Drs. Henk Baas - Hogeschool Van Hall Larenstein.
Drs. Henk Baas - Hogeschool Van Hall Larenstein.
Drs. Henk Baas - Hogeschool Van Hall Larenstein.
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
De ecologische en<br />
economische<br />
waarde van<br />
cultuurhistorie<br />
-<br />
Inleiding vanuit<br />
het beleid<br />
<strong>Henk</strong> <strong>Baas</strong><br />
Hoofd Landschap
Hoe was het tot voor kort?<br />
• Cultuurhistorisch beleid was gedeelde verantwoordelijkheid OCW<br />
(monumenten en archeologie), LNV (historische geografie) en<br />
VROM (borging in RO).<br />
• Belvedere als expressie van die gedeelde verantwoordelijkheid.<br />
Rijk duidelijk aan zet, met stimuleringsbeleid en<br />
subsidieregeling.<br />
• Provincies hadden soort afgeleide van Belvedere, dus integraal<br />
cultuurhistorische uitvoeringsprogramma. Veel bereikt.
Hoe is het nu?<br />
• Cultuurhistorie is nu erfgoed. En erfgoed is OCW.<br />
• Vervolg Belvederebeleid in de knel door opheffen ministeries en<br />
versobering rijksbeleid<br />
• LNV => EL&I: Wel natuur, geen landschap/CH<br />
• VROM => I&M: RO geen rijksverantwoordelijkheid meer.<br />
• Nieuw beleid op basis van MoMo (Modernisering van de<br />
Monumentenzorg).<br />
• September 2011: Visie Erfgoed & Ruimte => rijksbeleid van OCW<br />
en I&M. EL&I op de achtergrond aanwezig.
Enkele uitgangspunten MoMo<br />
• Trots op een gemeenschappelijk verleden en de historische<br />
omgeving die daarvan getuigt<br />
• Nederland is gemaakt en dus is cultuurhistorie overal aanwezig<br />
• Het gaat niet alleen meer om objecten, maar ook om structuren,<br />
landschap, kortom onze leefomgeving<br />
• Is de Monumentwet 1988 nog wel van deze tijd?
Voorbeeld: Duingebied bij Wassenaar
Voorbeeld: Duingebied bij Wassenaar
Voorbeeld: Duingebied bij Wassenaar
Waarom Moderniseren Monumentenzorg?<br />
Een aantal knelpunten waaraan gewerkt moet worden:<br />
1. Cultuurhistorisch belang niet vooraan in planningsproces<br />
(imago van hindermacht)<br />
2. Focus op objecten, minder op omgeving<br />
3. Grillige restauratiemarkt door incidentele financiering<br />
4. Te hoge administratieve lasten<br />
5. Leegstand en dreigende leegstand
Sloop van Maria Gorettikerk Kerkrade<br />
stilgelegd<br />
KERKRADE - Op last van de Rijksdienst<br />
voor het Cultureel Erfgoed is per direct<br />
met de sloop van de Maria Gorettikerk<br />
gestopt. De kerk moet, in opdracht van de<br />
Meandergroep, plaatsmaken voor<br />
zorgwoningen. Het Cuypersgenootschap<br />
had een aanvraag ingediend om de kerk<br />
op de monumentenlijst geplaatst te<br />
krijgen.Volgens het Cuypersgenootschap is<br />
de kerk een goed voorbeeld van de<br />
wederopbouwarchitectuur. De Maria<br />
Gorettikerk werd in 1954 ingezegend.<br />
Omdat het kerk bezoek aanzienlijk was<br />
gedaald besloot het bisdom in 2004 om<br />
het Godshuis aan de eredienst te<br />
onttrekken.
Modernisering Monumentenzorg<br />
Pijler 1<br />
Cultuurhistorische belangen meewegen in de ruimtelijke ordening<br />
Pijler 2<br />
Krachtiger en eenvoudiger regelgeving<br />
Pijler 3<br />
Bevorderen van herbestemming
Pijler 3 Herbestemming:<br />
• Regeling wind- en waterdicht<br />
• Regeling voor haalbaarheidsonderzoek herbestemming<br />
• Kennisontwikkeling: programma herbestemming
Pijler 2 Krachtiger en eenvoudiger sectorale regelgeving<br />
Belangrijk motto: eigenaar centraal<br />
Vergunningprocedure:<br />
• Korte procedure bij eenvoudige gevallen<br />
• Minimale wijzigingen niet vergunningplichtig (Wabo)<br />
• Meer vergunningvrij in Beschermde Gezichten<br />
Aanwijzing monumenten:<br />
• alleen nog maar ambtshalve aanwijzen<br />
• grens vijftig jaar vervalt
Pijler 1: CH belangen meewegen in de ruimtelijke ordening<br />
• Visie Erfgoed en Ruimte (VER) en Structuurvisie<br />
• Infrastructuur en Ruimte (SVIR)<br />
• Aanpassing van het Besluit ruimtelijke ordening (Bro)<br />
• <strong>Van</strong>af 1 januari 2012 in werking
Visie Erfgoed & Ruimte - Koersen op karakter<br />
• Gebiedsgericht erfgoedbeheer<br />
• Ruime(re) blik tot afzonderlijke objecten en –structuren<br />
• Focus op karakteriseren, niet op waarderen<br />
• Waterland<br />
• Stedenland<br />
• Kavelland<br />
• Vrij land
Visie Erfgoed & Ruimte (2011-2015)<br />
• Het rijk kiest voor vijf prioriteiten in zijn gebiedsgerichte<br />
erfgoedbeleid:<br />
• Werelderfgoed: samenhang borgen, uitstraling vergroten<br />
• Eigenheid en veiligheid: zee, kust en rivieren<br />
• Herbestemming als (stedelijke) gebiedsopgave: focus op<br />
groei en krimp<br />
• Levend Landschap: synergie tussen erfgoed, economie en<br />
krimp<br />
• Wederopbouw: tonen van een tijdperk
Werelderfgoed<br />
Schokland in de Noordoostpolder (1995)<br />
Stelling van Amsterdam (1996)<br />
Molens van Kinderdijk-Elshout (1997)<br />
Ir. D.F. Woudagemaal bij Lemmer (1998)<br />
Droogmakerij De Beemster bij<br />
Purmerend (1999)<br />
Rietveld Schröderhuis in Utrecht (2000)<br />
Waddenzee (2009)<br />
Grachtengordel van Amsterdam (2010)<br />
De historische binnenstad van<br />
Willemstad op Curaçao (1997)
Voorlopige lijst<br />
Koninklijk Eise Eisinga Planetarium in<br />
Franeker<br />
Koloniën van de Maatschappij van<br />
Weldadigheid in Drenthe<br />
Nieuwe Hollandse Waterlinie<br />
Sanatorium Zonnestraal in Hilversum<br />
Teylers Museum in Haarlem<br />
<strong>Van</strong> Nellefabriek in Rotterdam<br />
Het Nederlandse deel van de Limes.<br />
Het eiland Saba<br />
Bonaire Marine Park<br />
Plantagesysteem West Curaçao
Wederopbouw<br />
gebieden
Kaart erfgoed
Speerpunt Levend Landschap<br />
• Versterken synergie tussen erfgoed, economie en ecologie<br />
• Rijksprioriteit want: bijdrage aan nationale doelen t.a.v.<br />
biodiversiteit, energietransitie en economie<br />
• Rijk als opdrachtgever en eigenaar: visieontwikkeling over de<br />
omgang met erfgoed bij grote en complexe landschappelijke<br />
opgaven en transities<br />
• Maar samenwerking met andere overheden en maatschappelijke<br />
organisaties<br />
• Kennis over de transformatie van het landschap als culturele<br />
opgave.<br />
• Management of change
Beleidsinstrument Netwerk Erfgoed & Ruimte<br />
• Onderwijs- en onderzoeksnetwerk Erfgoed & Ruimte<br />
Vervolg netwerk Belvedere-hoogleraren<br />
Vier bijzondere leerstoelen<br />
• Aansturing mede vanuit Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed<br />
• Dus instrument van ‘kennis’ ten behoeve van rijksprioriteiten<br />
• Rol <strong>Van</strong> <strong>Hall</strong>–<strong>Larenstein</strong>?
Structuurvisie Infrastructuur & Milieu<br />
• Trots op een gemeenschappelijk verleden en de historische duiding<br />
van het rijksbelang<br />
• Cultuurhistorie zit er goed in:<br />
maar….<br />
• Werelderfgoed<br />
• Wederopbouwgezichten<br />
• Stads- en dorpsgezichten<br />
Nationale landschappen verdwenen…
Besluit ruimtelijke ordening<br />
Bestemmingsplannen:<br />
‘Een beschrijving van de wijze waarop met de in het gebied aanwezige<br />
cultuurhistorische waarden en in de grond aanwezige of te<br />
verwachten monumenten rekening is gehouden’<br />
In combinatie met motiveringsplicht Algemene Wet Bestuursrecht (Awb)
Maar wat zijn cultuurhistorische waarden?<br />
De toelichting bij het Bro verbindt de volgende kenmerken aan<br />
cultuurhistorische waarden:<br />
• positieve waardering van sporen, objecten, patronen en structuren<br />
• zichtbaar en onzichtbaar<br />
• onderdeel van onze leefomgeving<br />
• beeld van een historische situatie of ontwikkeling<br />
• bepalend voor identiteit van een plek<br />
• bieden aanknopingspunten bij ruimtelijke ontwikkeling
Gevolg:<br />
• In beeld brengen van waarden, waarderen, selecteren<br />
• Ambitie bepalen<br />
• Beleid en beleidskaarten opstellen<br />
• Communicatie met burger, historische verenigingen<br />
• Borging in het bestemmingsplan
Toezegging in de eerste kamer<br />
Samen met het veld wordt invulling gegeven aan een norm<br />
voor cultuurhistorische analyse
Normen:<br />
bouwhistorisch<br />
onderzoek<br />
27
Opzet handreiking<br />
28
Handreiking Erfgoed en Ruimte<br />
• digitaal instrument<br />
• community of practice<br />
• LinkedIn groep ‘erfgoed en ruimte’<br />
• vraaggestuurd
http://www.cultureelerfgoed.nl/handreikingerfgoedenruimte<br />
30
Samenwerking met groene organisaties [1]<br />
- Via convenanten met Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, Dienst<br />
Landelijk Gebied, (Rijkswaterstaat)<br />
=> Deels heroriëntatie op rollen<br />
- Veelal uitvoeringsgericht (beheer en inrichting). Talloze goede<br />
voorbeelden beschikbaar via Projectenbank Cultuurhistorie.<br />
- Steeds meer behoefte aan afstemming methodieken van<br />
inventarisatie, selectie en waardering, en ook monitoring.<br />
- Landschapsbiografie als geschikt instrument?<br />
31
Samenwerking met groene organisaties [2]<br />
Nieuwe relaties in het kader van de ambities van de VER?<br />
- Interessante vragen:<br />
- (Vernieuwde) relatie natuurbeheer en cultuurhistorie<br />
- (Vernieuwde) relatie waterbeheer en cultuurhistorie<br />
- Nieuwe energielandschappen<br />
- Economische ‘verdienmodellen’<br />
- Betrekken van burgers, verbreden van basis<br />
32
Dilemma 1: beek ‘herstellen’ of zo laten?<br />
Het landschap van de beekdal van de<br />
Drentsche Aa, al duizenden jaren<br />
kronkelen het Schipborgsche en<br />
Oudemolensche Diep, het Anlooer<br />
Diepje ...<br />
En nog geen 5 kilometer verderop,<br />
heeft de ooit tot afvalwaterkanaal<br />
gereduceerde Hunze zijn meanders<br />
teruggekregen, en biedt de rivier<br />
ruimte voor waterberging.
Dilemma 2: Ruimte voor de Rivier?
Dilemma 3: Ontpolderen?
Dilemma 4: verandering is enige constante
Dilemma 5: mooi of lelijk is niet aan de orde
Sim Visser<br />
38<br />
Ik dank u voor uw aandacht.<br />
<strong>Henk</strong> <strong>Baas</strong><br />
h.baas@cultureelerfgoed.nl
Change language