer en waarom werkt. Dat inzicht helpt bij de verdere professionele
ontwikkeling.
Jo Knarren: ‘Je moet de praktijk kennen om daar onderzoek naar te kunnen doen. Voor die praktijkkennis
zorgen de leraren. Maar zij zijn aanmerkelijk minder vertrouwd met onderzoek naar de
eigen werkzaamheden; dat zijn vaak nog gescheiden werelden. Daar hebben we dus nog een wereld
te winnen. Anderzijds is het ook nog geen sinecure om de resultaten van onderzoek te vertalen in
praktisch bruikbare tools voor leraren. Maar daar gaat het uiteindelijk wel om: leraren zitten niet
te wachten op theoretische publicaties.’
Een sterkere rol voor onderzoek
Professor Rob Martens, adjunct-directeur en directeur Onderzoek van het
RdMC, heeft een opzet voor een onderzoeksprogramma ontwikkeld dat zich
niet profileert op de inhoud, maar op de proceskant. De onderzoeksvragen
zijn teruggebracht tot een vijftal onderzoeksprogramma’s.
De programma’s zijn leidend voor alle werkzaamheden van het RdMC en
zorgen daardoor voor een bindend element tussen de uitwerking van de
vraaggestuurde projecten met scholen en het toegankelijk maken van kennis.
De kernvragen van de vijf onderzoeksprogramma’s brengen de structuur
aan in de projecten en zorgen tevens voor de beantwoording van generieke
vragen over de professionele ontwikkeling van leraren. Het onderzoek vindt
zowel in de projecten plaats als over de projecten heen.
Jo Knarren: ‘Het is belangrijk dat we ons werk legitimeren naar buiten door antwoord te geven
op de vraag wat we verstaan onder de professionalisering van leraren en zichtbaar maken wat
waarom werkt. Professionele ontwikkeling veronderstelt als basis de vakkennis en vakdidactiek die
in de initiële lerarenopleiding aangebracht worden. Maar professionele ontwikkeling gaat verder,
bijvoorbeeld over de ontwikkeling van een methode en het onderbouwen van die methode. En om
de ontwikkeling van beroepsvaardigheden die generaliseerbaar zijn voor álle leraren ongeacht hun
vakachtergronden.

Professionele ruimte voor leraren houdt meer in dan leraren de vrijheid geven om vanuit hun
professionaliteit het onderwijs in de klas te bepalen; het brengt ook met zich mee dat leraren
verantwoording af moeten leggen over hun professionele handelen. En dat vereist toch nog wel een
omslag in het denken bij veel leraren. Vanouds was de leraar vaak koning in zijn eigen klas, maar
van professionele verantwoording was nauwelijks sprake.
We weten ook dat het beroep dynamisch is, het ontwikkelt zich voortdurend. Bovendien gaat het
om een gezamenlijkheid, want leraren ontwikkelen hun beroep samen.
Daar zitten aspecten van werkplekleren en informeel leren aan, die door leraren nog vaak beschouwd
worden als niet belangrijk voor de professionele ontwikkeling, maar dat is in onze ogen
niet terecht. We hebben dus nog wel een behoorlijke weg te gaan en daarbij kunnen we de hulp
van de lerarenopleidingen goed gebruiken.’
De leraren als beroepsgroep zijn niet eenduidig georganiseerd. Helaas kunnen
de leraren, lerarenopleiders en mensen van het RdMC daardoor nog
niet beschikken over een eensgezinde ‘beroepsvereniging’. Er bestaan op dit
moment alleen allerlei verenigingen en stichtingen die zich goedbedoeld bekommeren
over het lot van bepaalde groepen leraren, maar die nog lang geen
gezamenlijke, gezaghebbende stem in het onderwijs en de onderwijspolitiek
hebben. OCW heeft overigens afgelopen februari wel een coördinerende rol
toebedeeld SBL om te vormen tot ‘Corporatie Leraren’.
Jo Knarren: ‘De looptijd van een jaar voor een project is in veel gevallen eigenlijk te kort voor het
realiseren en goed meten van de resultaten. Een jaar is bijvoorbeeld ontoereikend om de verandering
door een aangebrachte interventie te kunnen meten maar ook om interventies uit te voeren
in onderwijsland. Daarom gaan we nu ook meerjarige projecten in gang zetten over professionaliseringsvraagstukken.
Daarvoor hebben we negen schoolbesturen benaderd, zoals OMO, Carmel en
Landstede Zwolle.’
De nagestreefde samenwerking en de centrale plaats van onderzoek zijn een
belangrijke stap in de goede richting in de verdere ontwikkeling van het
RdMC. Er wordt daarmee een begin gemaakt met de brugfunctie tussen wetenschap,
onderwijspraktijk en beleidsvoorbereiding.
Het RdMC en de lerarenopleidingen
Het RdMC is zelf geen lerarenopleiding. Het richt zich geheel op de professionele
ontwikkeling van leraren in alle fasen van hun loopbaan. Dat gebeurt
door middel van werkplekleren op scholen ter ondersteuning van de dagelijkse
onderwijspraktijk. Samenwerking met andere ketenpartners die op het
terrein van het professionaliseren van leraren bezig zijn, zoals lerarenopleidingen
en begeleidingsinstellingen is dan ook een belangrijk element van de
RdMC-koers. (Opmerking: alleen al vanwege het feit dat het RdMC nooit in
haar eentje 250.000 leraren kan bereiken en bedienen.)
Jo Knarren: ‘De crux is professionele ontwikkeling die een duurzaam karakter heeft en waaraan
door collega’s samengewerkt wordt op de werkplek. Daarbij wordt ervan uitgegaan dat de basiskennis
van het schoolvak en vakdidactiek aangebracht is tijdens de initiële lerarenopleiding, of in
vervolgtrajecten zoals in het kader van lerarenbeurs.’
Aanvraag vraaggestuurde project
met het Ruud de Moor Centrum
Scholen, vakverenigingen en groepen
leraren kunnen ook in 2012
een beroep doen op het RdMC voor
ondersteuning bij de professionalisering
van lerarenteams. Aanvragen
kan tot uiterlijk 25 mei 2011.
Aanvraag indienen
Scholen, opleidingsinstituten, nonprofit
organisaties (gefinancierd
uit publieke middelen) en groepen
leraren (bijvoorbeeld een lerarenvereniging)
kunnen een aanvraag
indienen. Het RdMC voert het
project samen met de leraren en het
management uit. De voorwaarden,
procedure en aanvraagformulieren
voor eenjarige aanvragen zijn te
vinden op www.rdmc.ou.nl. Dit
geldt ook voor voorlichtingsbijeenkomsten.
Uitgangspunten
De aanvraag moet vernieuwend
zijn. De projecten zijn praktijkgericht
en leveren een antwoord op
professionaliseringsvragen van
een lerarenteam en de school. De
focus ligt op (online) leren op de
werkplek. In nauwe samenwerking
met leraren (co-creatie) gaan we op
zoek naar praktische oplossingen en
koppelen hieraan wetenschappelijk
onderzoek.
Meer informatie: www.rdmc.ou.nl
Voor nader contact: 045 - 576 2961
of rdmc@ou.nl
nr. 15 • 2011 • Vector
19

Maarten America: toen ik in Ierland op een
meisjesschool een les gaf over Nederland ben ik
overstag gegaan voor het onderwijs.
20 Vector • nr. 15 • 2011
Maarten America (27 jaar),
woonachtig in Schin op Geul.
Opleidingen
1997 - 2000 Mavo Stella Maris Valkenburg aan de Geul
2001 - 2004 MEAO Leeuwenborgh Maastricht, richting
administratie
2005 - 2008 Lerarenopleiding Fontys Sittard tweedegraads
Bedrijfseconomie
2008 - 2011 Lerarenopleiding Fontys Tilburg eerstegraads
Bedrijfseconomie (nu in het derde jaar, scriptie
schrijven)
Dit schooljaar gestart met de eerstegraads opleiding
Algemene Economie aan de Lerarenopleiding HAN in
Nijmegen.
Student aan het woord
Tekst: Henk Naaijkens
Maarten America vond zijn roeping voor het
leraarschap in Ierland, maar ook het lesgeven bij
een zwemvereniging was van grote invloed op
zijn keuze. Hij vindt dat een goede leraar niet
alleen lesgeeft, maar ook een soort sociaal peda-
gogische begeleider, een opvoeder en een coach
moet zijn. ‘Want je moet jongeren gaan voorbe-
reiden op de maatschappij, zodat ze ook buiten
de klas goed op eigen benen kunnen staan.’

Hoe Maarten denkt over het leraarschap
‘Het vak leraar is niet alleen lesgeven (je verhaal doen,
huiswerk opgeven), maar ook het begeleiden van de
jongeren tijdens en na de les. Je moet een luisterend oor
bieden aan de leerlingen als ze problemen
hebben of als ze even hun verhaal
willen doen. Ik heb dit ook mogen
ervaren tijdens mijn stage. Een leraar is
tenslotte niet alleen iemand die les geeft,
maar ook een soort sociaal pedagogische
begeleider, een opvoeder en coach. Jongeren
moet je gaan voorbereiden op de
maatschappij. Ik vind het belangrijk om
als begeleider te werken met leerlingen.
Je moet jongeren stimuleren om samen te
werken, maar ook die ervaringen meegeven
dat ze in de les en ook buiten de klas
goed op eigen benen kunnen staan.
Ondernemingsgeest
Al op de MEAO gaf Maarten blijk van een opmerkelijke
ondernemingsgeest. In het tweede leerjaar richtte hij
samen met zeven medestudenten een eigen bedrijfje op
en ontpopte hij zich als de jeugdige directeur van een
mini-onderneming. Vooralsnog ziet het er echter niet
naar uit dat hij een knieval maakt voor het bedrijfsleven.
Want in Ierland bleek dat zijn passie voorlopig in het
onderwijs ligt. Dat ging als volgt.
Leiding in handen van een non
‘In het derde leerjaar deed ik mee met een project om
buitenlandse stage te doen’, vertelt hij. ‘Ik ben toen drie
maanden in Ierland geweest, waar ik gewerkt heb bij de
grootste bouwmarkt van Ierland en bij een gastgezin
was ondergebracht. Tijdens deze stage heb ik mijn roeping
gevonden voor het leraarschap. Ik heb op de school
van de dochter van het gastgezin een presentatie mogen
geven over Nederland. Het was een traditionele meisjesschool,
waar de leiding nog in handen was van een non.
Ik heb daar een geweldige middag gehad en dit heeft er
toe geleid dat ik voor het leraarschap heb gekozen. Als je
al jong in aanraking komt met het leraarschap, in mijn
geval door mijn vader - die leraar is op een middelbare
school - heeft dat een bepaalde invloed op je keuze.’
Zwemvereniging
Eerder had Maarten al ervaring met lesgeven bij een
zwemvereniging. ‘Eigenlijk was dat van nog grotere
invloed. Je gaat een cursus volgen om bevoegd te worden
tot zweminstructeur/trainer. Als je dan bijna 6 jaar
les hebt gegeven is dat bepalend voor de de keuze die
je later maakt. Maar doorslaggevend was mijn stage in
Ierland.
‘Een leraar krijgt
het niet alleen
voor elkaar om
leerlingen iets
mee te geven
in hun leven.’
De school en omgeving zijn hierbij ook erg belangrijk.
Instanties als politie, jeugdzorg moeten bij de school
betrokken zijn om de jongeren te helpen. In en rond de
school moet het aangenaam zijn voor de
jongeren. Zij moeten zich er thuis voelen.
Dan pas kun je ook het doel bereiken dat
je wilt bereiken: “jongeren iets meegeven
in hun leven”! De school moet de leerlingen
respecteren zoals ze zijn en ze niet
als een nummer behandelen. Dus service
bieden op verschillende vlakken. Het gaat
niet alleen om lesgeven. De begeleiding,
buitenschoolse activiteiten, stage, leren
samenwerken en zelfstandigheid aanleren
zijn net zo belangrijk. Jongeren moeten
bij het onderwijs betrokken raken. Ze
moeten mee kunnen denken over de wijze van onderwijs
en andere zaken die erbij komen kijken. Zo krijg je een
gezonde en aangename schoolsituatie. ‘
Veel activiteiten
Toen hij aan de lerarenopleiding van Fontys bedrijfseconomie
ging studeren, werd hij in het tweede jaar lid van
de IMR en de veldadviescommissie. In het derde leerjaar
ging hij vervangen op het MBO Leeuwenborgh Opleidingen
te Maastricht en lesgeven op de Meao Niveau
2 & 3 en stages van leerlingen begeleiden. Met al dit
initiatief was het niet verwonderlijk dat hij in het vierde
leerjaar een baan kreeg aangeboden op het Charlemagne
College voor 8 lessen in het vmbo. Dit resulteerde aan
het eind van het schooljaar in een fulltime baan en een
vast contract. ‘Ik gaf Economie in alle vier de lagen van
het vmbo en bij de afdeling Handel & Administratie.
Voor deze afdeling heb ik ook in een projectgroep
Slide gezeten. Deze projectgroep heeft Euregionaal ondernemen
geïmplementeerd op onze school. Daarnaast
gaf ik les op de afdeling Sport, dienstverlening & Veiligheid.
Dit is een jonge afdeling en het lesmateriaal hebben
we zelf met zeven personen ontwikkeld voor onze
afdeling. Dit schooljaar ben ik binnen het Charlemagne
College naar een andere locatie overgestapt. Daar geef ik
nu les in de bovenbouw Algemene Economie en M&O.’
Gulpener bierfeesten
Deze drukte belette hem niet om dit schooljaar van start
te gaan met de masteropleiding Algemene Economie
aan de Lerarenopleiding HAN in Nijmegen. En om zijn
maatschappelijke betrokkenheid in de praktijk te brengen
is hij lid van het bestuur van de Groëte Gulpener
Vasteloaves finale in Gulpen. De Gulpener bierfeesten geven
hem de gelegenheid de teugels even te laten vieren.
nr. 15 • 2011 • Vector
21

In het begin valt het nog
niet op, Langzaam begint
het door te dringen en pas
later valt de term die alles
duidelijk maakt: Womenpower.
Rondom de inauguratie
van de twee bij FLOT
werkzame lectoren Desirée
Joosten-ten Brinke en
Quinta Kools zijn het louter
vrouwen die het podium
bevolken om de goedgevulde
zaal (waaronder veel
mannen) toe te spreken.
Womenpower
bij FLot en Fontys
Inauguratie van Desirée Joosten-ten Brinke en Quinta Kools is
logisch vervolg op vrouwelijke lectoraats geschiedenis bij FLOT maar
ook in hoger management bij Fontys
22 Vector • nr. 15 • 2011
Desirée Joosten-ten Brinke Quinta Kools
Tekst: Henk Naaijkens
‘Een blik op de toekomst’, staat er op de uitnodiging en in haar openingswoord geeft Ans Buys
de kinderen van beide lectoren alvast een zetje in die richting. ‘Jullie zijn de beste adviseurs van
je moeder, want jullie maken dagelijks aan den lijve mee wat er op school gebeurt. Blijf je moeder
dus vertellen wat er goed gaat op school en wat beter kan. Want dat zijn allemaal gratis adviezen
waarmee ze hun voordeel kunnen doen in hun baan als lector.’

Wij ‘doen’ het gewoon
Wilma de Koning, lid van het College van Bestuur,
benadrukt het belang dat Fontys hecht aan de positie van
onderzoek binnen het hbo en daarin de betekenis van
het lectoraat. ‘Toegepast wetenschappelijk onderzoek
heeft binnen het hbo zijn intrede gedaan vanuit de
intrinsieke behoefte om de kwaliteit van het onderwijs
te verbeteren. Onze gemeenschappelijke toekomst is
de kenniseconomie en daarin ziet het onderwijs van
morgen er heel anders uit dan dat van vandaag. Met
de lectoraten van Desirée en Quinta sluiten we nauw
aan bij de ontwikkelingen en ambities van de regio.
Toetsen en beoordelen zijn cruciale elementen in het
onderwijs, evenals professionalisering van leraren en
lerarenopleiders.’
‘En dan nog een heel ander punt. Deze bijeenkomst
laat zien dat Fontys behoorlijk aan de weg timmert.
Niet alleen 50% van ons hoger management is vrouw,
maar ook bijna 30% van onze lectoren. Veel organisaties
breken zich het hoofd over hoe ze dergelijke percentages
kunnen bereiken. Wij ‘doen’ het gewoon!’
Desirée Joosten-ten
Brinke: toetsen vormt
de ruggengraat van het
curriculum van de opleiding
Het is de beurt aan beide lectoren om hun status te
onderstrepen met een officiële inauguratierede. Desirée
bijt alfabetisch het spits af. ‘Als je regelmatig met de
trein reist, hoor je ook veel verhalen van studenten’,
ervaart ze. ‘Die praten vaak over hun
resultaten die direct het gevolg zijn
van toetsen en beoordelen. Het is een
hot item in de studieloopbaan van de
studenten.’
‘Maar ook voor de leraar en de
leraren opleider zijn toetsen en
beoordelen cruciale onderdelen bij de
uitvoering van hun beroep. Leraren
moeten in staat zijn om op de juiste
wijze toetsen te ontwikkelen en in
te zetten in het onderwijs om een
goed oordeel te kunnen geven over de ontwikkeling van
leerlingen. Van lerarenopleiders, dit zijn de docenten aan
de lerarenopleiding, mag je verwachten dat zij enerzijds
het goede voorbeeld laten zien aan de eigen studenten
in de toetsing en beoordeling van studenten en
anderzijds de studenten expliciet leren hoe je als leraar
bewust en bekwaam toetst en beoordeelt.
En wat die studenten in de trein zich misschien niet
realiseren: ‘Toetsen omvat meer dan het construeren
van een toets alleen: het vormt de ruggengraat van
het curriculum van de opleiding en is daarmee een
sterk sturende factor in het bepalen van de kwaliteit
van het onderwijs. Gezien het belang van kwalitatief
goed toetsen en beoordelen zullen lerarenopleidingen
moeten investeren in het ontwikkelen en onderzoeken
van hun bekwaamheid rondom ‘Eigentijds toetsen
en beoordelen’. Deze intentie is door Fontys
Lerarenopleiding opgepakt door dit thema te kiezen
voor mijn lectoraat.’
Quinta Kools: ‘future proof’
past bij FLOT en bij de
beleidsintentie om de beste
leraren op te leiden.’
Quinta Kools noemt de titel van haar lectorale rede
‘future proof’. ‘Met de keuze voor dit lectoraat geeft
FLOT aan dat er continue aandacht nodig is voor
professionalisering. Leren en ontwikkeling stoppen
niet bij het behalen van het diploma, maar worden
voortgezet in de beroepsloopbaan. Het ‘future
proof’ past bij FLOT en bij de beleidsintentie om de
beste leraren op te leiden.’ Zij benadrukt de waarde
van het informele proces binnen de dynamiek van
professionaliseren,‘vanuit de eigen ervaring, de
eigen werkplek en de contacten met collega’s. Als
dit onderwerp ter sprake komt in gesprekken met
leraren of schoolleiders roepen ze vaak meteen: ‘de
studiedagen’ of ‘een scholing’... Ik vind het jammer als
professionalisering meteen wordt vertaald als ‘scholing’,
omdat het zoveel meer kan zijn dan het volgen van een
cursus of studiedag. Professionaliseren betekent wel
verder leren en ontwikkelen, maar leren kan op veel
verschillende manieren. Iets anders wat ik vaak hoor
als het over professionaliseren gaat,
is ‘daar heb ik geen uren voor’.
Voor mij is professionalisering een
continu proces dat zich niet altijd in
uren laat benoemen.
Bij de invulling van haar lectoraat
staat niet de inhoud, maar de
manier waaróp geprofessionaliseerd
wordt centraal. ‘Het doen van
praktijkonderzoek vormt de ruggegraat
van het lectoraat: hoe kunnen
we studenten in de opleiding al
leren hoe zij zich in hun beroepsloopbaan kunnen
professionaliseren?’
‘Een blik op de toekomst’
Tenslotte verricht Ans Buys de officiële installatie van de
lectoren. Daarbij schetst ze de lectoraatsgeschiedenis bij
FLOT: Sanneke Bolhuis, Anne Kerkhoff, Desirée Joostenten
Brinke, Quinta Kools. ‘Womenpower’, besluit Ans en
gezien deze feminine krachtenbundeling, kan niemand
hier verbaasd over zijn.
nr. 15 • 2011 • Vector
23

Symposium diversiteit
in het onderwijs
Harry van Helden: ‘Een symposium
moet prikkels geven aan studenten’
24 Vector • nr. 15 • 2011
Tekst: Henk Naaijkens
Fontys Lerarenopleiding Sittard organiseert jaarlijks voor alle
voltijdstudenten van het eerste leerjaar een symposium rond een
actueel thema. Doel van dit symposium is om de visie van de toe-
komstige docenten over onderwijs en leerlingen verder te prikke-
len en te verbreden. Dit gebeurt met een aantrekkelijk program-
ma waarin plenaire sprekers en workshops voor afwisseling en
verdieping zorgen. Dit studiejaar vond het symposium plaats op
maandag 7 februari met als thema: ‘Diversiteit in het onderwijs,
geen bedreiging, maar een verrijking met uitdagingen’.

Harry van Helden is docent wiskunde bij FLOS en betrokken
bij de organisatie van het symposium . ‘Als opleider
schiet je natuurlijk altijd op een aantal gebieden te kort’,
weet hij als ervaren docent. ‘Hoewel in het curriculum
een groot aantal thema’s is verwerkt, zeg je achteraf altijd:
hieraan zou toch wel extra aandacht aan besteed mogen
worden. Dat deden we bijvoorbeeld het vorig jaar met
het thema criminaliteit en duurzaamheid. De laatste tijd
is er veel aandacht voor burgerschapsvorming, omdat dit
onderwerp ook deel uitmaakt van de SLB-competenties.
Daarom was dit voor ons een uitgangspunt voor de
onderwerpen op dit symposium. Doordat je betrokken
bent met de organisatie kun je wat breder op zoek naar
originele invalshoeken. Dat leidt soms tot verrassende
onderwerpen die een relatie hebben met het hoofdthema,
dit jaar dus de diversiteit in het onderwijs. Ik vind het wel
belangrijk dat er vanuit de thema’s van het symposium
impulsen moeten uitgaan naar de opleiding.’
Embracing our differences is de ondertitel van het symposium.
De verschillen die deze wereld te zien geeft, zijn enerzijds
erg aantrekkelijk, maar kunnen ook beangstigend
zijn, stelt dagvoorzitter Wim Hassing. ‘We leven in een
wereld vol contrasten die tot botsingen kunnen leiden. De
diversiteit op verschillende terreinen stelt ons voor grote
uitdagingen. Maar wat heb je nu zelf met diversiteit? In
zijn algemeenheid confronteert het zoeken naar diversiteit
ons met andere waarden, gedrag en levensstijlen. Dat
leidt dan automatisch tot reflectie op onze eigen waarden,
gedrag en levensstijlen. Je gaat nadenken over de vraag;
waarom gedraag ik me zoals ik mij gedraag?
Waarom is aandacht voor diversiteit nu nodig? Je kunt
daar in feite allerlei motieven voor noemen.
• een innovatief motief
Diversiteit kan nieuwe ideeën en vormen opleveren;
de “fusion” levert onvermoede resultaten op; nieuwe
smaken; nieuwe films, nieuwe muziek, enzovoort. Het
houdt een samenleving spannend in plaats van stoffig.
• een politiek motief
Iedereen moet meedoen; iedereen moet een bijdrage
leveren aan de samenleving.
Uitsluiten leidt tot isolement en past niet in de idealen
van onze parlementaire democratie.
• een ethisch motief
Ieder mens (wit, zwart, homo, hetero, autist of hoogbegaafd)
is er een. Iedereen heeft het recht er te zijn en
heeft recht op respect. Zie de grondwet en de Universele
Verklaring van de Rechten van de Mens (Verenigde
Naties) over goed (wereld)burgerschap.
Tenslotte:
• een economisch motief
Veel bedrijven voeren momenteel een actief diversiteitsbeleid.
Want goed omgaan met diversiteit levert geld
op. Je gebruikt de capaciteiten van mensen optimaal als
je op de eerste plaats kijkt naar de persoonlijke kwaliteiten
die je nodig hebt in een baan. Dan is huidskleur
of handicap meestal geen doorslaggevend criterium.
We leven nu in een periode waarin diversiteit op allerlei
terreinen niet voor iedereen vanzelfsprekend meer is. In
de jaren ‘70 en ‘80 stonden we heel erg open voor verschillen.
We waren op weg naar een multiculturele samenleving
Het woord tolerantie stond hoog in het vaandel.
In januari 2000 verscheen het artikel ‘Het multiculturele
drama’ van journalist Paul Scheffer in NRC Handelsblad.
Dat artikel vormde het begin van een publiek debat over
de grenzen van tolerantie en van culturele en religieuze
diversiteit. Is de multiculturele samenleving die wij voor
ogen hadden wel gelukt of sterker nog… misschien wel
gewoon mislukt! Je zou kunnen spreken van een omslag
in het denken rondom het jaar 2000. Het denken over de
samenleving is duidelijk veranderd. We zijn bijvoorbeeld
nogal ruw wakker geschud uit een multiculturele droom.
Maar de diversiteit blijft een realiteit; daar kunnen we
maar beter aan wennen en er constructief mee omgaan,
het biedt namelijk ook veel kansen.
We hoeven niet te streven naar diversiteit, want het is er
gewoon al en in heel veel uiteenlopende vormen. Al die
verschillen, of je het nu leuk vindt of niet, krijg je - in meer
of mindere mate - op je bordje in de klas tijdens je stage.
• Leerlingen uit allerlei culturen;
• Leerlingen uit allerlei landen;
• Leerlingen met uiteenlopende capaciteiten;
• Leerlingen met uiteenlopende zorgbehoeftes;
• Leerlingen met allerlei waarden en normen.
Diversiteit in het onderwijs is
geen bedreiging, maar een
verrijking met uitdagingen.
nr. 15 • 2011 • Vector
25

Prikkels
Doel van het symposium is om de visie van de toekomstige
docenten over onderwijs en leerlingen verder te stimuleren
en te verbreden. Het symposium moet prikkels geven
aan de studenten om zich te oriënteren. Harry van Helden
noemt een aantal programmaonderdelen die hiertoe uitdagen.
‘Neem een onderwerp als ‘Burgerschapsvorming’,
dat zich richt op sociaal-maatschappelijke vorming in het
voortgezet onderwijs. In ‘Kleur Bekennen’ wordt op zoek
gegaan naar de beeldvorming in een multiculturele samenleving.
Dit thema biedt volop mogelijkheden om te praten
over de invloed die je als leerkracht hebt op het beeld dat
leerlingen ontwikkelen over andere culturen. Een ander actueel
thema is ‘De zorgleerling’, vanwege de bezuinigingen
die aan deze groep worden opgelegd. Tijdens de workshop
‘Kanjertraining’ leert de student hoe hij steviger in zijn
schoenen kan staan in de omgang met ‘andere’ mensen.
Bijvoorbeeld: hoe ga je om met het onderwerp homoseksualiteit?
We nodigden iemand uit van het COC die tegen
de studenten zei: jullie maken het verschil! Ook lesgeven in
meertalige klassen kwam aan de orde.’
De lezingen die tijdens het
symposium werden gehouden:
• Hoogbegaafde leerlingen in het Voortgezet Onderwijs;
• Positieve en negatieve effecten van etnische diversiteit
in scholen op onderwijsprestaties.
Let’s embrace
our differences!
26 Vector • nr. 15 • 2011
Workshops
• Pro-actief coachen van jongeren,
• Kleur bekennen,
• Diversiteit,
• Actief burgerschap en sociale integratie,
• Marokkaanse wortels,
• Nederlandse grond (over een opbouwende benadering
van jongeren van Marokkaanse afkomst),
• Aan de slag met diversiteit,
• Jij maakt het verschil (over
omgaan met homoseksualiteit),
• Een fiets is niet zomaar een vervoermiddel
(over taal en denken),
• Signalen van de zorgleerling,
• De dramadriehoek: Speel je het drama mee?,
• Multivlaai of een pot nat (over verschillen tussen religie
en cultuur).
Onderdeel van curriculum
Het kiezen van de thema’s gaat gepaard met het nodige
gepuzzel en is ook afhankelijk van de beschikbaarheid van
personen en middelen. ‘Het is binnen een thema onmogelijk
om volledig te zijn,’ zegt Harry van Helden. ‘Er is
natuurlijk altijd sprake van een zekere willekeur. Maar op
een gegeven moment moet je zeggen: hier doen we het
mee. Iedere student kan dan zijn eigen keuzes maken uit
een uitgebreid aanbod. Studenten zijn trouwens verplicht
om bij het symposium aanwezig te zijn, want het vormt
een onderdeel van het curriculum. Daarom ben ik benieuwd
naar de satisfactie van de student bij de evaluatie.
Maar waar iedereen het over eens is: stand-up comedian
Roel C. Verburgh was als afsluiting van het symposium
voor iedereen een groot succes!

Laat ze werken,
laat ze ervaren!
Tien suggesties voor actief leren
Tekst: Erno Mijland
Tien tegen een dat je als leraar keihard werkt,
terwijl je leerlingen zich relaxed laten onder-
wijzen. Wel zo gemakkelijk. En bovendien: jij
wordt er voor betaald. Alle respect hoor, maar
een slimme leraar draait de rollen om. Laat je
leerlingen maar eens werken! Tien tips en een
toelichting om nog morgen mee aan de slag te
gaan.
Bart (15) zit onderuitgezakt, hij speelt wat met een pen
en kijkt af en toe gapend om zich heen. Lerares Mieke
probeert ondertussen uit alle macht de aandacht van
haar klas te vangen. Ze verheft haar stem, wandelt op
en neer en onderstreept haar woorden met krachtige
gebaren... Aan het einde van de les is Mieke moe. Ze
haalt even diep adem, want zo meteen komt de volgende
groep pubers binnenstormen. Bart sloft ondertussen op
zijn gemak naar het volgende lokaal. Onderweg vraagt
hij zich af: was die les van zojuist nou aardrijkskunde of
geschiedenis?
Hard werken
Zwart-wit? Misschien, maar dat bij frontaal klassikaal
onderwijs de gemiddelde leerling vaak minder hard
hoeft te werken dan de docent, lijkt me een alleszins te
verdedigen stelling. Net zoals de constatering dat het eigenlijk
andersom zou moeten zijn. Leren is hard werken
en ervaren, je neus stoten, voelen wat het effect van je
handelingen is, kritiek krijgen, enthousiast doorgaan tot
je je doelen bereikt hebt.
Dit artikel gaat over hoe je leerlingen écht aan het werk
zet en daarbij aansluit op de aanwezige talenten en
interesses.
Leren door doen
Als je vervolgens leren door doen ook nog eens combineert
met het leveren van een bijdrage aan de processen
op de school snijdt het mes al snel aan vele kanten.
Synergie heet dat. En het kan heel krachtig zijn. Ten
eerste is het leren rijker. Actief ervaren leidt tot het beter
beklijven van de opgedane kennis. Leerlingen leren
hoe je kennis kunt toepassen en leren vaardigheden
die maatschappelijk relevant zijn, maar die niet expliciet
in de standaard lesmethodes terug te vinden zijn,
zoals onderhandelen, organiseren, initiatief nemen en
verantwoording afleggen. Ten tweede sluit je aan op
hun belangstelling en talenten en verzilver je de kennis
en ervaringen die ze binnen, maar zeker ook buiten de
school al hebben opgedaan. Ten derde krijgen leerlingen
meer gevoel van eigenaarschap over het leerproces en
zullen meer trots op hún school aan de dag leggen. Ze
geven immers zelf mede vorm aan het onderwijs, de
omgang met elkaar en met het schoolgebouw. Het aantal
conflicten zal drastisch verminderen; de sfeer zal verbeteren
en het plezier in school zal toenemen. Leerlingen
zullen zuiniger worden op wat ze als hún school zijn
gaan beschouwen. Tot slot: het leraarschap zal afwisselender
en leuker worden. Niet langer hard werken voor
een passief publiek, maar een sprankelende samenwerking
aangaan, waar je zelf ook nog het een en ander van
opsteekt. Een leven lang leren begint hier.
Docentenrol
Leerlingen laten werken betekent zeker niet dat je op
je lauweren kunt rusten. Je zult wel de rol van spreker/
verteller moeten afwisselen met andere rollen. Het
begint bij het bewust nadenken over formuleringen van
slimme en uitdagende opdrachten, waarbij bij voorkeur
ook en passant aan de kerndoelen gewerkt zal worden.
Op de Nieuwste School in Tilburg hoorde ik het verhaal
van een meisje dat alles wilde weten over het maken
van kleren. De vakdocent wiskunde liet het haar uitzoeken,
maar koppelde er direct ook een opdracht aan over
verhoudingen bij kledingmaten. Leg de lat gerust hoog.
Iedereen leert het meest in de zone van naaste ontwikkeling
en veel minder in de comfort zone. De kunst is
vervolgens om leerlingen ook los te laten. Ze mogen
best even dobberen en af en toe vastlopen: van fouten
leren ze immers het meest. Stel gedurende de activiteit
wel vragen, geef positieve feedback en laat ze hun keuzes
expliciteren en verantwoorden. Aan het einde van een
project, doen ze verslag van hun ervaringen en reflecteren
erop. Bang dat het volledig mis kan gaan? Bouw dan
een veiligheidsklep in. Laat leerlingen bijvoorbeeld van
tevoren hun plannen toelichten en bespreek met ze of ze
de beste aanpak gekozen hebben.
nr. 15 • 2011 • Vector
27

j suggesties
Hoogste tijd voor de praktijk. Ik geef tien voor-
beelden van activiteiten die waardevol kunnen
zijn voor de leraar, de school én de leerling.
a Laat leerlingen media creëren
Een schoolkrant, bijdragen voor de website van de
school, samenvattingen van de lesstof in een video- of
animatiefilmpje, overhoringen in het online programma
Wrts, een educatieve game in GameMaker, oefenstof
voor leerlingen uit de lagere klassen, cartoons voor bij
de lesstof... Laat leerlingen media creëren voor gebruik
binnen de school. Sluit daarbij aan op hun vaardigheden
en interessen. De een kan goed tekenen, de ander is een
kei in het maken van een videomontage, weer een ander
is in zijn vrije tijd aan het programmeren in Adobe
Flash. Het motto bij deze opdracht is: ‘Je leert het meest
van wat je uitlegt aan anderen’. En zo is het maar net.
b Laat leerlingen bronnen zoeken
Een online game die perfect aansluit op de behandelde
lesstof of een filmpje op YouTube waarin die stof
nog eens kort en helder wordt uitgelegd. Waarom
zou je zelf gaan zoeken naar dit soort bronnen als je
25 leerlingen het werk kunt laten doen? Geef ze de
opdracht voorafgaand aan de volgende les je een link
te sturen met de bron die ze gevonden heb. Bekijk en
beoordeel de ingeleverde bronnen en bouw zo aan een
verzameling voor je eigen onderwijs.
28 Vector • nr. 15 • 2011
c Laat leerlingen actief meepraten en
-beslissen
Heeft de school een actieve leerlingenraad? Dat is een
goed begin. Maar meepraten kan ook door debatten te
organiseren over de moeilijke vragen waar de school
mee worstelt. Hoe verminderen we de afvalstroom
die we als school produceren? Hoe kunnen we de
betrokkenheid van ouders verbeteren? Hoe gaan we om
met pestgedrag? Bedenk dat afspraken die leerlingen
zelf hebben opgesteld en ondertekend beter worden
nageleefd dan regels die van bovenaf worden opgelegd.
Laat twee teams van leerlingen een voorstel doen met
een begroting voor het opknappen van de aula. Een jury
van personeel en leerlingen bepaalt welk team het beste
voorstel heeft gedaan. Doe je dit allemaal al, ga dan naar
het volgende level en nodig een aantal leerlingen uit
voor een teamvergadering met de opdracht: als je dit zo
ziet en hoort, hoe zou het beter kunnen?
d Organiseer leerlingen-ondernemingen
Ondernemerschap is een van de belangrijkste
vaardigheden voor wie succesvol wil zijn in de
samenleving en de economie van nu en morgen.
Initiatief, creativiteit, durf en verantwoordelijkheid...
je hebt het keihard nodig en niet alleen als je straks
je eigen onderneming gaat starten. Steeds meer
organisaties, ook in de nonprofit-sector, verlangen
ondernemerschap als attitude van hun medewerkers.
Laat leerlingen daarom vanuit de school hun eigen
onderneming starten. Laat ze zelf producten of
diensten bedenken en deze in de (lokale) markt
zetten. Laat ze lokale ondernemers benaderen voor
advies uit de eerste hand, bijvoorbeeld over het maken
van een ondernemings- of communicatieplan. Werk
kostendekkend of besteed de opbrengst aan een

doel dichtbij huis (aankleding van de school, een
gamecomputer voor in de aula) of wat verder weg (een
goed doel). Op www.jongondernemen.nl vind je ideeën,
bronnen en informatie.
e Laat leerlingen docenten coachen
Moeite met het doorgronden van de geheimen van
het digitale schoolbord? Lukt het niet een filmpje
uit YouTube te verwerken in je Powerpoint? Je hoeft
je niet te schamen. Je bent immers een digitale
immigrant, opgegroeid in een tijd waarin we nog niet
beschikten over YouTube, de iPad of de Xbox. Wijs een
groep ‘digivaardige’ leerlingen aan als docentcoach,
als helpdesk van jongeren voor wie het de ultieme
uitdaging kan zijn: hoe leg ik iets uit wat voor mij
vanzelfsprekend is, maar voor mijn docent volstrekt
onbegrijpelijk? Op de Meppelse school Stad & Esch
werken ze met dit concept. En het werkt!
f Laat leerlingen gastdocenten regelen
Een journalist, een artiest, een fysiotherapeut of een
game designer... wat is er boeiender en leerzamer dan
te luisteren naar iemand die met passie over zijn of haar
beroep vertelt, ook in het kader van beroepenoriëntatie.
Natuurlijk kun je zelf op zoek gaan naar sprekers van
wie je denkt dat die het goed zullen doen voor de
klas. Maar waarom zou je? Laat je leerlingen zelf hun
gastdocenten regelen. Ze zullen op zoek gaan naar
mensen die ze boeiend vinden en leren meteen wat er
allemaal komt kijken bij het maken van afspraken met de
betrokkenen. Laat de gastdocent maar vertellen hoe hij
of zij de benadering door de leerlingen heeft ervaren.
Feedback vanaf de bron.
g Zet leerlingen in als tutor of
begeleider
Een huiswerkgroepje, bijles of extra handen in de klas...
leerlingen zijn vaak prima in staat bepaalde stof op een
begrijpelijke manier door te geven aan leeftijdsgenoten
of jongere leerlingen. Ze snappen wat er moeilijk aan is
en hebben zelf strategieën ontwikkeld om de stof onder
de knie te krijgen. Maak gebruik van de beschikbare
talenten: de kei in wiskunde helpt de kei in spelling en
omgekeerd. Ook hier geldt: je leert het meeste van het
uitleggen aan anderen.
h Zet leerlingen in als inspecteur
Wat zijn onveilige situaties op school? Waar is
onderhoud nodig? Hoe kunnen we meer sfeer brengen
in het schoolgebouw? Stuur een inspectieteam van
leerlingen de school in met een gerichte opdracht.
Wedden dat ze dingen zien, die je zelf over het hoofd
ziet. En met ideeën komen waar niemand van het
personeel opgekomen was. Kwestie van een frisse,
andere blik. Maak er gebruik van!
i Neem leerlingen mee naar buiten
Een beurs of een studiedag? Neem eens een leerling
mee. Wat vindt hij of zij van de gepresenteerde nieuwe
methode? Dat digitale schoolbord, is dat wel een goede
investering? Kan de leerling het verhaal dat verteld
wordt op dat congres vertalen naar wat het betekent
voor het onderwijs zoals leerlingen dat ervaren? Denk je
dat leerlingen niet in staat zijn een zinvolle bijdrage te
leveren, dat het allemaal te moeilijk voor ze is? Probeer
het uit. The proof of the pudding is in the eating, zeggen
de Engelsen. Nog een tip: laat de leerling een verslag
maken in beeld en geluid, zodat collega’s die er niet bij
konden zijn toch in 10 minuten een idee krijgen van het
bezoek of de dag.
j Laat leerlingen dingen regelen
Er moet van alles gebeuren in een school. Schoolleiding,
leraren en niet-onderwijzend personeel zijn dan ook
altijd druk, druk, druk. Maar waarom zou je alles zelf
doen als je een paar honderd energieke jonge mensen
hebt rondlopen. De leerkracht van mijn dochter (groep
8) heeft het begrepen. Hij liet haar samen met een
medeleerling een inleverpunt voor lege batterijen regelen
op school. Ze moesten zelf uitzoeken hoe, een plan van
aanpak schrijven, afspraken maken met de directeur en
zelf de publiciteit regelen (een stukje in de schoolkrant
én het huis-aan-huisblad). De leerkracht volgde het
proces, gaf hier en daar tips, maar liet ze het vooral zelf
uitzoeken. Erg leerzaam allemaal. Wat kun je leerlingen
allemaal laten regelen? Gezondere voeding in de kantine?
Een enquête onder ouders? De open dag? Waarom niet!
Erno Mijland is zelfstandig adviseur met als achtergrond
een opleiding tot docent Nederlands en Engels.
Hij schrijft voor onderwijsbladen en heeft boeken
geschreven over onder andere het opvoeden van
gamende kinderen, creatief denken, onderwijs,
technologie en loopbaan. Erno verzorgt lezingen,
presentaties en workshops over de impact van nieuwe
technologie op leven en leren.
Meer informatie: www.ernomijland.com.
nr. 15 • 2011 • Vector
29

Ruben Adriaans van het Fontys PABO-team
Tekst: Erno Mijland
Volgens de studenten van
nu ziet het onderwijs er over
negen jaar totaal anders uit.
Leerlingen zullen meer hun
eigen leerdoelen formuleren.
Er is nóg meer kennis gemak-
kelijk beschikbaar. Iedereen
gebruikt persoonlijke devices
en leren gebeurt voor een
belangrijk deel ook buiten
het schoolgebouw.
30 Vector • nr. 15 • 2011
Yvette de Kruyf (links) en Anne Martine van Bijnen van het FLOT-team
Onderwijs in 2020 volgens
studenten
‘De wereld wordt de methode’
In de week van 28 februari kregen twee teams van respectievelijk Fontys
PABO Eindhoven en Fontys Lerarenopleiding Tilburg (FLOT) de opdracht een
visie te ontwikkelen op het onderwijs in 2020, onder het motto ‘Get connected’.
Het project was een initiatief van Schoolnet Brabant (zie kader) en werd
georganiseerd in de vorm van een Challenge, een door TNO ontwikkelde
werkvorm, bedoeld om in een relatief korte periode oplossingen te genereren
voor ingewikkelde vraagstukken. Bij deze ‘stoompan’-methodiek gaat het
erom ondergedompeld te worden in een vraagstuk en zoveel mogelijk ideeën
te genereren. Tijdens het onderwijscongres ‘Duurzame vernieuwing in lerend
Brabant: op zoek naar de sleutel voor versnelling’ op 17 maart in het Provinciehuis
in Den Bosch, presenteerden de teams de opbrengst van hún week.
Brainstormen
Vijf dagen werkten de studenten in Seats2Meet, Eindhoven aan het project.
Op maandagochtend ontvingen ze de opdracht, die kwam in de vorm
van een videoboodschap van Jos Kusters, directeur van het Ruud de Moor
Centrum in Heerlen. Daarna gingen de teams aan de slag. Ze bestudeerden
onderzoeksrapporten, werkten in brainstorms, lieten zich inspireren in een
sessie van onafhankelijk onderwijsdeskundige Peter te Riele en gebruikten
sociale media als Twitter en LinkedIn om de buitenwereld te betrekken. Aan
het eind van de week werkten ze de opbrengst uit in een presentatie om hun
visie wereldkundig te maken. Hans Stavleu van TNO zorgde voor de begeleiding
van de teams. Gedurende de week werd een weblog bijgehouden over
de ontwikkelingen met foto’s, citaten en verslaglegging van de ervaringen:
http://snbchallenge.tumblr.com.

Verbinding
Vanuit het thema ‘Get Connected!’ onderzochten de teams vooral hoe verbinding
een grotere rol gaat spelen in het onderwijs. We zijn steeds meer 24/7
met elkaar verbonden, in steeds grotere netwerken. Internettechnologie is
daarbij de drijvende kracht. Nieuwe verbindingen veranderen onze manier
van samen leven, samen werken en samen leren. Wat betekent dat voor het
onderwijs in 2020? Hoe werken leraren in 2020 samen en hoe leren ze van
en met elkaar? Hoe leggen scholen verbindingen met de omgeving? Hoe
zal de technologie verbindingen tussen lerenden verder gaan faciliteren?
En bieden de ontwikkelingen ook mogelijkheden om de gevolgen van de
vergrijzing te hanteren? Beide teams kozen een positieve insteek: in hun visie
leggen ze de nadruk op de (nieuwe) mogelijkheden die de samenleving van
de toekomst te bieden heeft.
Jesse en Jasmijn
Het team van de FLOT stelde in hun presentatie twee leerlingen uit 2020 aan
het publiek voor. Jesse ontwerpt zijn eigen lampen. Op de ontwerpen rust
geen copyright. Hij werkt ‘open source’. Overal ter wereld worden zijn ontwerpen
gedownload en in 3D geprint. Jasmijn wil kapster worden. Ze krijgt
de kans de leerstof te relateren aan haar toekomstige beroep. Zo onderzoekt
ze de moleculaire structuur van gels en haarlakken. Thema’s van het onderwijs
in 2020 zijn volgens het team onder andere het zelf leerdoelen stellen,
creativiteit, samenwerken met de wereld buiten de school en het inzetten van
senioren bij het onderwijs (‘Grijs helpt groen’).
Passie
De leraar van 2020 is een ‘sharp’, iemand die staat voor ‘sharing passion’. Dat
beeld werd uitgewerkt door het pabo-team. Leerkrachten zijn volgens het
team niet langer van het type ‘13 in een dozijn’, maar werken vooral vanuit
hun persoonlijke drijfveren en met hun kwaliteiten en hun eigen netwerken.
Ze begeleiden leerlingen op maat. Als een soort navigatiesysteem bieden ze
op de leerling aangepaste routes. Aan de hand van een futuristisch voertuig
als metafoor vertelde het team dat de leraar van morgen een open blik heeft
op de wereld, flexibel is en carpoolen stimuleert: stukjes leerroutes doe je
samen, de samenstelling is daarbij steeds wisselend, afhankelijk van de leervraag.
Leerlingen leren nieuwe vaardigheden: naast begrijpend lezen, komt er
aandacht voor begrijpend kijken, essentieel in de opkomende beeldcultuur.
Informeel leren wordt belangrijk en schooltijden zijn flexibel. Onder andere
via gastlessen wordt de buitenwereld binnengehaald, onder het motto ‘de
wereld is onze methode’.
Get Connected 2020
De studenten gaven aan dat ze sinds de Challenge met een andere bril naar
hun studie kijken. ‘Ik besef dat ik in stages te maken krijg met leerlingen die
in 2020 nog aan het studeren zijn of net aan hun loopbaan beginnen. En dat
de wereld er dan totaal anders uit zal zien.’ Het denken over de toekomst
gaat wat de deelnemers betreft dan ook gewoon door. Ze hebben daartoe een
website ingericht waarop iedereen met belangstelling voor onderwijs en de
toekomst een bijdrage kan leveren: www.getconnected2020.nl.
Team 1: Fontys Lerarenopleiding
Tilburg
Rutger van de Sande (teamleider),
Saskia Blom, Marly Gootzen, Vera
Scheurkogel, Roel van der Sloot,
Anne Martine van Bijnen en Yvette
de Kruyf.
Team 2: Fontys PABO Eindhoven
Frank Verwater (teamleider),
Annemarie van den Broek,
dr. Cyrille van Bragt. Marly
Leenders, Marcel Otten, Corné
Damen, Marit Hermans, Ruben
Adriaans, Alexandra Angles Isern
en Inge Verwater.
De leraar van
2020 is een
‘sharp’, iemand
die staat voor
‘sharing passion’.
Schoolnet Brabant is een provinciaal
initiatief om scholen en de
wereld rondom scholen binnen de
provincie Noord-Brabant meer met
elkaar in verbinding te brengen
met als doel de onderwijsvernieuwing
in Brabant te versnellen. In
het kader van Schoolnet Brabant
worden projecten geïnitieerd en
ondersteund en kennisoverdracht
en kennisdeling georganiseerd.
Het eerste congres van Schoolnet
Brabant op 17 maart trok ruim
250 deelnemers. Meer informatie:
www.schoolnetbrabant.nl.
nr. 15 • 2011 • Vector
31

Slimmerkunde
32 Vector • nr. 15 • 2011
Tjeu Seeverens van het Charlemagne College en enkele van zijn leerlingen
Ze zijn handig, maar zijn ze ook slim?
Tekst: Erno Mijland
Meer leren in minder tijd, betere cijfers en meer tijd
voor leuke dingen... klinkt goed, maar hoe doe je dat?
Bijvoorbeeld door de juiste online gereedschappen en
bronnen te gebruiken, vaker vragen te stellen en meer
samen te werken, aldus de auteurs van de nieuwe
Malmberg-leergang Slimmerkunde.

Hun mobiele telefoon kent geen
geheimen voor ze, de nieuwste clips
vinden ze razendsnel via YouTube
en met een simpele ‘hack’ halen ze
het volgende level in die moeilijke
game. Handig hoor, maar kunnen ze
technologie ook slim inzetten voor
hun schoolzaken? Nee, constateerde
Tjeu Seeverens, directielid van het
Charlemagne College in Kerkrade,
ruim een jaar geleden. ‘Leerlingen
zijn misschien wel heel bedreven
met de computer, maar ze weten
hun kennis niet te verzilveren in het
kader van leren en studeren.’ Binnen
een jaar wist Seeverens met een team
van zeventien auteurs een aanbod
te creëren onder de titel Slimmerkunde,
bestaande uit een werkboek,
een website met aanvullende lessen,
ook voor docenten en activiteiten
in sociale media, zoals Twitter,
Hyves, LinkedIn en Facebook. Deze
media worden vooral gebruikt om
ervaringen rond Slimmerkunde te
delen en gebruikers op de hoogte te
brengen van de laatste nieuwtjes op
het gebied van digitale bronnen en
hulpmiddelen.
Slim, sociaal en serieus
Slimmerkunde is vooral bedoeld
voor leerlingen van het voortgezet
onderwijs en het mbo en gaat dus
over het op een slimme, sociale
en serieuze manier toepassen van
technologie voor het leven en het
leren in de informatiemaatschappij.
Het kan worden ingezet als
zelfstandig project of als onderdeel
van de lessen ICT, Nederlands of
maatschappijleer. Het kan ook gebruikt
worden bij lesuitval of thuis,
eventueel samen met ouders/verzorgers.
Het team van Slimmerkunde
heeft daarnaast de ambitie ook
docenten mediawijzer te maken.
Want eerlijk is eerlijk: de generatie
die vóór de klas staat, is nog lang
niet uitgeleerd als het gaat om het
slim toepassen van technologie.
Rond het project is dan ook een
train-de-docent-aanbod, verzorgd
door een een aantal van de betrokken
auteurs.
Werkboek
Een van de onderdelen van Slimmerkunde
is een 64 pagina tellend
werkboek dat bestaat uit twee
delen. Seeverens: ‘In deel 1 maken
leerlingen kennis met allerlei
handige online diensten die het
schoolwerk ondersteunen. Dit deel
gaat ook in op de keerzijde van
technologie. Internet en mobiele
telefoons kunnen je afleiden, je
kunt je verliezen in het gamen,
zodat je geen tijd meer hebt voor
andere belangrijke zaken en bronnen
op het internet zijn niet altijd
betrouwbaar. Slimmerkunde geeft
adviezen om met deze keerzijde
om te gaan. Een van de tips is om
gebruik te maken van digitale
tedoenlijstjes, zoals die van www.
rememberthemilk.com. Ook is er
een handige checklist opgenomen
om te beoordelen of een website
betrouwbaar is. In deel 2 gaan de
leerlingen een niveau hoger: die
van het bereiken van doelen op de
wat langere termijn. Hoe zet je je
online netwerk in om die doelen te
bereiken? Hoe presenteer je je aan
mensen die je daarbij kunnen helpen?
En hoe kom je erachter waar
je echte passies en talenten liggen?
In beide delen maken de leerlingen
veel opdrachten (Uitdagingen)
die aan den lijve doen ervaren wat
werkt en wat niet: Googel jezelf.
Wat vind je allemaal over jezelf?’
‘Googel jezelf.
Wat vind je allemaal
over jezelf?’
Mediawijsheid
Slimmerkunde lijkt perfect aan te
sluiten op de huidige aandacht voor
mediawijsheid in het onderwijs.
Seeverens: ‘Klopt, maar Slimmerkunde
gaat verder. Mediawijsheid
gaat vaak over de risicokant van het
internet: zorgvuldig omgaan met je
eigen privacy en die van anderen,
bronnen beoordelen op betrouwbaarheid
of voorkomen dat je computer
besmet raakt met een virus.
Dat behandelen we ook, maar we
laten vooral zien dat internet een
goudmijn is voor iedere leerling.
We bespreken de Khan Academy,
waar je inmiddels ruim 2000 film-
pjes vindt met uitleg over onderdelen
van met name de bètavakken,
vertellen hoe je snel in contact
kunt komen met deskundigen op
het gebied waar jij belangstelling
voor hebt en hoe je kunt leren
van games.’ Slimmerkunde leunt
zwaar op het idee van kennis delen,
vervolgt Seeverens. ‘Het werkboek
sluit bijvoorbeeld af met twee
eindopdrachten. Leerlingen kunnen
de producten insturen, waarna ze
gepubliceerd zullen worden op de
website van het project. Zo delen ze
hún kennis.’
Practice what you preach
Slim (samen)werken was ook het
credo bij het maken van Slimmerkunde.
Ofwel: practice what you
preach. Hoe zag er dat uit? Seeverens:
‘Slimmerkunde is heel organisch
tot stand gekomen. We begonnen
met een aantal plenaire sessies.
Er was altijd wel iemand die er niet
bij kon zijn, waardoor we tot nu
toe nog nooit met de volledige club
van makers bij elkaar zijn geweest.
Dat bleek geen enkel probleem. Na
de besprekingen nam ieder steeds
zijn eigen verantwoordelijkheid en
ontstond er al snel basismateriaal
voor zowel een werkboek als een
website. Er werd online gewerkt aan
mindmaps en aan documenten met
Google Docs, we communiceerden
via e-mail en sociale media. Iedereen
was enthousiast en betrokken,
waardoor ik de regie durfde los te
laten en erop vertrouwde dat het
goed zou komen. Ieder bracht zijn
eigen specialisme in én manier van
werken. De één ontpopte zich als
controleur en regisseur, de ander
schoot alle creatieve kanten op. Veel
problemen losten zich vanzelf op. Af
en toe hadden we een pittige discussie,
bijvoorbeeld over de manier
waarop we de trainingen rond Slimmerkunde
zouden gaan organiseren.
Altijd kwam er weer een pragmatische
oplossing uit voort. Ik heb
als initiatiefnemer in feite alleen de
grote lijnen uitgezet, bijvoorbeeld in
de vorm van formats voor de teksten
en het bewaken van de deadlines.’
Meer informatie:
www.slimmerkunde.nl
nr. 15 • 2011 • Vector
33

Sittard scoort hoog op
gebied van wiskunde
Wiskundeteam Sittard wint eerste prijs in de
Wiskunde A-lympiade
Tekst: Harry van Helden/Henk Naaijkens
Dat Fontys Lerarenopleiding Sittard hoog scoort op het gebied van wiskunde, blijkt uit de presta-
tie van de wiskundestudenten Jeroen Bindels, Branco Dortangs, Ron Engels en Casper Janssen. Zij
wonnen afgelopen november de eerste prijs tijdens de Wiskunde A-lympiade Opleidingscompetitie.
Hierbij worden niet alleen wiskundige vaardigheden, kennis en inzicht getest maar wordt ook een
beroep gedaan op het flexibel inzetten van dat gereedschap in praktische problemen die zich in het
dagelijks leven voordoen.
Vitaliteit van de wiskunde
De prijswinnende stormloop van de Sittardse FLOSstudenten
op de Olympus van de wiskunde doet Harry
van Helden, die het vak ‘Probleemoplossen’ doceert,
natuurlijk goed. ‘Nagenoeg alle eerstejaars wiskundestudenten
in Nederland doen in teamverband mee aan
de wiskunde A-lympiade’, vertelt hij. ‘Het is van origine
een wedstrijd voor scholierenteams waarbij het karakter
van de opgaven heel contextrijk is. Het is de kunst
om met deze opgaven aan de slag te gaan en daarbij je
wiskundige gereedschap op een flexibele manier in te
zetten. De studenten krijgen dan ook geen standaardopdrachten
maar echte problemen die zich in de werkelijkheid
voordoen. Het zijn vaak mooie voorbeelden
waarbij de vitaliteit van de wiskunde in het oog springt.
De student ervaart op deze manier hoe je wiskunde kunt
inzetten bij het oplossen van herkenbare problemen uit
het dagelijkse leven.’
34 Vector • nr. 15 • 2011
Parkeertarieven
De opdracht van dit jaar had betrekking op
parkeertarieven, een fraai voorbeeld van een realistische
probleemstelling: ‘Meer parkeren voor minder’. Schiphol
hanteert verschillende parkeertarieven voor klanten.
Hoe kun je de opbrengst van een parkeergarage zo
groot mogelijk maken als je uitgaat van een capaciteit
van 500 parkeerplaatsen? Harry van Helden: ‘Dit is
een complex probleem. Er ligt een systematiek aan ten
grondslag waarbij je op basis van klantengedrag uit
het verleden probeert een voorspelling te doen over de
toekomst. Je hebt bijvoorbeeld te maken met aspecten
als: concurrentie, vakantieperiodes, seizoenen en soorten
van klanten. Het open karakter van de opdracht maakt
dat de teams een complete weg af moeten leggen,
van probleemstelling via strategiebepaling, oplossing
en argumentatie naar presentatie van de gevonden
oplossing. Het eindresultaat is een werkstuk waarin al
deze aspecten terug te vinden moeten zijn.’

Revenue management
Voor niet-wiskundigen een eenvoudig voorbeeld:
afgeprijsde artikelen. Harry van Helden:
‘Als je op zaterdag bij Albert Heijn door de winkel
loopt, zie je veel afgeprijsde artikelen, die vanwege
hun houdbaarheidsdatum verkocht moeten worden.
Vraagstelling daarbij kan zijn: hoe ga je om met de
prijs van producten die een beperkte houdbaarheid
hebben? Op welk moment besluit je de prijs aan te
passen, welke strategieën gebruik je daarbij en waarop
zijn die gebaseerd? De mensen die hun boodschappen
doen realiseren zich meestal niet dat hieraan allerlei
wiskundige optimalisatiestrategieën ten grondslag
liggen.
En wat te zeggen van het lang van tevoren boeken van
vluchten (goedkoper) en ‘last minute’ boekingen! De
kans dat je buur in een vliegtuig een andere prijs voor
zijn ticket heeft betaald dan jij, is erg groot! Raar?
Helemaal niet! Want die is gebaseerd op wiskundige
overwegingen. Binnen de wiskunde hebben ze voor het
optimaliseren van dit soort specifieke problemen zelfs
een naam: Revenue Management.
Politiek en
de draad
kwijt zijn
Tekst: Maud Slaats
Na de verkiezingen, die ik zeer intensief gevolgd heb,
krijgen we nu te maken met de praktijk van dit kabinet.
De geluiden die hierover met betrekking tot onderwijs
het land in druppelen baren mij zorgen. Eén woord komt
steeds weer terug: bezuiniging.
Bezuiniging op studiefinanciering, bezuiniging op
hoger onderwijs, bezuiniging op passend onderwijs. De
krantenkoppen schreeuwen het me dagelijks toe. En
tegelijkertijd duikt er her en der ook een bericht op over
de ambitie van de politiek het onderwijs een kwaliteitsimpuls
te geven. Huh?
Zo struinend over het internet en lezend in kranten,
wordt het allemaal steeds verwarrender. Zelfs het scannen
van de site van de Tweede Kamer of die van het
ministerie van OCW levert me geen heldere antwoorden.
En dan bedoel ik echte antwoorden. Waarom moeten we
bezuinigen op het onderwijs? Terwijl onderwijs wel de
drager is van de economie. En hoezo dan ook een kwaliteitsimpuls?
Waar zit ‘m dat dan in? Hoe is de balans dan
Nationale Wiskundedagen
De prijswinnende studenten werden uitgenodigd
om gratis deel te nemen aan de Nationale Wiskunde
Dagen in Noordwijkerhout op 28 en 29 januari. Deze
conferentie is een ontmoetingsplek en inspiratiebron
voor wiskundedocenten. De namen van de prijswinnaars
werden tijdens de opening van de conferentie
bekendgemaakt. Een applaus van de 700 deelnemers viel
hun te deel. Daarnaast ontvingen ze een oorkonde en
een juryrapport. Al met al een geweldige, onvergetelijke
ervaring voor deze vier Sittardse wiskundestudenten.
Column
tussen in- en uitgaven? En wat zijn de effecten op korte
en lange termijn? En hoe is dat dan onderzocht?
De kranten geven ons veel informatie. Toch betwijfel ik
de volledigheid daarvan. Wanneer er in kranten gerapporteerd
wordt over onderzoek, wordt namelijk ook
altijd de kern eruit gehaald, enkel de belangrijkste resultaten
beschreven. Met alle risico’s en gevolgen van dien:
een vaak verdraaid beeld van het onderzoek door missende
informatie. Ik snap dat niet iedereen de behoefte
heeft aan detail info. Maar het is toch zorgwekkend dat
er vaak wel op die summiere info voortgebouwd wordt.
Wanneer we geen helder beeld hebben over de ins en
outs van onderwijsbezuinigingen versus investeringen
krijgen we vooral te maken met de directe effecten:
baanverlies, minder mogelijkheid tot studeren in verband
met oplopende kosten enzovoorts, enzovoorts. En zijn
we minder bezig met het grote verband, ons blind starend
op details en de negatieve gevolgen.
Maar, -en nu ben ik rond- dat grote verband ontgaat mij
dus volledig. Het kan liggen aan mijn gebrek aan inzicht.
Het kan ook liggen aan een oerwoud van informatie
waar een eenduidige heldere lijn moeilijk uit te destilleren
valt. Ik ben de draad kwijt en verbaas me hoe de
politiek zich ten opzichte van onderwijs ontwikkelt. Dus
dan maar weer lekker kort door de bocht terug naar de
gevolgen en mijn mening daarover:
Stop bezuinigingen op onderwijs! Gewoon, omdat
dat per definitie niets positiefs kan opleveren!
Maud Slaats is promovendus leerstrategieën van docenten en werkzaam
bij Fontys Lerarenopleiding Tilburg. Regelmatig schrijft zij voor Vector een
column over allerlei zaken die zij in haar baan als promovendus binnen
Fontys tegenkomt.
nr. 15 • 2011 • Vector
35

Citaten Agenda
‘Ze leren thuis programmeren, websites bouwen, zich
verenigen in sociale netwerken, spelen uren games en met
Blackberry’s, verwerken grote hoeveelheden informatie,
terwijl wij moeizaam een digibord leren hanteren. Leerlingen
leren hun docenten wat twitteren is. Docenten in
de talen weten de vertaling van een woord niet, terwijl de
leerling het al gevonden heeft op zijn iPhone. Wij straffen
die leerling: hij is in overtreding. We lijken op kikkers
in een pan water die aan de kook raakt: we springen er
niet uit. Toch is het volgens mij de hoogste tijd dat we een
sprong gaan maken.’
Jos Baijens op de website Onderwijs Brabant, 5 maart 2011
‘Hoewel ik de beste docenten op mijn school natuurlijk alle
eer van de ‘excellent’-titel gun, heb ik er persoonlijk nauwelijks
behoefte aan dat zij nóg beter in hun vak worden.
Veel liever zou ik zien dat de onderste 5% van de lerarenbevolking
aangepakt zou worden. Van leraren verwacht ik
immers ook, dat zij meer energie besteden aan het helpen
van faliekant in hun vak falende leerlingen, dan van leerlingen
die uit pure genialiteit extra stof nodig hebben.’
Columniste Fe Toussaint in trouw, 8 maart 2011
‘Het internet stimuleert ons aan de oppervlakte te blijven
van informatie. Het leidt ons voortdurend af met nieuwe
boodschappen, nieuwe e-mailberichten en het moedigt ons
aan van de ene naar de andere pagina te klikken.’
Nicholas Carr, auteur van Het Ondiepe in 1Vandaag, 7 maart 2011
‘De ruimte die we vroeger gebruikten om te denken en
te onthouden zouden we nu kunnen gebruiken om na te
denken over onszelf en de zin van het leven. Maar doen
we dat ook? Of zijn wij een verlengstuk van de media
geworden en vervreemd van het echte leven?’
Columnist Merlijn in OWG DigiTaal, maart 2011
‘De uitval in het hoger onderwijs is enorm. We hebben
het over zo’n 40% van de studenten die hun studie niet
afmaken. Een enorm verlies aan energie, geld en talent.
Het gaat vaak om jonge mensen die een verkeerde keuze
hebben gemaakt op basis van een vertekend beroepsbeeld.
Ik ben ervan overtuigd dat we dat percentage van uitvallers
kunnen terugbrengen naar 10% als we leerlingen een
beter beeld geven van waar ze voor kiezen.’
Ton Kox van het Heerbeeck College in Best op de website van Schoolnet
Brabant, maart 2011
‘Je hoeft niet je hele onderwijssysteem om te gooien om
met ict aan de slag te gaan. Je hoeft ook niet altijd het
nieuwste van het nieuwste op te pakken. Uiteindelijk gaat
het erom dat je je doelen bereikt met je onderwijs. Als
ict daar een goede bijdrage aan kan leveren, moet je die
handschoen oppakken.’
Gerard Dummer in een interview met COS, april 2011
36 Vector • nr. 15 • 2011
26 mei 2011 - Docentendag 2011
Docentendag.......
Op donderdag 26 mei 2011 vindt bij Fontys Lerarenopleiding
Tilburg de eerste Docentendag plaats. U en
uw collega’s zijn hiervoor van harte uitgenodigd.
U kunt kiezen uit een gevarieerd aanbod aan trainingen,
workshops, presentaties en lezingen op het gebied van
ICT, Vakdidactiek, Talen, Coachen, Onderzoek, Exacte
vakken etc.
Voor meer informatie en inschrijven: www.fontys.nl/flot.
30 juni 2011 - Onderzoeksdag
2011
Praktijkonderzoek in en door het onderwijs zelf? Goed
voor het onderwijs!
Kom het meemaken:
o Hoe ga je naar een onderzoekend leerklimaat in de
school?
o Voorbeelden praktijkonderzoek ‘onderweg’
o Hoe doe je praktijkonderzoek?
Voor meer informatie en inschrijven: www.fontys.nl/flot.
fontys.nl/flot
vector
magazine