DE FACTORIJ TE BATAVIA

No. 6 (NIEUWE REEKS)
• • m m
MEI 1941
REDACTEUR : W. C. VAN MEURS — DJOCJAWEG 97, BATAVIA-C. TELEFOON WELT. 526
NEDERLANDSCHE HANDEL-MAATSCHAPPIJ, N.V
HOOFDKANTOOR:
DE FACTORIJ TE BATAVIA
ALLE BANK- EN
EFFECTENZAKEN
•
SAFELOKETTEN EN
KOFFERKLUIZEN
•
CONSI G N ATI E
VAN PRODUCTEN
•
EIGEN OPSLAG- EN
AFSCHEEPBEDRIJVEN

"Wie al iljn colt verslindt
(hntrent het mlddagh mael
Vindt ali hetatwtd'wrrdt
lijn tafel Hjiter Schraal'
LEVENSVERZEKERING MIJ
A R N H E M

No. 6 (NIEUWE REEKS) MEI 1941
REDACTEUR : W. C. VAN MEURS — DJOKJAWEG 97, BATAVIA-C. TELEFOON WELT. 536
Inhoud : De Ministers bij den Kring — Ledenlijst — De Djembersche Mei-Histories, Gratie-verzoeken — Het
Diner met de Ministers — Bestuursvergadering — Uit bezet Nederland, Verbond van Ned. Journalisten.
De Ministers bij den Kring
Met voldoening kan de Kring terugzien op het
diner, dat den ministers van Koloniën en van Buitenlandsche
Zaken is aangeboden.
Het bestuur had overwogen, dat de bijeenkomst
met de ministers een uitsluitend Nederlandsch karakter
zou moeten dragen. Naar minister Welter
in zijn antwoord op de openingsrede van den
voorzitter het zoo juist typeerde: in 't vrije deel
van Nederland, bij een vrije pers.
Waarbij ten aanzien van de vrijheid der pers
natuurlijk te denken viel aan „vrij" van nazidwang.
Dat de pers in Indië, als gevolg van den
oorlogstoestand niet „vrij" is in den zin van dat
woord naar de opvatting voor normale tijden,
deed hier niet ter zake.
Het bestuur ging er verder van uit, dat dit diner
geen feestelijk karakter zou kunnen dragen. Met
het lijdende vaderland in aller gedachten en in het
besef van den grootschen strijd aan de zijde van
onzen Britschen bondgenoot; gedachten vooral
ook aan H. M. de Koningin in de hooge opvatting
van Haar taak; gedachten ook aan Prinses
Juliana, die met de Prinsesjes ver van Prins Bernhard
is.
Terwijl door de tegenwoordigheid der ministers,
levende getuigen uit het Nederlandsche regeeringscentrum
te Londen, al deze gedachten te
sterker voor onze verbeelding moesten leven.
Wij waren als Nederlandsche journalisten bijeen,
in eigen Kring en daar ontvingen wij de Nederlandsche
ministers, die, als 't ware, een stukje
vaderland uit den vreemde tot ons brachten, bovendien
vertegenwoordigers der Kroon, raadslieden
uit de naaste omgeving van H. M. de Koningin.
Dit, wat het karakter van den Kringmaaltijd betreft.
Van beide ministers mochten wij de instemming
met deze opvatting vernemen.
Een voldoening was 't ons, dat verschillende
autoriteiten aan de uitnoodiging als gasten mede
aan te zitten hadden gevolg gegeven.
En de aanwezigheid van den voorzitter der Persatoean
Djoernalis. Indonesia en van een vertegenwoordiger
van de Chineesch-Maleische pers deed
tevens uitkomen, dat de Kring in dit Indische deel
van het Rijk prijs stelt op een goede verstandhouding
met de persvertegenwoordigers van beide
belangrijke bevolkingsgroepen.
Hoofdmoment was de rede door minister Weiter
uitgesproken, waarin vooral waardeering verdiende
de zuiverheid van sentiment, waarmede
Nederland werd gekarakteriseerd als „het soete
Holland", waardoor ongetwijfeld snaren van de
gevoelens onzer liefde tot het vaderland zijn getroffen.
Wilskracht klonk in 's ministers rede, na deze
kenschetsende inleiding, bij hetgeen Z. Exc. zeide
over het prachtige Rijk van Insulinde, door de
mannen en vrouwen uit het kleine land aan de
zee gesticht.
En treffend was 's ministers getuigenis over
land en volk van Indië; over den laaienden hartstocht
waarmede Indië zich .— na den bruten, door
niets gemotiveerden overval — volkomen en onvoorwaardelijk
achter het moederland had geplaatst.
Het waren geen saillante, zakelijke bijzonderheden,
geen primeurs over het Regeeringsbeleid
tenaanzien van Indië voor de naaste toekomst,
welke wij mochten vernemen — wat, mogelijk,
het journalistenhart even heeft teleurgesteld —;
met ruimen vleugelslag van zijn temperament
schouwde de minister verder, daarbij de Inheemsche
bevolking binnen het beeld zijner visie betrekkend.
Met ontroering gedacht Z. Exc. het sterk medeleven
van de Inheemsche bevolking.
Er valt nog in ander opzicht met voldoening
van de bijeenkomst met de ministers te getuigen.
Na het officieele, uiteraard formeele gedeelte
van den avond, door het diner omsloten, is er ruim
gelegenheid geweest — gerust kan worden gezegd
voor alle journalisten — tot nader contact
met de ministers.
49

50
NEDERLANDSCH-INDISCHE
ESCOMPTO MIJ. N.V.
ALLE BANKZAKEN

't Verdient hier wel zeer in 't bijzonder vermelding,
dat beide ministers ons te kennen gaven, dat
zij het op prijs zouden stellen na afloop van het
diner in de gelegenheid te zijn tot een ongedwongen
nadere kennismaking met de verschillende
journalisten.
Wij vernamen dit natuurlijk met bijzondere verheugenis,
omdat daarmede tevens aan de bedoelingen
van het bestuur werd tegemoet gekomen
en gaarne hebben we er dan ook toe medegewerkt
dit verlangen der ministers te helpen verwezenlijken.
Men weet hoe bijzonder geslaagd ook dit deel
van den avond is geweest; tot zèèr ver voorbij
het middernachtelijk uur zijn beide ministers in
ons midden gebleven, afwisselend telkens weer
zich met andere journalisten in den breeden kring
onderhoudend.
Wie het voorrecht heeft gehad deze ministers
van meer nabij te ontmoeten, zal erkennen, dat dit
deel van onze Kring-bijeenkomst aan het beoogde
doel evenzeer ten volle heeft beantwoord.
Minister Welter, die Indië zoo goed kent uit
eigen, lange, ambtelijke loopbaan, mocht daardoor
eenigen voorsprong hebben bij de gesprekken met
de journalisten; minister Van Kleffens beschikt
over een veelzijdigheid van belangstelling, welke
waarborg is, dat zijn kennismaking met de Nederlandsche
persvertegenwoordigers in Indië meer
dan oppervlakkig is geweest.
En van menig journalist mochten wij onomwonden
vernemen, hoe zeer voldaan men was over de
gemakkelijke gelegenheid tot kennismaking met
beide ministers.
Dus: het is goed geweest, dat de Kring de ministers
heeft ontvangen en wij blijven beide Excellenties
oprecht erkentelijk er voor, dat zij door
onze uitnoodiging te aanvaarden, hebben bijgedragen
tot versteviging van de banden tusschen
Indië en Nederland, waarbij immers de pers
een zoo belangrijke taak heeft, welke zij met volle
overtuiging, gedreven door nationale gevoelens en
het landsbelang, van dag tot dag volbrengt.
In Londen teruggekeerd zullen de ministers ongetwijfeld
willen getuigen van die gevoelens, welke
de Nederlandsche pers hier te lande bezielen.
Minister Van Kleffens zegde 't toe, gaarne aan
H. M. de Koningin, onze beste wenschen en de
gevoelens van trouw, waarvan deze bijeenkomst
had getuigd, te willen overbrengen.
Of social and political [reedom a [ree Press is
at once the expression and the guardian; but under
a political system which treats the individual as
subject in all things to the will o[ an Absolute State,
expressed by the dictate o[ an absolute Leader,
a [ree Press and [ree journalism can have no
warrant or justification.
The only sure safeguard o[ a community o[ [ree
citizens who, instructed by a [earless and upright
Press, can voluntarily attain a higher degree of
elastic e[[iciency than is within the reach of any
absolutest dictatorship.
Wickham Steed.
Aneta heeft met een activiteit, welke wij bijzonder
waardeeren, er voor gezorgd, dat over het
Kring-diner met de ministers een telegram naar
Londen en New-York werd gezonden.
Wij laten den tekst hiervan volgen, curiositeitshalve
in den oorspronkelijken, onuitgewerkten
vorm.
B at a v i a s nethministers welter vankleffens
last night guests union journalists netherlands
board of which was immediately transplanted
from ocupied netherlands to free nei
norder symbolize and stress still existing freedom
press of which netherlands always been
proud stop welter speeching during dinnerparty
stressed importance this measure outpointed
freepress necessity in democratic
country whereafter reviewed spiritual occurences
between nei and mothercountry resulting
in quote most remarkable fact that factual
separation between them led to hitherto unknown
feeling coexcistence and spiritual unity
leaving no space whatever for controversies as
feelings real love now demonstrated daily by
whole population toward subquote sweet holland
unsubquote and all it represents unquote
stop dinnerparty lasting till midnight gave
opportunity pay respectful attention hrhjuliana
who notwithstanding much appreciated
hospitality beautiful surroundings cherishes
in heart same longing for beloved mothercountry
30/4 — 1941.— aneta
Op de receptie door den minister van Koloniën
en den minister van Buitenlandsche Zaken en
mevr. Van Kleffens, 25 April jl. ten Paleize Rijswijk
gehouden, was de Ned. Journalisten Kring
door voorzitter en secretaris vertegenwoordigd.
De voorzitter was op 8 Mei, bij het vertrek van
de ministers tegenwoordig, toen in de wachtkamer
van het Knilm-station op Kemajoran gelegenheid
tot afscheid nemen werd gegeven.
(De foto in het vorige nummer, van de aankomst der ministers
op Kemajoran was welwillend afgestaan docr
D'Oriënt).
Ledenlijst
Aanvragen:
Gewone leden.
D. F. van Wijk, hoofdred. ,,De Indië-Bode ',
W.-J.-editie, Bandoeng. (Reeds door het bestuur
toegelaten.)
Buitengewone leden.
H. A. Hoogendoorn, corresp. buitenl. bladen,
Batavia-C.
P. A. Kers.tens, lid van den Volksraad, Batavia.
mr. K. F. J. Verboeket, administrateur R. P. D.,
Batavia.
Overgeschreven:
van Gewoon- naat Buitengewoon lidmaatschap,
mr. E. Elias, chef Gvtspersdienst, Curacao,
Willemstad.
dr. N. A. C. Slotemaker de Bruine, chef Voorlichtingsdienst
v/d Ver. St.
Adreswijziging:
V. H. Harms, naar; Lawoeweg 10, Bat. C.
mr. N. A. C. Slotemaker de Bruine naar: Neth.
Inform. Bureau, 10 Rockefeller Plaza, New
York.
51

De Djembersche Mei-Histories
Gratie-verzoeken.
Voor collega E. Jansen, hoofdredacteur van
,.D e Indische Couran t", werden naar
aanleiding van het arrest door het Hooggerechtshof
tegen hem gewezen, met zijn veroordeeling
tot 2 maanden gevangenisstraf, gratie-rekesten
ingediend door
Vereeniging „Eenheid door Democratie", te
Soerabaia.
Algemeenen Democratischen Bond, N. I. Planters
Bond en Middenstandsvereeniging (gezamenlijk)
te Bandoeng.
Kring Soerabaia van de Vaderlandsche Club.
Ned. Journalisten Kring.
Volgens mededeeling van het bestuur van E.
d. D. werden voor het rekest van deze vereeniging
niet minder dan 7458 hanateekeningen ontvangen
en te elfder ure kwamen er nog ruim 100 handteekeningen
bij.
Het rekest der drie vereenigingen te Bandoeng
was voorzien van meer dan 2000 handteekeningen.
Voorts waren er collectieve betuigingen van
adhaesie, m.n. van het Verbond van Vereenigingen
van Overheidsdienaren, waarbij tienduizend ambtenaren
zijn aangesloten, van de Vereeniging van
Scheepswerktuigkundigen, en van den Mijnbond.
De Vereeniging van Gezagvoerders en Stuurlieden
nam het initiatief voor de circulatie van inteekenlijsten
te Batavia, waarop honderden handteekeningen
werden verzameld.
Aan een mededeeling in de pers ontleenen we
nog, dat de bewijzen van instemming met de gratie-verzoeken
uit alle deelen van de Indische samenleving
zijn gekomen, ook uit die onzer Indonesische
en Chineesche medeburgers-
Onder de inteekenaren bevinden zich B.B.ambtenaren,
officieren en minderen van leger en
vloot, kopstukken uit den handel, administrateurs
en geëmployeerden uit de cultures, leeraren en onderwijzers,
predikanten en r.k. geestelijken, geneesheeren,
advocaten, apothekers, verpleegsters,
departementsambtenaren, ingenieurs, houtvesters,
winkeliers enz. enz. Kortom, er is geen groep uit de
samenleving, welke niet in ruime mate is vertegenwoordigd.
Enkele persstemmen.
Niet alle artikelen enz., naar aanleiding van
het arrest van het Hooggerechtshof zijn ter kennis
van den redacteur gekomen; de medewerking
onzer leden laat in dit opzicht veel te wenschen
over.
We volstaan met enkele citaten:
Een artikel over ..Gratierecht", in ,,h e t
Nieuws van den Dag" van 3 Mei jl. besloot
coll. Belonje aldus:
52
Twee overwegingen kunnen dus leiden tot
inwilliging van het verzoek om gratie voor
collega Jansen.
De eerste is de erkenning van het Hooggerechtshof,
dat in casu de zuivere toepassing
van de wet tot een onbillijkheid, zoo niet tot
een onrechtvaardigheid heeft geleid.
De tweede is, dat de Gouverneur-Generaal
het om staatkundige redenen wenschelijk kan
achten de geschokte gemoederen tot bedaren
te brengen door het rechtsgevoel van de geregeerden
te bevredigen.
Niet geroepen om te adviseeren, past het
ons slechts het vertrouwen uit te spreken, dat
zoowel de Gouverneur-Generaal als het Hof
met wijsheid tewerk zullen gaan. En de
hoogste wijsheid is nog altijd: levend te doen
wat wij stervend zouden wenschen te hebben
gedaan!
Het „S.oer. H b 1." van 18 April verklaart, dat
Indië met bittere teleurstelling heeft vernomen,
dat het Hof het vonnis van den Raad van Justitie
te Soerabaia bevestigde; De Booy besluit zijn
hoofdartikel:
„Het zou een schoon en breed gebaar zijn,
een daad van regeerkracht.
en èèn, die regeering en burgerij vaster dan
ooit tot een geestelijke eenheid zou verbinden,
wanneer den heer Jansen gratie zou worden
verleend, zonder dat op de indiening
van eenig request wordt gewacht".
In het orgaan van de Vad. Club schreef Vb.
(Verboom), dat men als V.C. „onmogelijk onverschillig
kan staan tegenover de uitspraak van het
Hooggerechtshof:"
„In den persoon van den heer Jansen treft
de rechter een groot deel van de Indische
burgerij; het beste deel van de Indische
burgerij durven wij zeggen; dat deel van de
burgerij namelijk, dat zich van den eersten
dag van den oorlog af vastberaden heeft getoond
en onverzettelijk, dat van geen wankelen
of weifelen wil weten, en dat den huidigen
strijd tot het bittere einde voeren wil...
Het is dan ook geen toeval dat men te
hoop loopt, en dat vele honderden spontaan,
zonder dat er sprake is van een georganiseerde
actie, het gratie-request onderteekenen.
Zij voelen terecht het leed, den heer
Jansen aangedaan, als een leed dat hun persoonlijk
treft."
De juridische medewerker van de „J a v a - B od
e" c.s„ mr. H., over het gratierecht zijn lezers
voorlichtend, en opmerkend, dat het niet op zijn
weg ligt op de zaak-Jansen zelf in te gaan,
schrijft:
„Wel kan echter worden gezegd, dat in
tijden als deze, waarin levensbelangen op het
spel staan, een al te strikte toepassing van de
strafwet, al is deze op zich zelf volkomen gemotiveerd,
spanningen kan doen onstaan en
gevolgen kan met zich brengen, die bij grootere
consideratie voor de behoeften van het
oogenblik vermeden hadden kunnen worden.
En daarom valt het toe te juichen, dat er in
het gratierecht een middel is gegeven om
het gekwetste rechtsbewustzijn van het volk
alsnog bevrediging te verschaffen".
Onze Courant.
„Onze Couran t", het I.E.V.-dagblad
is naar een anderen uitgever overgegaan, wezen
doel en karakter van het blad blijven dezelfde, als
bij haar oorsprong werden bepaald.
Het blad wordt thans gedrukt en uitgegeven bij
de N. V. Mij tot Exploitatie van Periodieken, te
Soerabaia.
De redactie staat onder leiding van den heer
A. van Lieshout, aldaar, terwijl de medewerking
werd verkregen van den heer G H. Dümpel, bekend
I. E. V.-journalist, die bovendien te Batavia
zal optreden als contact-vertegenwoordiger van
het hoofdbestuur van het I, E, V. en „Onze
Courant".

}
(Cliché Bat. Nwsbl.)
DE VOORZITTER, DE HEER W. C. VAN MEURS, SPREEKT DE BEIDE HOOGE GASTEN TOE.
Van links naar rechts : Klooster, hoofdred.-dir. „De Deli-Courant", Medan (S.O.K.), mr. Spit, vice-pres.
Raad van Nederlandsch-Indië, Van Bovene, hoofdred. A n e t a, secretaris. Minister Weleer, Van Mcurs,
Batavia-red. „D e I n d. Courant" (Soerabaia), voorzitter, minister Van Kleffens, Doodeheefver, lid, hoofd
red. Java Bode, penningmeester en mr. Jonkman, voorzitter Volksraad.
Hei Diner mei de Ministers
In 't vrije deel van Nederland.
Dinsdag 29 April 1941 waren de ministers van
Koloniën en van Buitenlandsche Zaken, de heeren
Ch. J. I. M. Welter en mr. E. N. van Kleffens de
gasten van den Ned. Journalisten Kring, aan een
diner in het receptie-paviljoen van Hotel des Indes
gegeven.
Mede waren als. genoodigden tegenwoordig de
vice-president van den Raad van Ned.-Indië, mr.
J. H. Spit, de voorzitter van den Volksraad, mr.
J. A. Jonkman, de Regeeringsgemachtigde voor
Algemeene Zaken bij den Volksraad, dr. H. J. Levelt,
de Gouverneur van West-Java, mr. B. J. G.
Hogewind, de burgemeester van Batavia, ir. E. A.
Voorneman, het hoofd en de administrateur van
den R. P. D., de heeren J. H. Ritman en mr. K.
F. J. Verboeket, mr. W. G. Peekema (Londen)
en mr. L. J. Welter, (Kabinet G. G.)
Voorts behoorden tot de genoodigden de voorzitter
van de Persatoean Djoernalis Indonesia, de
heer Sjamsoedin St. Ma'moer en de heer Phoa
Liong An. als vertegenwoordiger van de Maleisch-Chineesche
pers.
Bericht van verhindering was ontvangen van
den directeur van het Kabinet van den Gouverneur-Generaal,
dr. P. J. A. Idenburg, mr. W. C.
graaf van Rechteren Limpurg, gezantschapsraad
te Washington, jhr. mr. H. A. Loudon, tijdel.
werkz. b/h Kabinet van den G. G. en ir. J. C. Kolling,
voorzitter van de Vereeniging van Dagbladdirecteuren
in Ned.-Indië.
Aan het diner werd deelgenomen door de Kringleden,
de heeren Van Bovene, Bouwer, Cohen,
Crayé, Doodeheefver, Joel, Koenders, Kosak,
Kretschmer de Wilde, Van Leeuwen, Van Meurs,
Muller, Mounier, Ostreig, Van Pesch, Roosdorp,
Schilte, Van de Ven, en mr. De Vries, allen uit
Batavia, verder uit Bandoeng door mej Benenaty
en den hr. Van Wijk en uit Medan door den hr.
Klooster; door de buitengewone leden mej. dr.
Stolp, en de heeren Houbolt en Kroon en pater
Teepe alsmede door den heer Metzelaar, donateur.
Bericht van verhindering was ontvangen van,
dr. Slotemaker de Bruine en mr. Versteeg uit Batavia,
Seubring, Bandoeng en Van Goudoever Sr.,
Semarang.
Bij den aanvang van het diner verzocht de
voorzitter van den Kring, W. C. van
Meurs de aanwezigen zich van hun zetels te verheffen
om een minuut stilte in acht te nemen, ten
einde gelegenheid te geven tot bezinning naar
ieders geloof of overtuiging, ter herdenking van
hen, die lijden en strijden en van hen, die gevallen
zijn.
53

54
NEDERLANDSCH INDISCHE
HANDELSBANK, N.V.
HOOFDKANTOOR: BATAVIA
KANTOREN IN NÊDERLANDSCH-INDIË TE:
KANTOREN IN:
Ampenan
Bandjermasin
Bandoeng
Banjoewangi
Besoeki
Cheribon
Djambi
Gorontalo
Makassar
Malang
Medan
Menado
Palembang
Pasoeroean
Pekalongan
Pontianak
Probolinggo
Semarang
Soerabaia
Tandjong Balei
Tegal
Telok-Betong
Tjilatjap
Weltevreden
BRITSCH-INDIË - CHINA - JAPAN -
PHILIPPIJNEN - STRAITS SETTLEMENTS
EIGEN VERTEGENWOORDIGERS TE LONDEN EN NEW-YORK
SPECIALE AFDEELINGEN VOOR
OPSLAG EN AFSCHEEP VAN PRODUCTEN
INKLARING EN REGELING VAN ASSURANTIËN

Rede van den voorzitter.
Hierna hield de voorzitter de volgende
rede:
„Excellenties,
Het is mij, als voorzitter van den Nederlandschen Journalisten
Kring een eer U hier welkom te heeten.
Dat Gij onze uitnoodiging hebt willen aanvaarden, beschouwen
wij als een bijzondere onderscheiding voor den
Kring en, in het algemeen voor de Indische dagbladpers. —
Wij beseffen, dat Uwe Excell. in dezen zeer bewogen tijd,
welke U hierheen bracht, vele conferenties en besprekingen
hebt te voeren en stellen 't daarom te meer op prijs, dat
Gij bereid werd gevonden in ons midden te verschijnen om
aan dezen maaltijd deel te nemen — Wij zijn Uwe Excell.
daarvoor zeer erkentelijk.
Het bestaan van den Journalistenkring in Indië is nog jong,
ook al telde de Kring hier te lande reeds jaren lang eenige
leden. Maar onze organisatie in Indië, thans op hechter grondslag
gebracht, is snel groeiende, zoodat nu reeds het meerendeel
der Indische journalisten er bij is aangesloten.
Komt straks — wij hopen spoedig — de tijd, dat het
Kringbestuur weer naar Nederland zal kunnen worden verplaatst,
dan zal dat zijn, terwijl hier een sterke, levenskrachtige
groep blijft voortbestaan, in nauw organiek verband
met den Kring.
Ik richt nu verder een woord van welkom tot onze andere
gasten, wier van belangstelling getuigende aanwezigheid
mede bijdraagt tot de bijzondere beteekenis van dezen
avond.
Excellenties,
U hier aanwezig te zien, is ons een voorrecht, niet alleen
om de hooge en belangrijke positie, welke Gij in onze Regeering
inneemt, als welker vertegenwoordigers wij U hier
mogen beschouwen, maar niet minder om Uw persoon.
Minister Welter, Gij zij-t voor Indië geen onbekende, ook
niet voor den Ned. Journalisten Kring. Ik moge hier even
releveeren, dat Uwe Excell. het Ned. milieu van den Kring
bekend is door vroeger contact in Holland, waar Gij bij
enkele noenmalen tot de genoodigden behoorde; in 1937 als
oud-minister, lid der Handelscommissie voor Zuid-Amerika,
in 1938 als minister van Koloniën.
De Kring hernieuwt hier gaarne de relatie met Uwe Excellentie.
Minister Van Kleffens, moge ons, Indische journalisten
niet persoonlijk bekend zijn geweest; Uw ministerieele loopbaan
werd ook hier met aandacht gevolgd en inzonderheid
is 't Uw standpunt ten aanzien van Nederlands zelfstandigheid,
dat ons levendig voor den geest staat.
In Uw begrootingsrede van November 1939, in de Tweede
Kamer gehouden, hebt Gij het Nedërlandsche volk gekarakteriseerd
als: „een afzonderlijk volk met eigen aard en eigen
idealen". — „Aan zijn aloude vrijheden gehecht, beschouwt
het Nedërlandsche volk zijn onafhankelijkheid, zijn ongereptheid,
zijn vrijheid om zelf en naar eigen inzicht zijn
zaken te regelen, als zijn hoogste goed".
Het zijn juist ook deze eigenschappen, welke ons
schragen in den strijd, aan de zijde van onzen grooten Britschen
bondgenoot, en ons sterken in de overtuiging, dat uiteindelijk
de overwinning zal zijn aan de rechtvaardige zaak
der geallieerden.
Bij het uitspreken van die verwachting, waarvan wij de
verwerkelijking als een zekerheid beseffen, gaan onze gedachten
naar Londen, waar thans de zetel onzer Regeering is. —
Hoe ver ook verwijderd van hier, zien wij daar, voor onzen
geest, als een lichtend voorbeeld H. M. de Koningin, wier
beeltenis wij in ons hart bewaren, mèt onze trouw aan het
Vaderland en mèt onze gehechtheid aan Prinses Juliana en
Prins Bernhard, en de kleine Prinsesjes
Uit die gevoelens van aanhankelijkheid putten wij, naast
ons Geloof, de kracht en bezieling, voor dezen moeilijken tijd
vereischt.
Excellenties, Dames en Heeren,
Laat ik mogen eindigen met de gevoelens, waaraan ik hier
vorm trachtte te geven, samen te vatten in die enkele gedachte,
welke wij altijd weer zoo diep doorleven, wanneer
wij ons richten tot onze Landsvrouwe, in vreugde of in nood.
Ik stel U daarom voor een dronk uit te brengen op H. M.
de Koningin!"
Het strijkorkest van Hotel des Indes speelde
hierna het Wilhelmus, dat door allen staande werd
aangehoord.
Antwoord minister Welter.
De minister van Koloniën,
de heer C h. J. I. M. Welter, mede
namens minister Van Kleffens sprekend, ving aan
met woorden van dank te richten tot den voorzitter.
Spr. juichte het besluit den Ned. Journalisten
Kring naar Indië over te brengen toe en verklaarde
dat het hem verheugde aan te zitten aan een
maaltijd, aangeboden in een vrij deel van Nederland
en met vertegenwoordigers van de vrije Nedërlandsche
pers, daarna wijzend op de groote beteekenis
van een vrije pers, zoowel voor de bevolking
als voor de Regeering.
Vervolgens herinnerde spr. aan zijn relaties met
den Kring in Holland, waar hij een paar keer als
gast aan een noenmaal heeft aangezeten en noemde
't in aansluiting hiermede goed gezien die traditie
van den Journalistenkring hier, in Indië
voort te zetten. Spr. en zijn ambtgenoot van Buitenlandsche
Zaken hadden dan ook gaarne van
de uitnoodiging voor dezen maaltijd gebruik gemaakt.
Rede minister van Koloniën.
Hierna sprak minister Welter als volgt:
U kent zonder twijfel die kleine st idjes in Holland, die in
hun stille beslotenheid typeerend zijn voor ons land. In deze
stadjes leven stille menschen hun rustige levens — maar —
wonderlijke tegenstelling: uit die stille huizen kwamen de
stoere, sterke kerels voort, die in de 16de en 17de eeuw een
wereldrijk stichtten voor Nederland.
Een van die stadjes had kortgeleden te lijden van een
luchtbombardement en eenige huizen waren daarbij ingestort.
Den eerstvolgenden Zondag vertelde de predikant in zijn
preek, dat hij dadelijk na de ramp ter plaatse gekomen, gezien
had dat van een getroffen huis, het Oud-Hollandsche
trapgeveltje was blijven staan.
In dat oude geveltje had hij een gebeeldhouwden gevelsteen
opgemerkt, die den naam van het huis aangaf:
„In het soete Hollandt",
met daaronder geschreven de oude spreuk:
lek wyck niet uyt,
lek blyf getrou
Dit huis met dezen gevelsteen en deze spreuk is het beeld
van ons geliefd vaderland, zoo eindigde hij zijn korte toespraak.
En zoo zal het altijd zijn en blijven, amen.
Het is dit beeld van Nederland, dat ik U zou willen voorhouden,
van het „Soete Hollandt", dat vertrouwde, stille,
rustige land.
Het is echter tevens het land van sterke forsche mannen
en vrouwen, in voorspoed niet overmoedig, in tegenspoed
niet ter neer geslagen, evenwichtig, beheerscht.
Soms wat te koel, te nuchter in hun oordeel, een tikje
sceptisch naar den buitenkant, maar inwendig warm voelend
voor alles wat edel is en goed — een natuurlijken afkeer
voelend voor wat ruw is en grof, voor onrecht en
eigenbaat.
Het is dit volk dat dit prachtige Rijk van Insulinde heeft
gesticht, dit monument van zijn cultuur en zijn beschaving.
De mannen en vrouwen uit het kleine land aan de Noordzee,
komende veelal uit kleine, burgerlijke huizen, uit de
stadjes met de stille grachten, die ik zoo even beschreef, in
dit wondermooie, wijde land geplaatst, ontplooiden zich opeens
tot ware empire-builders.
55

56
Zij, gewend aan de nauwe perspectieven thuis, dachten
en handelden plots met het uitzicht op wijde horizonten en
transponeerden hun denkwijze, hun gestie op een wijder,
breeder, hooger niveau, als ware het de meest vanzelfsprekende
zaak.
Jongens, afkomstig uit kleine burgergezinnen, ontplooiden
zich tot mannen, die groote gewesten bestuurden of groote
zaken dreven, als hadden hun geslachten dit sinds eeuwen .
gedaan.
Dit is alleen te verklaren als men aanneemt, dat in den
Nederlandschen aard, in het Nederlandsch karakter potentieel
verborgen waren de kwaliteiten, die slechts op gelegenheid
wachtten zich te ontplooien.
En bij dat al bezield met een groote liefde voor het land,
dat hun gelegenheid had gegeven de gaven van hart en
gemoed te ontplooien en voor het volk temidden waarvan
zij arbeidden.
Het is mijns inziens wel het grootste compliment, dat men
dit land en dit volk geven kan, dat zij zöö fascineeren, zöö
binden, zóó aantrekken, dat de nuchtere koele, critische Hollander
uit het Noorden wordt tot een enthousiasten verdediger
en voorstander van dit land, zelfs tegen het land in,
waarvan hij afkomstig is, tegen het oude Moederland in.
Is het niet, verwonderlijk dat dit land, vrucht van Nederlandschen
geest, werk van Nederlandsche handen zich
in de laatste jaren min of meer van het aloude moederland
afwendde?
Want waarvoor het te verbloemen? Had het niet den
schijn alsof Moederland en Indië uit elkaar dreven?
Laat ik het maar openlijk zeggen: Gij hier hadt immers
het gevoel te veel bemeesterd te worden van Nederland uit,
in het ambtelijke zoowel als in het particuliere.
Het Plein, Amsterdam, Rotterdam waren hier nu niet bepaald
populaire namen. En dat werkte weer prikkelend op het
Moederland, dat immers niet anders beoogde dan het bestwil
van Indië. We schreven elkaar lange brieven, die geleidelijk
aan scherper werden en de Indische pers betoogde in
allerlei toonaarden, dat het nu maar eens uit moest zijn met
de bemoeizucht van Holland en van het Plein en van de heeren
in de groote koopsteden. En daar zuchtte men: „Wat zijn
ze weer nerveus in Indië. Ze moesten meer met verlof komen."
En zoo ontstond geleidelijk-aan een sfeer van verwijdering.
Toen kwam de brute, door niets gemotiveerde overval op
het Moederland. Het ..Soete Hollandt" werd besmet en besmeurd
door een overweldiger, die met domme overmacht
het nnder den voet liep en het, voor het uiterlijk althans,
tijdelijk onder zijn macht bracht.
En nu wil ik Uw aandacht vragen voor deze merkwaardige
ontwikkeling in de verhoudingen.
Met laaienden hartstocht heeft Indië zich volkomen en onvoorwaardelijk
achter het Moederland geplaatst.
Is er op dit punt eenige aarzeling geweest, bij welke bevolkingsgroep
ook? Waar bleven de tegenstellingen, die vaak
een schijnbaar zoo scherpen vorm hadden aangenomen?
Plots verstomden alle meeningsverschillen, alle controversen.
Tegen den achtergrond van het gebeurde op 10 Mei
1940 zonken zij ineens weg in het niet.
Het Moederland werd aangerand en alle verbittering, alle
ontstemming smolt weg in het medegevoel over het lot, dat
over het oude land gekomen was.
Ineens trad naar voren de werkelijke, diepere verhouding
tusschen Moederland en Indië, die niet beheerscht wordt door
staatkundige formules, wetten en bepalingen, noch door de
vraag of minder bemoeienis niet gerechtvaardigd is.
Die verhouding berust op dieper, krachtiger grondslagen.
Zij berust op de banden des bloeds sinds eeuwen ontstaan
door vermenging van ons volk met het Inheemsche.
Zij berust op geestelijke grondslagen, die veel dieper reiken
dan papieren regelingen; op sympathie, genegenheid, vriendschap,
liefde zelfs.
Ja, liefde, want zonder liefde is een reactie, als waarvan
Indië getuigenis aflegde, niet te verklaren.
Liefde tot het oude land, welks ziel, welks cultuur de
Uwe zijn, of Ge het wilt of niet.
Ge hebt kunnen mopperen en klagen over de eigenwijze
heeren in Den Haag, Amsterdam en Rotterdam maar
het oude land werd aangevallen en Ge hebt het plotseling
gevoeld: Ge waart één met dat land, onverbrekelijk één.
Gaat de roerselen van Uw ziel na en Ge zult vinden, dat
wat U bracht tot dat zoo heerlijk opvlammend enthousiasme,
dat ons daar ginds in het kille Noorden zoo heeft verwarmd
en gesterkt, was, dat Ge tot in Uw ziel getroffen waart, omdat
iets, dat U zeer lief was, geschonden werd.
Zoo zijn Nederland en Indië in en door den oorlog nader
tot elkaar gekomen. Banden zijn aangehaald, die aan het
verslappen waren, tegenstellingen weggevaagd, verbittering
verdween en misverstand.
In de plaats daarvan kwam het warme gevoel één te zijn
met het kleine land aan de Noordzee en de drang en de behoefte
er voor te strijden, te lijden, te bidden, te vechten
tot het weer vrij en onafhankelijk zou zijn.
Met ontroering gedenk ik hier ook het sterk medeleven
van de Inheemsche bevolking, die Nederland in leed en
nood heeft beschouwd als haar Moederland. Het i s ook
haar moederland, want het is zacht, gematigd en mild
van aard als zijzelve, gemoedelijk en vriendschappelijk en in
zijn wezen wars van grofheid en ruwheid. In dit opzicht voelt
de Nederlander Oostersch aan, d.w.z. beschaafd.
Nog in een ander opzicht hebben Nederland en Indië elkaar
gevonden.
Het „Soete Hollandt" is een sterk krachtig land, het wijkt
niet uit, het blijft getrouw.
Zoo is ook Indië.
Ik wist het uit rapporten en brieven. Ik heb het thans
ervaren uit persoonlijk contact, uit talrijke gesprekken.
Ook Indië wijkt niet uit, het blijft getrouw.
Donkere wolken mogen zich samenpakken. Geloof mij,
ze drijven voorbij, want achter hen straalt reeds het licht.
Wat blijft is, dat Nederland en Indië elkaar gevonden
hebben en een eenheid zijn gebleken, zóó krachtig, zóó sterk,
dat geen geweld haar zal kunnen breken. Dit is zedelijke
winst, maar ook politieke, en wel van de eerste orde!
Een eenheid, gegrondvest op vertrouwen, genegenheid,
liefde, op het verlangen samen te zijn, onder de leiding van
onze zoo geliefde Vorstin, voor ons allen het levend symbool
van de spreuk, die ik in den aanhef aanhaalde:

„ICK WIJCK NIET UYT,
ICK BLIJF GETROU."
De minister eindigde met een „Leve de Koningin!",
waarop alle aanwezigen met een driewerf
herhaald hoera instemden.
De voorzitter sprak slechts een kort
woord van dank, omdat hij geen afbreuk wenschte
te doen aan den indruk gewekt door de rede van
den minister, waarvan de woorden door diens
innerlijke gevoelens werden gedragen.
Slotwoord.
Aan het einde van den maaltijd richtte de
voorzitter zich tot beide ministers, Hunnen
Excell. dankzeggend voor hun tegenwoordigheid.
Omtrent het bezoek der ministers aan Indië had
men zich, ook in den kring der journalisten, een
voorstelling gemaakt, waarbij het nationale element
een belangrijke plaats innam; het ministerieel
verblijf bracht daarvan de bevestiging, zoodat inderdaad
hun bezoek van nationale waarde werd.
Inzonderheid releveerde spr. de bijzondere beteekenis,
van de aanwezigheid der ministers aan
dit diner, omdat de journalisten er prijs op hadden
gesteld in tegenwoordigheid der ministers van hun
gezindheid te getuigen.
De voorzitter uitte vervolgens de beste wenschen
voor de ministers wat hun verdere reisplannen
betreft en hun terugkeer in Londen. Spr.
voegde hieraan het verzoek toe de gevoelens van
gehechtheid en trouw namens de journalisten aan
H. M. de Koningin te willen overbrengen.
Vervolgens wees spr. er op, dat men nog slechts
korten tijd was gescheiden van den dag van 30
April, den verjaardag van H. K. H. Prinses Juliana.
De voorzitter sprak de beste wenschen uit voor
H. K. H. en Haar gezin, waarbij tevens weer de
gedachten uitgaan naar onze Koningin.
Spr. wenschte de Prinses sterkte toe om de
scheiding van Echtgenoot en Moeder te kunnen
dragen, eindigend met den wensch, dat — moge
het spoedig zijn — de Prinses in een vrij Nederland
zal terugkeeren, met Haar gezin, terwijl dan
H. M. de Koningin wederom de Regeering heeft
opgenomen, (levendig applaus).
Hierna begaf men zich naar de voorgalerij,
waar de ministers nog geruimen tijd te midden
der journalisten bleven vertoeven, op ongedwongen
wijze zich afwisselend met hen onderhoudend.
Eerst laat namen de hooge gasten afscheid.
(Cliché Wereldnieuws)
SAMENKOMST IN DE VOORGALERIJ VAN HET RECEPTIE-PAVILJOEN.
Van links naar rechts : Joel, red. buitenland. Bat. Nwsbl., Doodeheefver, „Java-Bode", mr. Hogewind,
Gouverneur van West-Java, mr. De Vries, hoofdred. „Java-Bode", mr. Jonkman, voorzitter Volksraad,
minister Welter, Van Meurs, Bat.-red. „De Ind. Courant", minister mr. Van Kleffens, Van Bovene, hoofdred.
„Aneta". Op den achtergrond, staande, o.a. Klooster, hoofdred.-dir. „Deli-Courant", Van Leeuwen, „Java-Bode",
Van Pescht „Nieuws van den Dag", mr. Verboeket, R.P.D. en Van de Ven, „Bat. Nwsbl".
BEWAKINGSDIENST, DETECTIVE- EN INFORMATIE-BUREAU
HERMANDAD mm
LEVERT BEWAKING ONDER VOLLE GARANTIE. VOLVOERT ALLE OPDRACHTEN OP BIJ K A N T O O R
DETECTIVE-GEBIED. GEHEIMHOUDING VERZEKERD. DIRECTEUR J. F. J. WANDERS PRIOK - TEL. PRIOK 36
57

Bestuursvergadering
Het Kringbestuur vergaderde op Maandag 28
April jl. Tegenwoordig waren coll. Van Meurs,
Van Bovene, Doodeheefver en Cohen.
De heer A. Cohen was in Nederland bestuurslid
van den N.J.K., hetgeen het Kringbestuur hier
aanvankelijk niet bekend was; op informatie, later
van de Commissie voor het Rechtsverkeer in Oorlogstijd
verkregen moest worden aangenomen, dat
de heer Cohen als lid van het Kringbestuur diende
te worden beschouwd.
Verschillende aangelegenheden betreffende het
lidmaatschap werden afgedaan, alsmede eenige
ingekomen stukken.
Over de samenstelling van het bestuur ontspon
zich een uitvoerige bespreking in verband met de
wenschelijkheid het bestuur in Indië om praktische
redenen zoo klein mogelijk te doen zijn.
De heer Cohen zou volgens het bestuursrooster
in 1941 aftreden. Ten aanzien van een formeele
kwes.tie, of nl. dit rooster nog geldig was na de
in werking treding van de nieuwe statuten en het
nieuwe huishoudelijk reglement werd besloten dit
punt ter zijde te laten.
Met de grootst mogelijke meerderheid werd besloten
het aantal bestuursleden op drie te hand
haven.
De heer Cohen wenschte zich de beslissing ten
aanzien van zijn bestuurslidmaatschap nog
voor te behouden.
Van bestuurszijde werd den heer Cohen te
kennen gegeven, dat men het op prijs zou stellen,
indien hij in voorkomende gevallen bereid zou
zijn als adviseur van het bestuur op te treden.
Vervolgens werd de regeling voor het diner, den
ministers van Koloniën en Buitenlandsche Zaken
aan te bieden nader besproken.
Ook het gratie-verzoek voor collega Jansen
werd nog ter sprake gebracht.
Ten aanzien van een te houden ledenvergadering
van den Kring kon nog geen definitieve beslissing
worden genomen.
Van den heer A. Cohen werd dd. 29 April bericht
ontvangen, dat hij ontslag nam als bestuurslid
van den Ned. Journalisten Kring.
Uit bezet Nederland
Verbond van Ned. Journalisten.
Volgens een telegram van het A.N.P. te Londen
is onder voorzitterschap van mr. Joh. Huyts,
hoofdredacteur van de „N.R.Crt.", de Kring Rotterdam
van het Verbond van Nederlandsche journalisten
opgericht.
De voorzitter van het Verbond, J. v a n
Megchelen, merkte daarbij op, dat nergens
de breuk met het verleden zoo sterk is geweest als
in Rotterdam en hij oordeelde: „De besten onder
ons in stad en land, den nood ziende, maken zich
op als wegbereiders voor de nieuwe orde".
Spreker kondigde voorts aan een nieuwe regeling
voor de pers., waarbij de „persoonlijke verantwoordelijkheid
van den journalist grooter zal
worden".
Aan de „N ieuwe Rotterdams, che
Courant" van 2 Februari 1.1. is het volgende
verslag ontleend:
58
De leden van den Kring Utrecht van het Verbond
van Nederlandsche journalisten zijn gistermiddag
in het gebouw voor Kunsten en Wetenschappen
in vergadering bijeengekomen.
De voorzitter van dezen Kring, dr. A. de Graaff,
heette de vele aanwezigen hartelijk welkom, in het
bijzonder den heer J. Eilers, Pressereferent beim
Beauftragte in der Provinz Utrecht, en de heeren
P. J. van Megchelen en J. Learbuch, respectievelijk
voorzitter en secretaris van het Verbond van
Nederlandsche journalisten.
De voorzitter van het Verbond, de heer P. J.
van Megchelen, hield vervolgens een inleiding
over den nieuwen koers in de journalistiek.
Spr. memoreerde in het kort den toestand van
de Pers in Nederland vóór 15 Mei 1940 en merkte
op, dat wat is geweest nooit meer zal terugkeeren.
In de toekomst zullen de journalisten met
recht leiding moeten geven aan de politieke, geestelijke
en economische ontwikkeling van ons volk.
Daardoor zal het journalistieke beroep aanmerkelijk
in aanzien stijgen, waarvan eenerzijds de
journalisten meer profijt zullen trekken, doch
waardoor tevens op hen een grootere verantwoordelijkheid
komt te rusten.
De journalisten zullen met meer gezag in het
leven worden bekleed, doch een ieder is in den
nieuwen tijd persoonlijk verantwoordelijk voor
hetgeen hij schrijft of publiceert. Het werk en de
titel van den journalist zullen van overheidswege
worden beschermd. Er zullen eischen worden gesteld
aan de opleiding van den journalist en bovenal
aan het karakter van den „man-van-dekrant".
Journalisten moeten in en buiten hun werk toezicht
houden op de handhaving van de bestaande
normen, waardoor het uit zal zijn met de willekeur
in de Pers. De oude „vrijheid" zal niet meer
worden geduld.
Nadat hij nog over interne aangelegenheden
had gesproken, installeerde de heer Van Megchelen
het bestuur van den Kring Utrecht van
het Verbond van Nederlandsche journalisten, met
name de heeren dr. A. de Graaff, voorzitter, F.
J. M. Cremus, secretaris, H. W. G. Munzert en
F. J. Koster, leden van het bestuur, (Beide laatstgenoemden
kennen wij als felle N. S. B.'ers. De
rest zal dus wel navenant zijn! — teekende de
Java Bode hierbij aan.)
Hierna werd van de gelegenheid tot het stellen
van vragen een ruim gebruik gemaakt.
Onder dankzegging voor de groote opkomst en
met den wensch, dat het den Kring Utrecht van
het Verbond in de toekomst goed moge gaan,
sloot dr. De Graaff de geanimeerde vergadering.
*
Wat al die mooie woorden beteekenen,
blijkt nog eens uit het volgende bericht:
Het Verbond van Nederlandsche journalisten,
waarin thans alle journalisten-organisaties zijn
overgeheveld, heeft geen Joden tot permanente
leden aangenomen. Er was voor hen een overgangstermijn
vastgesteld, waarin zij naar ander
werk moesten uitzien. De Nederlandsche Journalisten
Kring had op een van de vergaderingen,
welke voorafgingen aan zijn toetreding tot het
Verbond, een motie aangenomen, waarin het verlangen
werd uitgesproken den Joodschen collega's
gelegenheid te geven hun beroep voort te zetten.
Deze motie heeft niets opgeleverd.

VADERIANDSCH BIER
VAN
EIGEN BODEM
ANKER DIAMANT
ORANJE BROUWERIJ
BATAVIA

Burroughs
+
s>
j^ROUM^
DRUK DE UNIE