Eindverslag Strategies and Places 06-01-08_printversie.indd

STRATEGIES AND PLACES
NEW YORK
Chatham Towers
Kelly & Gruzen, 1965
Rik Adriaans | Jeroen van Beek | Ralf van der Boom
Jeffrey Konings | Marcel Moonen | Roel Simons
New York, dé Amerikaanse stad, voor velen sowieso dé stad,
in ieders geval een plaats die ook voor ons tot de verbeelding
spreekt. Toen wij een keuze konden maken uit een aantal
gebouwen in verschillende wereldsteden, was bij ons de
keuze snel gemaakt. Het was een mooie manier om New York,
met name Manhattan te onderzoeken, plus de rol die de te
onderzoeken en nog opvallend eigentijdse Chatham Towers in
hun omgeving spelen.
De opdracht luidde offi cieel; ‘Voer een onderzoek uit naar de rol
van de architectuur in de stedenbouw. Het gaat om een gebouw
dat op een modernistische manier een bepalende bijdrage aan
het stadsbeeld heeft geleverd.’
Alan Colquhouns ‘Modern Architecture’ was de leidraad waaraan
het onderzoek is opgehangen. Door iedereen is via dit werk
een beter inzicht in het modernisme verkregen en gezamenlijk
werden er voor ons project de relevante zaken uitgepikt. Het
forse boekwerk ‘New York 1960’ leverde eveneens een schat
aan informatie, specifi ek voor de situatie net voor de in 1965
gerealiseerde Chatham Towers, onderdeel van een groter
masterplan.
Ook werden wij zelf voor het eerst direct geconfronteerd met
de gevolgen van 9/11 toen contact werd opgenomen met het
voortgezette architectenbureau van de inmiddels overleden
Kelly & Gruzen. Informatie van de Chatham Towers was bij hen
niet meer voorhanden, doordat het archief van hen tijdens
9/11 vernietigd werd. Via architectenbureau Zimmerman,
die de recente restauratie van de torens leidde hebben we
uiteindelijk nog wel bruikbare informatie in de vorm van wat
foto’s en wat abstracte bouwtekeningen verkregen. Ook onze
docent Jos Bosman heeft ons nog voorzien van enkele foto’s,
die hij zelf onlangs in New York gemaakt had.
Wij hebben getracht de Chatham Towers in hun historische
context te plaatsen, en een inzicht te geven in de stedelijke
situatie in verschillende tijdspannes. Verder hebben we via
schetsen de notie van het gebouw en de urban details trachten
weer te geven en besproken. We wensen u veel plezier met het
bestuderen van dit naslagwerk.

INHOUD
Lower Manhattan
1900-1960
2007
Chatham Towers
Algemeen
Kelly & Gruzen
Bouwstijl
De torens
De urban details
Bronvermelding

1900-1960
Lower Manhattan -ook wel Downtown Manhattan genoemd- is
het meest zuidelijkste deel van het eiland Manhattan. Het is
het belangrijkste stadsdeel van New York City, alle belangrijke
commerciele en bestuurlijke functies zijn hier gevestigd. Lower
Manhattan is opgedeeld in verschillende districten: Financial
District, Little Italy, Tribeca, SoHo, Greenwich Village,
Meatpacking District, Chinatown, Civic Center, Lower East
Side. De laatste drie hebben het meeste invloed gehad op de
ontwikkeling van de Chatham Towers.
1. Districten Manhattan anno 2007

lower East Side
Lower East Side werd in de periode voor de Tweede Wereldoorlog
gekenmerkt door een agglomeratie van sloppenwijken. Een
getto bewoond door een mengelmoes van etniciteit, waarin
de Joden en Italianen de overhand hadden. Binnen de kavels
van het grid was de dichte bebouwing chaotisch georganiseerd,
5-of 6-laags en het ontbrak aan hygiënische voorzieningen.
De mensen leefden onder slecht omstandigheden, maar het
ontbrak niet aan levendigheid. Lower East Side stond niet
alleen voor armoede, maar ook voor kansen. Vele talentvolle
en bekende mensen zijn in deze buurt opgegroeid. Er ontstond
een paradoxale situatie, aan de ene kant was een het een plek
om trots op te zijn, maar aan de andere kant wilde men deze
plek zo snel mogelijk verlaten.
2. Lower East Side gezien vanaf Woolworth Tower, prentkaart collectie
Maggie Land Blanck, datum onbekend, persoonlijke schatting 1920-25
Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog was er een plan
om de achterbuurten te slopen en nieuwe huisvesting te
bouwen. Hierbij zouden de dagelijks leefpatronen van de oude
wijkstructuur doorbroken worden om plaats te maken voor
sociale woningbouw. Dit allemaal heeft geleidt tot “Super Scale
Housing”; huisvesting voor de laagste klassen gesubsidieerd
door de overheid met betere materialistische voorzieningen. De
organische dichtbebouwde getto werd afgebroken en vervangen
door een repetitie van banale woonblokken in een parklandschap.
Vooral de zone langs het water werd getransformeerd. Torens
die qua uitstraling doen denken aan fabrieksbouw, maar voorzien
in licht en ruimte. Door de gebrekkige aandacht die aan de
publieke buitenruimte is besteed werd het parklandschap al
snel een onpersoonlijk niemandsland. Dit in sterk contrast met
de levendige straten van de getto.
Dit wordt pijnlijk duidelijk wanneer de Lower East Side
vergeleken wordt met de wijken Chinatown en Little Italy,
de vitaliteit in deze wijken bleef bestaan, de sloop van de
woningen in de Lower East Side betekende ook de vernietiging
van de levendige dagelijkse leefpatronen en -gewoontes die de
gebouwen zo versterkte.
3. Rechtsonder sociale woningbouw, met daarachter de oude organische oude
wijkstructuur

Vervolgens werden er in de jaren ’50 en ’60 verschillende
Super Scale Housing projects gerealiseerd. De Lilian Wald
Houses (’41), de Jacob Riis Houses (’49), de Smith Houses
(’49) en de Baruch Houses (’54) zijn de bekendste die in deze
periode werden gebouwd.
Al snel werden de problemen die deze woningprojecten met
zich mee brachten onderkend. De meeste New Yorkers zagen
ze als bron van ‘urban illness’ die voornamelijk de sociaal
maatschappelijke problemen als vandalisme en zinloos geweld
in de hand hielpen.
De landschaparchitect M. Paul Friedberg uitte als één van de
vele mensen kritiek op de manier waarop de grote publieke
ruimte van de sociale woningbouw waren aangepakt. Deze
zouden slecht en zonder aandacht ontworpen zijn. Met
behulp van overhiedsfondsen verbeterde hij de publieke
ruimte rondom de Jacob Riis Houses. Het grote succes
van deze opdracht bracht een bewustzijn teweeg voor de
eindeloze tussenruimtes dan wel restruimtes in de Lower
East Side. Er werden steeds meer initiatieve ondernomen om
de buitenruimte te ontwerpen en een prettige omgeving te
maken.
4. Jacob Rijs Houses, East sixth to east fourteen street, Avenue D to Franklin
Delano Roosevelt Drive. James Mackenzie, Sidney Strauss en Walker &
Gillette, 1949. NYCHA
5. Rijs Plaza, Jacob Rijs Houses, M. Paul Friedberg, 1966, NYCHA
Chinatown
Dit gedeelte van New York is te vergelijken met delen van de
Lower East side. Een grote etnische verscheidenheid gehuisvest
in oude en slecht onderhouden woningen, maar wel gebouwen die
de kleurvolle bevolking en levendigheid in de wijk versterken.
Opvallend is dat Chinatown geen slachtoffer werd van
grootschalige woningprojecten. De bewoners bleven er wonen
ondanks de slecht woonomstandigheden. Er werden plannen
gemaakt om gebouwen neer te zetten die up to date zouden
zijn en de identiteit van Chinatown zouden waarborgen.
Uiteindelijk bleken de plannen economisch niet haalbaar te
zijn. De kavels die toen leeg stonden werden op gevuld met
andere projecten, projecten die beter in Lower Manhattan
zouden passen. Chatham Green was één van de projecten die
gerealiseerd werd.
Op dit moment was de belangrijkste factor om Lower Manhattan
nieuw leven in te blazen het “walk-to-work” principe dat als
uitgangspunt werd genomen. Een serie van woningbouwprojecten
aan de rand van Downtown, om zo de afstand tussen wonen
en werken klein te houden. Het architecten bureau Kelly &
Gruzen kreeg de opdracht om Chatham Green te ontworpen.
Een slangvormig baksteen bekleed gebouw geïnspireerd door
het Obus Plan 1931, van Le Corbusier en het Pedregulho
huisvestingproject van Eduardo Reidy in Rio de Janeiro. Kritiek
20 jaar na de bouw van Chatham Green waren gematigd
negatief. Architectuur criticus Paul Goldberger verwoordde in
1979: “well meaning attempt at innovation, “seemed dated
and too earnest, too eager to be designed to be convincing.
In 1960 werd het plan voor Chatham Towers aangekondigd,
“Walk-to-work” huisvesting voor de middenklasse. Op een plek
waar zich de laatste restanten bevonden van Five Points, een
beruchte negentiende-eeuwse sloppenwijk. Het stond bekend
om zijn armoede en gebrek aan regime. Het had de grootste
populatiedichtheid van de wereld, problemen als ziektes door
slechte voorzieningen en misdaad was een alledaagse zaak.
Five Points kende al een sterke menging van veel verschillende

etnische groeperingen, hetgeen veroorzaakte rivaliteit maar
ook samensmelting van verschillende culturen en tradities.
Op deze plek moesten 31 oude gebouwen plaatst maken voor de
twee woontorens van 25 lagen met samen 240 wooneenheden.
Onder maaiveld werd een parkeergarage aangelegd voor 125
auto’s. Zo bleef er open ruimte over voor de aanleg van een park.
De Chatham Towers breken met de institutionele uitstraling van
de gesubsidieerde huisvesting. Het zichtbare betonvlakken gaan
een visuele relatie aan met de lijmstenen en granieten gevels
van de gebouwen op Civic Centre. Op hetzelfde moment zet
het zich af van achterstands woningen van het naastliggende
Chinatown en de Smith Houses.
6. Chatham Green, Kelly & Gruzen 1961, zicht op noordwest zijde
7. Niet uitgevoerd ontwerp China Village 1954
Landschapsarchitect M. Paul Friedberg was verantwoordelijk
voor het ontwerp van de buitenruimte. Een plan dat strikt en
formeel is gedefi nieerd, een contra reactie op de buitenruimte
van “Super Scale Housing”. Niets werd overgelaten aan
eigen interpretatie. Paul Goldberger in 1979: “Heavyhanded
Corbusier(which it clearly is), it is well-scaled, comfortable,
and visually attractive – qualities which help any building survive
the passage of time. En schrijver/designer John Tauranac:
remarkable and noted at the time of their completion, “nothing
like them had ever been seen in New York. A pair of towers that
seem carved out of gritty cliffs of concrete. “ Niet alle kritiek
was positief. M. Paul Friedberg had over zijn eigen ontwerp
voor de buitenruimte aan te merken: “what is wrong with the
whole thing, and it’s a major point, is that it is an insular
development, focusing in on itself. The plaza should open out
and link up with other. “ Op het niveau van buitenruimte zijn
de torens een in zichzelf gekeerde entiteit. Het verbreken
met de bestaande stedelijke structuur lijkt voor te komen uit
modernistisch oogpunt.

Civic Center
Civic Center en Chinatown hebben situationeel gezien de
grootste invloed gehad op de ontwikkeling van de Chatham
Towers. De Chatham Towers zijn tussen deze twee wijken
ingeklemd, beïnvloeden het uiterlijk en de oriëntatie van de
torens.
Civic Center is de wijk waar de gemeente-, federale en
rijksgebouwen zijn gevestigd. Deze administratieve functie
dateert uit de 19de eeuw, en is sindsdien onveranderd gebleven.
Al in deze periode heeft men problemen met het bepalen van
de identiteit en het vinden van een passende architectonische
expressie voor het gebied. Ook over de stedelijke structuur
werd al tientallen jaren gediscusieerd. Dit duurde zonder
verandering voort tot de naoorlogse periode. Het confl ict is een
refl ectie van New York zelf; het commerciële karakter en de
status als één van de weinig internationaal belangrijke steden
zonder hoofdstad te zijn. Er lijkt geen plaats te zijn voor een
Civic Center. Esthetische verwarring, ineffi ciënte bureaucratie
en de publieke ambivalentie hielden de bouw van een coherent
stedenbouwkundig plan tot na de Tweede Wereldoorlog in Lower
Manhattan tegen.
In 1962 werd er een plan opgesteld voor de ontwikkeling van
het gebied, het ABC-plan. Het gebied is gedefi nieerd als een
driehoek die tussen Broadway, Canal Street en Baxter street/
Park Row ligt. Het stratenpatroon werd op sommige plekken
gedeeltelijk afgebroken en soms helemaal verwijderd. Binnen
de driehoek is ruimte gemaakt voor prominente federale
gebouwen in de setting van een parklandschap. Met het ABCplan
lag er een structuur voor de wijk klaar, alleen over de
invulling waren de meningen sterk verdeeld. De Britse architect
en stedenbouwer Sir William Holford had er over te zeggen:
“From a look at the proposed plan and model, the open space
is merely an absence of building or what is left over between
traffi c lanes: it does not seem to have any amenity value in
its own right.” De open ruimte was net als bij de Super Scale
discussiepunt. De dagelijkse verkeerstromen die de Brooklyn
Bridge te verwerken kreeg werden steeds groter. Het zo goed
mogelijk doorstromen van het verkeer leek als uitgangspunt
genomen te zijn voor het ABC-plan. Zo werd de ervaring en
kwaliteit van de buitenruimte uit het oog verloren.
Architectural 13, een adviesgroep bestaande uit 13
gerenommeerde architecten (waaronder W. Gropius en P.
Johnson) bogen zich over het plan en discussieerden over
wat er aan het gebied onbrak. Zo vonden zij dat het ABCplan
geen ruimte bood voor toekomstige uitbreiding van
overheidsgebouwen , geen connecties maakte met omliggende
gebieden en andere grootschalige projecten in Manhattan.
Het eerste masterplan nam alle voorheen geplande gebouwen
op in de structuur, het resultaat was daardoor niet coherent.
Stone en Eggers & Higgins maakten in 1964 een aangepast
ontwerp, waarin werd ingespeeld op de kritiek van Architectural
13. De bouw van Chatham Green en de Chatham Towers werd
doorgezet en zijn nu nog steeds toonaangevende gebouwen in
dit gebied.
8. ABC Plan maquette. Max Abramovitz, Simon Breines en Robert W. Cutler,
1962 (volgende pagina ->)

Chatham Towers en omliggend gebied
De Chatham Towers zijn gesitueerd in een gebied waar
meerdere stedenbouwkundige patronen bij elkaar komen. Nabij
is het verkeersknooppunt van de Brooklyn Bridge, Civic Center,
Chinatown, Smith Houses en Downtown. Alle elementen hadden
- en sommige hebben nog steeds een bepaalde invloed op het
gebied. In onderstaande tekst wordt aan de hand van kaarten
en foto’s de ontwikkeling van de regio toegelicht in relatie tot
de totstandkoming van de Chatham Towers.
9. Chatham Towers in driehoek van Civic Center, 1965

Door nabije ligging van de Brooklyn Bridge is de hoeveelheid
verkeer dat gebruik maakt van de omliggende wegen
groot. Het plot van de Chatham Towers wordt omringd door
wegenstructuur. Dit heeft een eiland effect als gevolg. De
torens waren bedoeld om delen van de verouderde woningen
in Chinatown te vervangen. In eerste instantie zou hier een
project worden gerealiseerd die de Chinese uitstraling zou
behouden, losstaande bouwschijven met Chinese ornamenten.
Wegens economische en politieke overwegingen is er
uiteindelijk voor een meer modernistisch gebouw gekozen.
Een woningbouwproject dat een link zou moeten vormen
tussen het woongedeelte (Chinatown) en het kantoorgedeelte.
10. Civic Centre, network area. AMV Traffi c Counts, Dept. of traffi c, 1965
11. Oriëntatie Chatham Towers
Als je de verschillende richtingen in de kaart analyseert lijkt
de orientatie van de torens ondanks zijn lichte verdraaiing
toch aan te klampen aan het oude bestaande grid van
Chinatown. Ze staan niet exact in het grid maar verwijzen er
wel naar. Hetgeen wat ook logisch zou passen bij de originele
plannen om deze plek in Chinatown te herbestemmen/
vernieuwen.Wanneer we de kaarten van 1870 en 1960 over
elkaar heen leggen zien we ook dat het voormalige blok waar
de torens op staan in het grid past van Chinatown.
Waar de bebouwing in Chinatown heel extravert is, en de
levendigheid zich vooral op straat uit, zijn de Chatham Towers
juist introvert en op zich zelf gekeerd. Het driehoekig kader
van drukke wegen rondom versterkt dit. Deze manier van

ouwen past helemaal in het modernistische tijdsbeeld dat
heerste, maar komt ook voort uit de locatie zelf. De manier
waarop de torens los in de ruimte lijken te staan was in de
jaren ’60 kenmerkend voor de structuur van Civic Center, de
torens doen hierin mee. De meeste gebouwen die er op dat
moment gebouwd werden trekken zich weinig aan van de
stadstructuur. Het sterk overheersende grid rondom en de op
zichzelf staande entiteiten hebben als gevolg dat het gebied
onbedoeld als één geheel gaat spreken. Een ogenschijnlijke
willekeurigheid omringd door de striktheid van het grid.
Ondanks dat de Chatham Towers in zichzelf zijn gekeerd,
wordt er door materiaal gebruik duidelijk gerefereerd
naar de bebouwing in Civic Center. Het strakke uiterlijk en
de betonnen elementen passen perfect in het beeld van
de overheidsgebouwen en contrasteert juist met de rode
bakstenen va de kruisvormige Super Scale Smith Houses en
het oude Chinatown. Met zijn oriëntatie relateren de torens
zich tot Chinatown, maar in uiterlijk vertoon en de open
ruimte rondom juist tot Civic Center. De Torens kondigen met
hun slankheid en hoogte het verschil in schaal aan. In Civic
Center en de aan het weste grenzende Financial District,
zullen alleen nog maar grote en hoge gebouwen worden
neergezet. In Financial District nog hoger dan in Civic Center.
Op verschillende niveaus worden er relaties aangegaan met de
omliggende gebieden.
12. Alfred E. Smith Houses, Eggers & Higgins, 1952
Aan Civic Center is te zien dat op een stedelijk niveau het open
breken van het grid dat er in verleden lag een grote impact
heeft gehad op dit deel van de Manhattan. Er wordt gebroken
met de ritmiek van de bouwblokken en er worden gebouwen
neergezet die een eigenwijze oriëntatie aannemen. Het ABC
plan van M. Abramovitz, S. Breines en R.W. Cutleris is hier het
leidraad voor. Ook de Chatham Towers zijn opgenomen in het
plan en krijgen een plek in het nieuwe gebied en nemen hier
een historierijke locatie in beslag Five Points.
De Torens komen op een driehoekig gebied te staan en
grenzen aan een groot kruispunt. Het gehele gebied wordt
toegeëigend door de torens. Dit gebied wordt later door een
landschaparchitect speciaal voor de torens ontworpen. Doordat
de torens plus het ontworpen gebied één geheel vormen, komt
het meer los te staan van de omgeving. Door het tussengebied
wordt de overgang van stad naar de torens geleidelijker, zonder
het verlies van de identiteit van de torens en dit bijbehorende
tussengebied.
Over de oriëntatie van de torens is al veel gezegd, de volgende
ruimtelijke schetsen versterken onze aanname. De Chatham
torens zijn duidelijk een stuk hoger dan de woningen in de
aangrenzende buurten. Deze schaalvergroting ten opzichte van
de woningen is te verklaren uit een sociaal-maatschappelijk en
economisch oogpunt, er moesten meer luxe woningen komen.
En is tevens heel goed te begrijpen vanuit een architectonisch
en stedenbouwkundig oogpunt. Aangezien er in Civic Center en
het naastgelegen Financial District nog hoger wordt gebouwd.
De Chatham Towers fungeren nu als overgang van de lage
woningbouw en de hoge federale en commerciële bebouwing.
links boven: 13. Dichtheid bebouwing 1965
rechts boven: 14. Overlapping bebouwing 1965 en grid 1870
midden: 15. Ruimtelijke schets Civic Center
onder: 16. Verschillende schaalniveau’s Lower Manhattan

De wegenstructuur heeft heden ten dage een nog grotere inpact
op Civic Center. Aanvoer wegen tot de Brooklyn Bridge zijn
verbreed en meerdere wegen doorkruizen de driehoek. Over
een parklandschap met vrijstaande gebouwen is niet meer te
spreken, de open ruimte wordt nu hoofdzakelijk gebruikt voor
parkeerplaatsen.
Hoewel de verdichting van het gebied langzaam zijn intrede
lijkt doet is het karakter van het gebied gedeeltelijk overheind
gebleven. De gebouwen die erbij zijn gekomen trekken zich
weinig aan van het grid en van elkaar, net als voorheen het geval
was. De Chatham Towers staan op het eigen geclaimde kavel.
Doordat het gebied rondom de torens sterk deel uit maakt van
het gehele ontwerp is het onaangetast gebleven.
Kelly & Gruzen hebben nog een aantal andere gebouwen
ontworpen in het gebied in de jaren ‘70, waaronder Police
Headquarters. Ook in dit ontwerp is de ruimte rondom sterk
verweven met het gebouw, alhoewel deze juist een publieke
functie dient.
Ondanks het groot aantal gebouwen hebben Kelly & Gruzen
nooit een stempel op het gebied achtergelaten in de zin van een
mono identiteit dan wel een continue lijn van een bepaald idee.
De ontwerpen zijn juist meer een refl ectie van de algemene
architectonische denkbeelden die op dat moment gelden.

17. Bebouwing en infrastructuur 1965 18. Bebouwing en infrastructuur 2007
2007
Ook vandaag de dag worden De Chatham Towers gezien als
landmark tussen de gerechtsgebouwen van Foley Square en
Chinatown in Lower Manhattan. Het is bijzonder dat deze
gebouwen nog in gebruik zijn. De meeste gebouwen uit de
dezelfde tijd als de Chatham Torens zijn namelijk gesloopt,
omdat ze niet meer voldeden aan de esthetische en/of
bouwtechnische eisen.
In de periode tussen voorjaar 2005 en de zomer van 2006 zijn
de Chatham Towers zelfs gerestaureerd. De torens worden
gezien als een testament van sterke bouwkundige stijlen van
de zestiger jaren. De architecten (Zimmerman & Co.) hebben
de levensduur van de torens verlengd. Zij hebben er vooral
op gelet dat de kleur en textuur bij restauratie in tact zou
worden gelaten. Het karakter van de torens is zo onveranderd
gebleven.
De torens zijn erg geliefd als woonruimte in Lower Manhattan.
De meeste bewoners van heden ten dage zijn over het algemeen
mensen die al sinds oplevering in de torens wonen. Zelden staan
er appartementen te koop en als dat al het geval is zijn ze in ‘notime’
verkocht. De bewoners zijn ook nu nog, na ruim 40 jaar,
uitermate trots er te wonen en ze zien het ook als voorrecht.
De torens functioneren dus zowel esthetisch als technisch nog
steeds prima en zijn economisch nog uiterst levensvatbaar.
Dat de torens recent een facelift hebben gehad sluit aan bij
een ontwikkeling die in heel Lower Manhattan zichtbaar is.
Zeer recentelijk zijn er plannen gemaakt Lower Manhattan een
complete facelift te geven. Daarvoor is $37 miljoen beschikbaar
gesteld door de overheid voor investeringen in non-profi t
organisaties, onderwijs, gezondheidszorg en openbare ruimtes.
Het feit dat Lower Manhattan een van de snelst groeiende
zakendistricten is, gecombineerd met een erg potentiële
huizenmarkt, maakt het een interessant gebied om geld in te
investeren. Er wordt naar gestreefd om van het gebied de beste
leef-werk gemeenschap van de stad te maken.

De Chatham Towers zijn blijkbaar dusdanig interessant en
belangrijk dat zij ook deel mogen uit blijven maken van deze
stadsdeel ontwikkeling. Omdat de meeste gebouwen uit de
periode van de Chatham Towers gesloopt zijn, drukken de torens
met hun eigen karakter sterk een stempel op het gebied.
De torens met hun omliggende terrein vormen ook vandaag de
dag nog een afgesloten gebied in de stad. Ze onttrekken zich van
het drukke straatleven en bieden een rustige leefomgeving. De
Betonnen ommuring van het complex zorgt ervoor dat de torens
iets onaantastbaars uitstralen. Ze lijken zich weinig aan te
trekken van wat er in de omgeving gebeurd. Achter deze muren
bevinden zich de goed onderhouden semi-openbare ruimten die
een ‘oase van rust’ vormen. Ondanks dat de gebouwen duidelijk
op hun eigen gebied staan springen ze niet uit de omgeving. Ze
vallen tegenwoordig weg tegen een achtergrond van veel hogere
bebouwing en zijn qua vormgeving verre van schreeuweriger,
maar juist erg ingetogen.
19. Chatham Towers met het voorliggende Kimlau Square
De barrière die gevormd wordt door de betonnen ommuring is
niet hard, maar komt naar de straatzijde juist erg subtiel over.
Het zwarte hekwerk begeleidt het voetgangers en markeert een
groenstrook. Na het hekwerk komt de groenstrook met struiken
en bomen. Dan pas komt een hoge betonnen muur waarachter
de torens en de semi-openbare ruimte zich bevindt. De
betonnen wand scheidt de 2 werelden compleet. Toch is door
het groen van de semi-openbare ruimte ook vanaf straatniveau
zichtbaar.
De barrière heeft er door de jaren heen voor gezorgd dat het de
veranderingen van stadsstructuur heeft doorstaan.
De Chatham Torens hebben de laatste jaren wel ‘last’ gehad van
de omgeving. Vooral aan de zijde van Park Row is dit het geval. De
torens hebben hier jarenlang achter politie barricades gestaan.
De NYPD gebruikte de Park Row namelijk als parkeerplaats voor
hun wagenpark.
Ook sinds ‘9/11’ is er het één en ander verandert in de
toegankelijkheid van het gebied rond de torens. De beveiliging
is duidelijker aanwezig en de idyllische opzet van de openbare
ruimten rond de toren wordt hierdoor aangetast.

20. Vanaf de straat is duidelijk te zien hoe de urban details van het hek en
de muur de omgeinvg beïnvloeden en anders aanvoelen dan de rest van de
openbare ruimte.
21.Op deze foto is de inbedding van de torens in de omgeving goed te zien.
Vanaf een afstand passen ze goed in de omgeving en ‘vallen’ eigenlijk weg
tegenover de achtergrond.
22. Deze isometrie van Manhatten laat goed de verschillende gebieden van
Lower Manhattan zien. Het drukke business district met zijn vele hoogbouw
staat in groot contrast met het gebied waar de Chatham Towers staan

(oranje). Naast de Chatham Towers vallen de S-vorm van Chatham green en
de diffuse, chaotische structuur van Chinatown op. Door de nieuwe hoogbouw
vallen de torens weg als kleine elementen in het civic centre.

Algemeen
Architecten: Kelly and Gruzen
Locatie: 170 en 180 Park Row, Lower Manhatten, NY
Bouwjaar: 1965
De Chatham towers zijn twee gebouwen uit de tijd van de
jaren ’60 architectuur. Een tijd waarin invloeden vanuit
de modernisatie zichtbaar zijn in het gebied rondom de
betreffende torens. Rond 1956 werden plannen gemaakt om
een aantal grootschalige woningbouwprojecten te bouwen. Het
eerste project was Chatham Green en werd gebouwd in 1961
en ontworpen door het architectenduo Kelly & Gruzen. Het
ontstaan van dit gebouw was van grote invloed op de omgeving,
aangezien het de verbinding vormde tussen het woon- en
werkgedeelte van Manhattan.
De torens zijn in 1965 gebouwd naast de drukke wijk van
Chinatown. Ze zijn omgeven door een parkachtige omgeving en
lijken hierdoor mijlenver af te liggen van de drukke omgeving
en chaos van Chinatown. Iedere toren is 25 verdiepingen hoog
en huisvest 120 appartementen en is bedoeld om mensen met
een midden-klasse inkomen te huisvesten. Onder de torens is
een parkeergarage voor 125 auto’s te vinden.
23. De verkeersontlsuiting met de brug is een dominant beeld in de omgeving.
Ook sown de Smith Houses aan de zuidkant van de Chatham Tower ons denken
aan het ‘Ville Radieuse’ van Le Corbusier.

In de jaren ‘60 waren de Chatham towers innovatieve gebouwen
en bijzonder in het stadsbeeld van New York. Zo zijn het de eerste
woongebouwen in New York die gemaakt zijn van in situ gestort
beton en de eerste gebouwen die geëxtrudeerde aluminium
ramen toepaste. Door de uitstraling van het gebouw brak de
architect, ondanks een beperkt budget, met de conventionele
wijze waarop gesubsidieerde woningbouwprojecten vaak
werden ontworpen. Zo waren de Chatham towers luxueuzer en
hadden bewoners meer privacy binnen het gebouw. Doordat de
helft van deze appartementen eveneens voorzien waren van
een balkon, hadden deze uitzicht op het water ten zuiden van
de torens. Ook waren de binnenmuren isolerend uitgevoerd
door een laag lucht binnenin de muur te houden.
De gebouwen zijn bekleed met betonnen elementen die
allen gemaakt zijn met behulp van één bekisting. Doordat de
elementen in de gevel steeds worden gedraaid ontstaat een
geraffi neerd beeld. De elementen refereren aan het gebruik
van graniet en zandsteen bij de gebouwen in het naastgelegen
Civic centre. Het gebruik van de betonnen elementen staat
in contrast met de kenmerkende woningen van Chinatown en
de rode bakstenen volumes van Chatham Green en de Alfred
E. Smith houses. Hiermee wordt benadrukt dat het echt twee
aparte volumes in het gebied zijn.
24. Isometrie van de omgeving van de Chatham Towers. Duidelijk is te zien
dat het gebied rondom de twee torens een rustpunt vormt in de omgeving.
Het omliggende plein is ontworpen door landschapsarchitect
M.Paul Friedberg. Het bestaat uit een aantal speelplaatsen voor
kinderen en een meer openbaar plein wat in het verlengde van
het civic centre ligt. Het plein lijkt echter weinig relatie te
hebben met het omliggende publieke gebied. “This plaza should
open out en link up with others)”, Aldus Fiedberg, waarmee de
ontwerper lijkt te zeggen dat de plek misschien te besloten is.
Tegenwoordig staan de Chatham Towers nog steeds in het New
Yorkse stadsbeeld en zijn ze laatst gerenoveerd. De bewoners
zijn zeer tevreden en de appartementen in de Chatham Towers
zijn zeer gewild. En ook al worden de bewoners oud en komen
er nieuwe mensen, de torens zelf kunnen nog jaren vooruit.

Kelly & Gruzen
De Chatham Towers zijn ontworpen door het architectenbureau
Kelly & Gruzen. Het architectenbureau is opgericht door de
kolonel Hugh A. Kelly en Barnett Sumner Gruzen
Barnett Sumner Gruzen is geboren op 25 juli 1903 in Dankera
in de buurt van Riga (Letland). Zijn familie verhuisde in 1907
naar Massachusetts. Hier studeert Barnett Gruzen aan de
Massachusetts Institute of Technology en won na zijn afstuderen
de Rotch travelling fellowship in 1930. Hierna vertrekt hij met
zijn vrouw naar Europa en gaat op rondreis. Hij was onderwezen
in klassieke architectuur in Amerika maar kwam in Europa in
aanraking met het modernisme. Hij werd geraakt door het
moderne design van gebouwen in Nederland, Duitsland en
Scandinavië. Deze reis heeft zijn carrière vormgegeven.
In 1936 richt Barnett Gruzen, samen met Hugh Kelly, het
architectenbureau Kelly & Gruzen op. Over de architect Hugh
A. Kelly is weinig informatie te vinden en zijn biografi e en
ontwerpinvloeden zijn dan ook moeilijk te achterhalen. Hun
bureau werd opgericht in Jersey City, New Jersey en hun
werk concentreerde zich in het begin vooral op restaurants,
handelgebouwen en regeringsprojecten.
Tussen 1940 en 1950 groeide het bedrijf en vestigde het eerste
New York bureau op Broadway tegenover de City Hall.
Tussen 1950 en 1960 verhuisde de broadway vestiging naar 14th
street en de vestiging van New Jersey ging naar Newark waar
het de komende 40 jaar bleef. (1952 – 1986). De kolonel Hugh
A. Kelly trok zich terug van het bedrijf als gevolg van een
oorlogsincident dat hem gehandicapped achterliet.
In 1967 veranderde het bedrijf zijn naam van Kelly & Gruzen naar
Gruzen & Partners om te laten zien dat er een nieuwe toevoeging
van een kern van ontwerpers in het bedrijf was toegetreden.
Ook Jordan Gruzen en Peter Samton behoorden tot deze groep
en zijn de huidige eigenaars van het architectenbureau. De

naam van het architectenbureau is tegenwoordig dan ook
Gruzen Samton LLP.
25. Het architectenduo Kelly & Gruzen was een bekend bedrijf in Amerika. Ze
ontwierpen dan ook vele gebouwen naast de Chatham Towers. Een voorbeeld
is het bovenstaande Police headquarters in New York uit 1973 (achtergrond
links, bruine gebouw) en de Murry Bergtraum High School uit 1976 (voorgrond
links, bruine gebouw)
Bouwstijl
De Chatham Towers dateren uit de tijd waarin het modernisme
volop aanwezig was in de bouwwereld. Overal werden gebouwen
neergezet in navolging van de ‘internationale stijl’ van de jaren
’60. Het modernisme is geen eenduidige stijl, maar omvat
vele verschillende ‘manieren’ om zich te manifesteren. Deze
‘manieren’ hebben elk hun eigen afkomst en eigen kenmerken
die in het boek ‘Modern Architecture’ van Alan Colquhoun op
een goede manier worden beschreven. Vanuit dit boek wordt
geprobeerd om de Chatham Towers te bekijken en uiteindelijk
in te delen in een bepaalde modernistische manier.
De Chatham Towers zijn een bijzonder gezicht in het stadsbeeld
van het New York in de jaren ’60. Het gebruik van beton is zeer
expressief aanwezig en geeft samen met de blokvormige opbouw
een ruwe en sculptuurachtige uitdrukking aan de torens.
Als we de Chatham Towers willen indelen in een bepaalde
modernistische manier dan is de link naar het Brutalisme snel
gemaakt. De vormentaal en uitdrukking van het gebouw lijkt op
het eerste gezicht namelijk beïnvloed te zijn door de ontwerpen
van de Zwitserse architect ‘Le Corbusier’.

26. De ruwe expressie van beton en de blokvormige structuur van de Chatham
Towers zorgen voor een Brutalistische uitdrukking
Het Brutalisme
In de jaren ’30 was Le Corbusier al bezig met ontwerpen die later
tot het Brutalisme gerekend zouden worden. In die tijd raakten de
uitdrukkingsmogelijkheden van de machine-esthetiek namelijk
uitgeput en kwam de terugkeer van het oorspronkelijke leven
weer op de voorgrond te staan. Uitgedrukt werd deze nieuwe
doelstelling door het gebruik van natuurlijke materialen, zoals
natuurstenen, en van onbewerkt beton, waarbij hij de naden en
de afdrukken van de spijkergaten zichtbaar liet. Hij werd dan
ook de voorloper van het internationale Brutalisme.
In 1947 ontwerpt Le Corbusier zijn beroemde wooncomplex het
‘Unité D’Habitation’ (Frankrijk) dat de bron zou worden voor een
nieuwe esthetiek die veel toegepast zou worden op gebouwen
in de jaren ’50 en ’60. Dit gebouw werd met zijn ‘bèton brut’
door critici als ‘Brutalistisch’ beschreven om zijn expressieve
kwaliteiten van het materiaal en gebruik ervan. Samen met zijn
secretariaat gebouw in Chandigarh (Indië) zou het Unité dan
ook de grote inspiratiebronnen zijn voor de Brutalistische stijl.
Het Brutalisme werd in de jaren ’50 dan ook een internationale
stroming die over de hele wereld toegepast zou worden. In 1954
werd de term ‘The New Brutalism’ het eerst gebruikt voor een
groepje architecten rondom Peter en Alison Smithson die een
fascinatie hadden voor ruwe expressie van materialen, vormen
en functies. En de ‘nieuwe’ opkomende stijl werd vooral
bekend toen Reyner Banham zijn boek ‘New Brutalism’ in 1954
uitbracht.

27. De gebouwen van Le corbusier worden door critici als ‘Brutalistisch’
beschreven vanwege hun expressieve kwaliteiten van het materiaal en het
ruwe gebruik ervan.
Peter en Alison Smithson vonden hun inspiratie in een allergie
tegen de kleinburgelijke, volkse versie van het modernisme in
de wederopbouw periode van Engeland. Ze stelden zichzelf tot
doel als een vitale, rauwe en anti-esthetische architectuur te
ontwikkelen. Het New Brutalism met zijn respect voor de waarde
van elk materiaal beschouwde zichzelf als de voortzetters van
een lijn die in het modernistische altijd aanwezig was geweest.
De Smithsons verwezen naar Le Corbusier en van der Rohe als hun
grote voorbeelden. Men vond het belangrijk om in ontwerpen
van de specifi eke eigenschappen van de locatie uit te gaan.
Maar niet alle Brutalistische gebouwen zijn gemaakt van ruw
beton. De Brutalistische kwaliteit moet ontstaan door een ruwe
blokvormige compositie en de expressie van de constructieve
materialen, vormen en services aan de buitenkant van het
gebouw. Zo werden vele gebouwen van de Smithsons gemaakt
met baksteen. De materialen worden op Brutalistische wijze
ingezet; direct, aards en zonder compromissen. Het Paolozzie
Studio House, de hunstantonschool en het Sugden House zijn
schoolvoorbeelden van de eigenschappen van het nieuwe
Brutalisme.
Het Brutalisme wordt bekritiseerd omdat het de sociale,
historische en architecturale omgeving negeert. Dit zorgt
ervoor dat Brutalistische structuren zeer sterk en vreemd naar
voren komen, alsof ze niet op de plaats horen. Er zijn pogingen
geweest om de stijl te verfi jnen en opnieuw toe te passen,
maar door een grote groep mensen worden gebouwen uit het
Brutalistische tijdperk als lelijk ervaren in de 21e eeuw.

28. De hunstantonschool van de Smithsons (1954) is door het gebruik van
ruwe, pure materialen, de blokvormige structuur en de uiting van de
constructieve materialen een schoolvoorbeeld voor de stijl ‘New Brutalism’
Het materiaal verwijst naar niets anders dan zichzelf en zijn functie
De Chatham Towers
Als we de Chatham Towers willen plaatsen in een bepaalde
modernistische manier dan moeten we de gebouwen op 3
verschillende manieren bekijken. Namelijk de gebouwen als
vorm en compositie, de details van de gebouwen en de direct
omliggende omgeving.
Zoals we net hebben kunnen zien herkennen we in de torens
hun vorm, uitstraling en compositie duidelijk de expressie van
het Brutalisme. De torens zijn monoliete, blokvormige betonnen
structuren, de constructieve materialen zijn zichtbaar en de
achterliggende functie wordt door de opbouw en materiaal
verhuld. De gebouwen zouden gezien kunnen worden als een
soort space-frames of hollow stones, volgens L. Kahn, die
eveneens bekend stond om zijn kenmerkende Brutalistische
gebouwen.
Het gebouw is symmetrisch. Zo zijn de noord- en zuidgevels en
de oost- en westgevels identiek. De eerste worden gekenmerkt
door de balkons en de verticaliteit, die wordt veroorzaakt door
de betonnen stroken. Doordat deze stroken tegen de gevel
aanliggen en niet in het vlak van het totale volume worden
deze verticale banen extra verterkt. De oost- en westgevel
zijn meer gesloten vlakken die gekenmerkt worden door een
verticale strook ramen in het midden van het volume.
De geometrische vormen komen terug bij de raampartijen,
balkons en verticale betonnen stroken. Door de compositie is
onderscheid zichtbaar tussen de hoofdvorm en de nevenvormen.
Hierdoor is het gebouw een sculptuur geworden waar de
ruimtes zijn gecreerd door volumes weg te nemen of vlakken
toe te voegen. Voorbeeld hiervan is de railing bij het balkon,
die los lijkt te staan van de hoofdvorm. Het gebouw krijgt
steeds meer detail en textuur naarmate men het benadert. Dit
wordt veroorzaakt doordat de betonnen stroken houttexturen
bevatten. Een kenmerk wat vaker terugkomt bij ´Brutalistische´
gebouwen.

Het gebruik van beton zorgt voor het massieve en besloten
karakter van het gebouw. De beslotenheid van het exterieur
en interieur lijken voort te komen uit de ideeen van de Unité
d´Habitation van LeCorbusier. Deze besloten ruimte wordt
benadrukt door de entree; een sluis waar men doorheen moet
om tot het gebouw toe te kunnen treden. Hierdoor ontstaat er
een duidelijk scheiding tussen de semi-openbare ruimte rondom
de Chatham towers en de openbare ruimte van de straat.
Oftewel op een afstand is de Brutalistische kwaliteit duidelijk
aanwezig. De overeenkomsten met de ontwerpen van Le
Corbusier zijn dan ook goed te herkennen.
Maar als we de gebouwen beter gaan bekijken dan zien we
verassende details die niet direct to het Brutalisme te herleiden
zijn.
Opvallend aan de gebouwen zijn de raampartijen vanwege de
afronding op de hoekpunten, een idee afkomstig uit Zweden.
Hierachter bevinden zich twee lagen glas, waartussen een
zonwering is aangebracht. Doordat een gedeelte van de
ramen kantelbaar zijn voor de ventilatie en reiniging, lijken
de raampartijen meer op vlakken die losstaan van de totale
vorm.
29. De ramen zijn aan de onderkant afgerond. Dit detail is van zweedse
invloed.
Ander voorbeeld is het gebruik van beton waardoor de vorm en
de beslotenheid van het gebouw worden versterkt. Het idee
van deze beslotenheid komt ook terug bij L. Kahn(4), die de
vrij indeelbare ruimte verwerpt en pleit voor een architectuur
waarbij de structuur overeenkomt met de bewoonbare ruimte.
De Chatham towers vertonen ook overeenkomsten met ideeen
van de Italiaanse Rationalist Giuseppe Terragni. Bij de torens is
het samenspel van geveloppervlak en draagstructuur namelijk
goed zichtbaar doordat er een aantal elementen als het ware
´opgeplakt´ zijn. Een ´complex interplay of surface and
structural frame´.
Ook is het beton niet zo ‘bruut’ als men zou verwachten van
een Brutalistisch gebouw. Het beton is gladder en heeft een
structurering, waardoor het pure van het materiaal verdwijnt.
Het gebouw wordt minder bruut en krijgt een verfi jndere
indruk.
De sculptuur op het dak (waarschijnlijk voor installaties) lijkt op
de uitsnedes van Louis Kahn in het National Assembly Building
in Dhaka.

30. Vergelijking tussen details van de Chatham Towers (boven) met het beton
brut van Corbusier het National assembly van Louis Kahn en het Casa del
Fascio van Guiseppe Terragni
Het terrein van de Chatham Towers is ook vormgegeven door
de architecten Kelly & Gruzen. Het beton is met zijn structuur
doorgezet in de objecten van de omgeving (de muur, de
plantenbakken e.d.) De lantaarnpalen zijn zelf ontworpen
en de tuin is gebaseerd op symmetrische en strak geordende
principes.
Het terrein van de Chatham Towers komt dus los van zijn directe
omgeving door het gebruik van urbane en verfi jnde details.
In het strakke en geordende terrein kunnen we een vergelijking
zien met een andere modernistische grootheid namelijk Mies
van der Rohe.
In zijn Seagram building (1954-1958) dat ook in New York
gebouwd is vinden we een soortgelijke strakke omgeving. Door
middel van urbane details zoals water, groen, hekjes, ommuring
e.d. komt het terrein van het Seagram Building los van zijn
omgeving. Ook details zoals hekwerken lijken afgeleid te zijn
van Miesiaanse stijl.
De Chatham Towers zijn dus meer dan twee brutalistische
torens in het stadsbeeld van New York. Qua compositie, vorm
en expressie doen ze van een afstand zeker Brutalistisch aan.
maar naarmate je de gebouwen nadert is de verfi jning van
de gebouwen waar te nemen. Deze verfi jning geeft een extra
kwaliteit aan de gebouwen die de gebouwen een extra dimensie
geven. De gebouwen bezitten details met herkenningspunten die
terug te vinden zijn in verschillende modernistische manieren.

31. De urbane details van de Chatham Towers (links) zijn van een verfi jnde
klasse, het terrein komt door zijn vormgeving bijne institutioneel over. Een
vergelijkin is te trekken met de details die Mies van der Rohe gebruikt voor
zijn urbane details voor het Seagram Building

De torens en urban details
Schets 1
De torens zijn gespiegelde kopieën van elkaar. Het aanblik van
de beide torens blijft altijd interessant doordat de compositie
van de torens verschillend is vanaf elke positie waarvandaan de
torens worden waargenomen. De gebouwen hebben duidelijk
een oriëntatie, de meer gesloten kant en een open zijdes geven
een richting aan. Zo hebben ook de balkons een duidelijke
gerichtheid aan slechts twee zijden van de torens.
Tussen de torens door is de omgeving zichtbaar, waarvan je
steeds een fractie kunt zien. Hoeveel en wat er zichtbaar is, is
sterk afhankelijk van de positie waar je staat ten opzichte van
de torens. De torens kunnen een blik, een gebied inkaderen en
zo als frame gaan werken.
De sculpturen doen denken aan de Cenakel torens in Tilburg,
ontworpen door Jacq. de Brouwer, die een paar jaar geleden
opgeleverd zijn. Ze stralen een rust en ritme uit die erg prettig
en vanzelfsprekend is.

Schets 2
Samen met de hoogbouw in de omgeving omzomen de torens
her en der een park. Het opvallende van het gebied waar de
torens staan is dat het masterplan uitging van een ‘parksetting’.
De grid-structuur is in dit plan even losgelaten. Zeer bijzonder
voor Manhattan.
Waar de torens aan de ene kant aan een park grenzen, is de
hyperstedelijkheid en beweging van Manhattan ook aanwezig
en zij ontmoeten de toren ook.
Op de schets is ook zichtbaar dat het ritme bij de Chatham Towers
duidelijk anders is dan dat van de aangrenzende bebouwing en
dat de verticaliteit daardoor op een andere manier benadrukt
wordt. Verder lijkt de machinekamer op het dak los te staan
van het hoofdvolume. Deze lijkt er boven te zweven. Dit wordt
benadrukt door de schaduwlijn eronder.

Schets 3
Samen met de hoogbouw in de omgeving omzomen de torens
her en der een park. Het opvallende van het gebied waar de
torens staan is dat het masterplan uitging van een ‘parksetting’.
De grid-structuur is in dit plan even losgelaten. Zeer bijzonder
voor Manhattan.
Waar de torens aan de ene kant aan een park grenzen, is de
hyperstedelijkheid en beweging van Manhattan ook aanwezig
en zij ontmoeten de toren ook.
Op de schets is ook zichtbaar dat het ritme bij de Chatham Towers
duidelijk anders is dan dat van de aangrenzende bebouwing en
dat de verticaliteit daardoor op een andere manier benadrukt
wordt. Verder lijkt de machinekamer op het dak los te staan
van het hoofdvolume. Deze lijkt er boven te zweven. Dit wordt
benadrukt door de schaduwlijn eronder.

Schets 4
Op deze schets is het verticale lijnenspel van de toren goed
zichtbaar. Ook is hier goed zichtbaar dat de balkons ontstaan zijn
door het wegnemen van kleinere volumes uit het hoofdvolume.
Het eindresultaat is een sculpturale vorm

Schets 5
Door de aandacht die is besteed aan het ontwerp van het gebied
om de torens heen, is een chique beeld ontstaan. Op de schets
zijn een aantal belangrijke urban details zichtbaar, namelijk het
hekwerk om de torens heen en de kenmerkende verlichting, die
sterk afwijkt van de gangbare straatverlichting in New York.

Schets 6
Tussen de massieve grootschalige bebouwing vormt de semiopenbare
ruimte tussen de torens een ‘oase van rust’. De ruimte
is erg orthogonaal van opzet met veel verschillende accenten
en komt nogal ‘formeel’ over. Het geheel ziet er schoon, rustig
en onderhouden uit. Al het groen heeft een duidelijke plaats
gekregen in betonnen bakken. De bakken tonen duidelijk een
verticale structuur van de bekisting en een gedetailleerde
dunne rand afwerking bovenaan de bakken geeft wederom een
verfi jning aan. Het geeft het geheel een hoogwaardige sfeer.
De betonnen elementen zorgen in de semi-openbare ruimte
voor een subtiel spel van hoogteverschillen. De ruimte kan
beschreven worden als een erg ‘introverte’ buitenruimte.

Schets 7
Op de schets is te zien dat aan de machinekamer op het dak
speciale aandacht is besteedt in het ontwerp. De machinekamer
fungeert duidelijk als beeindiging van de toren(hoofd). De
machinekamer wijkt af van de rest van de toren door schuine
lijnen in tegenstelling tot de verticale/horizontale belijning
van de rest van de toren (is kenmerk van L Kahn). In die zin is
het gebouw ook heel puur. Waar deze ruimtes bij de meeste
gebouwen vaak worden weggewerkt, zijn ze nu opgenomen in
het sculptuur.
Qua hoogte en omvang zijn de torens niet overheersend meer
in de omgeving. Ze vormen nu een soort tussenmaat tussen de
achterliggende wolkenkrabbers en de ‘laagbouw’ van Chinatown.
Toch vallen de torens wel op omdat ze met zijn tweeën een spel
aangaan. Ook de zichtlijnen, die duidelijk aanwezig zijn door
de infrastructurele routes die om de torens heen buigen, spelen
hier een grote rol bij.
Als de torens worden bekeken in relatie met de omliggende
bebouwing valt op dat de aangrenzende bebouwing, door de
vele verschillende stijlen en volumes door elkaar heen, een
duidelijk contrast vormen met de Chatham Towers. Hierdoor
ontstaat een interessant stedelijk landschap.
De Torens worden tot op de dag van vandaag nog steeds
gewaardeerd en zijn nog steeds erg in trek. Dit blijkt onder
andere uit het feit dat ze onlangs een hoogwaardige en kostbare
renovatie hebben ondergaan en volledig zijn geupgrade. Bij
deze renovatie zijn de oorspronkelijke kenmerken van de toren
zo goed mogelijk bewaard gebleven en hersteld.

Schets 8
De ingang tot de torens is vrij onconventioneel en wellicht niet
echt uitnodigend. Het zijn een soort slurven die uit het gebouw
tevoorschijn komen. Ze doen denken aan de tunnels waardoor
profvoetballers in sommige stadions uit de kleedkamers het
veld op komen. Het is ook bij de torens alsof je ergens voor
beschermt moet worden, een tunnel die het gebouw zelf een
mysterieus kantje geeft. Het maakt het gebouw gesloten. De
betonnen slurven, die een donkere entree vormen, defi nieren
een duidelijke overgansgebied tussen publiek en privé gebied.
De ‘entreeslurven’ hebben een belangrijke rol in de hele
sequentie van stad naar de toren naar je appartement, die als
geheel ontworpen is. Het entreegebouwtje zorgt ervoor dat je
niet van uit het overgangsgebied direct in de `brute´ torens
staat maar dat je eerst rustig binnen komt alvorens je de trap/
lift pakt naar je appartement.

Schets 9
Te zien is een detail zoals de balustrade van de balkons. Deze
is als een schijf in het gat van in de gevel geplaatst wat een
balkon creëert. De zijkanten van de schijf zijn losgehouden van
de zijmuren en het balustrademuurtje ligt iets terug, waardoor
het helemaal los lijkt te staan van het hoofdvolume. De slanke
railing boven deze betonnen schijf bevestigt het bewust
ontworpen detail. Zulke details geven luchtigheid, schaal en
subtiliteit aan een gebouw.
Feitelijk hebben de torens een heel basale gevelindeling.
Van boven naar beneden; betonnen bordes, kozijn, betonnen
bordes. Door de balkons en happen op de hoek en de twee
stroken in het midden over de gevel, ontstaat een evenwichtig,
interessanter beeld.
Op de onderstaande kleine schets kun je eigenlijk zien dat
het gebouw helemaal symmetrisch is. Hier komen namelijk
ook 2 verticale stroken terug met daartussen 2 ramen. Aan de
buitenzijdes van de torens bevinden zich de balkons.

Schets 10
Als de torens van een afstandje worden bekeken valt de
sculpturale vorm op. Dit geldt zeker onder bepaalde lichtinval,
dan ogen de torens bijna als een beeldhouwwerk. Interessant is
het contrast tussen de gevelvlakken en de schaduw die onstaat
in de openingen.

Schets 11
Het terrein dat bij de torens hoort wordt afgeschermd van de
omgeving. Deze afscheiding is hard maar gefaseerd. Het zwarte
hekwerk begeleidt het voetverkeer en markeert een groenstrook.
Na het hekwerk komt de groenstrook met struiken en bomen.
Dan pas komt een hoge betonnen muur waarachter de torens
en de semi-openbare ruimte zich bevindt. De betonnen wand
scheidt de twee werelden compleet. Het vormt een barrière.
Toch is door het groen van de semi-openbare ruimte ook vanaf
straatniveau zichtbaar. Het betreden van het gebied van de
gebouwen is een bewuste beweging, weer geleid door het
zwarte hekwerk. Het is niet zo dat een voetganger bij toeval
in het gebied van de torens terecht komt. Het binnen gaan van
de torens lijken geheel geregisseerd. Paden, gangen en hekken
bepalen op een subtiele manier de route die je dient te lopen
naar de torens toe en om de torens heen.
Het hele gebied om de torens heen is ontworpen en probeert
aan te sluiten op het ontwerp van de torens. Doordat het gebied
specifi ek is ontworpen voor de torens, trekt het geheel van toren
en overgangsgebied zich op een modernistische manier van de
rest van de stad. Daar speelt het spel van hoogte verschillen
ook zijn rol in. Het past goed bij de spanningsopbouw van de
stad naar overgangsgebied naar torens.
Verder is op de schets zichtbaar dat de torens een duidelijke
verticale oriëntatie hebben, wat benadrukt wordt door de
verticale groeven/belijning in de gevelpanelen. De geprofi leerde
hoekbelijning van de toren geeft een sculpturale indruk.
De kozijnen liggen niet diep in de gevel; verfi jnd, lichtere
uitstraling dan bij het Brutalisme.

Schets 12
Deze schets toont de toegang tot het semi-openbare gebied.
Het is een bewuste beweging die gemaakt moet worden om
dit gebied te betreden, er moet namelijk met een trap een
hoogteverschil overbrugd worden. Dit gebaar komt ook terug bij
de entree van de torens. Het groen dat op het semi-openbare
gebied te vinden is, is duidelijk ingekaderd in betonnen bakken.
Ook de kenmerkende straatlantaarns komen hier weer terug.
De betonnen bakken zijn verbonden met de torens, zodat het
ontwerp voor het semi-openbare groen een relatie aangaat
met de torens en is er eigenlijk een verlengde van. In principe
defi nieert het beton alle ruimtes en belangrijke verkeersroutes.
De kenmerkende stalen hekwerken helpen hierbij en geven
accenten. De collectieve ruimte is duidelijk gedefi nieerd.

Schets 13
De schets toont de verdraaiing van de toren ten opzichte van
de straat. Hierdoor ontstaat een meer ruimtelijk effect. Door
het draaien wordt een open ruimte gecreëerd. Het is een semipublieke
ruimte, een ruimte die als tussengebied fungeert en
een overgang vormt tussen de straat en de torens.
Aan de straat kant is het meest belangrijke dat de torens door
de draaiing niet direct aan de straat komen te liggen maar dat er
dus een overgangsgebied ontstaat. De overgang is hierdoor wat
geleidelijker en niet zo absoluut, maar het is wel duidelijk dat
je een ander gebied doorkruist. Het geheel van overgangsgebied
en torens is dus wel op een modernistische manier op zichzelf
ontworpen. Het past alleen net iets beter in de stad, het is niet
zomaar uit het niets de lucht uit komen vallen.
Verder toont de schets de strenge, symmetrische indeling
van de infrastructuur voor het gebouw. De ingang van de
parkeerkelder en de ‘kiss-and-ride’ strook zijn duidelijk tot in
detail ontworpen. Met nog een beetje groen in twee punten,
vloeiende lijnen en subtiele lantaarns is getracht sfeer te geven
aan deze functionele ruimte.

Literatuur
1. New York 1960 : architecture and urbanism between the
Second World War and the bicentennial, Robert A.M. Stern,
Thomas Mellins and David Fishman
2. The lower Manhattan plan : the 1966 vision for Downtown
New York, Carol Willis, Ann L. Buttenwieser, Paul Willen,
James Rossant.
3. Modern Architecture, Alan Colquhoun
4. Modern Architecture, Kenneth Frampton
5. Mies van der Rohe, Claire Zimmerman
6. Le Corbusier, Jean-Louis Cohen
7. Architectuur begrijpen, Jeremy Melvin
Internet
1. www.wikipedia.com
2. www.kunstbus.nl
3. www.fl ickr.com (afbeeldingen)
4. www.open2.net/modernity/4_15.htm
5. www.gruzensamton.com
6. www.google.nl
Afbeeldingen
1. Google Earth
2. Jos Bosman (TU/e)
3. H.L. Zimmermann (architectenbureau V.S.)
4. Bovenstaande bronnen bij internet en literatuur