zieke kip - Tuinvee
zieke kip - Tuinvee
zieke kip - Tuinvee
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
ZIEK!<br />
Gewoon een<br />
verhaaltje<br />
Kakdingen horen (ook) bij <strong>kip</strong>pen,<br />
misschien is het herkenbaar, misschien<br />
ook niet. Misschien doe jij het anders of<br />
misschien ook niet.<br />
Geen zin in <strong>zieke</strong>nhuisje spelen...<br />
Zie hier Julius een zoontje van Serama Drakie, geabimeerd door felle vorst en<br />
twee jaar oud en zijn ega Neus, ook twee jaar van andere herkomst. Sinds 2005<br />
heb ik te maken met een vervelende vorm van snot (coryza) in mijn dieren. Het<br />
komt ineens opzetten, de groeiers en de oudjes krijgen het en dan is het alle<br />
zeilen bijzetten. Met enige hardvochtigheid heb ik de zwaksten laten gaan want<br />
resistentie vind ik belangrijk.<br />
Een stammetje baardkuifhoenkrielen met een bijzondere kleur, je zou zeggen dat<br />
ze hybride genoeg waren, legde op 2 na het grote lood, jammer maar helaas.<br />
De Serama’s weerden zich altijd al goed al naar gelang hun kleur (!).<br />
De ooit door een Canadese fokker gemaakte blauwe Serama (van de stam<br />
eenmalige kruising met splash OEGB) en hun derivaten (mijn bronskleurigen<br />
o.a.) gedragen zich in dat opzicht als hybriden: niet kapot te krijgen. Zelfs ILT<br />
krijgt geen vat op ze. Als de rest bloed hoest en de spetters vliegen ze om de<br />
oren, doen ze gewoon hun ding en worden niet ziek. Ik heb het over die wat grote<br />
lompe bronzen (choco) Serama’s. De kleinere fijnebouwde bronzen Serama’s<br />
waren geen hybriden. Ik heb die later weer onderling gekruist en dat werden<br />
Serama’s met jachtinstinct, die sloopten de muizen in de ren.<br />
Dus geen zin in <strong>zieke</strong>nhuisje spelen twee keer per jaar als die snot toeslaat,<br />
1<br />
Tekst & foto’s: Sigrid van Dort<br />
September 2012<br />
Zo langzamerhand heb ik<br />
wel redelijk wat ervaring met<br />
<strong>zieke</strong> <strong>kip</strong>pen. Doorgaans is het<br />
hetzelfde repertoire, je weet bij<br />
welke weersomstandigheden en<br />
in welke tijd van het jaar (rui)<br />
je iets kunt verwachten, hoe iets<br />
begint, hoe het zich ontwikkelt<br />
en wat je er mogelijk aan kunt<br />
doen.<br />
Als je het gedrag van je <strong>kip</strong>pen<br />
observeert heb je al vrij vlot<br />
door dat er eentje ziek gaat<br />
worden, voordat de ziekte zich<br />
echt manifesteert. Want je<br />
kent elke <strong>kip</strong> bij naam en weet<br />
hoe hij of zij zich gedraagt in<br />
diverse omstandigheden.<br />
Julius is ziek. Hij ademt zwaar, rochelt,<br />
heeft heldere spuugbelletjes uit de snavel,<br />
veegt steeds de snavel af en slikt veel. Ook<br />
is hij volop in de rui. Het gaat op en af<br />
met hoe hij zich voelt. Zo zit hij te dromen<br />
en ineens stapt hij weer rond met Neus<br />
zijn ega, vliegt op de boomstam en kraait.<br />
Hij eet en drinkt goed. Het geel van zijn<br />
oog op de foto komt door zijn velkleur:<br />
geel.<br />
Zijn snavel is vies want die veegt hij<br />
steeds af. Geen natte ogen.<br />
Lijkt op een bovenste luchtwegontsteking<br />
en is het dat?
meestal in mei en augustus (met veren wisselen) bij weersomslagen.<br />
Julius zou een potentiële snotter kunnen zijn toen hij eind augustus teveel zat te<br />
dromen in de zon.<br />
Wat is dit?<br />
Snot (Coryza) begint ermee dat de <strong>kip</strong> wat trager en dromeriger wordt en niet<br />
zoals je gewend bent op jou reageert. Julius was dromerig, hij had geen rochel<br />
in zijn ademhaling, dus ik hield hem verder in de gaten want soms zie ik spoken,<br />
zeker als het een hele leuke <strong>kip</strong> is die ik niet wil verliezen. Medicijnen geven<br />
voordat er wat aan de hand is doe ik niet.<br />
Drie dagen later rochelt Julius en hij ademt zwaar. De kleur van zijn kam is<br />
normaal, geen blauwe kamhiel wat duidt op ademnood. Hij heeft spuugbelletjes<br />
uit zijn snavel, veegt steeds zijn snavel af en blijft maar slikken en met zijn tong<br />
zijn snavel schoonmaken. Raar, wat is dit?<br />
Zijn ogen zijn niet bijzonder waterig en niet dik zoals bij snot wel is, die kunnen<br />
dan zelfs dichtplakken, doorgaans aan één kant. Bij snot komt er drab uit de neus,<br />
dik crèmekleurig snot en dat vegen ze dan af aan hun rug, bij hanen ontstaat<br />
er dan een soort natte zakdoek aan één kant van het halsbehang dat tot over de<br />
schouders valt.<br />
Qua gedrag is hij aangeslagen, zijn model van trotse Serama is nu die van<br />
een fazant geworden, staart naar beneden. Hij eet en drinkt normaal en zijn<br />
conditie jojo’t. ‘s Morgens als ik het hok open doe zit zijn snavel volgeplakt<br />
met strooisel en hij ademt met spuugbelletjes, ogen nog steeds redelijk. Dus<br />
gezicht schoonmaken. Hij zit om beurten te suffen en dan weer vliegt hij op een<br />
boomstam om te kraaien en lijkt er niets aan de hand.<br />
Kippen zijn prooidieren, ze zullen zich pas echt ziek gedragen als ze eigenlijk niet<br />
meer te redden zijn en zelf de moed hebben opgegeven. Tot het zover is zullen ze<br />
doen alsof ze helemaal oké zijn want een dier dat ziek is, is een makkelijke prooi.<br />
Dit gedrag zie ik niet bij Julius en ook de snotverschijnselen lijken er niet te<br />
zijn, of wellicht een hele milde vorm? Ondertussen zijn we 4 dagen verder vanaf<br />
dat ik dacht: jij droomt teveel. Omdat ik geen snot zie zoals het zich normaal<br />
manifesteert denk ik aan een ib’tje, een veldvirusje (Infectueuze Bronchitis),<br />
2<br />
Tegen een virus moet de <strong>kip</strong> zelf<br />
vechten. Dit gaat wat makkelijker<br />
als ze al resistent(er) zijn door<br />
bijvoorbeeld een vaccinatie of<br />
omdat ze al eens eerder besmet<br />
zijn geweest. Bescherming tegen<br />
virussen kan alleen door vaccinatie.<br />
Er is niet voor elk virus een vaccin<br />
(mogelijk).<br />
Antibiotica zijn medicijnen tegen<br />
bacteriële infecties. Die kun je wel<br />
bestrijden met medicijn. Er zijn<br />
verschillende soorten bacteriën<br />
en die hebben allemaal hun eigen<br />
antibioticum wat goed werkt tegen<br />
die groep.<br />
Een antibioticum heeft een speciale<br />
werking, het ene antibioticum<br />
doodt de bacterie, het andere<br />
voorkomt dat de bacterie zich kan<br />
vermenigvuldigen. Dit zo heel kort<br />
door de bocht.<br />
Waarom geef je toch iets tegen<br />
een bacterie als een <strong>kip</strong> een<br />
virusinfectie heeft?<br />
Omdat de <strong>kip</strong> door het vechten<br />
tegen het virus verzwakt en een<br />
bacterie die eerst onschuldig is<br />
want de <strong>kip</strong> heeft er weerstand<br />
tegen, ineens de <strong>kip</strong> wél kan<br />
ziek maken. Een zogenaamde<br />
‘stapelinfectie’ van zowel een virus<br />
als één of meerdere bacteriële<br />
infecties voorkom je door een <strong>kip</strong><br />
toch een antibioticum te geven<br />
zodat de eerste beste bacterie die<br />
de <strong>kip</strong> ziek zou kunnen maken<br />
de kop in wordt gedrukt. Het is<br />
een preventieve kuur om erger te<br />
voorkomen. Een gezegde is: een<br />
<strong>kip</strong> gaat nooit dood aan maar één<br />
dit, het is altijd een aantal dingen<br />
tegelijk...<br />
Als Julius er weer even doorheen zit,<br />
scharrelt Neus steeds in zijn omgeving<br />
rond. Neus krijgt niets, blijft gezond.
dat is een kwestie van uit<strong>zieke</strong>n zoals wij verkouden zijn. En om een secundaire<br />
bacteriële infectie te voorkomen die hem de das om kan doen begin ik met een<br />
kuur Enrofloxoral druppels die ik van mijn goede vriendin al had toegestuurd<br />
gekregen, waarop staat geschreven: 1 druppel per <strong>kip</strong>. Hoe vaak per dag weet ik<br />
niet dus ik doe het twee keer per dag. Wat een gemartel met een doseerspuitje in<br />
zo’n klein seramabekkie, dus dan maar op de tong en zijn snavel dichthouden.<br />
Het is een spartelpartij, tamme <strong>kip</strong> of niet, en Julius stikt er haast in door zijn<br />
verzet. ‘Gewoon volhouden’, denk ik.<br />
Het wordt tijd om de hulptroepen in te schakelen. Eerst zorgen dat er doxycycline<br />
in huis is voor het geval Julius toch snot heeft. Best is doxycycline WSP,<br />
daaraan is citroenzuur toegevoegd, een soort booster. Dit is niet gedaan bij de<br />
‘hyclaat’ versie, daarbij moet je zelf een booster geven zoals natrium salicylaat<br />
(ja, lijkt op acetylsalicylzuur wat aspirine is) wat goed tegen koorts werkt bij<br />
luchtweginfecties, dan voelen ze zich beter, dat doe je de eerste drie dagen in het<br />
drinkwater samen met de doxy.<br />
Dé vriendin heeft nog doxycycline staan en dat doet ze op de post. Er is maar<br />
heel weinig nodig voor twee <strong>kip</strong>pen en ja helaas ook Neus zal het krijgen, die<br />
twee uitelkaar halen is on<strong>kip</strong>pelijk.<br />
Na vier dagen een tweemaal daags gevecht is Julius stabiel hetzelfde. Het blijft<br />
op en af gaan, meestal in de ochtend zit hij ‘vol’ en na de lunch knapt hij op,<br />
rond drie uur zakt hij in en een uur later is hij weer de haan aan het uithangen tot<br />
slaaptijd. Dit schiet niet op!<br />
Help<br />
Mijn gedachten gaan terug. Is dit een ib’tje? Dus uit<strong>zieke</strong>n en de kuur<br />
Enrofloxoral doorgeven en dan stoppen of reageert hij niet op de werkzame stof<br />
enrofloxacin na vier dagen omdat hij snot heeft en dus eigenlijk doxycycline<br />
moet hebben? Tenslotte geef ik enro alleen maar ter voorkoming van een<br />
secundaire infectie. Echter enrofloxacin, wat ook de werkzame stof in het<br />
bekendere Baytril is, is atoombom-antibiotica die je niet te lang moet geven,<br />
hoewel het wel goed werkt bij een aantal luchtweginfecties die door bacteriën<br />
veroorzaakt worden is het bij snot minder effectief dan doxy.<br />
Julius blijft stabiel op en af gaan qua hoe hij zich voelt. Wat heeft hij? En waarom<br />
wordt zijn hen Neus niet ziek? Dus het is niet besmettelijk en dus geen veldvirus?<br />
3<br />
De spuugbelletjes. Dit zijn<br />
er heel veel want hij zit te<br />
slapen en dan druipt het uit<br />
zijn bek. Als hij wakker is<br />
schudt of veegt hij het af.<br />
Hier is hij ingezakt tijdens<br />
een plensbui. De temperatuur<br />
is ineens een paar graden<br />
naar beneden gegaan.<br />
Luchtweginfecties door<br />
bacteriën:<br />
Chronische snot wordt veroorzaakt<br />
door<br />
• mycoplasma gallisepticum<br />
Het kan chronisch worden als de<br />
<strong>kip</strong> niet op tijd antibiotica krijgt<br />
en heet dan CRD. CRD <strong>kip</strong>pen<br />
rochelen en reutelen altijd en bij<br />
warm weer hebben ze er erge last<br />
van.<br />
Dan kan een luchtweginfectie ook<br />
nog veroorzaakt worden door:<br />
• avibacterium paragallinarum<br />
welke verantwoordelijk is voor<br />
zgn. acute snot waar de <strong>kip</strong> echt<br />
doodziek van is.<br />
• e-coli<br />
Ook al is een <strong>kip</strong> ‘gewoon<br />
verkouden’ door een virus, je kunt<br />
beter het zekere voor het onzekere<br />
nemen en antibiotica geven<br />
zodat iets anders niet zijn kans<br />
schoon krijgt door de verminderde<br />
weerstand door het vechten tegen<br />
het virus.
Of zij heeft meer weerstand? Ik stop met de martelpraktijk en besluit om hem die<br />
dag niks te geven. Het wordt tijd mijn gedachten en gevoel van onmacht te delen<br />
met Zij Die Het Weten.<br />
Mijn dilemma is: wát Julius heeft is niet duidelijk want de verschijnselen passen<br />
niet in het mij bekende repertoire. Ik geef in eerste instantie antibiotica om te<br />
voorkomen dat hij een secundaire bacteriële infectie krijgt bij een vermeend<br />
veldvirus. Of hij dat heeft dat weet ik niet.<br />
Dus stel dat hij geen veldvirus heeft maar wel een bacteriële infectie, welk<br />
antibioticum zou ik dan moeten geven wat óók werkt tegen het meest voor<br />
de hand liggende: snot. Dit omdat er geen duidelijke verbetering optreedt bij<br />
enrofloxacin wat weer kan als het een virus is.<br />
Is dit nog te volgen? Nou, het draait straks weer compleet om, lees verder...<br />
Het probleem is dat je bij een <strong>kip</strong> vrij snel moet handelen en ook nog eens in<br />
één keer goed, anders is het over en sluiten. Je krijgt zelden een tweede kans en<br />
je moet ook nog je hersens erbij houden terwijl je in de zenuwen zit en ik moet<br />
eerlijk toegeven dat ik best in lichte staat van paniek verkeerde, ik wil Julius niet<br />
verliezen!<br />
Eerst mail ik voor het adres van een dierenarts in mijn buurt die bekend is<br />
met pluimvee, want ik ben verhuisd en weet heg noch steg. Ik kom uit bij een<br />
pluimveepraktijk voor industrieel pluimvee. Ik vertel wat er aan de hand is, een<br />
beetje lacherig, want het gaat om één haan van 400 gram. Mijn vraag is of ik kan<br />
stoppen met enrofloxoral na vier dagen en of dat geen resistentie kweekt. Het<br />
antwoord is: als een dier niet reageert op antibiotica dan kun je ermee stoppen<br />
m.b.t. resistentie. Mijn tweede vraag is: waar haal ik Baytril injectievloeistof<br />
vandaan? Want die druppels zijn gemartel en ik weet niet of hij genoeg binnen<br />
krijgt. Voor een spuit moet ik naar een gewone huisdieren-dierenarts. Dat spul<br />
niet in huis hebben werkt niet mee aan mijn geagiteerde gemoedstoestand, het<br />
is eerder voor mij om het tussen mijn oren rustig te krijgen dan voor de <strong>kip</strong>pen.<br />
En je zult altijd zien dat je het nodig hebt in het weekend omdat een <strong>kip</strong> op<br />
vrijdagavond ineens instort.<br />
4<br />
En zo is hij als hij geen dip heeft... zelfde dag<br />
als foto van de spuugbelletjes.
Ik wil nog meer weten en bel iemand op die heel erg bekend is met<br />
pluimveeziektes. Die zegt: kan het niet zijn dat hij een graantje in zijn luchtpijp<br />
heeft? Dus: graantje veroorzaakt ontstekingsreactie want het moet eruit gewerkt<br />
worden; omdat de verschijnselen zo vreemd zijn?<br />
Plus hetzelfde met betrekking tot het stoppen met enrofloxacin na vier dagen als<br />
het dier niet duidelijk opknapt. Dat hij op en af gaat qua zijn conditie is vreemd.<br />
Ik vraag ook: wat is slechter voor de <strong>kip</strong>: enrofloxacin of doxycycline? Dat is<br />
enrofloxacin, moet je niet héél lang (weken) geven. Doxycycline kan minder<br />
kwaad.<br />
Dan vraagt hij: hoeveel geef jij eigenlijk van die enrofloxoral? Ik zei: 2x daags<br />
een druppel. Hij vroeg naar de hoeveelheid werkzame stof in dat spul, wat ik<br />
doorgaf. Zijn antwoord: je hebt ondergedoseerd. Je moet tien druppels geven. Ik:<br />
dat lukt me nooit! Kropnaald, is het antwoord. Ik: in dat kleine bekkie? In welk<br />
minigaatje stop ik dat ding zo ik eraan kan komen? Oh dat zie je zo. Dat durf<br />
ik niet! Ik ben iemand die <strong>kip</strong>pen verzuipt bij dit soort handelingen! Dus dan<br />
maar spuiten. Met andere woorden, het kon zijn dat Julius niet opknapte van de<br />
enrofloxacin omdat hij veel te weinig gehad heeft! Ik dacht dat ik gek werd, dit<br />
gaat om Julius!<br />
Dus ik op zoek naar een dierenarts in de buurt die enrofloxacin spuitvloeistof<br />
(Baytril ofzo) en een stel injectienaalden in voorraad heeft. Het is vrijdagmiddag,<br />
ook zo handig... Bij de tweede, die mij opgegeven werd door de eerste die<br />
ik belde die dat spul niet had was het raak. Ik kon het ophalen er werd gelijk<br />
een spuit klaargelegd, wat een service. Pffff..... Dan kon ik daar zaterdag mee<br />
beginnen als het helemaal fout zou gaan.<br />
En Julius?<br />
Toen ik vrijdagmiddag terugkwam van de dierenarts liep meneer normaal rond.<br />
Een groot verschil met ‘s morgens. Ik besluit het aan te zien. Het wordt zaterdag<br />
en ik doe het nachthok open. Julius heeft wel strooisel rond zijn snavel geplakt<br />
maar zijn gedrag is normaal, de staart staat weer rechtop en hij hangt minder<br />
aan Neus. De zon schijnt en meneer ligt in het zand tussen de frambozen te<br />
badderen. Eten en drinken doet hij nog altijd goed. Zaterdagavond is Julius<br />
ook goed. Zondagochtend is hij ook goed. Ik besluit, omdat ik gestopt ben<br />
met de Enrofloxoral (wat niet werkte omdat ik ondergedoseerd heb!) om toch<br />
doxycycline te geven omdat ik weet dat ik chronische snot in mijn dieren heb en<br />
zijn snavel nog steeds niet schoon is en omdat het er minder inhakt. Ik doe een<br />
mini-mespuntje in hun waterbakje. Julius blijft goed.<br />
Na vijf dagen doxycyline, waarmee ik snot ook heb uitgesloten zo dat de reden<br />
is dat Julius zo bellenblaast stop ik met de antibiotica. In de ijskast ligt nog<br />
een spuit Baytril voor het geval het alsnog misgaat want die kuur was zwaar<br />
ondergedoseerd en daarmee niet effectief. Ruim drie weken later loopt Julius<br />
weer vitaal als altijd rond. Belletjes maakt hij allang niet meer, ook geen vies<br />
gezicht meer. Na de antibiotica ben ik overgestapt op Echinaforcedruppels van<br />
Dr.Vogel en Sambucol vlierbessen extract wat weerstandverhogend moet zijn.<br />
Hij is vitaal en vrolijk. Zou het dan toch een veldvirus zijn geweest? In ieder<br />
geval heeft hij er geen secundaire infectie bij gekregen. Eind goed, al goed.<br />
5
Change language