lees - Heemkundevereniging Heerlerheide

De Watertoren
Heemkundevereniging
Heerlerheide
Jaargang 1 Nummer 2 Dec. 2010

Colofon:
Redactieleden: Harry Hoofs
Marcel Klasens
Werner Nijsters
Redactieadres: redactie@heemkundevereniging-heerlerheide.nl
Info:
Heemkundevereniging Heerlerheide.
Opgericht 4 Juni 2007
Inschrijving KvK. No. 14097939
Website:
www.heemkundevereniging-heerlerheide.nl
E-mail: info@heemkundevereniging-heerlerheide.nl
Betalingsgegevens:
Girorekening 3982298
t.n.v. Heemkundevereniging Heerlerheide
Unolaan 33
6413 CT Heerlen
Contributie:
Individuele leden betalen op jaarbasis € 15,-.
Een gezinslidmaatschap kost vanaf 2010 € 22,50.

Inhoudsopgave:
- Beste leden.
- De Heemkundevereniging Heerlerheide is
op zoek naar ……… 4
- Wie heeft Appie Drielsma gekend ? 5
- “Paspoort” Prof. A. Grond. 6 & 7
- Geschiedenis Christus Koningkerk en parochie
Nieuw-Einde. 8 t/m 11
- De eerste TV uitzending op Heksenberg. 12 & 13
- Open Monumentendag. 14 & 15
- 25 jaar geleden ……. 16
- Kleine herinneringen aan de Kerkberg te Heerlerheide. 17 t/m 18
- Een greep uit ons fotoarchief. 20 & 21
- Wie kent kolenboer met AA-Ford op de Schelsberg. 22
- De wijk in. 22
- Een herinnering aan weggevallen gebruiken. 23
- Een verdwenen vereniging (2)
“De verhuurdersbond Heerlerheide”.
- Een duivenkroniek. 24 & 25
- De watertoren te Vrieheide. 26 & 27
- De 4 interlandwedstrijden van L. Verdonk.
- Het eerste voetbal in Heerlerheide. 28 t/m 31
- De Geitstraat in de vorige eeuw. 32 & 33
- Het postkantoor gaat open, het postkantoor gaat dicht. 34 & 35
- Het politiebureau Heerlerheide kerstavond 1949. 36 & 37
3

Beste leden,
Hierbij presenteert de redactie het tweede nummer van onze
Watertoren.
Deze uitgave bevat interessante artikelen en iets meer pagina’s.
Het is de bedoeling dat vanaf 2011 ons verenigingsblad twee keer per
jaar verschijnt.
De redactie is van mening dat ons blad interactief moet zijn. Dat wil
zeggen dat als leden een interessant artikel of een verhaal hebben
over ons stadsdeel met betrekking tot het verleden of heden, ze van
harte uitgenodigd zijn dit in te sturen naar het e-mailadres van de
redactie.
Heeft u geen computer, stuur dan uw verhaal op naar W. Nijsters,
Kampstraat 104, 6413 EG Heerlen. Mocht het zijn dat u zegt: Ik heb
wel het een en ander (ook aan foto’s) maar ik kan dat niet zo goed
opschrijven, dan komen we naar u toe.
( W. Nijsters: tel: 045-5 21 77 18)
Veel leesplezier,
Drs. J. Gubbels, voorzitter.
De Heemkundevereniging Heerlerheide is op zoek naar ………
oude verenigingsfoto’s en verenigingsgidsen, ook naar documentatie
over niet meer bestaande verenigingen bv. :
- harmonie Concordia 1877 tot ca .1916; vv Beersdalia en
Beersdalse Boys;
- Toneelverenigingen, zanggezelschappen etc.
Kranten, krantenknipsels, oorkonden, certificaten, bidprentjes,
boeken of documentatie over het stadsdeel Heerlerheide, etc.
De vereniging bewaart deze “relikwieën” met grote zorg.
Foto’s ter leen aangeboden, worden absoluut teruggegeven.
Bellen of e-mailen kan naar : Tel. archief : 06-29506502
E-mail: archief@heemkundevereniging-heerlerheide.nl
4

Wie heeft Appie Drielsma gekend ?
Op L1, een van de Limburgse tv-zenders, werd onlangs in de serie
‘Meesterwerkers’ een portret van de beeldhouwer Appie Drielsma
(zie foto) uitgezonden. Appie is bekend als de maker van verschillende
(oorlog)monumenten o.a. in Gulpen, Maastricht en aan de
Schandelerboord te Heerlen. Hij werd geboren in Maastricht op
3 november 1937 in een Joods slagersgezin. In de oorlog is de
familie Drielsma ondergedoken. Omdat men bang was dat de kleine
Appie en zijn nog kleinere broertje zich niet stil zouden kunnen
houden tijdens razzia’s werden zij elders ondergebracht.
Appie vertelde dat hij wel op 7 plaatsen heeft gezeten o.a. in…
Heerlerheide.
En nu vragen wij ons af: Weet een van onze lezers misschien op
welk adres Appie Drielsma in de oorlog ondergedoken heeft gezeten
in Heerlerheide? Vraag er eens naar bij familie, buren en bekenden.
’t Was natuurlijk een groot geheim en misschien wisten niet eens alle
bewoners van het pand dat er een onderduiker in huis was.
Antwoorden gaarne aan de redactie van dit blad!
HKH / Hub Beaujean
5

“Paspoort”
In onze serie Paspoort benoemen wij overleden markante personen
uit het Stadsdeel Heerlerheide, die tijdens hun leven een
opvallende maatschappelijke positie hebben bereikt.
In de eerste uitgave van de Watertoren werden reeds levensbeschrijvingen
vermeld van J. Sijstermans en pater Justus Out ( Nieuw –
Einde / Versiliënbosch).
In de vervolg serie vragen wij aandacht voor de eerste professor van
Heerlerheide.
Paspoort Professor dr. A. Grond.
G.J.A. Grond werd op 11- 08 – 1890 te Heerlerheide geboren als
zoon van de plaatselijke hoofdonderwijzer.
Na zijn HBS opleiding te Rolduc ging hij aan het werk als assistent
mijnmeter bij de staatsmijnen.
Ingaande januari 1914 ging hij studeren aan de TH Aken, welke
studie hij gedurende de oorlogsjaren WO I. moest onderbreken. In
1922 werd de opleiding in Aken cum laude afgesloten.
Hij vervolgde zijn studie aan de universiteit van Munster, faculteit
wis- en natuurkunde, en promoveerde in 1926 tot doctor in de geologie
met het proefschrift “Gebirgsbewegungen bei Steinkohlenbergbau”
Het was in die tijd dat hij gelijk studeerde èn bedrijfsman is geweest
als chef van de afdeling mijnmeten bij de staatsmijnen.
Op voorspraak van dr.ir. Groothoff van de Staatsmijnen werd aan de
TH Delft een leerstoel ingesteld voor opleiding tot mijnmeetkundig
ingenieur.
Het kon niet uitblijven dat dr. A. Grond de aangewezen man was om
die leerstoel te bezetten.
Op 14 mei 1947 aanvaardde A .Grond het ambt van bijzonder hoogleraar.
6

Behalve als groot vakman was de professor een hartstochtelijke
liefhebber van dialecten.
In zijn novellen bundel “De schetsen van Heihoven” schets hij een
sfeerbeschrijving van een dorp in onvervalst Heerlerheids dialect.
Het laat zich niet moeilijk raden welk dorp is bedoeld.
In april 1952 verscheen in het tijdschrift Veldeke zijn publicatie
“Onteegening”, even later een gedicht “Boeresjtiel”.
Vele malen verzorgde hij lezingen over Limburg in de reeks
“Limburgensia “.
Professor Doctor A. Grond overleed in januari 1970 te Heerlen.
Bron: Rijckheyt / H dv H.
HKH / H.Hoofs
7

Geschiedenis Christus Koningkerk en parochie Nieuw-Einde.
Nu de Christus Koningkerk van Nieuw Einde op de nominatie staat
gesloopt te worden, lijkt het ons zinvol de geschiedenis van de kerk
en de parochie in grote lijnen te schetsen.
Vanwege de grote bevolkingstoename van de mijnstreek na de eerste
wereldoorlog verrezen rond de oude dorpskernen nieuwe woonwijken
voor mijnwerkers. Nieuw Einde was zo’n woonwijk. De zielzorg
was in handen van de Paters Lazaristen. Zij waren vanaf 1920
pastoraal werkzaam te Brunssum en Heerlerheide.
In 1921 werd hen Rumpen / Nieuw-Einde door de bisschop van
Roermond als rectoraat toegewezen. In Nieuw-Einde verrees een
houten noodkerk aan de Einderstraat en een primitieve behuizing
voor enkele paters. Intensieve zielzorg was geen overbodige luxe in
een wijk, “waarin de moderne strijd der ideeën reeds fel gestreden
werd en allerlei uiteenlopende levensbeschouwingen en levensopvattingen
insluipen, ja zelfs gepropageerd werden.”, aldus het Limburgs
Dagblad op 31 oktober 1927. Hiermee wordt gedoeld op de
vrijdenkersbeweging ‘De Dageraad’, die sedert 1920 in Nieuw Einde
actief was.
In 1927 werd het rectoraat Rumpen / Nieuw-Einde gesplitst en vanaf
die tijd was Nieuw-Einde een zelfstandig rectoraat. In 1964 werd het
rectoraat tot parochie verheven, maar tegelijkertijd werd een deel
ervan afgesplitst, dat het rectoraat Judas Taddeus ging vormen.
In 1982 werden de parochie en het rectoraat samengevoegd tot de
Parochie Christus Koning-Judas Taddeus
De oude kerk aan de Anjelierstraat
Op initiatief van Pater Reijnen werd gestart met de bouw van een
bakstenen kerk met pastorie aan de Anjelierstraat. Het ontwerp was
van architekt Ir. Joseph Franssen. De eerste steen werd gelegd door
deken Nicolaye van Heerlen op 30 oktober 1927.
In 1959 werd de voormalige mijnwerkerskolonie in de stadsuitbrei-
8

dingsplannen opgenomen. Het dorpse karakter van de gemeenschap
ging nu snel verloren en de oude kerk aan de Anjelierstaat werd te
klein. Daarom werd de kerk in 1965 aan de eredienst onttrokken en
in 1971 werd de kerk gesloopt. De klokketoren werd op 24 augustus
als laatste opgeblazen.
De nieuwe kerk aan de Navolaan
Rector W.v.d.Loo kreeg de opdracht een nieuwe kerk te bouwen. Het
ontwerp was van Jozef Fanchamps (1912-1982). In overleg met de
gemeente Heerlen werd een bouwterrein gevonden aan de Navolaan.De
architekt had zich laten inspireren door de tekst uit bijbel ,
waarin Johannus het Nieuwe Jeruzalem beschrijft als een stad, die
even lang als breed is en omgeven wordt door muren van edelstenen
als glas.
Midden in het Nieuwe Jeruzalem woont God.
z.o.z.
9

Daarom werd het een zaalkerk, volledig kubusvormig; de
betonskeletbouw bestond uit peilers en balken, die de dakconstructie
dragen; de glazen wanden waren enkel bedoeld als afscheiding
tussen binnen en buiten en hadden geen dragende functie.
Het gevelmozaiek werd vervaardigd door de Maastrichtse kunstenaar
Libert Ramaekers. Hij ontwierp een voorstelling van de glorieuze
intocht van Chistus in Jeruzalem op Palmzondag. Het zou mooi zijn
als dit mozaiek bij de komende sloop gered zou kunnen worden.
In februari 1962 ging het bisdom Roermond uit van een totale kostprijs
(inclusief inventaris, klokken en andere bijkomende kosten) van
f 617.000 . Deze kosten werden door subsidies van het Bisdom, de
gemeente Heerlen, de mijnindustrie, het fonds Hendrika (Heerlen
Drie Kerken Actie) en eigen bijdragen van de parochianen bestreden.
Het resterende bedrag moest geleend worden.
In 1964 legde Deken Bemelmans de eerste steen en op 25 juli 1965
werd de kerk door Mgr, Moors geconsacreerd.
10

De Renovatie
In mei 1971 drongen twee dronken jongelui de kerk binnen en richtten
voor enige duizenden guldens schade aan. Dit was ergerlijk, maar
pastoor Bergs en het kerkbestuur maakten zich meer zorgen over de
reeks gebreken, die de kerk vertoonden. De dakgoten lekten en het
regenwater drong de kerk binnen. Ook de betonrot had de constructie
flink aangetast. Bovendien was het binnen in de kerk ’s winters te
koud en ’s zomers te warm. En de bovenkerk was veel te groot voor
het steeds geringere aantal kerkgangers. In 1977 werden er plannen
gemaakt de kerk te slopen, maar uiteindelijk was het goedkoper de
kerk te renoveren.
Onder de enthousiaste leiding van pastoor M.Hanneman wist een
renovatiecomité meer dan f 100.000 bijeen te brengen. De totale
kosten van de renovatie bedroegen bijna een miljoen gulden; het
grootste deel werd door subsidies gedekt. Achter het altaar werd een
wand opgetrokken en het aantal zitplaatsen werd teruggebracht tot
400. Tijdens een parochiefeest op 29 juni 1986 werd de verbouwde
kerk plechtig opnieuw in gebruik genomen
Tijdens het pastoraat van pastoor Otto werd het orgel gerenoveerd in
1995. Weer wist de parochie ongeveer f 45.000 bij elkaar te brengen
Dit orgel heeft nog tien jaar de diensten in de bovenkerk opgeluisterd.
Besluit:
Bijna 20 jaar heeft de Christus Koningkerk na de ingrijpende renovatie
nog dienst gedaan. Met name de onderkerk werd gebruikt. In
januari 2005 werd de kerk aan de eredienst onttrokken en werd de
parochie bij de Corneliusparochie gevoegd.
Bron: Land van Herle
HKH / J. Gubbels
11

De eerste TV uitzending op Heksenberg.
In april 1948 kwam de televisiezender van Philips te Eindhoven voor
de eerste maal in de lucht. Wat daar, in de kleine studio aan de
Kastanjelaan te Eindhoven, onder de camera’s plaatsvond, kon in de
naaste omgeving worden waargenomen op het scherm van het
ontvangtoestel (het ontvangtoestel heette nadien televisietoestel).
Dat was het begin. Na april ging men in Eindhoven met de proef-
nemingen rustig verder. Intussen steeg in ons land de belangstelling
voor dit experiment met sprongen. Voor de actieve radioamateurs lag
hier een nieuw veld open en wel een veld met een aparte bekoring.
Piet Verstraelen 1913 – 1983 (zie foto) hoofdopzichter van de O.N.
IV was een van deze pioniers die uit zijn jeugd een grote liefde had
overgehouden voor alles wat met radio had te maken. Hij ging zich
met de geheimen der televisie bezighouden.
En het resultaat: in december 1948 wapperde de vlag met de
woorden: “Philips Experimentele Televisie” ook op Heksenberg en
wel aan de Heideveldweg 23.
Een heel jaar lang had hij
gewerkt aan zijn ontvang-
toestel. Uit een warwinkel
van onderdelen, die voor het
grootste gedeelte door hem
zelf werden vervaardigd had
hij een keurig toestel
opgebouwd. Een leger-
radarapparaat leverde de
kathodestraalbuis, waarop
het beeld zou moeten
verschijnen.
Eind november stond het
werkstuk kant en klaar op
zijn atelier.
12

Hij en zijn collega’s uit de Heerlense afdeling van “Veron”
(Vereniging voor Experimenteel Radio Onderzoek
Nederland, deze vereniging is op 21 oktober 1945
opgericht ter bevordering en beoefening van amateur
radio communicatie en het hier mee verband houdend
experimenteel radio- en elektronicaonderzoek .) waren
vol spanning of het lukken zou. Het lukte inderdaad.
Van twee december af werden de televisie-uitzendingen
regelmatig opgevangen in Heksenberg. Precies als in
Eindhoven waar de ervaringen die men met iedere nieuwe
uitzending opdeed, werden benut, om de verwezenlijking van de
televisie op grotere schaal steeds dichterbij te brengen, werkte Piet
Verstraelen aan de verbetering van het ontvangtoestel. Het was een
goede eigenschap van de radioamateur, dat hij nimmer tevreden was
met de bereikte resultaten. De eerste (zwart-wit) televisie-uitzending
was op 2 oktober 1951, van 20.15 tot 21.45 uur, vanuit de NTSstudio,
studio Irene te Bussum. Toen der tijd konden maar enkele
mensen in het dorp de uitzending volgen, er was ook niet elke dag
een uitzending.
Eerste televisie uitzending aangekondigd in de ncrv-gids 1951.
Bron: Steenkool No.3 4 Febr. 1949 HKH / M.Klasens
13

Open Monumentendag
Op zondag 12 september 2010 waren de poorten van veel Nederlandse
monumenten geopend, zodat belangstellende burgers een kijkje in
het interieur konden nemen.
Te Heerlen stonden vijf monumenten op het programma. Het ging
om de gebouwen de Köpkensmolen (thema vervoer), Molen Schijns
(thema techniek), Huis de Luijff (thema verenigingsleven), kapel
Huis de Berg en het Savelbergklooster (thema congregaties) en de
Benzenraderhof (thema agrarisch). Deze gebouwen waren te bezichtigen
en de plaatselijke
Heemkundeverenigingen
verzorgden de informatie
over deze locaties. Zo was de
Heemkundevereniging Heerlerheide
verzocht om een en
ander over de Köpkesmolen te vertellen aan belangstellende
bezoekers. In eerste instantie stonden de vier vrijwilligers Jan Gubbels,
Sjef Janssen, Hub Bemelmans en ondergetekende wat sceptisch
tegenover deze opdracht.
In de Köpkesmolen zelf mochten we niet komen, er is trouwens helemaal
geen sprake meer van een molen: alle apparatuur om meel of
wat dan ook te malen is in de loop der jaren verdwenen en het gebouw
zelf is ook niet meer in de originele staat.
Wie komt daar nu op af ?
Bovendien was het die dag nogal regenachtig en guur.
Maar de gemeente had gezorgd voor een prachtige tent. Uit ons archief
hadden de archivarissen oude foto’s opgedoken en publicaties
waarin over dit complex wordt verteld. Een en ander stond op enkele
tafeltjes in die tent uitgestald. Ook stonden er oude landbouwwerk-
tuigen en hingen er tegeltjes met boerenwijsheden aan de wand.
Er was ook een kan koffie en een trommel koekjes en voor de vrijwilligers
waren er wel voorziene lunchpakketten.
14

Kleis Adema was namens de gemeente onze gastheer.
Buiten stond een levensechte hoefsmid, die in de stromende regen de
hele dag bezig is geweest een geduldig paard van nieuwe schoenen te
voorzien.
Ook waren er twee rijtuigen (het thema luidde immers ‘vervoer’),
waarin belangstellenden een ritje konden maken in een wijde boog
om de Köpkesmolen, een nostalgische belevenis die deed denken aan
het liedje van Wim Sonneveld en Leen Jongewaard.
De heer Lipperts, sinds vele jaren bewoner van het complex,
verhaalde graag over vergane tijden en vond een gretig oor bij de
vele belangstellenden, die tegen de verwachting in een bezoekje
brachten aan dit Heerlerheidse monument en deze dag tot een succes
maakten.
HKH / Hub Beaujean
15

In de serie 25 jaar geleden… belichten wij een werkbezoek.
Bijna 25 jaar geleden bracht Koningin Beatrix geheel onverwacht
een werkbezoek aan Heerlen. Haar belangstelling ging vooral uit
naar stadsvernieuwing en woningproblematiek.
Na een rit over de voormalige mijnterreinen Zeswegen en Rennemig
bracht zij een heus huisbezoek aan de familie Eizinga in de oude
mijnwerkerswijk Beersdal. “Werd eerst verteld dat een staatssecretaris
onze woning wilde zien, geheel plotseling stond de koningin aan
de voordeur”.
De koningin stelde zich uitvoerig op de hoogte van de woonomstandigheden
en wilde weten hoe het is in een oude mijnwerkerswoning
te wonen. “Zij heeft de hele woning willen zien; het was een zeer
spannende doch uiterst vriendelijke ontmoeting.”
De koningin was erg geïnteresseerd in het persoonlijk leven van de
gezinnen. Na nog een aantal flatwoningen in Vrieheide te hebben
bekeken, ging de koningin naar het gemeenschapshuis Romantica
Nieuw Einde voor een afsluitende bijeenkomst met bewoners uit de
wijken.
Een grappige anekdote mag niet onvermeld blijven.
Bij het verlaten van Romantica vroeg een kleine knul aan een omstaander:
“Spreekt de koningin ook Nederlands”?.............
HKH / H.Hoofs
16

Kleine herinneringen aan de Kerkberg te Heerlerheide.
Soms heb je dat wel eens……na huishoudelijke werkzaamheden gun
je jezelf een pauze. Lekker kopje koffie en even bijkomen. Starend
naar het kopje, komen er spontaan beelden van vroeger naar boven.
Het kopje is nog van het servies van “de mam.” “D’r ouwe gruul”
waarin hij werd gezet, staat nog op de vensterbank. Die wordt als
aandenken zorgvuldig bewaard. Je ziet het weer voor je: de witte
huizen op de berg, waar ik veel plezier heb gehad, gelachen en gehuild
en verdriet heb gekend.
De witte huizen ( ze zijn er allang niet meer) van d’r pap en de mam
Kleijkers-Gulpers.
Ons gezin had 8 kinderen. Een hele bende. Mam’s taak was het verzorgen
van de kinderen, eten koken, wassen, strijken enz. een dagtaak
waar ze de handen vol aan had! Pap werkte en zorgde voor de
centen. Daarnaast had hij zijn duiven en de sport die daarbij hoorde.
Onze buren waren de slijterij van Sjeng Vrolings en op het hoekje
woonde de familie Verboven. Het was een hechte gemeenschap daar
op de Kerkberg. De een haalde de was binnen voor de ander als het
begon te regenen. Koffie,suiker of wat er nodig was, werd even bij
de buurvrouw gehaald.
Spannend was het er ook. Vooral als het onweerde. En dat kon het
goed op die berg. De bliksem sloeg ieder keer in op de kerktoren, het
hoogste punt van Heerlerheide, en kwam dan bij ons terecht. Elke
keer moest er dan iemand van de jongens naar Hub Bemelmans gaan.
Die stond altijd paraat als het onweerde. Hij was steeds bereid om de
stoffen bedrading te repareren, want mam vertelde aan Hub : de kinger
zunt bang. Er brandden toen overal kaarsjes en wij moesten ons
bed uit en aankleden in geval er brand kwam. Gelukkig is dat nooit
gebeurd.
Speciaal was ook de band met de geestelijkheid. Onze jongens waren
altijd de pineut. Ze waren misdienaar en als er niemand beschikbaar
was, stond de pastoor op de stoep om te vragen of er iemand kon
dienen. z.o.z.
17

Kapelaan Tummers maakte ons altijd bang. Als die op de kerkberg
liep en ons zag spelen, dan haalde hij zijn zakmes tevoorschijn en
begon dat “scherp” te maken aan een boom! Dan riep hij heel
hard:”Ik snijd jullie de oren af!” en ging vervolgens naar d’r pap. Als
wij dan binnen kwamen, hadden wij angst en liepen snel naar de
mam. Pap en kapelaan Tummers zaten aan de cognac en voor onze
oren had hij geen tijd meer.
Tekening: Jan Halmans
Ieder jaar was er Sint Cornelius. Een fijne tijd. Hierbij denk ik aan de
kraampjes van Hubert Kleijkers. Mam had de nodige potten koffie
voor hem gezet. Die pot staat nog hier op de vensterbank.
18

Niet te vergeten is tante Mina uit de Koningsbeemd. Ze was de moeder
van bisschop Hans Reesink. Ze kwam altijd op de pantoffels. Als
ze naar de kerk was geweest, kwam ze bij ons op de koffie. Wij, de
jongste kinderen, verheugden ons hierop. Pap en tante Mina zaten
tegenover elkaar en er werden mopjes verteld en oude herinneringen
opgehaald. Als ze naar huis ging, brachten we haar tot aan het
klooster in de Gravenstraat.
De winters waren met veel sneeuw. Dus de Kerkberg was spiegelglad.
De bloemen van de vorst stonden op de ramen. Met onze adem
maakten we een plekje vrij, zodat we er doorheen konden kijken. Om
de beurt moesten we de Kerkberg gaan vegen, zodat de mensen niet
vielen als ze naar de kerk gingen. Voor ons was het een sport. Zout
werd gestrooid of de as van de kolenkachel. Na de H. mis was het
lachen, spannend wie er allemaal zouden vallen.! Mam was dan
boos.
Ook de paastijd was mooi. De klokken gingen weg. Ieder jaar keken
we waar ze vlogen maar we hebben ze nooit gezien. Mam zei dan
altijd dat we aan de verkeerde kant hadden gekeken. Met Pasen
kwamen ze weer terug. Paaszondag was er de processie. De ramen
waren vaak nog bevroren maar we mochten wel opstaan. De eerste
mis was ongeveer half 7 ?? En de fanfare trok vanaf de kerk langs
het kerkhof, de Heulsstraat,Geitstraat, Lokerstraat en Kerkstraat naar
de kerk. Wij gingen van kamer naar kamer om naar die mooie
muziek te luisteren. Ondertussen maakte mam koffie. Wij mochten
allemaal een kopje hebben en dan weer vlug naar bed. De mam
moest dan nog de eieren verstoppen.
Het was een fijne tijd op die Kerkberg. Ik was blij met de pap en de
mam. Wij hebben een fijne jeugd gehad. We hebben kunnen spelen
en leren.
Namens iedereen denk ik te kunnen zeggen, dat wij blij waren dat we
op de Kerkberg hebben kunnen wonen.
Pap en mam, bedankt.
“t Yvonne”.
19

Een greep uit ons fotoarchief.
Snackers autobuslijndienst:
Heerlen – Heerlerheide – Brunssum – Gangelt v.v.
De foto is uit 1927.
20

Gebr. Roex autobouw. Wannerstraat in 1932.
Fanfare St. Joseph op de Pappersjans rond 1955.
Met dirigent H. Cordewener.
21

Wie kent kolenboer met AA-Ford op de Schelsberg ?
De foto toont een onbekende kolenboer, gekiekt op de Schelsberg.
Het toen nog provinciale kentekennummer van de AA-Ford is
P-15904. De rails van de LTM-tram is nog goed te zien.
Wanneer zou deze foto genomen zijn en wie is de chauffeur ????
HKH / M.Klasens
De wijk in.
Op 1 oktober jl. heeft de Heemkundevereniging Heerlerheide een
film en een fotopresentatie getoond in buurtcentrum ’t Heitje.
Vele beelden uit het verleden van Nieuw-Einde, Vrieheide en Versiliënbosch
passeerden de revue.
De middag werd georganiseerd door de Werkgroep 55+ Vrieheide
e.o. De werkgroep had niet gerekend op zo’n grote belangstelling en
vond het zeer betreurenswaardig dat men zeker een 30 -tal personen
niet meer kon toelaten. De zaal was vol. Men wil komend jaar deze
22

middag overdoen, eventueel uitgebreid met een nieuw onderwerp.
Gezien het succes van deze middag, wil de Heemkundevereniging
Heerlerheide in de toekomst gerichter de wijk in gaan en presentaties
geven. Het is de bedoeling dit begin volgend jaar te doen in de
Beersdal . Daarom willen we een oproep doen. Hebt u oude foto’s,
video’s of filmpjes van/over de Beersdal vroeger, (of van de Vrank
en Husken, dat was een gebied) , laat het ons weten, zodat we contact
met u kunnen opnemen. M. Klasens, 06-29506502. Alvast dank
voor de te nemen moeite. (vergeet niet eens te kijken in de oude
schoenendoos op zolder!)
HKH / M. Klasens
Een herinnering aan weggevallen gebruiken ( 1850 – 1950 ).
Weet U het nog … ?
Het bekruizen van het brood alvorens het werd aangesneden.
Als bliksem en donderslag de Hètsjer destijds deed sidderen, dan
verbrandde hij takjes van de “kroetwusch” en stak een gezegende
kaars aan om have en goed te vrijwaren van ongeluk.
Ten teken van afscheid werd het miskruis aan het sterfhuis neergezet
en door de familie gedurende zes weken absolute rouw uitgedragen.
Het Engelen des Heren is verjaard, het vagevuur is gedoofd.
Retraites zijn gesloten, de H. Familie komt niet meer bij elkaar
Ten slotte:
De donderpreken van de paters Redemptoristen klonken onheilspellend,
men ging met een redelijke schone ziel ter kerke, doch totaal
beduusd en overmand door vermeende doodzonden toog men als
zondaar met gebogen hoofd, huiswaarts.
HKH / H.Hoofs
23

Een verdwenen vereniging ( 2 )..
De verhuurdersbond “Heerlerheide”
Het was een zekere heer Verkoelen, p.a. Ganzeweide die in 1914 een
verhuurdersbond oprichtte met als zakelijk doel het private woningbezit
te verhuren aan belangstellenden die niet zelf geheel konden
voorzien in een of andere vorm van huisvesting.
Het bestuur van de Bond moest ervoor zorgen dat de huurders en
verhuurders hun verplichtingen nakwamen., laten wij zeggen een
soort mini - woningcorporatie.
Destijds vergaderde de Bond in café “Zanglust” aan de Bokstraat bij
Nic. Bemelmans die behoudens een goedgemutste kastelein ook een
overijverige penningmeester was.
Het zakelijk bewind ging zelfs zover dat in de café de huurcontracten
werden opgemaakt en indien wenselijk, na een stevige afdronk,
ook de huurpenningen in ontvangst werden genomen.
De verhuurdersbond “Heerlerheide” Foto 3-5-1939. archief HKH
24

Anno 1939 telde de Bond 32 leden en derhalve evenveel verhuurders
en andermaal tenminste 32 verhuureenheden.
Op gezette tijden vergaderde de Bond met veel plezier in “Zanglust”.
Na de vergadering was het pot verteren en werd gezellig gezongen
tot het een lieve lust was, zo zegt de overlevering.
In herinnering is gebleven de viering van het zilveren jubileum, dat
was Paaszondag 1939.
Na de plechtige hoogmis zaten alle leden rond een welvoorziene koffietafel.
Na afloop werd meerstemmig gezongen, geborreld, gekaart
en …. wat overbleef van de koffietafel werd via de zuster van het
Groene Kruis aan de armste mensen van de parochie gegeven.
Werd in de zestiger jaren nog vergaderd in lokaal H. Beaujean aan de
Ganzeweide, eensklaps werd niets meer vernomen van de Heerlerheidse
verhuurdersbond.
Een duivenkroniek, voor de liefhebber….
Al van oudsher is de duivensport in Heerlerheide boven alles uit gefladderd.
Onvoorstelbaar groot is de belangstelling voor deze wedstrijdsport
gebleven, in vroegere jaren fors in omvang, anno 2010 in
meer gematigde wedvluchten.
In vroegere jaren vermeldden uitgebreide berichtgevingen de
vele tentoonstellingen en uitslagen. De duiven vlogen letterlijk
en figuurlijk de prijzen naar Heerlerheide. Pagina’s grote duivenkronieken
werden in de twintiger jaren graag gelezen.
PDV Juliana en DV Kracht waren toonaangevende postduivenverenigingen.
De oudste vereniging is PDV Amitie geweest die
reeds in 1890 hoogtij vierde.
Een voorbeeld uit de krant van 27-8-1930: “de bekende doffer,
bijgenaamd de Mösch, eigenaar Joh.Beaujean, wist zich weer
bijzonder te onderscheiden op de wedvlucht Gyon, Spanje en
zich te plaatsen als 15 e in Nederland.
Het was begrijpelijk dat de eigenaar pronkte met de prijzen en de
veren !.
HKH / H.Hoofs
25

De watertoren te Vrieheide.
Vanaf 1856 verrezen er in Nederland ruim 260 drinkwatertorens.
De gemeente Heerlen begon met de bouw van de eerste watertoren
aan de Heerlerbaan op 8 maart 1915. Zeven maanden later was de
toren gereed en had een hoogte van 27 meter. Het waterreservoir had
de capaciteit van 600 kubieke meter.
In de vijftiger jaren voldeed de toren niet meer aan de eisen van die
tijd. Het reservoir was te klein en het bouwwerk vertoonde de nodige
gebreken.
In 1958 opperde de toenmalige directeur Ir. H.G. Noordman van de
gemeentebedrijven het idee een tweede watertoren te bouwen.
Deze keer in Vrieheide aan de K.S.G. -straat.
De gemeenteraad ging
vrijwel meteen akkoord
met dit voorstel.
De watertoren werd
gebouwd naar het ontwerp
van architecten
H.W.F.C. Hëman en
F.H. Steeneken. De
toren heeft een hoogte
van 41,43 meter en ligt
op 149 m. + NAP.
Heeft een hoog reservoir met een inhoud van 1000 m³ en een laag
reservoir van 450 m³.
De bouw werd uitgevoerd door Beton- en Aann.Mij.J.H.Laeven N.V.
te Heerlen als laagste inschrijver voor een totaalprijs van f. 417.200,-
Begonnen werd op 27 augustus 1962, en tijdens de bouw bleek dat er
toch nog geld bij moest.
Toen de watertoren, die tevens als regulator functioneerde, in1965
gereed was, werd deze door Dr. Ch.J.M.A. (Charles) van Rooy, de
Commissaris van de Koningin (Gouverneur) in Limburg, officieel op
30 september van dat jaar in gebruik genomen.
26

Een dag later mochten de omwonenden een kijkje komen nemen. Het
werd een volle bak die dag, want niet alleen omwonenden kwamen,
half Heerlen kwam naar Vrieheide, al was het alleen maar vanwege
het fraaie uitzicht vanaf de toren over de stad.
De watertoren uit 1915, op de Heerlerbaan werd in 1976 van zijn
bovenstuk ontdaan. In de voet, die bleef staan, werd een aanjager
ondergebracht die dienst moest blijven doen als een klein pompstation.
Uiteindelijk zullen ook de watertorens net zoals de waterputten en
waterpompen hun feitelijke functie verliezen. Van de ruim 260 watertorens
die er sinds 1856 zijn gebouwd, resteerden er in 2009 nog
ca. 175. De provincie Limburg telt nog acht in goede staat verkerende
watertorens.
Bron; De Gringel.
HKH / J.Halmans en M.Klasens
Neem de tijd
voor een goed ontbijt
bij het ochtendgloren
met zicht op de watertoren
27

De 4 interlandwedstrijden van Lambert Verdonk.
Op 16 jarige leeftijd speelde hij in het 1 e elftal van SV Hoensbroek,
even later reeds in het Nederlands jeugdelftal voor 16-18 jarigen te
Dordrecht.
De linker vleugelspeler genoot spoedig belangstelling van menige
voetbalclub en werd alom gezien als een man met een grote toekomst.
Op 1- 8 -1963 ondertekende hij een profcontract ( A status ) bij PSV
Eindhoven, destijds onder leiding van trainer Bram Appel.
Op zijn vakantie – adres Marmaris, Turkije, ontmoetten wij Lambert
Verdonk ( 1944 ), normaliter verblijvend op zijn huisadres
Schuttestraat 10, Heerlerheide.
Wij lieten Lambert zijn voetbalverhaal doen:
“In Eindhoven woonde ik in een familiepension met meerdere voetballers
van PSV.
Bij Philips kreeg ik een bijbaantje als technisch tekenaar.
Samen met o.a. Roel Wiersma, Fons van Wissen, P.Giesen e.a.
speelde ik met PSV wedstrijden om de Europacup 1, uit en thuis,
belevenissen om nooit te vergeten.
Ik speelde o.a. in Denemarken en Zwitserland.
Met het Nederlands B-elftal heb ik gespeeld in Rusland, verre uitwedstrijden
werden per treinreis afgelegd, een wereldlijke ervaring.
Tijdens mijn PSV - periode werd ik geselecteerd voor het Nederlands
voetbalelftal destijds onder leiding van Elek Schwartz.
Op 22-3-1964 speelde ik mijn 1 e voetbalinterland samen met Pieters
Graafland, H.Kraay, P.Bergholtz, K.Nuninga e.a. tegen de Belgische
nationale ploeg in Antwerpen. ( 0-0).
Achtereenvolgens interlandwedstrijden (Amsterdam en Rotterdam)
tegen Oostenrijk (zie foto 12-04-1964, uitslag: 1 – 1), Zweden, Albanië
(WK kwal.).
Na 4 mooie PSV jaren geloofde ik in een betere toekomst en volgde
ik streekgenoot trainer Wiel Coerver naar Sparta Rotterdam, daarna
28

NEC Nijmegen,
Go Ahead Deventer, om in januari 1972 te verkassen naar Olympic
Marseille, een opvallende transfer, die tot stand kwam omdat een
journalist van een Franse sportkrant , in opdracht, op zoek was naar
een linksbenige buitenspeler.
In Frankrijk was het goed voetballen én wonen; na bijna 3 jaren
keerde ik terug naar Nederland.
Als amateur speelde ik nog een aantal jaren bij EHC Hoensbroek.
Mijn voetbalcarrière eindigde in 1980.
In meerdere KNVB- albums blijven deze voetbalherinneringen, in
beeld en tekst, goed bewaard “.
Foto Nederlands elftal.
Gehurkt uiterst rechts: L. Verdonk.
z.o.z.
29

Naschrift:
In dit verhaal is toepasselijk het vernoemen van voetballers van
Heerlerheide die korte of langere tijd op basis van een semi
profcontract in clubverband hebben gespeeld:
- H. Meuser z.g. actief bij Roda JC, idem Dre Rijnders,
Lothar Heutz ( zie spelerscontract pag. 31 ).
- Wellicht een ontbrekende naam? Laat het weten, vermelding
volgt in een volgende uitgave..
HKH / H.Hoofs
Het eerste voetbal in Heerlerheide.
Begin twintiger jaren kwam ook de voetbalsport in Heerlerheide
goed op gang.
Er waren inmiddels in die tijd straatvoetbalclubs actief zoals
`t Stroatje, de Robroekjongens, de Ganzeweide, maar vooral de
jongens van De Keek deden van zich spreken.
Ook het wilde voetbal in de Kem en in de Beemde groeide nooit uit
tot voetbal in clubverband.
Het voetbalspel speelde zich af op de straten en bij gelegenheid op
een heus grasveldje zoals de Keekjongens die bij uitzondering het
spel speelde in de speeltuin.
Er was een uitzondering.
Omstreeks 1923 bestond het clubje Rhoda (witte trui en rode broek),
dat als clublokaal café Leers op de Jongmansweg had, dat thuis en
uitwedstrijden speelde tegen clubs in omliggende dorpen.
Voor zover bekend heeft Rhoda zich nooit aangesloten bij een
voetbalbond.
Het voetbalveld was gelegen aan de Hei-Grindelweg ( bij de familie
Lepping )
Gefluisterd wordt dat het Rhoda is geweest dat de eerste spelers aan
Groene Ster heeft geleverd !
De voetbalkenner kan meerdere overeenkomsten ontdekken.
( wordt vervolgd ).
HKH / H.Hoofs
30

De Geitstraat in de vorige eeuw.
De Geitstraat is een van de kleinste openbare wegen van Heerlerheide,
ca. 150 meter lang en is in een oost / west richting gesitueerd.
Loopt men vanaf het eindpunt Gravenstraat, richting centrum dan
keert men visueel terug naar de oude Geitstraat in vroeger jaren.
Een stuk wildgroei laten wij links liggen, maar wij passeren op de
hoek het destijds vermaarde koffiehuis annex bakkerij van Bertien en
Léon Ubachs, gelegen op de scheidslijn Gravenstraat / Geitstraat,
waar de klandizie graag op de koffie ging en in de kleine gelagkamer
de besturen van verenigingen bijeen kwamen in afwachting van de
openstelling Patronaat begin twintiger jaren.
Het was ook het koffiehuis waar in 1913 de oprichtingsvergadering
plaatsvond van de woningvereniging Heerlerheide en haar eerste
kantoor hield.
Bergafwaarts aan de linkerzijde, een niet regelmatig bouwsel van
enkele woningen; aan de rechterzijde van de straat een ontginning
die de schijn had van privé – tuintjes.
In herinnering blijft het witte huisje no. 13 op de kruising met de Lokerstraat,
ook wel aangeduid als het boerderijtje van Verstraeten
waarvan senior kolen en hout rondbracht en op bestelling ook
vrachten verzorgden met paard en wagen.
En aan de overkant van de viersprong, werd in de twintiger jaren het
café – pand “Polonia”gebouwd, in latere jaren onder de toepasselijke
naam “Oud Genhei “ nog steeds toebehorend aan de familie Wijnen.
Het café – pand verlatend, lag aangrenzend een verwaarlozende
kavel alwaar spelende kinderen en vader R.B. in juli 1927 een munten
vondst deden met 454 geldstukken, op de voorkant van het geldstuk
de beeltenis van Lodewijk XV of XVI met op de achterzijde het
wapen der Bourbons, in totaal 13 kilo Frans zilvergeld. De jongste
munten dateren van 1792.
De routing nadien van de munten is dezerzijds niet bekend.
Op de vindplaats lag vroeger een boerderijtje met een azijn – persing.
32

De laatste stappen in het Geitenpad brengt ons naar huize Snackers,
destijds genummerd Geitstraat 23 – 25, op het einde van de straat,
links gelegen. Aan de overkant aan de voet van Kerkberg, slechts een
woning, voor zover bekend, laatstelijk bewoond door de familie
Spierings, maar mag ook een andere naam hebben.
Een opvallende melding in de krant van destijds : -kegelclub
“Gutholz” houdt wedstrijden in zaal Snackers-. Annonces vermeldden
verder met regelmaat aldaar optredens van toneel gezelschappen,
daarmee aantonende dat huize Snackers de functie van een soort
gemeenschapshuis heeft ingevuld.
Daarmee is nog niet alles gezegd want eigenaar J. Snackers exploiteerde
een autobus – lijndienst Heerlen - Heerlerheide – Brunssum –
Gangelt v.v. met stalling van het voertuig achter de woning in een
loods. ( Zie foto pag. 20 )
De exploitatie heeft niet al te lang voortbestaan want door de verdere
uitbreiding van de trammaatschappij LTM, verdween Snackers -
autobusdiensten.
Het toch enigszins statig aandoend pand werd in latere jaren ingericht
als bibliotheek en in de zeventiger jaren afgebroken.
HKH / H.Hoofs
33

Het postkantoor gaat open, het postkantoor gaat dicht.
Een geheel nieuwe vorm van communicatie in Heerlerheide bracht
de aanwijzing in 1906 van een hulppostkantoor PTT ( 1 ) met de
daarin geplaatste telefooncel en de gelijktijdige benoeming van
“briefgaarder” J.H. Wijnen, tevens kantoorhouder.
Het kleine kantoor met tel. no. 490 was gevestigd in een woonhuis
aan de Gravenstraat, thans genummerd 30, ( foto ).
Een zekere Joep Bour werd aangesteld als besteller.
In genoemd jaartal gaf het postbedrijf voor de eerste maal een postzegel
uit met het dubbele van de frankeerwaarde; de opcenten kwamen
ten goede aan de bestrijding van de TBC ziekte.
Heerlerheide wist meteen aandacht te trekken, want na korte tijd was
in de krant te lezen: “Onbestelbare brieven”. Er komen hier nog
steeds brieven uit Heerlen aan met een postzegel van slechts drie
cent hetwelk ons komt te staan op zeven cent strafpost”.
Even later tekende opstandig Heerlerheide protest aan tegen de onbegaanbare
weg naar het postkantoor.!
34

Enkele jaren nadien verhuisde het postkantoor ( 2 ) naar een ruimer
onderkomen in een pand Lokerstraat 30, kantoorhouder Lemmens
Een derde verhuizing was meer centrum – gericht ( 3 ), weliswaar
ook in de Lokerstraat doch met zicht op de oude markt, Lokerstaat
18, postcode 6413 EN.
In de tachtiger jaren werd het kantoor ( 4 ) ondergebracht in de
nieuwbouw, hoek Wannerstraat.
Door reorganisatie doet TNT Post ( 5 ) te Heerlerheide thans als
postagentschap dienst in een supermarkt.
Zeer vooruitstrevend is de woonwijk Nieuw-Einde geweest, waar
reeds in 1919 in een woonhuis een zelfstandig hulppostkantoor ( tel.
290 ) was ingericht; het kantoor werd in zestiger jaren opgeheven.
( foto ).
En waar in
woonwijken geen
postkantoor was
gevestigd, kon men
gebruik maken
agentschappen, zeker
ten nutte voor het
verzilveren (
postwissels ) en
verzenden van
geldmiddelen.
Veelvuldig werd
gebruik gemaakt van
telefoon- en
telegraafdiensten.
HKH / H.Hoofs
35

Het politiebureau Heerlerheide kerstavond 1949.
De kerstsfeer hangt om ons heen. Op straat ziet men de mensen nog
met allerhande kerstartikelen vlug naar huis gaan, een kerstboompje,
kerstversierselen, wat hulstakjes, vla of kerstkrans voor de komende
feestdagen, die men steeds vieren wil, niet in luidruchtigheid, maar in
de gezellige intimiteit van het gezin. Het is vandaag of het huis
vriendelijker is, alles wordt mooier. Zou het komen, doordat onze
goede stemming overgeplant wordt op alles rondom ons, niet alleen
op de mensen , maar ook op de materiële dingen van het dagelijkse
leven ?
Is het niet waar, dat op zulke dagen de lamp in de huiskamer vriendelijker
schijnt, dat de haard aangenamer brandt ? En dan gaat het als
een steek van pijn door mij heen: Nachtdienst. Voor mij dit jaar
geen gezelligheid thuis op de mooiste dag van het jaar. Een koud
bureau, wat kale muren. De vriendelijke hardheid van de cellen voelt
men door heel het bureau heen. Vandaag nog meer dan anders.
Achter mij valt de huisdeur dicht. De gezellige lamp, de lekker brandende
haard, de mooie versierde kerstboom met zijn lichtjes, dat vredig
huiselijke op een kerstavond……. Nachtdienst------ op het bureau,
dat door de tegenstelling nog onvriendelijker aandoet.
Weg is de kerststemming. Het is vervelend koud buiten. Het vooruitzicht
van een paar uur patrouille door die vervelende kou, maakt er
de stemming niet beter op.
Waarom juist nu nachtdienst ? En morgen is mijn dag ook weg.
Dit is nu mijn kerstmis.
Zo stap ik dan naar het bureau, de nachtdienst in, met kerstmis. Lusteloos
open ik de deur en de groet van een collega die juist naar buiten
komt, wordt niet zo vriendelijk beantwoord als anders.
Dan stap ik de agentenwacht binnen…….. het “Goeden avond”
blijft mij half uitgesproken in de keel steken; ik sta daar met de deurknop
in de hand en vergeet de deur dicht te doen. Een ontroering
zoals we die kenden in de concentratiekampen, in die vuile gore
barak op kerstavond, met een kerstboom op de van God verlaten
36

appelplaats, behangen met wat dennenappels in zilverpapier, grijpt
mij aan. Daar staat voor mij in dat koude ongezellige lokaal een
pracht van een kerstboom met kerstversieringen en electrische lichtjes
van vrienden geleend en bijeen gebracht door de ploeg van brigadier
Fijnaut.
Opeens is mijn vervelende stemming verdwenen. Het gemis van gezelligheid
thuis met de lamp daar, de haard en de kerstboom, voel ik
niet meer. Ook hier op het bureau is de kerstsfeer, ook hier voel ik,
eenvoudig door die simpele kerstboom, dat het kerstmis is. Wij zitten
daar bij elkaar in de agentenwacht, kameraadschappelijker dan
anders, tevreden. Wij politiemannen vieren onze kerstmis op het
bureau.
Jongens, die de kerstboom plaatsten
op het bureau Heerlerheide, gij hebt
mooi werk verricht. Ik hoop dat het
volgend jaar op ieder bureau, waar
politiemannen nachtdienst doen, op
kerstavond een kerstboom zal staan.
Brigadier L.J. Janssen
Bron: Corpsblad 01-03-1950
(officieel orgaan van de
gemeentepolitie te Heerlen)
HKH / W.Nijsters
37

38
De redactie wenst u , mede
namens het bestuur van de
Heemkundevereniging
Heerlerheide, hele fijne en
“warme” kerstdagen en alle
goeds voor 2011.

Onze begunstigers:
Hoké Muziek
Ganzeweide 50
6413 GG Heerlen
Tel. 045-5211823
www.hokemuziek.nl
Peggy’s Hairstudio
Roebroekweg 74
6414 BE Heerlen
Tel. 045-5211723
www.peggyshairstudio.nl
Primera Heerlerheide
Wannerstraat 15/17
6413 EV Heerlen
Tel. 045-5222949
Mok uitvaartverzorging
Kampstraat 46
6413 ED Heerlen
Tel. 045-5286565
www.mok-uitvaart.nl

Water is de meest elementaire voorziening voor mens en natuur.