Bouwen is het creëren van kansen - De bouw vernieuwt

Bouwen is
het creëren van kansen
Praktisch werkboek voor MKB-ondernemers in de bouw

Bouwen is
het creëren
van kansen
Praktisch werkboek voor MKB-ondernemers in de bouw

Inhoud
Bouwkolom in beweging 6
Kansen benutten in de ontwerpfase 8
1. Goed gepikt 8
2. 3D 10
3. Anders kijken 12
4. MVO 14
5. Binden, boeien en bouwen 16
Interview
Ing. Dolf Jorissen AvB, Architect-partner Jorissen Simonetti Architecten 18
Kansen benutten in de bouwfase 22
6. Bottlenecks 22
7. Klaplopers 24
8. Mixman 26
9. Samenwerking: Het mag 28
10. Afscheid van de aannemer 30
Interview
Ing. Marc van Delft, Directeur Van Delft Groep 32
Kansen benutten bij de oplevering 36
11. Gipsvlucht 36
12. Een bittere pil 38
13. Demontageheffing 40
14. Ziek 42
15. Misverstand 44
Interview
Roger Claessen, Managing director Berker BV 46
Kansen benutten in de beheersfase 50
16. Groeidiamant 50
17. Rolmodel 52
18. Zelfvoorzienend 54
19. Huismeester 56
20. Grondhouding 58
Interview
Ing. Albert Martinus, Directeur-eigenaar Lindeloof BV 60

Voorwoord
Alstublieft. Hierbij ontvangt u een praktisch
werkboek voor MKB ondernemers in de
bouw. Deze publicatie is gemaakt om u als
ondernemer te helpen bij alle veranderingen
en vernieuwingen in de bouwsector.
De Regieraad Bouw stimuleert het vernieuwingsproces
van de bouwsector en
besteedt daarbij aandacht aan bijvoorbeeld
anders samenwerken, innovatieve contract-
en aanbestedingsvormen, integriteit,
transparantie, duurzaamheid en maatschappelijk
verantwoord ondernemen. In
dit kader verzorgt de Regieraad Bouw met
enige regelmaat een reeks publicaties met
als titel ‘Bouwen is …’.
2009 is het laatste jaar voor deze Regieraad
Bouw en dit jaar staat in het teken van het
verspreiden en verbinden van opgedane
kennis en ervaring. In dit kader geeft de
Regieraad Bouw graag een podium aan
vernieuwers. Zo ook met dit praktische
werkboek voor het MKB. Het Centrum voor
Innovatie van de Bouwkolom (CIB) pakt
als eerste het podium met ‘Bouwen is het
creëren van kansen’. Directeur Piet Oskam
geeft ondernemers praktische tools en
inzichten in de ingewikkelde wereld van
veranderingen en actuele economische
ontwikkelingen.
Eerder verschenen publicaties in de serie
‘Bouwen is …’
- Bouwen is teamwork
- Bouwen is vooruitzien
- Bouwen is oplossingen aanbieden
Wij wensen u veel profijt van alle vernieuwingen
in de bouw en hopen dat dit
werkboek een waardevolle ondersteuning
kan zijn bij het creëren van kansen in dit
verandertraject.
Hans Blankert
Voorzitter Regieraad Bouw
Bouwen is het creëren van kansen 5

Bouwen is het creëren van kansen
6

Bouwkolom in beweging
Beweegt u mee? Of staat u stil? Stilstand is
achteruitgang. Beweging is vooruitgang.
Pas op: die beweging moet wel een doel
hebben. Een beter bouwproduct. Een beter
bedrijfsresultaat. De weg naar verbetering
loopt via twee kruispunten. Twee keuzemomenten.
Het eerste kruispunt heet
innovatie. Het tweede kruispunt is dat van
de samenwerking. Op een kruispunt wordt
een keuze gemaakt. U kunt kiezen voor
innovatie. Innovatie leidt tot beweging.
U kunt ook de andere kant uitgaan. Dan
houdt u, wat u nu heeft. Dat lijkt aantrekkelijk,
maar dat is het niet. De omgeving
verandert snel. Als u niet verandert, komt u
uzelf tegen. Het tweede kruispunt brengt
u op de weg naar samenwerking. Ook daar
gaat een keuzemoment aan vooraf. U kunt
ook alleen op pad gaan. Dan moet u het
alleen van eigen inzicht en mogelijkheden
hebben. Als u kiest voor samenwerking,
dan kunt u kennis en inzicht delen. Delen
is dan vermenigvuldigen. De gehele
bouwkolom werkt immers samen aan het
eindproduct. Veranderingen bij ene schakel
hebben grote gevolgen voor de rest van de
bouwkolom. Bij vernieuwende marktpartijen
in de bouwsector staan de begrippen
innovatie en samenwerking hoog in het
vaandel. Alle ondernemers, die kiezen voor
innovatie en voor samenwerking, staan op
een kruispunt van meerdere wegen. Op de
weg naar innovatie en samenwerking zijn
de nodige hobbels te nemen en valkuilen
te vinden. Een verstandige ondernemer
onderkent de gevaren en kiest een deskundige
en betrouwbare gids, die begrijpt
waar de kansen liggen in de bouwkolom.
De bouwkolom is in beweging. Traditionele
grenzen vervagen. De informatietechnologie
dringt op. Consumenten hebben een
duidelijk wensenpakket. Om in zo’n bouwkolom
staande te blijven, moet ook u wel
in beweging komen.
Piet M. Oskam
Directeur Centrum voor Innovatie
van de Bouwkolom
Bouwen is het creëren van kansen 7

1
Bouwen is het creëren van kansen
8
Goed gepikt
Kansen benutten in de ontwerpfase
Beter goed gepikt dan slecht verzonnen.
Dat is de houding, waarmee architecten
vaak aan goede ideeën komen.
Gelukkig maar. De beeldkwaliteit van het
ontwerp staat voorop, het maakt niet uit
hoe je aan het idee gekomen bent. Dat is
nooit anders geweest. Door de geschiedenis
heen zijn allerlei bouwstijlen ontwikkeld,
waarbinnen diverse architecten
elkaars ideeën hebben overgenomen en
verder uitgewerkt. Binnen een bouwstijl
zie je immers meer overeenkomstige
elementen dan verschillende ornamenten.
Dat levert een bepaalde verwantschap op,
waardoor achteraf een herkenbare periode
aangeduid kan worden. Het levert vanzelfsprekend
ook veel ruzie en onmin op. Dat
is de keerzijde. Het valt immers niet altijd
mee om oorspronkelijk te zijn. Originaliteit
is slechts enkelen gegeven. Zo ontmoette
ik jaren geleden bij een meeting een architect,
uiteraard voorzien van een onafscheidelijk
fototoestel. Zo’n miniatuur apparaat
met een grote digitale opslag-capaciteit.
De bijeenkomst vond plaats in een imposant
gebouw met een groot atrium. Veel
glas en een indrukwekkend auditorium
met uitzicht op een groot verkeersplein.
Een karakteristiek gebouw, dat veel bekijks
heeft. De architect vroeg beleefd aan de
gastheer of hij ook foto’s mocht maken.
Dat was geen bezwaar. Al flitsend liep de
architect door het pand en legde zowel het
opvallende geheel als opmerkelijke details
nauwkeurig vast. Terwijl de bijeenkomst
met interessante lezingen werd gevuld, zag
je de architect met een beschouwende blik
de bewonderenswaardige binnenzijde van
het gebouw nauwkeurig in zich opnemen.
Anderhalf jaar later kreeg ik een uitnodiging
voor de opening van een bankge-
bouw, ergens anders in het land. Prachtig
gelegen, met een kenmerkend atrium en
een opvallend auditorium, met uitzicht op
de omgeving. Er bekroop mij een gevoel
van herkenning. Bij de opening van het
pand werden de mij uit een eerder contact
bekende architect en de andere betrokkenen
bij de bouw in het zonnetje gezet. Zowel
qua ontwerp als qua bouw was er iets
moois neergezet. Ook een collega-architect
bezocht het openingsfeest. Ook hij bleek
een bewonderaar van het transparante gebouw,
waarin kunstig was omgegaan met
glas en steen. Hij kon zich niet weerhouden
om met een klein digitaal toestel enkele
beelden vast te leggen. Op aangeven
van de ontwerpende architect werd hem
vriendelijk verzocht om niet te fotograferen.
Een receptie is daarvoor niet het juiste
moment. Ongetwijfeld heeft deze architect
een andere gelegenheid benut om de ontwerpdetails
vast te leggen. Zo gaat dat in
het wereldje. De originaliteitsprijs is slechts
voor enkelen weggelegd. Dat geld ook
voor een beroepsgroep, waarin originaliteit
één van de belangrijkste competenties is.

Oorspronkelijkheid
Punten om over na te denken
• Zorgen voor een herkenbare stijl is de stiel van architecten en alle
betrokkenen bij de ontwerpfase van een bouwwerk.
• De keuze voor onderscheidende kwaliteit heeft reuze veel gevolgen
voor de selectie van bouwpartners.
• Afkijken mag, namaken niet.
Vragen om bij stil te staan
1. Door welke bronnen laat u zich inspireren bij de invulling
van uw creatieve taak om te komen tot een nieuw gebouwontwerp?
2. Welke originele en herkenbare stijl hanteert u bij het ontwerp van
bouwopgaven?
3. Op welke wijze draagt u er zorg voor dat oorspronkelijke
ideeën in de uitvoeringsfase overeind blijven?

2
Bouwen is het creëren van kansen
10
3D
Kansen benutten in de ontwerpfase
Een platte bouwtekening geeft een vlak
beeld van een bouwproject. Er is veel
verbeeldingskracht nodig om met zo’n
technische tekening een goed beeld te
krijgen van een nieuw te bouwen huis,
kantoor of bedrijfspand. Bouwtekeningen
worden doorgaans vooral gemaakt om
aan wettelijke eisen te voldoen. Als we ons
laten leiden door dit soort formele denkpatronen,
zijn we snel geneigd om ‘aan de
minimale vereisten te voldoen.’ Vervolgens
denken we dat de klant of opdrachtgever
van een bouwwerk ook wel blij zal zijn
met een aan hem of haar uitgereikte kopie
van zo’n bouwtekening. Het is vervolgens
voor zo’n klant een hele opgave om een
goede indruk te krijgen van het beoogde
bouwwerk. Een platte bouwtekening geeft
hooguit betrouwbare gegevens over de
afmetingen, terwijl inhoud en omvang zich
moeilijk laten inschatten. Een traditionele
lijnentekening biedt ook weinig meerwaarde
voor de communicatie met onderaannemers
en toeleveranciers. Het is dan
ook van belang, om aan de bouwtekening
een dimensie toe te voegen. De huidige
presentatietechnieken maken dat mogelijk.
In een land als Denemarken is het gebruik
van 3D-tekeningen in bouwprocessen een
wettelijke verplichting. Dat past wellicht
bij de cultuur van het land. Ook in Nederland
wordt door sommigen gepleit voor
zo’n formele aanpak. Dan trekken we het
3D-denken in een verkeerde sfeer: iets dat
weer zo nodig moet. Er is veel meer voor te
zeggen, om 3D-tekeningen in de bouwsector
tot standaard te verheffen, omdat zowel
de klanttevredenheid als de kwaliteit van
het bouwproces daardoor toenemen. Met
3D spelen we in op de toenemende vraag
naar visualisaties, naar het beter zichtbaar
maken van het bouwproduct. Er valt meer
te zien, als je langs meerdere lijnen naar
een bouwproject kunt kijken. Het toevoegen
van een derde dimensie is voor bouwbedrijven
een unique selling point van de
eerste orde. Met een tekening in 3D, doe
je helemaal mee. Als je je echt wilt onderscheiden,
behoort ook 4D tot de mogelijkheden.
Dan gaan we echt iets beleven. De
vierde dimensie maakt het mogelijk om
virtueel door een gebouwontwerp heen
te lopen. Er zijn toepassingen beschikbaar,
ontstaan in de defensie-industrie. Zoals
vele andere uitvindingen een militaire
oorsprong hebben. Door de inzet van 4D
in de ontwerpfase van gebouwen, ontstaat
er een nuttige toepassing van deze interessante
techniek, waarmee woonconsumenten
zich een realistisch beeld kunnen
vormen van hun toekomstige woonsituatie.
Wonen doe je niet op een plat vlak, maar
in een sfeervol ingerichte ruimte. Platte
bouwtekeningen volstaan niet meer in een
tijdvak, waarin de vragen van de klanten als
vertrekpunt van het bouwproces genomen
worden.

Er zijn meer dimensies
Punten om over na te denken
• Er is vaak een conflict nodig om tot nieuwe inzichten te komen.
• Platte tekeningen leveren geen bijdrage aan verdieping van de
communicatie met de klant.
• Als je vooraf virtueel door een gebouw loopt, bots je vanzelf tegen
de weerbarstige werkelijkheid aan en kun je die nog vroegtijdig
veranderen.
Vragen om bij stil te staan
1. Heeft u een goede reden om niet met 3D aan de slag te gaan?
2. Op welke wijze kunnen 3D-visualisaties een bijdrage leveren aan
de positionering van uw bedrijf?
3. Welke stappen gaat u zetten om de kansen van 3D-tekeningen
optimaal te benutten, zowel voor uw eigen bedrijf als voor uw
strategische bouwpartners?
Bouwen is het creëren van kansen
11

3
Bouwen is het creëren van kansen
12
Kansen benutten in de ontwerpfase
Anders kijken
Bekijkt u alles van een zonnige kant?
Ziet u altijd kansen en mogelijkheden?
Volgens de denkhoeden-methode van
Edward de Bono, een bekende lateraal
denker, draagt u dan een gele hoed. De
Bono onderscheidt een zestal denkpatronen,
waar voor hij evenzoveel hoeden
heeft bedacht. Met een witte hoed richt je
je vooral op de kale feiten en cijfers. Met
een rode hoed ga je vooral af op je gevoel
en intuïtie. Met een zwarte hoed kijk je pessimistisch
de wereld in en heb je snel een
negatief oordeel. De gele hoed staat voor
positief denken. Een groene hoed staat
symbool voor een creatieve benadering. Je
maakt associaties en bedenkt alternatieven.
Met een blauwe hoed richt je je vooral op
het proces, heb je een beschouwende en
controlerende benadering. De denkhoeden
van De Bono laten ons vooral zien hoe
beperkt wij in ons denken zijn. Het is bijna
niet mogelijk om alle denkhoeden gelijktijdig
te dragen. Zo kun je ook op verschillende
manieren kijken naar de economische
kracht van je bedrijf of van de regio,
waarin je gevestigd bent. Heb je voldoende
oog voor de sterkten en zwakten? Zijn er
voldoende feitelijke gegevens beschikbaar?
Heb je een goed ontwikkelde intuïtie? Een
fijne neus voor wat er kan en niet kan? Heb
je ook voldoende oog voor de bezwaren
of mogelijke nadelen van een op zichzelf
gewenste ontwikkeling? Ben je in staat om
kansen positief tegemoet te treden? Bezit
je voldoende creativiteit om die kansen te
benutten? Kun je ook afstand nemen en
het doorlopen proces kritisch bezien? Ieder
bedrijf en iedere regio bezit een schat aan
mogelijkheden. Om die te benutten, moet
je niet onbezonnen aan de slag gaan.
Niet als een dolle tekeer gaan. Maar je
moet wel aan de slag. Niet blijven steken in
bezwaren. Als je anders kijkt naar je bedrijf,
branche of naar je regio, dan zijn er onmiskenbaar
veel kansen te benutten.
Vaak moet je eerst los komen van de dagelijkse
dingen en sleur om een andere kijk
te ontwikkelen. Daar zijn verschillende manieren
voor. Ben je in staat om een andere
visie te ontwikkelen op wat je dagelijks bezighoudt?
Sta je open voor nieuwe kansen,
die je vanuit een nieuwe invalshoek kunt
ontwaren? Als de denkhoeden niet zouden
passen, kun je ook aan een helikoptervlucht
denken. Ook met een zogenaamde
helikopterview kun je anders kijken naar
bedrijf, branche of regio. Als je anders kijkt
dan je gewoon bent, zie je andere zaken
dan je gewend bent.

Welke bril heeft u op?
Punten om over na te denken
• Om kansen te benutten, moet je ze wel eerst signaleren.
• Als je meerdere gezichtspunten hanteert, kun je ruimere
perspectieven zien.
• Als je nooit aan de dagelijkse drukte ontsnapt, ontbreekt het
je aan de rust om je op de toekomst te richten.
Vragen om bij stil te staan
1. Maakt u bewust tijd vrij om bezig te zijn met bezinning op de
strategische richting van uw bedrijf?
2. Welke mogelijkheden benut u om de creativiteit van uzelf en uw
medewerkers in te zetten als verbeterkans in uw bedrijf?
3. Op welke manier voorkomt u dat de sleur van alle dag een blokkade is
voor de ontwikkeling van een vernieuwende koers van uw bedrijf?
Bouwen is het creëren van kansen
13

4
Bouwen is het creëren van kansen
14
MVO
Kansen benutten in de ontwerpfase
Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen.
Als we daarmee niet bezig zijn, ontbreekt
het ons aan maatschappelijke betrokkenheid.
Gewoon ondernemen lijkt niet meer
toereikend te zijn. Alsof niet juist ondernemerschap
bij uitstek blijk geeft van maatschappelijke
betrokkenheid. Het maatschappelijk
reilen en zeilen bestaat bij de
gratie van ondernemerschap. Zo gezien, is
het moderne begrip ‘MVO’ een contradictio
in terminis. Ondernemen is in alle gevallen
een maatschappelijke bezigheid. Of deze
ook maatschappelijk verantwoord is, dat is
kennelijk een vraag, die velen bezighoudt.
Er is blijkbaar ook ondernemerschap, dat
leidt tot maatschappelijke schade. Dat is
dan onverantwoord. Het vak Bedrijfsethiek
is in het achterliggende decennium verplichte
kost voor bedrijfseconomen geworden.
Mogelijk ontbreekt het zodanig aan
genormeerd gedrag, dat speciale aandacht
voor de ethische aspecten van ondernemersbeslissingen
nodig is. Het ethisch besef
is zodanig afgebrokkeld, dat we er maar
een vak of beroep van gemaakt hebben. Er
is inmiddels een complete beroepsgroep
MVO-deskundigen aangetreden. Dit zijn
issuemanagers, die zich speciaal richten
op de maatschappelijke inbedding van
bedrijfsbelangen. Ook in de bouwsector
ontstaat mondjesmaat belangstelling voor
zo’n MVO-achtige benadering.
Een brancheorganisatie als Bouwend
Nederland doet op de aangesloten bouwondernemingen
een beroep om meer
gestructureerde aandacht te besteden aan
people, profit en planet en de onderlinge
samenhang daarvan. Het is niet simpel om
voor het eigen bedrijf een doordacht en
passend MVO-beleid te ontwikkelen. Dat
vraagt doordenking van missie, visie en
doelstelling van de onderneming.
Dat vereist een stevige doordenking van
de strategie. Dat vergt een beleidsmatige
onderbouwing van de tactiek. Dat vraagt
ook aandacht voor het normatieve aspect
van de operationele verrichtingen ofwel:
het gedrag op de bouwplaats. MVO kan
een zinvolle impuls geven aan de wijze
waarop bouwondernemingen met omgevingsfactoren
omgaan. Je kunt als bouwbedrijf
nooit altijd met de rug naar de
samenleving staan, zonder dat de samenleving
zich van je afwendt. Met Maatschappelijk
Verantwoord Ondernemen kunnen
bouwondernemers hun winst doen, als ze
zich maar verre houden van het Massaal
Verkopen van Onzin. Daarvan is sprake, als
we allerlei reguliere bezigheden van een
oppervlakkig MVO-sausje voorzien en dat
als volwaardig MVO-gerecht op de menukaart
zetten.
Dat is dan een snel doorgeprikte kaart,
waartegen de maatschappij zich uiteindelijk
zal keren. Een oppervlakkige MVOaanpak
is contraproductief, terwijl een
doordachte benadering de meerwaarde
van het bouwbedrijf voor de maatschappij
zichtbaar maakt.

M a a t s c h a p p e l i j k e
betrokkenheid loont
Punten om over na te denken
• Houd je met de maatschappij bezig, voordat de maatschappij zicht
met jou bezighoudt.
• Elke euro die je investeert in de lokale samenleving, krijg je van die
samenleving dubbel en dwars terug.
• Bouwen en ondernemen zijn bij uitstek maatschappelijk verantwoorde
bezigheden. Dat mag iedereen weten.
Vragen om bij stil te staan
1. Hoe heeft u uw maatschappelijke betrokkenheid verankerd in de
strategie van uw bedrijf?
2. Op welke wijze zijn maatschappelijke activiteiten ingebed in de
structuur van uw bedrijf?
3. Welke concrete maatschappelijke activiteiten ontplooit u in uw lokale
omgeving?
Bouwen is het creëren van kansen
15

5
Bouwen is het creëren van kansen
16
Kansen benutten in de ontwerpfase
Binden, boeien en bouwen
Heeft u bekwame medewerkers? Zijn zij
voldoende toegerust voor het werk in
uw bedrijf? Het is niet belangrijk hoeveel
mensen er in uw bedrijf werken, maar
vooral hoe zij daar werken. Niet óf zij
samenwerken, maar hóe zij samenwerken.
De bouwsector staat niet bekend om zijn
vooruitstrevende personeelsbeleid. Dat
heeft alles te maken met de grote druk, die
op het bedrijfsproces staat. Er moet altijd
weer snel, snel, snel iets gedaan worden.
Er wordt veel geïmproviseerd, minder georganiseerd.
Er wordt veel gerepareerd, wat
eerder is fout gegaan. Er wordt veel over de
schutting gegooid, terwijl samenspel ontbreekt.
Daardoor ontbreken bouwondernemingen
bijna volledig in de Top 100 van de
beste werkgevers. Bouwbedrijven behalen
doorgaans geen prijzen voor een goed
personeelsbeleid. Dat zou ook heel anders
kunnen zijn. De omschreven achterstand
kunnen we omzetten in een voorsprong.
Daar is alle reden toe. Een actieplan met vijf
stappen. De eerste stap is dat we de mens
centraal zetten, niet het produkt. Dat zouden
we kunnen koppelen aan een grotere
klantgerichtheid. Ook daardoor krijgt een
bouwproces een meer menselijk karakter.
Laten we vervolgens aan de mensen voldoende
ontwikkelingskansen bieden. Als
we de persoonlijke ontwikkeling centraal
stellen, voelen mensen zich aangesproken.
Dat levert een enorme betrokkenheid op.
Een derde aandachtspunt betreft versterking
van de samenwerking op de bouwplaats.
Alle geledingen in de bouwkolom
hebben hierbij een groot belang. Communicatie
laat vaak te wensen over, maar kan
juist wonderen doen. Laten we in de vierde
plaats bij elk bouwproject, bij elke bedrijfshandeling
bewust met elkaar omgaan.
Dat vraagt actieve inzet bij project start ups,
over the hill meetings en evaluaties. Dan
leren we van gemaakte fouten. Laten we in
de vijfde plaats actief uiting geven aan de
goede sfeer in de bouwsector.
Die ontstaat vanzelf, als we serieus omgaan
met de eerste vier genoemde actiepunten.
Imagocampagnes met leuzen als ‘De bouw
maakt het’ hebben geen enkel effect, als
we niet eerst zorgen dat de inhoud op orde
is. Er zijn voor bouwondernemers maar
5 stappen nodig om een HRM Award te
winnen.
1. Stel de mens centraal.
2. Biedt voldoende ontwikkelingsmogelijkheden.
3. Maak werk van samenwerking.
4. Ga bewust en doordacht met personele
zaken om.
5. Geef positieve uiting aan bereikte
resultaten.
Bekwame medewerkers verdienen een
onderneming, die op bekwame wijze met
het belangrijkste kapitaal omgaat. Iedere
onderneming, elke bedrijfstak krijgt de
medewerkers die het verdient.

Sociale innovatie
Punten om over na te denken
• De competenties van uw medewerkers vormen het belangrijkste
kapitaal van uw bedrijf, ook al staan zij niet op de balans.
• Om in de bouw te kunnen werken, moet je niet alleen je vak
verstaan, maar op de bouwplaats ook je mannetje staan.
• Het ontwikkelpotentieel van de medewerkers is belangrijker
dan de huidige capaciteiten.
Vragen om bij stil te staan
1. Hoe geeft u in uw ondernemingsplan handen en voeten aan de
centrale plaats van het menselijk kapitaal?
2. Op welke wijze honoreert u het feit dat uw medewerkers niet alleen
vakmensen zijn, maar ook een verscheidenheid aan andere
competenties bezitten?
3. Hoe geeft u uiting aan uw waardering voor de geleverde inzet en
prestaties van uw medewerkers?
Bouwen is het creëren van kansen
17

Ing. Dolf Jorissen AvB, Architect-partner Jorissen Simonetti Architecten
in Rijssen denkt mee van initiatief tot beheer
‘Als we denken voor een
langere termijn, gaan we
anders bouwen.’
‘In de gebouwde omgeving zien we een
enorme kapitaalvernietiging. Door de jaren
heen is er sprake van grote verspilling van
middelen. Als we in ons denken meer bezig
zouden zijn geweest met de lange termijn,
dan was er heel anders gebouwd,’ luidt
de stellige mening van Dolf Jorissen, die
als architect-partner leiding geeft aan een
groot architectenbureau, dat inmiddels in
vijf plaatsen in ons land gevestigd is.
In Rijssen, Doetinchem, Maarssen, Steenwijk
en Leiden zijn de architecten van Jorissen
Simonetti actief met een breed scala
aan opdrachten vanuit een fullserviceconcept.
In de visie van Jorissen Simonetti
is ‘architectuur meer dan het creatief
ordenen van ruimte en materiaal.’ Binnen
een groot bureau werkt een divers aantal
architecten met elk een geheel eigen stijl
en aanpak. Op welke wijze kan zo’n groot
architectenbureau bijdragen aan innovatie
van het bouwproces? Dolf Jorissen steekt
graag af naar de diepere drijfveren.
‘We zullen bewuster moeten omgaan met
de toekomst. In onze samenleving draait
alles om snelheid. Maar mensen zijn helemaal
niet snel uit zichzelf. Daarom zouden
we meer aandacht moeten hebben voor
het primaire mens-zijn, zo schetst Dolf
Jorissen de achtergronden van de door
hem verwoorde langetermijnvisie. ‘In de
praktijk leidt dat ertoe dat we bijvoorbeeld
bouwen voor meerdere functies. Je zou

kunnen zeggen dat je een onderscheid
moet maken tussen de functie van het
gebouw op lange termijn en het gebruik
er van op korte termijn. Dat kun je zien als
het verschil tussen hardware en software,
zoals dat in de informatietechnologie wordt
gedaan. Als je zo naar een gebouw kijkt,
draag je bij aan het waardebehoud op
langere termijn.’
Stelselmatig samenwerken
Als breed werkend bureau heeft Jorissen
Simonetti tal van relaties met andere betrokken
partijen bij het bouwproces. ‘Als je
stelselmatig samenwerkt, kun je ook samen
allerlei opkomende problemen oplossen,’
zo verklaart Jorissen zijn kijk op de rol van
leveranciers. ‘Als een schuifdeursysteem in
het ontwerp moet worden ingepast, maken
wij een bewuste keuze voor een daarbij
passende leverancier. Als het klikt, kun je
samen veel voldoening en plezier beleven.’
De samenwerking met opdrachtgevers ziet
Jorissen als de meest cruciale succesfactor
van een project. ‘Opdrachtgevers kunnen
ook nog in de definitieve ontwerpfase met
aanvullende wensen komen. Iedere klant
is weer anders. We werken ten dienste van
onze klanten en niet voor onszelf,’ zo licht
Jorissen de door hem voorgestane flexibiliteit
toe. Als het gaat om leveranciers,
zoeken we in de markt vooral naar partners
waarmee we langdurige contracten kunnen
aangaan voor het onderhoud. Jorissen
ziet voor zichzelf als architect vooral een
klassieke rol weggelegd als regievoerder
van het bouwproces, in nauw samenspel
met de opdrachtgever. De inbreng van
constructeurs, installateurs en bouwers is
daarbij denkbaar, als er sprake is van een
vast netwerk. We hebben zo’n netwerk
met partijen, die we betrekken bij de
realisatiefase voor ons ontwerp. We zoeken
nog naar meerdere partners, die diensten
verlenen voor de beheersfase. Wij zijn van
mening dat we als architect ook moeten
meedenken over de wijze waarop het
beheer van gebouwen in goede handen
wordt ondergebracht.’
Midden in de maatschappij
Jorissen ziet een architect als een spin in
het web, die te maken heeft met alle moge-
lijke facetten van de maatschappij.
‘Wij zitten er midden in. Een architect
moet vooral kijken naar de omgeving. Daar
ligt een groot deel van zijn toegevoegde
waarde voor opdrachtgevers, die zich
vooral focussen op het eigen bouwplan.
Daarbij wordt vaak te smal gekeken naar
het gebouw als een zelfstandig object,
zonder oog te hebben voor de relaties
met de omgeving.’ Jorissen benoemt de
kwaliteit om omgevingsfactoren bij het
ontwerp te betrekken als een kans. ‘Je ziet
dan de potentie van de plek. Dat draag je
over aan de opdrachtgever en je medewerkers.
De relatie tussen een bouwwerk en de
omgeving brengt mogelijkheden met zich
mee. Die moet je zien en oppakken. Niet
iedereen ziet dat en kan dat. De ontwikkelingspotentie
van de omgeving draag
je aan bij je opdrachtgever. Daarmee draai
je als architect mee in het totale speelveld
van maatschappelijke belangen. Dat vraagt
een integrale projectaanpak, waarbij we als
Jorissen Simonetti graag ook de beheers-
‘Maatschappelijke betrokkenheid
vormt de kern van het architectenberoep.
Dan zie je de potentie van een plek, is de
overtuiging van ing. Dolf Jorissen AvB,
architect-partner van Jorissen Simonetti
Architecten in Rijssen.
aspecten volledig meenemen. Professionele
opdrachtgevers hebben daarvoor wel
oog. Anderen willen dat helemaal niet.
Wij kunnen in de vraag naar een integrale
aanpak voorzien. We kunnen alles, maar
waarom moeten we altijd alles doen?’ luidt
de afweging van Jorissen op de vraag of hij
altijd trouw is aan de opdrachtgever of aan
zijn eigen integrale inzichten.
Integraal ontwerpen geeft meer
opbrengst
Binnen het kantoor van Jorissen Simonetti
Architecten is specifieke expertise ontwikkeld
op het gebied van beheersaspecten
van gebouwen. Jorissen Simonetti Architecten
is een actieve deelnemer van de
Expertisegroep ‘Ontwerpen met oog voor
Bouwen is het creëren van kansen
19

Bouwen is het creëren van kansen
20
beheer’, waarbinnen sinds enkele jaren
enkele toonaangevende bureaus samenwerken
aan de ontwikkeling van een doordachte
methodiek, waarmee beheersaspecten
volledig in de ontwerpfase
gehonoreerd worden. ‘Het gaat om de
gedachte van total costs of ownership (TCO).
Wij kunnen de kosten van onderhoud,
‘Een bouwproject realiseer je vanuit
het beeld van de eindgebruiker.
In essentie bouw je daarvoor.’
schoonmaak en energievoorziening in de
ontwerpfase meenemen, zodat die kosten
in de beheersfase beperkt worden.
Die expertise dragen we bij ons en geeft
ons bureau een belangrijke meerwaarde
voor professionele opdrachtgevers, die de
beheersaspecten op orde willen hebben.
De belangstelling voor integraal ontwerpen
neemt sterk toe. Integrale ontwerpprojecten
gaan snel lopen en hebben een beter
eindresultaat. Ieder bouwproject is uniek,
zodat de resultaten van een integraal ontwerp
niet direct meetbaar en vergelijkbaar
zijn. Als we het integrale gedachtegoed
willen vermarkten, kunnen we werken met
gemiddelde kosten per vierkante meter als
maatstaf. Een integrale benadering vraagt
een meer diepgaande aanpak van de architect.
‘Elk advies heeft een bepaald niveau.
Een integraal advies levert een kostenbesparing
op voor de lange termijn. Opdrachtgevers
zijn best bereid daarvoor
te betalen, in de wetenschap dat zij dat
terugverdienen. De kosten over een termijn
van 40 jaar staan in geen enkele verhouding
tot de advieskosten in de beginfase,’
zo verklaart Jorissen de meerwaarde van
een integraal ontwerp. De aandacht voor
beheersaspecten staan nog in een pril
stadium. Het belang daarvan zal nog verder
blijken, zodra de beheerskosten worden
gemonitord. Als we daar scherper op letten,
zien we nog beter het belang van design on
maintenance.’
Wie betaalt, bepaalt
Vanuit zijn maatschappelijke betrokkenheid
pleit Jorissen voor een lange termijn-
visie op gebouwen, op basis waarvan in de
ontwerpfase verantwoorde keuzen worden
gemaakt. Vanuit die optiek ziet hij dat de
total cost of ownerschip-benadering ook betrekking
heeft op de herbruikbaarheid van
gebouwen. ‘Dat reduceert de risicofactor
van het vastgoed. Als in een structuurvisie
is voorgeschreven dat een pand over
20 jaar een andere bestemming krijgt,
probeer je als architect de opdrachtgever
daarop te attenderen. Daarmee werk je aan
een verantwoord verwachtingspatroon
voor de lange termijn. Het belang van de
eindgebruiker staat in deze benadering
principieel voorop. ‘Ieder project realiseren
we vanuit het perspectief van de gebruiker.
In essentie bouw je toch daarvoor.
Uiteindelijk hebben we er wel mee te maken
dat het adagium ‘wie betaalt, bepaalt’
geldt. Zo is het. Je kunt als architect hoog
of laag springen, maar uiteindelijk willen
wij de belangen van de klant optimaal
bedienen. Ik ben er daarbij van overtuigd
dat het vastgoed vraagt om een lange
termijnvisie.’
Iedere dag innoveren
‘Als je blijft navelstaren, kom je niet tot
nieuwe inzichten. Als je met de totale club
enthousiast bezig bent, krijg je iedereen
mee. Dan ben je geen roepende in de
woestijn over nieuwe thema’s als duurzaamheid,
beheer en verantwoord
bouwen. Jorissen is naast architect ook
ondernemer. ‘Dat vraagt een consistente
uitwerking van je ideeën naar de mensen
binnen de organisatie. Ik zie het als een
opvoedingsrelatie. Ook een kwaliteitssysteem
heeft daarbij een functie. Hoever
we daarin gaan? We stellen duidelijke grenzen,
die voor iedereen gelden. Het heeft te
maken met de geest van de markt en van
ons bedrijf. Daarbij zullen we een lange
adem moeten hebben, mensen veranderen
soms langzaam. Eigenlijk zijn we iedere
dag aan het innoveren.’ Jorissen Simonetti
heeft ook werk gemaakt van achterwaartse
integratie in de bouwkolom. Enkele jaren
geleden heeft dit geleid tot een nieuwe
activiteit op het gebied van de installatietechnische
advisering in de vorm van
het bedrijf Stabiel Advisering BV. ‘Deze
nieuwe onderneming is in handen van

dezelfde aandeelhouders, maar beweegt
zich als installatieadviseur onafhankelijk
op de markt. Het helpt ons wel om onze
integrale aanpak uit te werken. We hebben
de beschikking over een vaste kennispartner,
waarover we zelf de controle
hebben. Desondanks is Stabiel Advisering
er in geslaagd om de helft van de omzet uit
externe bronnen te halen.’ Jorissen ziet de
kern van het architectenvak als een vorm
van maatschappelijke positionering. Zo
beweegt hij zich actief op het speelveld
van de zorgmarkt. Samen met andere visionaire
partijen heeft hij een nieuwe stichting
opgericht als spiegelbeeld voor zorginstellingen
met bouwplannen. Op de website
care4future.nl hebben deze innovators
Jorissen Simonetti Architecten
werkt samen met andere toonaangevende
architecten- en ingenieursbureaus
met een doordachte
methodiek ‘Oog voor beheer’.
Met deze methodiek worden de
onderhouds- en beheersaspecten
van schoonmaak tot en met energieverbruik
integraal meegenomen
vanaf de fase van het voorlopige
ontwerp. De deelnemers
aan deze Expertisegroep delen
kennis, werken aan de doorontwikkeling
van de methodiek en aan
positionering als partners voor
professionele opdrachtgevers.
De Expertisegroep beschikt over
een eigen website met de naam
www.oogvoorbeheer.nl. De Expertisegroep
is een activiteit van het
Centrum voor Innovatie van
de Bouwkolom (CIB) in Zeist.
een portal ingericht als marktplaats voor
innovatie in de zorgsector. Als belangrijke
verandering in die sector ziet Jorissen de
inzet van Robotica in de verpleegzorg. ‘Met
visionaire mensen werken we aan verschillende
scenario’s. Meer mensen maken een
meer bewuste keuze, als ze uit scenario’s
kunnen kiezen.’ Jorissen kiest als innovatieve
architect voor een actieve opstelling, die
opdrachtgevers met passende oplossingen
verrast.
Jorissen Simonetti Architecten is gevestigd
op een vijftal plaatsen in Nederland en
bestrijkt een breed werkgebied van grootschalige
tot kleine bouwprojecten.
TIPS
1
2
3
4
5
Vijf tips van Dolf Jorissen AvB, architectpartner
Jorissen Simonetti Architecten
voor architecten, die kiezen voor een
integrale aanpak.
Benoem in heldere bewoordingen
de essentie van je bureau of bedrijf.
Monitor permanent de relevante
trends in het marktsegment, waarvoor
je kiest.
Maak een reële inschatting van de
tijdpaden van de betrokken trends.
Neem nooit genoegen met onvoldoende
kwaliteit.
Toets de haalbaarheid, de beheersbaarheid
en het raakvlak van het
nieuwe concept, dat je wilt uitvoeren.
21

6
Bouwen is het creëren van kansen
22
Bottlenecks
Kansen benutten in de bouwfase
Als je aan een goed idee een breder bereik
wilt geven, dan stuit je altijd op de versmalling
van de flessenhals. Een brede stroom
loopt altijd uiteen in smalle zijstroompjes
en vertakkingen. Dat was ook de ervaring
van enkele ondernemers in de bouw- en
installatietechniek, die wilden samenwerken
aan een beter bouwproces. In de
bouwpraktijk komen zij in steeds wisselende
samenstellingen elkaar tegen, vooral
omdat zij kennelijk voor hetzelfde werk
voor de laagste prijs hadden ingeschreven.
Dat bleek niet altijd een garantie voor succes,
om het maar zacht te zeggen. Nadat
zij tot de vaststelling gekomen waren,
dat een beter samenspel tot een beter
bouwproces en beter eindresultaat zal
leiden, gingen zij samen aan de slag. In een
eerste sessie werd vastgesteld dat aan de
traditionele werkwijze diverse fnuikende
tekortkomingen kleven. Door een kanteling
van de bouwkolom zouden deze faalfactoren
kunnen worden tegengegaan. Een
voorwaarde daarvoor is dan wel dat alle
betrokken partijen zich daarvoor actief
inzetten en zich de daarvoor benodigde
durf en lef eigen maken. Als je niet meer
voor ‘de laagste prijs’ wil gaan, moet je voor
‘het beste eindresultaat’ gaan. Dat vraagt
een andere strategie, een andere tactiek,
een andere opstelling en zelfs een andere
klantenkring. Als je dat allemaal op je laat
inwerken, bedenk je je nog wel één of twee
keer. Zoniet in dit geval. De betrokken
ondernemers hebben in een vervolgsessie
de bottlenecks in kaart gebracht. Op welke
belemmeringen en bezwaren stuiten zij,
als zij de nieuwe strategie en werkwijze in
praktijk gaan brengen? Dat leverde een
overzicht op van een vijftal aandachtsgebieden.
Als je altijd traditioneel hebt
meegewerkt aan de segregatie, ben je niet
zomaar een kampioen van de integratie.
Daarvoor is het één en ander nodig. Wat
dat is, volgt hieronder. In de eerste plaats.
Hoe help ik opdrachtgevers de juiste keuze
te maken? Juist opdrachtgevers zijn nog
al eens verblind in hun zoektocht naar de
aanbieders met de laagste prijs. Dat moet
anders. In de tweede plaats. Welke verdienmodellen
passen bij de nieuwe situatie? Er
zal meer met geïntegreerde contracten en
strategische relaties gewerkt moeten worden.
Dat vraagt bouwen aan vertrouwen. In
de derde plaats. Hoe kunnen nieuwe bouwprojecten
met succes gestuurd worden, als
nieuwe samenwerkingsvormen centraal
staan. Welke gemeenschappelijke conventies
zijn daarbij vereist? In de vierde plaats.
Hoe kan werk gemaakt worden van een
betere benutting van de aanwezige kennis?
Dat vereist kennismanagement, in de
bouwsector vanouds geen sterk ontwikkeld
terrein. Centrale vraag daarbij is hoe een
optimale waardecreatie kan ontstaan. In de
vijfde plaats. Hoe kan een optimaal teamspel
voor alle betrokken bouwpartners
gerealiseerd worden? Welke competenties
zijn daarbij vereist? De betrokken bouw- en
installatieondernemingen hebben onderling
een serie colleges en workshops
gepland, waarin deze bottlenecks verder
worden verdiept en uitgewerkt.
Als je vanuit een traditionele werkwijze wilt
toegroeien naar een innovatieve en integrale
samenwerking met bouwpartners,
gaat het niet vanzelf. Als je tegen de grote
stroom inzwemt, moet je over voldoende
uithoudingsvermogen en doorzettingskracht
beschikken.

Hordes nemen
Punten om over na te denken
• ‘Doorgaan waar anderen stoppen’ is het motto van vernieuwende
ondernemers.
• Als je altijd traditioneel gewerkt hebt, ben je niet zomaar succesvol
met een andere aanpak.
• Vanzelf gaat het fout. Als je wilt dat iets goed gaat, moet je er aandacht
aan geven.
Vragen om bij stil te staan
1. Hoe vergewist u zich van belemmeringen en blokkades die uw
pad kruisen, als u het bouwproces in een nieuwe vorm giet?
2. Hoe brengt u nieuwe samenwerkingsvormen tot stand met
marktpartijen, die uw vernieuwende visie delen?
3. Hoe vergroot u de performance van nieuwe werkwijzen en bouwprocessen,
zowel voor uw eigen bedrijf als voor dat van uw bouwpartners?
Bouwen is het creëren van kansen
23

7
Bouwen is het creëren van kansen
24
Klaplopers
Kansen benutten in de bouwfase
Koplopers, volgers en achterblijvers. Dat is
de traditionele driedeling, waarmee ondernemingen
getypeerd worden. Koplopers
maken veel werk van nieuwe producten en
processen, als resultaat van eigen inspanningen
op het gebied van research en
development. Volgers kijken de kat uit de
boom, reageren secundair op succesvolle
marktontwikkelingen. Achterblijvers houden
zich bezig met traditionele zaken en
staan niet open voor een nieuwe aanpak.
‘Het MKB’ bestaat niet. Er is een diversiteit
aan bedrijfstypen en ondernemersstijlen,
waardoor ieder bedrijf specifieke kenmerken
kent. De overheid wil graag het
ondernemerschap stimuleren. Ministers
en beleidsambtenaren zoeken daarvoor
bruikbare aanknopingspunten bij het bedrijfsleven.
Daarvoor maken zij gebruik van
generieke instrumenten, die voor iedere
ondernemer toegankelijk zijn. Ze maken
ook gebruik van specifieke instrumenten,
die slechts toepasbaar zijn voor bepaalde
doelgroepen. Om tot effectief specifiek
beleid te komen, is goed inzicht in speciale
kenmerken van ondernemingen onmisbaar.
Vandaar de trits van koplopers, volgers en
achterblijvers. Zo’n typologie doet nooit
recht aan alle voorkomende situaties. Wie
maakt uit of je koploper of volger of achterblijver
bent? Dat vraagt een nauwkeurige
beschrijving van de genoemde categorieën.
Er kan niet volstaan worden met het
opplakken van een simpel etiket. Er is veel
meer diversiteit, dan die waarop het traditionele
beleid gebaseerd is. Met als gevolg
dat het specifieke beleid minder effectief is
dan gewenst. Overheidsingrijpen in de economie
dreigt dan een bot middel te worden.
Bedrijven, die als koploper door het
leven gaan, kunnen bijvoorbeeld eerder
in aanmerking komen voor stimulerende
subsidies. Dat wordt dan koplopersbeleid
genoemd. Een gehonoreerd subsidieverzoek
maakt van het bedrijf op zichzelf nog
geen koploper. Als innovatie-prestaties
van een onderneming vooral afhankelijk
zijn van toegekende subsidies, ontpopt het
bedrijf zich niet als koploper, maar vertoont
het eerder trekken van een klaploper. Dat
zijn bedrijven, die een belangrijk deel van
hun onderzoeksinspanningen initiëren
met publieke middelen. Echte koplopers
vertonen lef en betalen aan ontwikkeling
voor nieuwe producten en processen vanuit
hun eigen portemonnee. Het is nodig
om de gebruikelijke driedeling tegen het
licht te houden en te zoeken naar een meer
bruikbare typologie van ondernemingen.
Dan zal ook het overheidsbeleid minder
op subsidies gericht zijn, en meer op het
scheppen van condities waarbinnen ondernemers
succesvol kunnen zijn.

Aan kop blijven
Punten om over na te denken
• Voorop lopen is niet het moeilijkst. Dat volhouden is het resultaat van
ultieme ondernemingszin.
• Aan bedrijfsvergelijking kan alleen betekenis toegekend worden, als
we appels en peren van elkaar onderscheiden.
• Een beroep op een subsidieregeling is alleen gerechtvaardigd als
daarmee het bereiken van het bedrijfsdoel dichterbij komt.
Vragen om bij stil te staan
1. Welke middelen zet u in om uw bedrijf een vooruitstrevende positie
in uw sector te geven?
2. Op welke wijze werkt u actief aan positionering van uw bedrijf in een specifiek
segment?
3. Hoe maakt u optimaal gebruik van beschikbare subsidies en stimulansen, waarmee
u het bereiken van uw ondernemingsdoelstelling beter kunt behalen?
Bouwen is het creëren van kansen
25

8
Bouwen is het creëren van kansen
26
Mixman
Kansen benutten in de bouwfase
De actuele mode laat een merkwaardig
beeld zien. Er is geen eenduidige stijl, maar
allerlei trends lopen dwars door elkaar.
Ontwerpers lijken te twijfelen tussen
elegant of ruig, strak of wijd. Die besluiteloosheid
mondt uit in uiteenlopende en
zelfs contrasterende stijlen in een collectie.
Het levert een warrig modebeeld op. Ook
bouwondernemers ontpoppen zich vaak
als een mixman. Zij hanteren verschillende
normen en komen tot uiteenlopende
gedragingen. Ze zweven tussen de oude
en de nieuwe bouwcultuur en maken geen
duidelijke keuze. Ze schrijven in voor de
laagste prijs, maar roepen om het hardst
dat aanbestedingsregels niet deugen. Ze
praktiseren ouderwetse bouwmethoden,
maar propageren een moderne aanpak.
Zij volgen de vanouds beproefde gedragsregels,
maar vinden dat de bouwsector aan
nieuwe codes toe is. Zij maken zich afhankelijk
van opdrachtgevers, maar zoeken
onverstoorbaar naar een verruiming van
de keuzevrijheid. Ze omarmen traditionele
aanbestedingsregels, maar zeggen dat ze
nieuwe procedures graag een kans geven.
Ze zijn traditioneel tot op het bot, maar
kijken serieus uit naar vernieuwing. Het
is allemaal even gemeend en serieus. De
kennelijke dubbelhartigheid in het gedrag
valt uitvoerende bouwers nauwelijks te
verwijten. Zij vormen vanouds een schakel
in een keten, waarbinnen andere schakels
voor een belangrijk deel de dienst uitmaken.
Het is te gemakkelijk om te zeggen dat
bouwondernemers niet vernieuwingsgezind
zouden zijn. Of dat ze een ‘zo de wind
waait, waait mijn jasje’-houding hebben.
Zij kiezen in alle gevallen het jasje, dat het
beste past. Zij spelen in op signalen uit de
omgeving. Ze zijn verantwoordelijk voor
de continuïteit van het eigen bedrijf en
de betrokken medewerkers. Zij gedragen
zich zowel elegant als robuust. Net als de
mixman. Deze combinatie van stijlen is
kenmerkend voor het huidige tijdsbeeld.
Er is sprake van een transitie, maar nog
niemand weet waar deze op uitloopt. Er
verandert veel, maar het eindplaatje is nog
onduidelijk. Er kan best geëxperimenteerd
worden met vernieuwing, maar of dat
beklijft moet nog blijken. Radicale keuzen
worden ontlopen. Er is een wisselend patroon
van klassieke en moderne stijlen. Je
hoort er in de bouwsector niet helemaal bij,
als je alleen maar met ouderwetse dingen
bezig bent. Tegelijk wordt het niet normaal
gevonden, als je alleen maar met innovatie
bezig bent. Klassiek en modern laten zich
goed combineren. Zowel in de mode, als in
de bouw. Met de klassieke aanpak blijven je
huidige opdrachtgevers tevreden, met een
moderne werkwijze haak je in op actuele
trends en ontwikkelingen. Je hoeft ook niet
alleen ouderwets of uitsluitend innovatief
te zijn, zoals ook het actuele modebeeld
laat zien.

Experimenteerruimte
Punten om over na te denken
• Veranderen doe je het best met de rug tegen de muur.
• Als je blijft werken, zoals je altijd hebt gewerkt, blijf je resultaten
houden, zoals je die altijd hebt gehad.
• Het succes van innovatie wordt groter, naarmate je de ingezette
vernieuwing meer kansen geeft.
Vragen om bij stil te staan
1. Kunt u zich een onafhankelijke opstelling veroorloven, waarmee u
traditionele inzichten van opdrachtgevers doorkruist?
2. Hoe kunt u nieuwe bouwconcepten zodanig uitwerken, dat marktrijpe
en winstgevende toepassingen daarvan het gevolg zijn?
3. Op welke wijze biedt u in uw bedrijf ruimte, waarbinnen vernieuwende
ideeën een eerlijke kans krijgen?
Bouwen is het creëren van kansen
27

9
Bouwen is het creëren van kansen
28
Kansen benutten in de bouwfase
Samenwerking: Het mag
Zodra een zestal Mercedessen geparkeerd
staat voor een restaurant, wordt door sommigen
snel gedacht aan malafide praktijken.
Zodra meerdere aannemers zich in
elkaars nabijheid begeven, wordt door die
en gene gedacht aan verdachte praktijken.
Als de duurdere automobielen toebehoren
aan industriële ondernemers, wordt
de kennelijke samenwerking de lucht in
geprezen. Alsof bouwondernemers onderling
iets anders met elkaar uitspoken dan
collega-ondernemers uit andere sectoren.
Samenwerking is in de bouwsector in een
verkeerd daglicht gekomen. Zodra bouwondernemers
onderling iets bekokstoven,
wordt de verbinding met kwalijke praktijken
gelegd. Dat maakt ondernemers in de
bouwsector ten onrechte kopschuw voor
allerlei vormen van samenwerking, die
juist in het belang van de opdrachtgevers
zijn. Twee vormen van samenwerking zijn
verboden. Het gaat dan om onderlinge
prijsafspraken en marktverdeling. Europese
regels vormen sinds het begin van de jaren
‘90 een beletsel voor deze samenwerkingsvormen.
In de jaren daarvoor behoorden
kostenverevening en prijsverrekening tot
de examenstof van de aannemerscursussen.
Als je geen kosten kon verrekenen,
kon je sowieso geen aannemer worden.
Als je die vaardigheid nu nog zou toepassen,
krijg je iets geheel anders dan een
diploma. Ondertussen kunnen aannemers
onderling, maar ook met andere schakels
in de bouwkolom tot fantastische samenwerkingsopties
komen. Er zijn wel honderd
of meer samenwerkingsmogelijkheden, die
het daglicht juist wel kunnen verdragen.
Die juist in het voordeel van opdrachtgevers
zijn. Die leiden tot minder faalkosten.
Tot een beter bouwproces en een dito
bouwproduct. Die leiden tot minder onderlinge
claims. Juist bouwondernemers
zouden veel meer moeten investeren
in samenwerking, zowel horizontaal als
verticaal in de bouwketen. Voor succesvolle
samenwerking moet je zelf sterk in de
schoenen staan. Vanuit je eigen kracht kun
je komen tot krachtenbundeling. Samenwerking
moet een strategisch doel dienen.
Het moet bijdragen aan succes. Alle mooie
vruchten van samenwerking zijn juist
nu voor de bouwsector beschikbaar. Dit
vraagt een verandering in de wijze, waarop
bouwbedrijven naar elkaar open staan. De
vroegere, inmiddels verboden, samenwerkingspraktijken
hebben de ogen gesloten
voor de voordelen van andere, juist wel
toegestane, samenwerkingsvormen. Voor
veel bouwbedrijven is het nog een ontdekking
dat samenwerking mag. Er is nog een
wereld aan samenwerking te winnen.

Samen sterk
Punten om over na te denken
• Het zoeken naar de laagste prijs heeft relaties eerder verstoord dan
versterkt.
• Verticale integratie is riskant, omdat je dan zowel een goede bouwer
als een goede installateur moet zijn.
• In de bouwsector zijn tot nu toe veel samenwerkingsvormen onbenut
gebleven.
Vragen om bij stil te staan
1. Bent u zich bewust van de gevolgen van vroegere samenwerkingsvormen
voor het succes van nieuwe vormen van samenwerking?
2. Om welke redenen is uw bedrijf een aantrekkelijke samenwerkingspartner
voor andere schakels uit de bouwkolom?
3. Hoe kunt u ervoor zorgen dat nieuwe samenwerkingsvormen niet
alleen bij de start, maar ook bij de verdere uitwerking succesvol zijn?
Bouwen is het creëren van kansen
29

10
Bouwen is het creëren van kansen
30
Kansen benutten in de bouwfase
Afscheid van de aannemer
Heeft u wel eens iets aangenomen? Zowel
in de bouwpraktijk als in de wetenschap
wordt over aannames gesproken. Als je in
de bouwsector beroepsmatig iets aanneemt,
dan ben je een aannemer. Als je in
de wetenschap professioneel iets aanneemt,
dan ben je een theoreticus of
filosoof. In beide situaties staat of valt de
kwaliteit van het afgeleverde werk met
de inhoud van de aanname. Als je iets
aanneemt, dan heeft een ander persoon
denkwerk voor je verricht. Dat leidt tot een
bepaalde activiteit, die afgeleid is van de
voorbereidingen, die door een ander getroffen
zijn. Er is een kader gesteld, waarin
wordt verder gedacht of voortgebouwd.
Als je aannemer bent, dan ben je met afgeleide
business bezig. Een aannemer geeft
geen aanzet, maar neemt iets aan. Al snel
dreigt dan het gevaar, dat je niet meer aan
zet bent, als er niets meer aan te nemen
valt. Als je niet meer aan zet bent, dan ben
je snel niet meer nodig. Dan ben je afhankelijk
en als het een beetje tegen zit, ben je
niet meer nodig of overbodig. Het klassieke
begrip ‘aannemer’ legt de nadruk op de
regierol in het bouwproces. Een bouwproject
is voor de opdrachtgever te complex
om zelf verantwoordelijkheid te dragen
voor de complete uitvoering ervan. Een
aannemer neemt de zorg voor de integrale
uitvoering van het bouwproject van de opdrachtgever
over. Dat vraagt aan opdrachtgevers
een groot vertrouwen in de kennis
en kunde van de aannemer. Zoals bekend,
komt vertrouwen te voet en gaat het te
paard. Je kunt sneller vertrouwen kwijt
raken dan opbouwen. In een fase waarin
sprake is van een vertrouwenscrisis in de
bouwsector, is het klassieke aannemersbegrip
niet langer bruikbaar. Dat is een lastige
complicatie voor traditionele bouwbedrijven,
die zich altijd afhankelijk hebben
opgesteld. Dat is een uitdaging voor
actieve bouwondernemers, die zich willen
presenteren als aanbieder van complete
oplossingen voor complexe vraagstukken
van professionele opdrachtgevers. Een aannemer
opereert op een markt waarin het
laagste prijs- denken dominant is. Een aanbieder
van bouwoplossingen positioneert
zich als speler op een markt, waarin de
kwaliteit van de oplossing doorslaggevend
is. Bouwbedrijven bevinden zich op de weg
van het oude aannemersambacht in de
richting van het nieuwe ondernemen als
actieve marktpartij. Hoe sneller deze route
wordt doorlopen, hoe eerder de vruchten
van het nieuwe ondernemerschap geplukt
worden. Het is tijd om afscheid te nemen
van het oude aannemers-denken en het
nieuwe ondernemerschap in de bouwsector
te verwelkomen.

Aanbieder van oplossingen
Punten om over na te denken
• Als je aannemer bent, word je bewust dom gehouden. Aanbieden is
een intelligentere bezigheid.
• Er ontstaan nieuwe vormen van bouwregie, die de oorspronkelijke rol
van aannemers ondergraven.
• Een aannemer, die zich transformeert naar een aanbieder, vergt het
uiterste van zichzelf en zijn medewerkers.
Vragen om bij stil te staan
1. Overziet u welke gevolgen uw traditionele positie als aannemer heeft voor
de door u onderhouden relaties met andere spelers in het bouwproces?
2. Realiseert u zich welke competenties binnen uw bedrijf aanwezig dienen te
zijn om succesvol als aanbieder van oplossingen te kunnen optreden?
3. Welke actiepunten wilt u actief ter hand nemen om te komen tot een
succesvolle transformatie van uw rol als traditioneel aannemersbedrijf in
dat van een moderne oplossingsgerichte onderneming?
Bouwen is het creëren van kansen
31

Bouwen is het creëren van kansen
32
Ing. Marc van Delft, directeur Van Delft Groep in Nieuwkuijk vaart nieuwe koers
‘Een snoekbaars gaat
achter prooi aan en groeit
sneller’
‘Omdat ons bedrijf al zo’n lange tijd
bestaat, weten we dat we steeds andere
dingen moeten doen. Wat we vandaag
maken, doen we over vijf jaar niet meer,’
luidt de toelichting van ing. Marc van Delft,
op de wijze waarop binnen het sinds 1895
bestaande bedrijf traditie en innovatie met
elkaar in verband staan. ‘De invoering van
het aardgas was zo’n ingrijpende verandering,
die veel invloed had op ons bedrijf.
Eerder produceerden wij tuinbouwkassen,
later kwam de verwarmingstechniek
daarbij.’ Marc van Delft voert samen met
zijn neef Ad als vierde generatie de directie
over dit familiebedrijf, waarbinnen ruim
115 medewerkers actief zijn op het brede
werkgebied van de installatietechniek.
Een boeiend gesprek met een bevlogen
ondernemer, die bewust een vernieuwende
koers vaart en niet schuwt om bestaande
patronen te doorbreken.
Kansen creëren
‘Bouwen is het creëren van kansen. Als je
alleen maar kansen benut, laat je juist veel
mogelijkheden onbenut. Van mijn opa heb
ik al geleerd, dat het bedrijf buiten de poort
ligt. Je moet je aandacht vooral naar buiten
richten. Het gaat niet om de foto, maar om
het achterliggende negatief, die aan de
foto ten grondslag ligt. Er is in ons land een

ontstellend gebrek aan ondernemers. Managers
zijn er genoeg,’ zo is de waarneming
van Van Delft. Van Delft Groep houdt zich
bezig met de uitoefening van het installatiebedrijf
in de breedste zin des woords.
‘In die hoedanigheid zijn wij geen innovators.
De door ons voorgestane en gepraktiseerde
vernieuwing richt zich vooral op de
bedrijfsprocessen. ‘Het gaat om de manier
waarop je als ondernemer naar de omgeving
kijkt. Daarbij signaleer ik het verschil
tussen het gedrag van een snoek en dat
van een snoekbaars. Een snoek houdt van
helder water en pakt een prooi die langs
komt. Een snoekbaars bevindt zich graag
in troebel water en gaat achter zijn prooi
aan. Een snoekbaars groeit sneller dan een
snoek.’ Marc van Delft omschrijft zijn ondernemingsgedrag
als dat van een snoekbaars.
‘Na eerdere achterwaartse integratie,
hebben we de laatste vijf jaar hard gewerkt
aan voorwaartse integratie. Dat is een
duidelijke keuze geweest voor de koers van
ons bedrijf. Om die koers te kunnen varen,
hebben we gelijkgezinde partners nodig.’
Partners met visie
‘Veel te veel bedrijven in de bouwsector
zijn te veel intern gericht. Dat komt door
een gebrek aan visie en durf. Als ondernemer
moet je iets toevoegen aan hetgeen al
bestaat. Er bestaan in ons land zo’n vierduizend
installatiebedrijven. De vraag is hoe
je je daar positief van kunt onderscheiden.
Kan ik daarbij partners vinden, die op dezelfde
manier werken en denken? Het gaat
om visie. Op basis daarvan ontstaan als
vanzelf de goede projecten.’ Van Delft kiest
daarbij voor een brede marktbenadering.
Daarmee speelt hij actief in op behoeften
en wensen van opdrachtgevers, zoals woningcorporaties.
Het aantal productmarktcombinaties
neemt sterk toe. ‘Wij hebben
een houding dat we alles voor onze klanten
willen doen. Een nadeel daarvan is dat je
daarvoor een overmatig beroep doet op
het organiserend vermogen van je bedrijf.
De kosten van onderzoek en ontwikkeling
zijn bij ons een onderdeel van de commerciële
kosten. Daarmee laten we zien
dat we integraal bezig zijn met de wensen
van onze opdrachtgevers.’ Van Delft stelt
vast dat hij de beste relaties onderhoudt
met private opdrachtgevers. In de publieke
sector signaleert hij ‘een vorm van schizofrenie:
vernieuwen wordt wel gepropageerd,
maar niet gepraktiseerd. Daarvoor
zijn overheden veel te veel met procedures
bezig en te weinig met inhoud.’ Ondertussen
staat het voor Van Delft vast dat je met
innovatieve dingen veel geld kunt verdienen
en besparen.
Rendement op relaties
In de installatiesector is de focus te veel
gericht op quick wins. Daardoor is er te
weinig aandacht voor de lange termijnstrategie.
Daardoor blijven veel kansen
onbenut. Om tot vernieuwende projecten
te komen, moet je je wel omringen met
vernieuwende partners. Bij Van Delft Groep
wordt 80% van de offertes uitgebracht in
een vorm van bouwteams. Zulke teams zijn
gebaseerd op stevige relaties, waarin alle
partijen investeren. Van Delft: ‘Zo hebben
we onlangs een bouwteam-evaluatie gehouden,
waarbij de betrokken aannemers,
architecten en opdrachtgevers open tegen
elkaar gezegd hebben, wat ze er van vin-
Ing. Marc van Delft, directeur van
Van Delft Groep BV in Nieuwkuijk:
‘Bedrijven worden te vaak geleid door
managers en te weinig door ondernemers.
Daardoor is er te weinig aandacht
voor de lange termijnstrategie.’
den. Dat verstevigt de relatie en behoedt
voor herhaling van fouten. Als je wilt samenwerken,
moet je de early adaptors met
elkaar in contact brengen. Dan is er een
klik op basis van gezamenlijke visie. Daarbij
kun je denken aan bouwen in het gedachtegoed
van de Trias Energetica. Dan praat
je vanzelf over integraal ontwerpen. Deze
nieuwe kijk op het werk heeft er ook toe
geleid dat oude relaties verloren gingen.
‘Terwijl we voorheen voor 80% van onze
omzet voor aannemers werkten, werken we
nu nog maar voor 20% op de oude leest.
Het achterliggende jaar is zowel qua omzet
als bedrijfsresultaat het beste jaar geweest
in onze lange bedrijfsgeschiedenis.’
Bouwen is het creëren van kansen
33

Bouwen is het creëren van kansen
34
Oorspronkelijke en afgeleide vraag
Van Delft stelt vast dat bij nieuwe bouwprojecten
steeds minder een strikte schei-
‘Terwijl we vroeger voor 80% voor
aannemers werkten, doen we dat
nu nog maar voor 20% van onze
omzet. Het werken in bouwteamverband
moet in je genen zitten,’ meent
ing. Marc van Delft, directeur van
Van Delft Groep BV in Nieuwkuijk.
ding is tussen de ontwerpfase en de bouwfase.
Opdrachtgevers zien steeds meer het
belang om de faalkosten er uit te halen.
Projecten moeten zowel verkoopbaar als
maakbaar zijn. Als het grootste probleem
van de bouwkolom ziet Van Delft daarbij
de kwestie van ‘de afgeleide vraag’. Er is in
zijn optiek geen verband meer tussen de
oorspronkelijke vraag en de vraag, die in de
markt wordt gezet. De klassieke hiërarchie
in de bedrijfskolom leidt tot een verknipte
vraag. Hij ziet een parallel met het spreken
van vreemde talen. Als een boek meerdere
vertalingen ondergaat, levert dat uiteindelijk
verschillende boeken op. Zo wordt de
oorspronkelijke vraag van de opdrachtgever
in de bouwkolom zo vaak vertaald, dat
de uiteindelijke vraagstelling van de klant
niet meer in beeld is. Als je dat vertaalprobleem
kunt oplossen, werk je aan een
betere relatie met de uiteindelijke klant.
Echte samenwerking binnen de bouwkolom
vormt het fundament voor een echte
gedragsverandering en van innovaties.
Bedrijven die het beste kunnen samenwerken
met hun klanten, leveranciers en
verdere partners, zullen in de toekomst het
meest succesvol zijn. Je moet daarbij zoveel
mogelijk bewegen in de richting van de
oorspronkelijke vraag.
Blikveld verruimen
‘Voordat je je bedrijf kunt veranderen,
moet je zelf veranderen,’ is de ervaring
van Marc van Delft. ‘Ik heb eerst veel in
de eigen branche gedaan. Nu ben ik juist
vooral daarbuiten actief. Je moet je blikveld
verruimen. Als je alleen met vandaag bezig
bent, ben je niet met morgen bezig.’ Van
Delft neemt actief deel aan innovatieprojecten
van het Centrum voor Innovatie van
de Bouwkolom (CIB) en ontmoet daarbij
gelijkgezinde vernieuwende partijen uit de
gehele bouwkolom. De daarmee gelegde
contacten stonden aan de basis van een
recent initiatief om te werken aan een
domoticabedrijf met de naam DOMOTO
en de website www.domoto.nl. Zo’n idee
krijgt vorm in de gesprekken met andere
vernieuwende marktpartijen en geeft een
enorme meerwaarde voor het contact met
de huidige relaties. Zo’n vernieuwende
aanpak heeft alleen kans van slagen, als
ook de medewerkers en het bedrijf deze
visie delen. Van Delft heeft goede ervaring
met het bijeenbrengen van hoger opgeleide
installatietechnici in projectteams. Hij
signaleert onverwachte talenten bij medewerkers,
die vaak werken in de functies,
waarvoor ze niet zijn aangenomen. Het is
zijn overtuiging dat klanten, leveranciers
en medewerkers vanuit een eenduidige
visie op dezelfde manier benaderd moeten
worden. Vernieuwing van het bouwproces
levert een belangrijke bijdrage aan de motivatie
en het werkplezier van de medewerkers.
‘Mensen vinden het niet leuk om ruzie
te maken. Ook zij zijn het vechten beu,
waarmee de klassieke bouwpraktijk vaak
gepaard gaat. Je moet je mensen niet vragen
om als Neanderthalers te werken, maar
als intelligente mensen en een passende
uitdaging bieden.’ Van Delft Groep schrijft
niet meer voor elk voorbijkomend werk
in. ‘We gaan niet meer alles voor iedereen
doen. Door deze nieuwe aanpak hebben
wij nu een uitstekende marktpositie.’

‘Zoek innovatieve partijen met
dezelfde visie. Innovators in de
bouwkolom moeten elkaar veel
meer vinden. Zij kunnen het pad
effenen met concrete projecten,
waarvan een goede voorbeeldwerking
uitgaat,’ is de stellige
overtuiging van ing. Marc van
Delft. Hij beweegt zichzelf in
meerdere innovatieve netwerken,
waaronder dat van het Centrum
voor Innovatie van de Bouwkolom
(CIB). Binnen dat verband kom ik
innovatieve marktpartijen tegen
uit alle geledingen van de bouwkolom.
Uit zulke contacten ontstaan
nieuwe projectinitiatieven,
waarmee optimaal op de eindvraag
van huidige en nieuwe opdrachtgevers
ingespeeld wordt.’
Meer informatie over dit netwerk
van innovatieve marktpartijen uit
de gehele bouwkolom is te vinden
op www.bouwkolom.org.
TIPS
1
2
3
4
5
Van Delft Groep BV heeft op het industrieterrein
in Nieuwkuijk de beschikking over
een duurzaam gebouwd bedrijfspand.
Tips van Ing. Marc van Delft
voor vernieuwende ondernemers
in de bouwkolom.
Maak een duidelijke keuze met betrekking
tot de koers van je bedrijf.
Werk op basis van bewezen vakmanschap
aan een vernieuwende visie.
Toon durf en heb lef.
Blijf jezelf ontwikkelen en je blikveld
verruimen. ‘Het bedrijf ligt buiten.’
Geef anderen de tijd om aan de
vernieuwing te wennen. Zorg dat
iedere betrokkene er voordeel bij
heeft. Leren lopen is gemakkelijker
dan het leren anders te gaan lopen.
35

11
Bouwen is het creëren van kansen
36
Gipsvlucht
Kansen benutten bij de oplevering
‘De gipsvluchten zijn dit jaar weer volgeboekt,’
zo werd onlangs door de nieuwslezer
meegedeeld. Ieder jaar vertrekken weer
duizenden mensen naar het sneeuwgebied
en keert zo’n 1% daarvan met letsel terug.
Toch weerhoudt dit wintersporters er
niet van de jaarlijkse reis naar de sneeuw
te maken. Steeds weer worden de pistes
opgezocht, ook al leidt dit jaarlijks tot de
meest vreemde buitelingen en ongevallen.
Kennelijk wordt enige schade voor
lief genomen en wordt de organisatie van
gipsvluchten als een normale bezigheid
gezien. Het risico wordt ingecalculeerd en
doet niets af van het kennelijke plezier, dat
wordt beleefd aan de snelheid waarmee
de Alpen en andere bergtoppen afgeraasd
worden. Dit patroon doet denken aan een
soortgelijk verschijnsel in de bouwsector.
Ook daar wordt een bepaald deel aan
manco’s en gebreken als normaal geaccepteerd.
Ook faalkosten worden voor lief
genomen. Miscommunicatie is aan de orde
van de dag. Oplevergebreken vormen een
vast onderdeel van het feest, waarvoor een
oplevering zou moeten doorgaan. Waar
gewerkt wordt, worden fouten gemaakt.
Waar gehakt wordt, vallen spaanders. Toch
is een gebroken been of erger geen kleinigheid.
Je zult het maar overkomen. Mensen
die goed ter been zijn, komen soms met
beenletsel terug. Mensen, die goed bij hun
hoofd zijn, lopen soms hoofdletsel op. ‘Dan
hadden ze maar niet moeten gaan skieën,’
luidt al snel het publieke oordeel. Zo wordt
ook wel over de bouwsector gedacht. Had
men maar niet iets moeten laten bouwen,
dan zouden er ook geen fouten zijn
gemaakt. Het blijft de moeite waard om
je in te zetten voor een vermindering van
ongevallen en van faalkosten. Dat kan door
betere scholing, meer training, heldere
communicatie, scherpere planning, betere
beweging en behendiger uitoefening van
de sport of het bouwvak. Waarom zou je
berusten in gipsvluchten, als je met een
gerichte inspanning het aantal daarvan
kunt verminderen? Waarom zou je genoegen
nemen met opleveringsfouten, als je
deze met een gestructureerde aanpak te
lijf kunt gaan? Het zal niet toevallig zijn
dat jaarlijks in dezelfde periode melding
wordt gemaakt van de toename van het
aantal gipsvluchten én de stijging van het
aantal oplevergebreken. We gaan kennelijk
graag met grote snelheid de skihelling op
zonder de nodige voorbereiding. We gaan
graag snel aan de slag op de bouwplaats,
zonder dat we werk maken van planning en
communicatie. Als dit het geval blijft, zullen
ook de opleverfouten en de gipsvluchten
blijvend een stijgende tendens laten zien.

Aan fouten geen gebrek
Punten om over na te denken
• De oplevering dient een feest te zijn, waarmee de relatie tussen de bouwer
en de opdrachtgever voorgoed bestendigd wordt.
• Gestructureerde communicatie tussen bouwer en opdrachtgever tijdens het
bouwproces leidt tot een minimum aan oplevergebreken.
• Een kopersbegeleider is geen wonderdokter. Alle betrokkenen bij het
bouwproces dienen zich op de klantwensen te richten.
Vragen om bij stil te staan
1. Op welke wijze bouwt u aan een optimale relatie met de opdrachtgever en/of
eindgebruiker in alle fasen van het bouwproces?
2. Hoe werkt u er in het bouwproces naartoe dat bij de uiteindelijke
aflevering optimaal aan de eisen, wensen en verwachtingen van de klant
voldaan wordt?
3. Hoe zorgt u ervoor dat de oplevering door de klant als een feest ervaren wordt?
Bouwen is het creëren van kansen
37

12
Bouwen is het creëren van kansen
38
Kansen benutten bij de oplevering
Een bittere pil
Laten we het weer eens over innovatie
hebben. Het i-woord ligt ons allemaal voor
in de mond. Sprekers laten op seminars om
de paar zinnen het woord innovatie vallen.
Het is innovatie voor en na. Als er één bedrijfstak
is, waar het innovatiemedicijn door
vele specialisten en dokters wordt voorgeschreven,
dan is het wel de bouwbranche.
Een heus specialistenteam, van dokter
Vos tot dokter Hovers, schrijft innovatie
voor als ware het een wondermiddel. De
kwakkelende bouwbranche zal wel weer
op de been komen, als maar voldoende
innovaties worden gepraktiseerd. Daar zit
hem juist de pijn. De praktijk is weerbarstiger,
dan vele politici, wetenschappers en
beleidsmakers weten of wellicht zelfs willen
weten. Een aannemer aan het woord: ‘Wat
moet ik met innovatie? Wat is dat eigenlijk?
Ik werk al dertig jaar op deze manier en dat
is altijd goed gegaan.’ Een andere bouwer:
‘Mijn klanten zien me aankomen. Ze willen
geen nieuwigheden, maar zijn alleen in
de markt voor bewezen oplossingen.’ Een
ander zegt: ‘Innovatie? Dat kost zeker geld.
Dat hebben mijn klanten er niet voor over.’
De bouwsector kent een diepgewortelde
cultuur en vaststaande gewoonten, die
zich niet zo gemakkelijk laten ombuigen.
Een radicale omslag is al helemaal niet aan
de orde. Al is de innovatiepil moeilijk in te
nemen, het is wel een noodzakelijke remedie.
Denk alleen al aan het belabberd lage
offerterendement. Aannemers calculeren
hun vingers blauw en schieten keer op
keer een bok. Opdrachtgevers melken de
markt meer uit, dan ooit het geval geweest
is. Het gaat nog steeds om de laagste prijs.
‘Dus niet om innovatie,’ placht de aannemer
te zeggen. Toch zijn kostenreductie
en innovatie twee pijlen uit dezelfde koker.
Innovatie lijkt een bittere pil, maar is goed
te slikken. Zachte heelmeesters maken nog
altijd stinkende wonden. Het slikken van de
innovatiepil zal gepaard moeten gaan met
passende therapie. De bijwerkingen maken
deskundige begeleiding nodig. Innovatie
zet de boel op zijn kop, maar na de behandeling
zal ieder bouwbedrijf beter scoren
dan ooit.

Innovatie leidt tot de
beste prijs
Punten om over na te denken
• Als innovatie niet tot kostenreductie leidt, leidt het tot niets.
• Het innovatieproces kent meerdere fasen, die alle met succes doorlopen
moeten worden. Alleen dan leidt een innovatief idee tot een marktrijpe
toepassing.
• Als het druk is, hebben we geen tijd voor innovatie. Als het niet druk is,
hebben we er geen geld voor.
Vragen om bij stil te staan
1. Hoe kunt u een opdrachtgever betrekken bij de ontwikkeling van een door u
voorgestane innovatie?
2. Hoe doorbreekt u bestaande patronen en ingesleten gewoonten, die een
door u gewenste innovatie kunnen blokkeren?
3. Op welke wijze maakt u een integrale calculatie van de kosten en baten van een
innovatie van een bouwproduct, van een bouwmethode of het bouwproces?
Bouwen is het creëren van kansen
39

13
Bouwen is het creëren van kansen
40
Kansen benutten bij de oplevering
Demontageheffing
Als we lege flessen terugbrengen, wordt
het eerder betaalde statiegeld geretourneerd.
Daarmee wordt het hergebruik van
glaswerk mogelijk gemaakt. Als we een
nieuwe auto kopen, wordt een demontageheffing
in rekening gebracht. Daarmee
wordt de sloop van afgedankte vierwielers
gefinancierd. Bij glaswerk en auto’s zijn
hergebruik en sloop door de sector zelf
geregeld. In de vastgoedsector is dat
anders. Er is volop leegstand in kantoren;
er is verloedering van wooncomplexen.
Eigenaren van vastgoed en beleggers in
nieuwbouwprojecten leggen de rekening
daarvan bij de samenleving neer. Belangenorganisaties
als Neprom en NVB laten
met enige regelmaat hun licht schijnen
over de omvangrijke leegstand van kantoorruimte
in ons land. Daar zou vooral de
overheid iets aan moeten doen, zo luidt
dan het commentaar. Vroegere fouten
in het ruimtelijk beleid worden door de
belangenbehartigers gezien als de belangrijkste
verklaring van misstanden op de
kantoormarkt. Voor het gemak wordt er
aan voorbijgegaan dat ontwikkelaars en
beleggers zelf verantwoordelijk zijn voor
de door hen gemaakte keuzen voor de
ontwikkeling van nieuwbouwprojecten,
zowel vroeger als nu. De kantorenmarkt
heeft een relatief kortcyclische werking.
Huurtermijnen duren doorgaans vijf jaar.
Huurders stappen gemakkelijk over op een
nieuwbouwlocatie, die beter voldoet aan
actuele huisvestingswensen. Met leegstand
als gevolg. Leegstand is een maatschappelijk
probleem, waaraan diverse aspecten
kleven. Het is maatschappelijk ongewenst
dat kantoorterreinen langdurig onbevolkt
zijn. Het heeft geen zin om de overheid hier
op aan te spreken, als de eerste betrok-
kenen niet zelf tot actie komen. De sleutel
voor een structurele aanpak van leegstand
ligt in een demontageheffing. De sloopkosten
van een bedrijfspand kunnen verrekend
worden in de stichtingskosten. Deze
integrale stichtingskosten worden vervolgens
verrekend in de huurwaarde. De uitwerking
van zo’n demontageheffing vraagt
actieve betrokkenheid van alle partijen, die
belang hebben bij vitale kantoorruimte. Wij
kunnen het ons niet veroorloven, slordig
om te gaan met beheer van ons vastgoed.
Voordat de samenleving zich breed met
leegstand gaat bezighouden moet het
ons als beleggend, bouwend en werkend
Nederland bezighouden.

Levenscycluskosten
Punten om over na te denken
• Voor langdurige leegstand van een gebouw zijn de oorspronkelijke ontwikkelaar
en de betrokken bouwer mede verantwoordelijk.
• Herontwikkeling en hergebruik van leegstaande panden zijn enorme kansen voor
de bouwsector.
• Renovatie van bestaande panden vraagt specifieke expertise, die niet bij iedere
architect en bouwer aanwezig is.
Vragen om bij stil te staan
1. Beschikt u over voldoende kennis en inzicht met betrekking tot de leegstand in
gebouwen in uw eigen omgeving, zowel kwantitatief als kwalitatief?
2. Op welke wijze kunt u invulling geven aan uw medeverantwoordelijkheid bij de
optimalisering van de levensduur van gebouwen, bij het ontwerp of de bouw
van het gebouw waarbij u betrokken bent?
3. Hoe werkt u er aan mee dat opdrachtgevers minder letten op de stichtingskosten,
maar meer oog krijgen voor de levensduurkosten van nieuw te bouwen objecten?
Bouwen is het creëren van kansen
41

14
Bouwen is het creëren van kansen
42
Ziek
Kansen benutten bij de oplevering
Koop je een nieuwe woning, word je ziek.
Dat is, kortweg, het geval als je zo’n woning
koopt, waarin een balansventilatiesysteem
is aangebracht. Om te voldoen aan de
Energie Prestatie Coëfficiënt (EPC) voor
nieuwbouwwoningen – gesteld op 0,8 per
1 januari 2006 -, zijn vele nieuwbouwwoningen
met zo’n systeem uitgevoerd. Deze
vorm van warmteterugwinning levert een
belangrijke bijdrage aan de energiezuinigheid
van de woning. Belangrijke bijverschijnselen
zijn dat de ramen niet altijd
open kunnen en dat er een licht bijgeluid
kan ontstaan. Dat draagt duidelijk niet bij
aan het wooncomfort, zoals we dat graag
zien. Inmiddels is er een heftige discussie
ontstaan over de wenselijkheid van dit
systeem, mede gezien de kennelijk nadelige
gevolgen hiervan voor de gezondheid
van de bewoners. Bewoners van een
nieuwbouwwijk in Amersfoort hebben een
letselschadeadvocaat ingeschakeld, die de
schade wil verhalen op de verantwoordelijke
partijen. Dat stuit op de nodige moeilijkheden.
In iedere nieuwbouwwijk van zo’n
300 of meer woningen, zullen mensen kampen
met gezondheidsklachten. De vraag is
of er een oorzakelijk verband is tussen die
klachten en het ventilatiesysteem. Frisse
lucht is gezond. Als lucht wordt verwarmd,
geventileerd, getransporteerd en wat er
verder met lucht al niet mogelijk is, dan zal
de luchtkwaliteit daardoor eerder af- dan
toenemen. Zo’n balansventilatiesysteem
vraagt het nodige onderhoud en vooral
een juist gebruik. Balansventilatie werkt
goed, mits er een deugdelijk gebouwontwerp
is, er degelijk gebouwd is, het deskundig
geïnstalleerd en ingeregeld is en er
verstandig mee omgegaan wordt. Als niet
aan al deze criteria voldaan is, kan er heel
veel fout gaan. Die fouten kunnen terug te
voeren zijn op het gebouwontwerp, de uitvoering
van het bouwwerk, de kwaliteit van
de installatietechniek, de uitvoeringswijze
van het installatiewerk, het inregelen of
het doen en laten van de bewoners. Als het
gaat om balansventilatie, dient alles in balans
te zijn. Als dat niet het geval is, kunnen
vele partijen met het vingertje naar elkaar
wijzen. Het zal niet gemakkelijk zijn om de
mogelijk nadelige gevolgen van balansventilatie
terug te voeren naar het ontwerp, de
bouw, de installatietechniek of het bewonersgedrag.
Waarschijnlijk spelen alle betrokken
facetten hierbij een rol, terwijl deze
elkaar ook nog kunnen versterken. Als er in
de ontwerpfase al iets fout is gegaan, dan
kan een bewoner er weinig meer aan doen.
Als ontwerp, bouw en installatietechniek
allemaal deugdelijk zijn, kan ondeskundig
gebruik de nodige schade aanrichten. Dan
nog is het de vraag of dit een individuele
bewoner kan worden aangerekend. Als je
een woning koopt, behoor je daar niet ziek
van te worden. Ook al heb je geen verstand
van installatietechniek. Al blijft het de vraag
of bepaalde ziekteverschijnselen terug te
voeren zijn op bouwkundige en installatietechnische
oorzaken. Een causaal verband
zal niet gemakkelijk aantoonbaar zijn, maar
het blijft een nare zaak die zowel bewoners
als de bouwers raakt in hun hart.

Ontregel(en)de bewoners
Punten om over na te denken
• Als bewoners niet betrokken zijn bij de keuze van installatietechniek,
zullen zij de werking daarvan saboteren.
• Een te sterke focus op energiezuinige woningen, brengt het gevaar van
ongezonde woningen met zich mee.
• Het is de verantwoordelijkheid van de bouwprofessional om de
kenniskloof met de klant en bewoner te overbruggen.
Vragen om bij stil te staan
1. Op welke wijze betrekt u de bewoners bij de keuze, de installatie, de inregeling
en de instructie omtrent het gebruik van installatietechniek?
2. Hoe werkt u in de gehele bouwkolom integraal samen met alle andere partners
aan de optimalisering van het ontwerp, de plaatsing, de
inregeling en het gebruik van ventilatiesystemen?
3. Wat is uw bijdrage aan een integraal proces bij het ontwerp en de uitvoering van
nieuwbouwwoningen in het algemeen en de installatietechniek in het bijzonder?
Bouwen is het creëren van kansen
43

15
Bouwen is het creëren van kansen
44
Misverstand
Kansen benutten bij de oplevering
Het effect van communicatie is de reactie
die je krijgt. Als je je oor te luisteren legt,
dan weet je al snel hoe in de samenleving
over de bouwsector gedacht wordt. Die
maatschappelijke opinie is een spiegelbeeld
van de bouwsector zelf. Het is dan
ook altijd van belang om actief aan de
beeldvorming van de branche te werken.
Het is het dagelijks werk van belangenbehartigers.
Zij worden geïnterviewd, ze houden
lezingen, ze verrichten bedrijfsopeningen,
ze houden kortweg beroepsmatig nog
wel eens een praatje. Het is een hele toer
om dan een brug te slaan naar de opinie
zoals die in brede lagen in de samenleving
leeft. Er wordt nogal wat schamper gedaan
over de bouwsector. Veel particuliere opdrachtgevers
maken furore op verjaardagsfeestjes
met een klaagzang over de bouw.
Zo was er onlangs een kapitaalkrachtige
ICT-ondernemer, die een spannend verhaal
vertelde over de bouw van zijn zwembad
en wat daarbij allemaal mis ging. Hij
woonde in een drassig gebied, maar had
een aannemer uit de hooggelegen Veluwe
laten komen om dit exclusieve klusje te
klaren. Alles wat fout kon gaan, ging fout.
Voor het gemak vergat de beste man even
dat juist veel lCT-projecten een toonbeeld
van desintegratie zijn. Een spannend relaas
over een mislukte verbouwing roept altijd
veel herkenning op bij de andere verjaardagsgasten.
Hoe moeten we nu met
deze betreurenswaardige beeldvorming
omgaan? Beroepsmatige lobbyisten zijn
overtuigd van het eigen gelijk en roepen
al snel dat alles op een misverstand berust.
In de bouwsector worden immers zulke
mooie producten gemaakt. Er zijn zulke
mooie bouwmaterialen. De technische
oplossingen zijn aansprekend. Al deze re-
acties schieten tekort, omdat zij geen recht
doen aan de gevoelens en meningen over
de bouw, zoals die helaas in brede kringen
leven. Wil je een effectieve bijdrage leveren
aan de publieke meningsvorming over de
bouwsector, dan zul je vooral moeten aanhaken
bij de opvattingen, zoals die in brede
kring leven. We zullen dan erkennen dat er
nog wel eens wat misgaat in het bouwproces.
Dat opdrachtgevers daar terecht moeite
mee hebben. Dat de bouw nog vaak
op een klassieke wijze werkt, waardoor er
fouten gemaakt worden. Als we dat eerlijk
erkennen, dan hebben we de aandacht
gevangen. Dan kunnen we ook rekenen
op belangstelling voor de oplossingen, die
we kunnen schetsen. Het perspectief, dat
we kunnen bieden. We kunnen dan ook
een pleidooi voeren voor een gezamenlijke
verantwoordelijkheid, waarbij klanten en
bouwondernemers samenwerken aan een
beter bouwproces. Als we blijven praten,
zoals we dat altijd gedaan hebben, krijgen
we de reacties, die we altijd gekregen hebben.
In de erkenning van de feiten ligt de
basis, waarop de beeldvorming in positieve
zin bijgesteld kan worden. Als we denken
dat een negatief imago op een misverstand
berust, zullen we altijd verkeerd begrepen
blijven worden.

Het verjaardagsverhaal
Punten om over na te denken
• Zolang de bouwsector zorgt voor spannende verjaardagsverhalen over
mislukte bouwprojecten, mist iedere imagocampagne zijn doel.
• Als we iets aan ons imago willen doen, moeten we eerst een eerlijke
diagnose stellen.
• In de bouw gaat veel fout, maar in veel andere sectoren gaat nog veel meer fout.
Vragen om bij stil te staan
1. Hoe kunnen we gericht en gestructureerd werken aan een goede beeldvorming
van ons bedrijf in de bouwkolom, zodat direct belanghebbenden zich een
goed beeld kunnen vormen van ons bedrijf?
2. Met welke concrete activiteiten kunnen we bijdragen aan verdere
verbetering van het imago van de bouwsector?
3. Hoe kunnen uw bouwactiviteiten bijdragen aan een ijzersterk imago van uw
bedrijf in de eigen omgeving?
Bouwen is het creëren van kansen
45

Bouwen is het creëren van kansen
46
Roger Claessen, Managing director Berker BV in Apeldoorn verzet bakens
in de bouwkolom
‘Je slaagkans is groter, als
je niet egoïstisch bent’
‘Als je een eerlijke en betrouwbare gesprekspartner
bent, kun je veel voor je
klant betekenen. Zo werden wij benaderd
door een installateur met de vraag naar
onze kennis van domotica in combinatie
met audio en video. Berker heeft een samenwerkingsverband
met een toonaangevende
leverancier van audio en videosystemen.
Daarmee raakten wij betrokken bij de
ontwikkeling van een Filmhuis op Vlieland.
Er was een breed pakket aan wensen. Speciale
films moesten met special effects real
time worden aangestuurd. Er moest met de
Wii gespeeld kunnen worden op een groot
scherm. Alles moest zoveel mogelijk worden
geautomatiseerd. Met één druk op de
knop moest de film worden gestart, in de
goede instellingen geplaatst, met geluid,
beamer, scherm, gordijnen enzovoort. Ook
de klimaatregeling moet in de gaten gehouden
worden. Met zo’n veeleisend wensenpakket
moet je wel kunnen omgaan.
Dan stuit je op de beperkingen van je eigen
systeem en moet je kunnen schakelen met
andere systemen. In dit project is gewerkt
met een AMX-systeem van een van onze
partners. Dat is gekoppeld aan een
KNX systeem, waarmee de supervisie
gehouden wordt. Door de toepassingen
van een IP-control kan het hele systeem
op afstand worden bediend. Zo’n complex
project vraagt veel samenspel met alle
betrokkenen. Het heeft ons veel voldoe-

ning gegeven om hierin een leidende rol te
spelen. Berker tekende voor het eindplan,
inclusief de complete elektrische installatie.
Door onze samenwerkingsgerichtheid werd
ons een rol als aanjagende partij gegund. In
zo’n rol kun je alleen slagen, als je niet egoïstisch
bent,’ zo verklaart Roger Claessen,
managing director Berker BV in Apeldoorn
het succes van dit project. Berker BV is sinds
2005 in Nederland actief als leverancier van
schakelmateriaal, dat wordt toegepast in de
woningbouw en utiliteitsbouw. Berker BV
is een dochteronderneming van het Duitse
Berker-concern, dat in 1919 is opgericht.
Sinds de start van de Nederlandse vestiging
is het marktaandeel in ons land gegroeid
van 5% naar 10%. Het geheim: ‘Wij zorgen
er ook voor dat we bekend zijn bij architecten
en eindgebruikers.’
Uit de greep van de aannemer
‘Er wordt in Nederland veel projectmatig
gebouwd. Voor onderaannemers is het
moeilijk om daarin een rol te spelen. Traditionele
leveranciers staan ver van de bewoners
af. Innovatieve ondernemers willen
met de eindgebruiker rechtstreeks contact
hebben. Daar ligt zowel een probleem als
een uitdaging. Een traditionele installateur
neemt de klus aan tegen de laagste prijs.
Voor een gemiddelde Vinexwoning zit er
een bedrag van zo’n 300 euro netto aan
schakelmateriaal in. Als je de eindklant
op andere mogelijkheden wijst, gaan ze
daarover nadenken. Daarbij kun je de bewoner
er bewust vanmaken wat hij uitgeeft
aan zijn interieur. Dan komen dimmers en
sensoren binnen zijn bereik. Daarmee kan
de installateur een bruto meerprijs van zo’n
twaalfhonderd euro per woning realiseren.
Als je zo’n traject laat lopen via de aannemer,
blijven veel mogelijkheden onbenut.
Aannemers zitten er niet op te wachten
en rekenen overal opslagen over. Er zijn
dan ook goede redenen om de installatietechniek
en de levering van het schakelmateriaal
los te maken uit de greep van de
aannemer.’ Dat brengt Claessen er toe een
radicaal andere koers te varen. Berker is
een sparringpartner voor installateurs, die
rechtstreeks met de eindgebruikers communiceren
over de systeemoplossingen en
design. Daarmee doorbreekt hij de be-
staande patronen. Die hebben er vaak toe
geleid, dat een huis volledig opgeleverd
was en dat de bewoner er na op onooglijke
wandcontactdozen stuitte. Men nam vaak
de kleur en het model voor lief. Meer keuze
dan het spierwitte RAL 9010 en het crèmewitte
1013 was er niet. Als ze meer oog hebben
voor het design van een schakelaar,
kunnen we in gesprek met de eindgebruiker
tot een oplossing en een passende
meerprijs komen. Er is meer te koop
dan de ‘lelijke’ standaard schakelaars.’
Inhaalslag van KNX
Claessen signaleert in ons land een enorme
achterstand op het gebied van gebouwautomatisering.
Om daarin verbetering te
brengen zoekt hij naar nieuwe samenwerkingsvormen
met architecten, bouwers,
leveranciers en de eindgebruikers. Hij
volgt daarin bewust het KNX-protocol,
dat conform de EN50090 zorgt voor een
leveranciersonafhankelijk systeem. Het
Roger Claessen, managing director
Berker BV: ‘Als je de eindklant op andere
mogelijkheden wijst, dan gaan ze daar
over nadenken. Dan kun je als leverancier
meerwaarde leveren.’
KNX-protocol is aantrekkelijk omdat het de
eindgebruiker een grote vrijheid geeft bij
het kiezen van zijn toepassingen. Inmiddels
dient ook het generieke IP zich aan als een
nieuwe norm voor huisautomatisering. In
combinatie met IP maakt KNX een enorme
inhaalslag. IP is op zichzelf niet zo’n betrouwbaar
systeem, omdat er uitval kan optreden.
KNX is een bedraad en betrouwbaar
systeem, dat gekoppeld kan worden aan
IP. De IP-controle brengt met zich mee dat
elke toepassing op afstand kan worden bediend
en gevisualiseerd. Dat maakt het nog
aantrekkelijker om in luxe woningen de
status te bekijken. Bewoners kunnen vanaf
een andere locatie de instellingen in een
woning regelen. Dat vraagt een betrouwbare
oplossing, die door de combinatie van
KNX en IP geboden wordt. Deze nieuwe
Bouwen is het creëren van kansen
47

Bouwen is het creëren van kansen
48
technieken bieden belangrijke meerwaarde
aan de klanten, maar vragen van de installatiesector
een inhaalslag. Installatiewerk
wordt kennisintensiever en steeds meer
op de eisen en wensen van gebruikers en
bewoners afgestemd.
‘Aannemers zitten niet te wachten op
specifieke woonwensen. We moeten onze
werkwijze losmaken uit de greep van de
aannemer,’ luidt de overtuiging van Roger
Claessen, managing director Berker BV.
Comfortabel wonen
Bij Berker is een schakelaar niet alleen een
knopje om het licht uit te doen, maar ook
een onderdeel van het interieur. De producten
zijn dan ook vooral gericht op het
comfortabele wonen van de eindklant. Die
focus op de eindklant heeft Berker er toe
gebracht om de klassieke afhankelijkheid
van de bouw- en installatiesector te doorbreken.
Claessen: ‘Wij zijn bewust uit het
traditionele wereldje gestapt. We hebben
heel intensief vernieuwende architecten en
interieuradviseurs opgezocht. Zo hebben
we als exposant aan de Woonbeurs meegedaan.
Daar hebben we veel van geleerd.
Bezoekers vertelden ons dat een eigentijdse
invulling van de huisautomatisering
hen door de installateur was afgeraden.’
Berker heeft niet berust in deze afhoudende
benadering van de klassieke installateurs.
Binnen het bedrijfspand van Berker
BV in Apeldoorn is een ruime demonstratiezaal
ingericht, waarin belangstellende
installateurs geïnformeerd worden over de
mogelijkheden van het assortiment. In de
benadering van Berker maakt de installateur
de offerte voor de klant, daarbij
ondersteund met de productkennis van
Berker. Bij de ontwikkeling van deze nieuwe
aanpak is het bedrijf ‘niet over de prijs-as
gegaan’. Design en techniek zijn leidend
bij de ontwikkeling en benutting van de
mogelijkheden.
Designers als partners
Het brede assortiment aan schakelmateri-
aal van Berker is toegespitst op meerdere
doelgroepen. Voor standaardwoningen is
een bijpassend pakket ontwikkeld. Voor
luxere woningen zijn duurdere oplossingen
beschikbaar. Berker heeft ook oog voor
persoonlijke wensen van speciale klanten.
Zo wordt er bijvoorbeeld in Nederland intensief
samengewerkt met o.a. de bekende
architect Bertram Terpstra. Dat leidt tot producten
met een geheel eigen uitstraling.
Claessen: ‘Het is voor designers aantrekkelijk
om een eigen handtekening onder het
ontwerp te plaatsen. Zo’n ontwerp geeft
uiting aan een geheel eigen visie, of je dat
nu mooi vindt of niet. Een andere bekende
designer, Piet Boon, grijpt ook graag terug
op bijzondere designs van Berker. Met die
persoonlijke benadering dringt Berker
ook door tot het specifieke segment van
duurdere woningen op toplocaties. ‘De
bij ons bekende projecten volgen we in
het CRM-systeem. Als we eenmaal staan
voorgeschreven, zullen we altijd de condities
van de eigen leverancier volgen. Als
andere A-merken in beeld zijn, respecteren
we hun condities. Wij zien steeds vaker
dat architecten actief door installateurs
worden benaderd over de hoogte van de
meerprijs. Wij zoeken vooral samenwerking
met marktpartijen, die oog hebben voor
design en kwaliteit. Zo werken we samen
met Bosch Security aan oplossingen voor
de seniorenmarkt. Deze samenwerking is
ontstaan vanuit onze deelname aan een
focusgroep ‘Wijs bouwen voor senioren’,
waarbinnen alle schakels uit de bouwkolom
meedenken over nieuwe woonzorgvoorzieningen.
Met de geschetste werkwijze
gaat zo’n 50% van onze tijd zitten in de

egeleiding van de installateurs bij het omgaan
met de eindklanten. We ontwikkelen
tools, checklisten en hulpmiddelen om de
installateurs goed met de klanten te laten
communiceren. Daarbij willen we geen exclusiviteit
bedingen. We gaan geen hokjes
maken, waar we nu juist vanaf willen. Door
deze brede opstelling, blijf je voor zoveel
mogelijk partijen een interessante partner.
Dan zoek je elkaar steeds weer op. De
mooiste manier van zaken doen, is die van
mens tot mens. Het klikt of het klikt niet.
Als je maar openstaat voor verandering.’
Wijs Bouwen
voor Senioren
Roger Claessen van Berker BV is
een actieve deelnemer aan het
innovatieproject ‘Wijs bouwen
voor Senioren’. ‘In dit project van
het CIB hebben we met alle relevante
marktpartijen uit de gehele
bouwkolom nagedacht over de
realisering van nieuwe woonzorgconcepten.
We zijn daardoor
betrokken geraakt bij het initiatief
van een woningcorporatie om
een nieuwe woonzorgvoorziening
te realiseren. Verder hebben we
meegedacht over verbouw van een
oude carréhoeve in een eigentijds
woonzorgcentrum. In het verband
van deze focusgroepen hebben we
de nodige ervaring opgedaan met
het omgaan met andere schakels
uit de bouwkolom, die ons goed
van pas komt bij de verdere uitrol
van onze vernieuwende aanpak.’
Meer informatie over het innovatieproject
‘Wijs bouwen voor
Senioren’ is te vinden op de
website www.bouwkolom.org/
wijsbouwenvoorsenioren.
In een modern bedrijfspand van Berker BV
in Apeldoorn is een ruime instructiezaal
ingericht, waarbinnen installateurs getraind
worden met een nieuwe werkwijze rond
design en techniek.
TIPS
1
2
3
4
5
Tips van Roger Claessen, managing
director van Berker BV voor ondernemers
die de traditionele patronen
in de bouwsector willen doorbreken.
Streef niet alleen naar vergroting
van de omzet en verbetering van het
resultaat van je eigen bedrijf, maar
richt je op een beter resultaat voor
de hele kolom.
Zorg voor een helder contact met
de eindklant. Dat wordt in de hele
bouwsector nog steeds onderschat.
Maak je het vermogen eigen om de
taal van de eindgebruiker te spreken.
Wees een betrouwbare en consistente
partner in je netwerk.
Durf nieuwe netwerken op te
bouwen en treedt daarmee bewust
buiten je eigen beperkte kader.
49

16
Bouwen is het creëren van kansen
50
Kansen benutten in de beheersfase
Groeidiamant
Wij denken vaak dat iets af moet zijn.
Helemaal af. Zo ook in de bouw. Daarbij
zien we gemakkelijk over het hoofd dat
ons huidige inzicht beperkt is. Daar kom
je pas achter als je later terugkijkt. Als je
nu nadenkt over bouwprojecten, die zo’n
15 jaar geleden zijn opgeleverd, dan zie
je waar het aan heeft gehaperd. Ook toen
werd gedacht dat min of meer definitief tot
invulling, ontwikkeling en uitvoering van
bouwprojecten werd gekomen. Alles werd
gerealiseerd vanuit de heersende opvattingen
en de geldende inzichten, waarbij te
weinig werd gedacht aan de voorlopigheid
daarvan. Panta Rhei. Dat is een bekende
uitspraak van de Griekse filosoof Plato over
Heraclitus en betekent alles stroomt of alles
is in beweging.Plato bedoelde hiermee te
zeggen, dat Heraclitus meent dat alles in
deze wereld steeds in verandering is. ‘Men
kan niet tweemaal in dezelfde rivier stappen,
want het is steeds weer vers water dat
u tegemoet stroomt.’ Deze laatste uitspraak
is van de hand van zijn leerling Cratylus en
is in feite een meer radicale opvatting dan
die van Heraclitus. Ondermeer Plato - ‘Niets
is ooit, maar alles wordt’ - en Aristoteles -
‘Niets is standvastig’ - werden door deze
uitspraak geïnspireerd. Alles verandert. Ook
budgetten en bestedingsmogelijkheden.
Ook ruimtelijke inzichten. Ook bouwtechnieken.
Zelfs bouwprocessen en contractvormen
zijn aan grote veranderingen
onderhevig. Een gebouw wordt ontwikkeld
en neergezet met het oog op een
bepaalde functie. Ook functies veranderen
in de loop van de tijd. Dat heeft geleid tot
de trend van levensloopbestendig bouwen.
Zoals er ook kinderkamers te koop
zijn, die in later stadium kunnen worden
uitgebouwd tot studeerkamer. Nog weer
later kun je de bouwdelen gebruiken voor
een eerste praktijkruimte. Uiteindelijk kun
je er een seniorenwoning mee inrichten.
Het is nooit af. Steeds weer worden andere
eisen gesteld. Er ontwikkelen zich nieuwe
behoeften. Andere vragen dienen zich aan.
Het is de kunst om met gebruikmaking van
bestaande middelen in de nieuwe behoeften
te voorzien. Juweliers hebben daarvoor
lang geleden een passend product
bedacht. Een groeidiamant is een sieraad
dat steeds dierbaarder wordt. Of je nu kiest
voor een ring, een collier, een oorsieraad, je
weet dat je in de toekomst van dit sieraad
nog meer mag verwachten. Zodra de
gelegenheid zich voordoet wordt de keuze
van dit moment nóg mooier, nóg waardevoller.
Dat is de pracht én de kracht van een
groeidiamant. Het idee is eenvoudig, het
effect indrukwekkend. Een groeidiamant
die je nu kiest, kun je te allen tijde naar
eigen smaak laten groeien. Dit kan door de
diamant groter te laten worden, of het aantal
diamanten te laten toenemen. Met een
groeidiamant bouw je verder op hetgeen je
eerder gekregen hebt. Ook bouwprofessionals
kunnen een concept hanteren, waarin
flexibel wordt ingespeeld op veranderende
wensen.

Flexibele bouw
Punten om over na te denken
• Bouwen doen we om te leven. We leven niet alleen maar om te bouwen.
• Vormgericht ontwerp maakt steeds meer plaats voor functioneel
ontwerp. Een gebouw ontleent nut aan de functie die het vervult.
• Indelingsvrijheid geeft de consument de mogelijkheid om een woning
naar eigen voorkeur in te richten.
Vragen om bij stil te staan
1. Hoe werkt u in uw functie er aan mee dat een gebouw in de loop van
de levensduur een functieverandering kan ondergaan?
2. Hoe speelt u actief in op de trend naar meer flexibiliteit en
keuzevrijheid bij de ontwikkeling en bouw van woningen?
3. Op welke wijze kunt u een concept ontwikkelen, waarmee optimaal
wordt ingespeeld op de actuele vragen en behoeften van woon-
consumenten?
Bouwen is het creëren van kansen
51

17
Bouwen is het creëren van kansen
52
Rolmodel
Kansen benutten in de beheersfase
Sommige films maken grote indruk. In de
film wordt immers het echte leven nagebootst,
uitvergroot en gedramatiseerd.
Dat levert een sensationeel beeld op, waarvoor
we allemaal gevoelig zijn. Dat geldt
ook voor de film van de Amerikaanse presidentskandidaat
Al Gore, die met zijn film
An Inconvenient Truth grote indruk heeft gemaakt.
Zijn ongemakkelijke waarheid is dat
menselijk handelen grote impact heeft op
de ontwikkeling van het klimaat, waardoor
allerlei onbeheersbare en onheilspellende
volgprocessen zich aandienen. Het smeltende
ijs op de Noordpool berooft ijsberen
van hun natuurlijke omgeving. Het waterniveau
stijgt, waardoor toekomstige overstromingen
denkbaar zijn. Energiebronnen
raken uitgeput, waardoor toekomstige
generaties getroffen worden. De film van
Al Gore heeft veel losgemaakt. Met zijn
boodschap heeft hij veel mensen aangezet
tot activiteiten, die de zogenaamde
klimaatverandering zouden moeten
tegengaan. Niet iedereen is overtuigd van
het gelijk van An Inconvenient Truth. De
Tsjechische president Vaclav Klaus heeft
een spraakmakend boek gepresenteerd,
waarmee hij de klimaathype met stevige
argumenten te lijf gaat. In het klimaatonderzoek
gaan miljarden om, maar de
klimatologen spreken elkaar duchtig tegen.
Ondertussen fungeert Al Gore als een rolmodel,
waardoor velen zich aangesproken
voelen. Zelfs het Nobelcomité voelde zich
aangesproken. Bij gebrek aan andere vredesinitiatieven
ontving Al Gore in 2007 de
Nobelprijs voor de vrede. Bij de aanpak van
het klimaatprobleem worden immers de
belangrijke spanningsvelden tussen noord
en zuid overbrugt. De klimaatproblematiek
heeft de bouwsector niet onberoerd gela-
ten. Een trend naar klimaatbestendige en
zelfs klimaatpositieve woningen dient zich
aan. Iedere bouwer van formaat denkt na
over de wijze waarop op deze trend moet
worden ingespeeld. Intussen is er ook behoefte
aan meer comfortabele woningen.
De ene na de andere domoticatoepassing
wordt met verve op de markt gebracht. De
marktintroductie van domotica-voorzieningen
wordt gehinderd door de klimaatdiscussie.
Meer domotica leidt doorgaans
tot een hoger energieverbruik. Het klimaat
betaalt dan de rekening van onze hang
naar luxe en comfort. Het is tijd voor een
nieuwe filmproductie met Al Gore in de
hoofdrol. Als we zijn persoonlijke woonsituatie
in beeld brengen, zal dit ongetwijfeld
de toepassing van domotica-technieken
in de woningbouw sterk bevorderen. De
woningen van Al Gore zijn voorzien van de
nodige luxe. Als we dat op een even indrukwekkende
wijze in beeld brengen als hij dat
met de klimaatverandering heeft gedaan,
zal het ongetwijfeld mensen aanzetten om
hem daarin te volgen. Een filmproductie
met de woningen van Al Gore kan een belangrijke
bijdrage leveren aan de doorbraak
van domotica in de woningbouw.

Klimaatbestendig
Punten om over na te denken
• Een passief huis straalt passiviteit uit. Een actief huis levert een actieve
bijdrage aan de energieproductie.
• Bij domotica draait het veelal om hightech. In de woonomgeving gaat
het veel meer om high touch.
• Woonconsumenten zijn vaak dubbelhartig. Als burger denken ze duurzaam,
als bewoner hechten zij aan comfort.
Vragen om bij stil te staan
1. Hoe doorbreekt u het spanningsveld tussen verduurzaming van de woningbouw
enerzijds en verdere toepassing van domotica anderzijds?
2. Hoe kunt u rechtdoen aan het belang van vraagsturing in de bouw en
tegelijkertijd voldoen aan de opgave om meer energiezuinig te bouwen?
3. Met welke stappen werkt u er aan mee dat de activiteiten van de bouwsector
neutrale of zelfs positieve gevolgen hebben voor de CO² emissie,
die met de bouwproductie samenhangt?
Bouwen is het creëren van kansen
53

18
Bouwen is het creëren van kansen
54
Kansen benutten in de beheersfase
Zelfvoorzienend
Als je een luchthaven bezoekt, krijg je
het gevoel alsof het een land op zichzelf
is. Een koninkrijkje met eigen wetten en
regels. Vanuit de verkeerstoren wordt
het geheel geregisseerd, er zijn winkels,
stiltecentra, parkeergarages, stations tot
een eigen brandweer en hospitaal toe.
Het lijkt geheel zelfvoorzienend. Alles is
tot in de finesses geregeld, zoals het in
de luchtvaart behoort. Op zo’n wijze kan
ook gekeken worden naar andere percelen
en gebieden, ook al landen er geen
vliegtuigen. Neem een gewone woonwijk.
Daar is altijd naar gekeken, alsof het vooral
een onderdeel uitmaakt van een dorp of
stad. Op wijkniveau worden slechts zaken
geregeld, die op gemeentelijk vlak nog
niet zijn ingevuld. Daardoor komen nieuwe
ontwikkelingen maar moeizaam tot stand.
Als iets in een gemeentehuis bedisseld
is, is dat nog geen garantie voor succes.
Of voor een duurzame oplossing. Of voor
grote bewonersbetrokkenheid. Om nieuwe
inzichten op het gebied van duurzaamheid
en participatie goed te benutten, is een
omgekeerde route nodig. Een woonwijk
kan eigen spelregels en processen hebben.
Dat vraagt actieve inzet en betrokkenheid
van toekomstige bewoners, dat vraagt ook
een meedenkende en begripvolle houding
van bestuur en ambtenaren. Voor hen is
het een proces van loslaten en durven.
Bestuurders moeten het lef hebben om
burgers eigen verantwoordelijkheid te
geven. Dat kan boeiende en bruikbare
oplossingen bieden. Ook op het gebied
van duurzaamheid en energievoorziening
komt een doorbraak dichterbij, als meer
op wijkniveau en perceelsgebonden wordt
gedacht en gewerkt. Veel oplossingen op
het gebied van de energievoorziening kun-
nen opbloeien, als bestaande belangen en
structuren worden doorbroken. Het komt
goed van pas dat bij de energievoorziening
het net en de levering van elkaar gescheiden
zijn en blijven. Het energienet krijgt
een soortgelijke functie als het internet,
waar gebruikers zowel als leveranciers als in
de rol van afnemers fungeren. De energiesector
en de overheden moeten daar nog
erg aan wennen. Als je altijd je werk er van
hebt gemaakt om alles te regelen, moet je
nu vooral dingen loslaten en uit handen
geven. Er zijn wel spelregels nodig. Dat is
een nieuwe uitdaging voor bestuurders en
ambtenaren. Als er goede kaders worden
gesteld, kan daarbinnen een boeiend
proces van participatie ontstaan. Dat legt
de verantwoordelijkheid waar het hoort:
bij de bewoners zelf. Zoals een luchthaven
eigen wetten en regels kent, kan ook op
wijkniveau een eigen sfeer en straatbeeld
ontstaan. Een wijk als autarkie of zelfs als
een energieproducerend consortium. Als
je zo’n wijk bezoekt, voel je direct dat het
daar bruist en goed geregeld is. Alsof je
een luchthaven bezoekt.

Prestatie per locatie
Punten om over na te denken
• Ieder gebouw maakt deel uit van een wijk. Iedere wijk heeft impact op
een gebouw.
• Loslaten van gevestigde belangen gaat het makkelijkst als je een
perspectief ziet.
• De functie van een gebouw en energievoorziening zijn niet los van
elkaar te zien, maar wel los verkrijgbaar.
Vragen om bij stil te staan
1. Hoe kunt u bij de realisering van een bouwopgave zorg dragen voor optimale
afstemming met locatiegebonden belangen en mogelijkheden?
2. Hoe kunt u er aan meewerken dat woninggebonden mogelijkheden tot
energieproductie optimaal worden ontwikkeld en ontplooid?
3. Hoe kunt u toekomstige bewoners zoveel mogelijk betrekken bij de
keuze en de invulling daarvan omtrent de toekomstige energievoorziening
op woning- en wijkniveau?
Bouwen is het creëren van kansen
55

19
Bouwen is het creëren van kansen
56
Huismeester
Kansen benutten in de beheersfase
De kosten van onderhoud en beheer
vormen een belangrijk bestanddeel van
de huisvestingskosten. Bij investeringen
in nieuwbouw wordt doorgaans vooral
gekeken naar de stichtingskosten. De
kosten van de exploitatie worden pas in
ogenschouw genomen, als de sleutel in
de voordeur draait. Het zijn gescheiden
circuits: enerzijds de nieuwbouw en anderzijds
het gebruik van een bouwwerk.
Deze separate aanpak is nog te begrijpen,
als de bouw en de exploitatie niet in één
hand zijn. Bouwer en gebruiker zijn vaak
verschillende partijen, die er geheel eigen
calculatie-methodieken op nahouden. Het
wordt anders, als bouw en beheer wel in
één hand zijn, zoals bij woningcorporaties.
Dan is het helemaal niet te begrijpen, dat
de onderhouds- en beheersaspecten niet
volwaardig bij het ontwerp van nieuwe
woningen meegenomen worden. Veel
woningcorporaties beseffen terdege dat
zij op dit gebied kansen laten liggen. De
materialenkeuze kan nog wel eens anders
uitpakken, als ook het onderhoud over een
langere termijn bij de afweging betrokken
wordt. Voor onderhoudsgericht ontwerpen
van gebouwen ontstaat hier en daar wel
meer belangstelling. Vooral op Technische
Universiteiten wordt serieus omgegaan
met Design On Maintenance, zoals wel
wordt gezegd. Gekscherend wordt dit
wel dom ontwerpen genoemd, maar het
is natuurlijk juist heel slim om de onderhoudsaspecten
bij het ontwerp mee te
nemen. In de praktijk zien we zo’n slimme
aanpak nog maar mondjesmaat terug. Dat
heeft vooral te maken met de kloof tussen
de verschillende beroepsgroepen, die op
uiteenlopende terreinen actief zijn. Architecten
tekenen voor het ontwerp. Facilitair
managers staan voor het onderhoud. Het
ligt niet voor de hand, dat deze beroepsgroepen
elkaar veelvuldig ontmoeten.
Architecten onderschatten de waarde van
onderhoudskennis voor een geslaagd gebouwontwerp.
Facilitair managers stellen
zich nog te veel op als ouderwetse huismeesters,
die weliswaar over een servicegerichte
instelling beschikken, maar zich
niet gemakkelijk aandienen als volwaardige
gesprekspartner in het ontwerpstadium.
Facilitair managers dienen zich minder als
huismeesters te gedragen, maar meer als
kennis-intensieve onderhoudsexperts. De
onderhoudskosten van gebouwen kunnen
zeker met 20% verminderd worden, als er
een kruisbestuiving plaatsvindt tussen ontwerpers
en beheerders van gebouwen.

Over de schutting
Punten om over na te denken
• Facilitair managers zijn teveel huismeesters en laten hun kennis
onbenut in de ontwerpfase.
• Ontwerpen met oog voor beheer leidt tot reductie op de kosten van
energie, schoonmaak en onderhoud.
• Kruisbestuiving tussen beroepsgroepen vereist onderling respect.
Vragen om bij stil te staan
1. Hoe voorkomt u dat aan de onderhoud- en beheersaspecten van nieuwe
gebouwen geen recht gedaan wordt in de ontwerpfase daarvan?
2. Op welke wijze betrekt u de specifieke expertise van gebouwmanagers
al bij het voorlopige ontwerp van nieuwe bouwopgaven?
3. Met welke concrete maatregelen kunnen we voorkomen dat de vanouds
bestaande verkokering ons ook in de toekomst parten blijft spelen bij het
ontwerp van gebouwen?
Bouwen is het creëren van kansen
57

20
Bouwen is het creëren van kansen
58
Kansen benutten in de beheersfase
Grondhouding
Nog geen kwart van de bevolking durft op
straat iemand aan te spreken op onbehoorlijk
gedrag. Dit is een conclusie uit het
recent verschenen kwartaalbericht over
burgerschap in Nederland. Bijna 2 op de 3
Nederlanders vindt dat het met Nederland
meer de verkeerde dan de goede kant
opgaat. Ondanks dat beschouwt een grote
meerderheid van de Nederlanders zichzelf
als een gelukkig mens. Zij waarderen hun
eigen leven en bezigheden met een 7,5.
De samenleving krijgt als rapportcijfer een
zesje (6,2) terwijl politiek Den Haag het
met een 5 (5,1) moet doen. Bijna driekwart
(72%) van de bevolking is van mening dat
‘in Nederland de mensen met steeds minder
respect met elkaar omgaan’. De onderlinge
omgangsvormen zijn ook in de bouwsector
voor verbetering vatbaar. Daar is dan
wel geen onderzoek naar gedaan, maar dat
laat zich wel verklaren. Vertrouwen komt
te voet, maar gaat te paard. Respect komt
je niet aanwaaien, maar moet je verdienen.
In de bouwsector doen we allemaal ons
knetterende best voor onze eigen bijdrage
aan het bouwproces. Als ontwikkelaar,
architect, ingenieur, bouwer, installateur
en wat niet al dragen wij een steentje bij.
Binnen ons eigen vakgebied zetten we ons
beste beentje voor. We worden immers
allemaal afgerekend op het door ieder
geleverde aandeel. Daarbij hebben we
weinig oog voor samenspel, communicatie
en integratie. Wij doen wel ons best, maar
lopen elkaar daarbij gemakkelijk in de
weg. Er wordt wat afgewacht, vertraagd,
getreuzeld en afgeschoven in de bouw. Het
respect voor elkaar staat daarbij regelmatig
onder druk. Ieder denkt en werkt vanuit het
eigen afgebakende vakgebied. Dat noemen
we dan professioneel, maar dat is in de
praktijk vaak bar onhandig. Steeds vaker
wordt het belang van samenwerking in het
bouwproces onderstreept. Het blijkt dan
niet gemakkelijk om verandering te krijgen
in bestaande praktijken. Het is een hele
opgave om je te verdiepen in de positie
van de andere beroepsgroepen. Er is veel
onderling onbegrip tussen de uitoefenaren
van de verschillende bouw beroepen.
Wantrouwen kenmerkt de onderlinge
verhoudingen tussen de schakels. Elk
streven om daarin een keer ten goede te
brengen, stuit op bezwaren en weerstanden.
Die zitten soms zo diep, dat ze essentiële
waarden en normen raken. Het is niet
gemakkelijk om vanuit een totaalbelang te
denken en te werken, als je dat altijd vanuit
een deelbelang hebt gedaan. Hoe loffelijk
het ook is om te streven naar een andere
bouwcultuur, je zult daarbij altijd stuiten
op diepere lagen, waarop deze cultuur kan
gedijen. Het is net als met schilderwerk. Als
je de afdeklaag verwijdert, stuit je op de
grondverf. Als je het gedrag in de bouwsector
wilt veranderen, stuit je op de grondhouding
die alle Nederlanders eigen is. Als
driekwart van de bevolking meent dat de
mensen steeds minder respect voor elkaar
hebben, zal dat in de bouwsector niet veel
anders zijn. Gelukkig staat daar tegenover
dat de grote meerderheid van mening is
‘dat er nog altijd veel mensen bereid zijn
om een ander te helpen’.

Bouwen op vertrouwen
Punten om over na te denken
• Iedere sector heeft te maken met een vertrouwenscrisis, die diepere lagen
in de samenleving raakt.
• Het winnen van vertrouwen vraagt een grootse inspanning; verlies van
vertrouwen gaat vanzelf.
• Als we in het bouwproces goed samenwerken, werkt dat aanstekelijk op
alle betrokkenen.
Vragen om bij stil te staan
1. Hoe kunnen wij vanuit onze eigen positie in het bouwproces het najagen
van deelbelangen overstijgen en het totaalbelang bevorderen?
2. Met welke concrete maatregelen werkt u aan de bevordering van het onderlinge
begrip tussen de verschillende beroepsgroepen in de bouwsector?
3. Hoe levert u zelf in uw eigen bedrijf een actieve bijdrage aan de totstandkoming
van een nieuwe bouwcultuur, gebaseerd op onderling samenspel
en vertrouwen?
Bouwen is het creëren van kansen
59

Bouwen is het creëren van kansen
60
Ing. Albert Martinus, Lindeloof BV in Hellevoetsluis stelt persoonlijke ontwikkeling
van medewerkers centraal
‘Laat die wisselwerking
met de organisatie maar
gebeuren’
‘De concurrentiekracht komt uit de interne
organisatie.’ Vanuit die vaststelling heeft
ing. Albert Martinus, directeur-eigenaar
van de Martinus Groep in Hellevoetsluis,
gewerkt aan een nieuwe positionering
van zijn onderneming. Een mensgerichte
aanpak staat daarbij centraal. ‘Bij de verdere
uitbouw van ons bedrijf zetten we
in op een zwaar Human Resource Management
(HRM)- pakket. Binnen de vier
werkmaatschappijen, de beoogde provinciale
bedrijven en het adviesbedrijf staat
vakbekwaamheid hoog in het vaandel. Bij
de uitvoering van het werk is een grote rol
toegekend aan integrale projectleiders, die
de contacten onderhouden met de externe
opdrachtgevers en de interne resource
managers. We werken graag met breed opgeleide
mensen en voorkomen dat zij bezig
zijn met overtollige administratieve taken.
De aandacht is gefocust op de functionele
eisen van het werk. Daarbij is er ruimte voor
projectassistenten, die zich bezig houden
met werkvoorbereiding en kostenbewaking.’
In de ondernemersvisie van ing.
Albert Martinus staat de mens centraal. In
het volledige HRM-pakket draait het om de
persoonlijke ontwikkeling van de medewerkers.
In de HRM-aanpak is voorzien in
functioneringsgesprekken, beoordelingsmomenten,
testen, competentieontwikkeling
en beloning waarmee bereikt wordt
dat de juiste man/vrouw op de juiste plaats
werkt. Die persoonlijke ontwikkeling volgt
de ontwikkeling van de organisatie. Een

optimale samenhang tussen beiden is de
kracht van de organisatie!
Laat die wisselwerking tussen het persoonlijke
en het organisatorische maar
gebeuren,’ stelt Martinus verwachtingsvol.
‘Er zijn resultaatgebieden benoemd, die in
voortgangsgesprekken aan de orde komen.
Er is een puntensysteem ontwikkeld, waarbij
van iedere medewerker een minimale
score van 8 op een schaal van 10 verwacht
wordt.’ Hoewel Martinus een doorwrochte
visie heeft op het HRM-beleid van zijn organisatie,
is zijn aandacht niet tot dat thema
beperkt. Hij heeft evengoed een doordachte
en uitgesproken visie op andere facetten
van het innovatieproces, waarin de Martinus
Groep zich volop bevindt.
Kansen liggen dichtbij
De Martinus Groep omvat een samenstel
van bedrijven, die veel onderlinge synergie
hebben. De Martinus Groep omvat de
ondernemingen Lindeloof Groen, Lindeloof
GWW, Vibor, Mardescon en MSH, waarmee
aan opdrachtgevers een compleet pakket
voor het beheer van de buitenruimte aangeboden
wordt. Kort gezegd: de Martinus
Groep ontwikkelt, realiseert en beheert
de buitenruimte. Daarbij is de ondernemer
graag in een heel vroeg stadium een
meedenkende partner voor opdrachtgevers
in zowel de publieke als de private
sector. Martinus realiseert zich dat je niet
zomaar een volwaardige gesprekspartner
bent voor iedere opdrachtgever. ‘Daarbij
gaat het om wederzijds respect, met oog
voor de sociale omgeving en aantoonbare
meerwaarde op thema’s als integratie en
innovatie.’ Martinus signaleert veel zorgen
bij publieke opdrachtgevers op terreinen
als kwaliteit, inzetbaarheid van mensen,
vakbekwaamheid en procesbewaking. ‘We
hebben in feite dezelfde zorgen. Private
en publieke partijen hebben dat gemeenschappelijk.
Dat biedt ons bedrijf de mogelijkheid
om met oplossingen te komen, die
opdrachtgevers ontzorgen. Recent hebben
we in een interne werkgroep nagedacht
over de rol die we met ons bedrijf in de
toekomst willen spelen. Daarbij hebben we
ons afgevraagd wat onze droom is.
We willen vooral kijken naar en inspelen op
kansen, die dichtbij liggen. Dat biedt een
goede toekomst voor onze mensen. Om de
continuïteit van de Martinus Groep te garanderen
wordt ook gerekend op de inzet
en betrokkenheid van de drie zonen, die de
familie Martinus rijk is.
Gezamenlijk model
De droom is helder. De visie is duidelijk.
De Martinus Groep zet alle energie in om
een positie als preferred supplier en
preferred werkgever te bereiken en te
behouden. ‘We hebben ons vervolgens
afgevraagd waar we goed in zijn en waarin
slecht. Die analyse heeft het ons mogelijk
gemaakt om lijnen uit te zetten, zeg maar
te herpakken. De concurrentiekracht moet
uit de organisatie komen. Daarmee kunnen
we ons echt onderscheiden. Dan stuiten
we op begrippen als betrouwbaarheid,
innovatief vermogen en alliantievorming.’
Een bedrijf dat als innovatief te boek staat,
moet steeds met nieuwe dingen aankomen.
‘Innovatie kun je niet alleen,’ is de
Ing. Albert Martinus, directeur van
Lindeloof BV in Hellevoetsluis: ‘Als je in
de publieke sector al in een heel vroeg
stadium wilt meedenken, kan dat alleen
met wederzijds respect en inhoudelijke
meerwaarde.’
stellige mening van Martinus. Dat ervaart
hij ook op het gebied van machinaal straatwerk,
waarvan hij een groot voorstander is.
Martinus speelt als bestuurslid een actieve
rol binnen de Vereniging Verbetering
Mechanisatie Straattechniek (VMS). ‘In de
toekomst is innovatie alleen denkbaar als
een gezamenlijk model. Vernieuwing heeft
alleen kans van slagen als opdrachtgevers
daarin mee gaan. Die betrokkenheid leidt
tot gedeeld succes of gedeelde smart. Dat
vraagt besluitvorming over regels en procedures.
Die besluitvorming zal gebaseerd
zijn op een gezamenlijk gedeelde risicoanalyse.’
Martinus wijst op een actueel project,
dat illustratief is voor zo’n gezamenlijke
innovatie. ‘Wij werken aan de revitalisering
van een bedrijfsterrein, dat samen met
Bouwen is het creëren van kansen
61

Bouwen is het creëren van kansen
62
een woonwijk een ontsluitingsweg deelt.
Daarbij is gekozen voor een design and
construct-contract, waarbij een viertal par-
‘Geef innovaties de kans door te zetten.
Geef ruimte om bepaalde zaken te
ontwikkelen,’ luidt de hartenkreet van
ing. Albert Martinus, directeur van
Lindeloof BV in Hellevoetsluis.
tijen betrokken is. Bij de selectie is gelet op
passed performance. Een enorme tijdwinst
wordt behaald door het proces integraal te
bezien en te visualiseren met flow charts.
Door deze benadering wordt de uitvoeringstijd
van 6 maanden teruggebracht tot
ca 3 maanden.
Betrokken bewoners
Bij alle vernieuwing verliest Martinus de
eindgebruiker niet uit het oog. De publieke
ruimte is er voor de bewoners. Martinus
heeft landelijke bekendheid verkregen met
zijn betrokkenheid bij bewonersparticipatie
in de Vogelbuurt in Hellevoetsluis. In
nauw overleg met de bewoners verzorgt
Lindeloof integraal wijkbeheer en onderhoud
op basis van een langjarig contract.
De bewoners monitoren de uitgevoerde
werkzaamheden in de buitenruimte aan
de hand van de CROW-catalogus. Bij de
betrokken bewoners heerst een grote tevredenheid
over het bereikte resultaat. De
nieuwe visie op omgevingsmanagement
heeft de overlast in de buurt aanzienlijk
verminderd. Martinus prijst zich gelukkig
met het bereikte resultaat en bepleit
ruimte om de ontwikkelde aanpak op meer
plaatsen mogelijk te maken. ‘Je moet innovatieprocessen
een kans geven om door
te zetten. Wil je op wijkniveau met bewonersparticipatie
succes hebben, dan moet
je grote lokale betrokkenheid tonen. Dan
is er veel rendement te behalen, vooral ook
maatschappelijk rendement. Lindeloof wil
een lokale speler zijn, die ‘wereldberoemd’
is in de provincies Zuid-Holland, Zeeland en
Noord-Brabant. Om de lokale inbedding te
versterken, wordt gewerkt aan bedrijfsvestigingen
in elk van deze provincies.
Opschuiven in waardeketen
‘Om ons doel te bereiken, hebben we
ondernemende mensen nodig, die naast
vakkennis beschikken over aanpalende
expertise. We willen een uitdaging bieden
aan mensen met lef. Daarvoor schuiven
we als bedrijf op in de waardeketen. We
zijn partner van onze opdrachtgevers en
delen de zorgen, die zij hebben,’ zo schetst
Martinus de lijnen waarlangs zijn bedrijf
zich ontwikkelt tot een positie als preferred
supplier. Dat vraagt van het bedrijf ook
doelstellingen op middellange termijn. De
Lindeloof-bedrijven zullen niet als aannemer
werken, maar als oplossingsgerichte
aanbieder. Daarvoor wordt door Martinus
en zijn managementteam eerst de interne
organisatie versterkt en gestroomlijnd. ‘Af
en toe moet je je missie en visie aanpassen
en aanscherpen. Verder moet je steeds
weer de processen vereenvoudigen en je
kwetsbaar durven opstellen. Dat brengt
mee dat je tegen een opdrachtgever kan
zeggen: ik weet niet of het lukt, maar ik ga
het proberen.’ Dat behoedt voor stelligheden,
die de relatie kunnen blokkeren. Als
een opdrachtgever stelt dat er niet meer
“gekorreld” mag worden in de groenstrook,
dan mag de opdrachtgever van jou verwachten
dat je oplossingen, diverse scenario’s
, aan hem voorlegt. De meest voor de
hand liggende oplossing van : “dan moeten
we maar schoffelen en dat kost dus meer
geld”, is niet slim en belemmert innovatieve
oplossingen.
De Martinus Groep en de werkmaatschappijen
zijn in Hellevoetsluis gevestigd in een
modern geoutilleerd bedrijfspand met een
innovatieve uitstraling.

‘Innovatie doe je niet alleen.’ Dat
ervaart ing. Albert Martinus ook
op het gebied van machinaal bestratingswerk.
Als voortrekker op
dat gebied levert hij samenspel
met fabrikanten van beton en gebakken
materiaal en met machine
fabrikanten. Hij participeert in de
IGMS-groep en speelt als bestuurslid
een actieve rol binnen de Vereniging
Verbetering Mechanisatie
Straattechniek (VMS). ‘Binnen de
VMS ontmoet ik voortrekkers met
een gemeenschappelijke visie. Door
de inzet van de VMS is een omslag
bereikt, waardoor de ontwikkeling
in machinaal straatwerk onomkeerbaar
geworden is. Dat komt de
arbeidsomstandigheden van bestratingsmedewekers
enorm ten goede
en het versterkt de aantrekkingskracht
van de branche. De VMS biedt
vernieuwende marktpartijen in de
bestratingsbranche een uitstekend
platform om elkaar te ontmoeten en
te versterken.’ Meer informatie is te
vinden op www.vmsnet.nl.
TIPS
1
2
3
4
5
Tips van Ing. Albert Martinus voor infra
ondernemers die een innovatieve partner
van hun opdrachtgever willen zijn.
Als je een innovatief proces begint,
vraagt dat veel inzet en hard werken,
maar het rendeert.
Betrek je eigen mensen bij de vernieuwing
van processen. In de interne
organisatie gaat alles dan beter lopen.
Creatieve ideeën komen naar boven
en de faalkosten worden minder.
Loop niet weg voor belemmeringen
en blokkades. Als je volhoudt, kun je
aantonen dat de gekozen oplossing
werkt. Als je ergens in gelooft, kun je
het risico ervan zelf pakken.
Lees de vakliteratuur en verdiep je
in inhoudelijke thema’s, die voor
opdrachtgevers interessant zijn.
Lees vooral de vakbladen uit andere
bedrijfstakken dan die van jezelf.
Geef op feestelijke wijze aandacht
aan bereikte resultaten en betrek
daarbij alle medewerkers.
63

Colofon
Dit is een uitgave van de Regieraad Bouw,
Gouda, januari 2009
Auteur en copyright teksten
Piet M. Oskam
Directeur Centrum voor
Innovatie van de Bouwkolom
Interviews
Piet M. Oskam
Fotografie
Hans Lebbe, foto auteur
Inge van Baalen MSc, foto’s bij interviews
Werkbladen
© Centrum voor Innovatie van de
Bouwkolom, Zeist
Cartoons
DIZZITAL ARTWORX STUDIO Bart Slyp
Vormgeving
Van Lint Vormgeving, Zierikzee
Druk
De Groot Drukkerij, Goudriaan
Bouwen is het creëren van kansen
65

Groningenweg 10
Postbus 420
2800 AK Gouda
Telefoon 0182 - 540 626
Fax 0182 - 540 627
secretariaat@regieraadbouw.nl
www.regieraadbouw.nl