04.09.2013 Views

Musis mei 2011 nr. 5 - Gemeente Schiedam

Musis mei 2011 nr. 5 - Gemeente Schiedam

Musis mei 2011 nr. 5 - Gemeente Schiedam

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Nederland Molenland.<br />

De Duitser J.G.Kohl bezocht Nederland kort voor 1850. Hij<br />

beschrijft in zijn Reisen in den Niederlanden de molens en hun<br />

functie in de polders en de industrie. Noord-Holland staat<br />

vol met poldermolens die voor de ontwatering zorgen en<br />

dat alleen kunnen, omdat het land vlak en de wind sterk is.<br />

Daarnaast schrijft hij over de rol van de molen in de kunst.<br />

tekst: henk slechte<br />

Een kunsthistorische verkenning<br />

In de 19 de eeuw verschenen talrijke boeken<br />

met bloemrijke en soms verbaasde<br />

verslagen van reizen die buitenlanders<br />

door Nederland maakten. Naarmate de<br />

trein het reizen gemakkelijker maakte, zwol<br />

de stroom reisliteratuur aan. Zo worden de<br />

Haarlemmermeerpolder, de middeleeuwse<br />

kunst in Museum Boijmans in Rotterdam<br />

en de 17 de eeuwse schilderijen in het<br />

Trippenhuis (tot 1885 Rijksmuseum)<br />

in Amsterdam en het Mauritshuis in<br />

Den Haag, de bakstenen huizen langs<br />

de grachten in Delft en Amsterdam, de<br />

schilderachtige dorpen Overschie en Broek<br />

in Waterland, de vissersdorpen langs de<br />

Noord- en de Zuiderzee, maar bovenal de<br />

bollenvelden tussen Haarlem en Leiden<br />

en de molenlandschappen van Dordrecht,<br />

Rotterdam en de Zaanstreek uitgebreid en<br />

lyrisch beschreven.<br />

Jan van Goyen, Gezicht op Den Haag vanuit het Zuidoosten (1650/51). Schilderij. Haags Historisch Museum<br />

Het is hem opgevallen dat Rembrandt en diens tijdgenoten<br />

vooral industriemolens hebben geschilderd. Daarvan waren<br />

de korenmolens het populairst en hadden de houtzaagmolens<br />

een eervolle tweede plaats. Die industriemolens staan in het<br />

vlakke Hollandse landschap op hoge plekken als zandduinen<br />

of bastions en vestingwallen van steden. Omdat je vanaf<br />

zo'n plek een mooi uitzicht had, waren de molens die daar<br />

stonden vaak het doel van wandelingen en het onderwerp<br />

van schilders, aldus Kohl. De Italiaan Edmondo de Amicis die<br />

Nederland in 1873 voor het eerst bezocht en zich in Nederland<br />

en zijn bewoners een scherpzinnig opmerker betoont, schreef<br />

over de Zaanstreek: 'Zaandam heeft, van het IJ gezien, het<br />

voorkomen van een vesting met talloze torens [..] Er zijn<br />

namelijk honderden zeer hoge molens, die zich tussen de<br />

huizen, op de dijken, langs de vaarten, door de hele omtrek<br />

der stad, verheffen.' De Engelse reiziger Charles W. Wood was<br />

in 1877 ook in Zaandam en beschrijft de molens die hij daar<br />

aantrof. Hij vertelt in Een reis door Nederland dat al die molens<br />

in Nederland niet alleen dienen om graan te malen, maar<br />

vooral 'om het land van water te bevrijden'. Hij heeft gehoord<br />

dat alleen al in Zaandam 400 molens staan en dat 'sommige<br />

van de eigenaars miljonairs zijn.' De Franse koopman en<br />

kunstminnaar He<strong>nr</strong>y Havard tenslotte gaf in La Hollande à<br />

vol d'oiseau in 1881 een plastische beschrijving van de plaats<br />

van de molen in het Nederlandse landschap. Op zijn bootreis<br />

van Alkmaar naar Zaandam zag hij 'een leger windmolens,<br />

waarvan de grote wieken zich tegen de azuurblauwe<br />

hemel afsteken en die het water uit het lage land moeten<br />

wegpompen.' Hij beschrijft hoe hij zover zijn blik reikte<br />

honderden windmolens zag met wieken met bonte gele, rode<br />

of zwarte doeken. Zaandam, aldus Havard, biedt vanaf het IJ<br />

een originele maar tegelijk bizarre aanblik met zijn silhouet<br />

van 2.000 windmolens. De Fransman overdreef daarmee<br />

schromelijk, want de Zaanstreek was wel een concentratie<br />

musis 8

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!