Sociale cohesie in heden en verleden, - Nethur

Sociale cohesie in heden en verleden,
bijvoorbeeld samen met beroepsgroepen (De Wijs–Mulkens, 1999). De buurt is daarbij belangrijk, niet op een
traditionele manier als plek waar sociale contacten worden opgedaan, maar als etalage van een leefstijl of
identiteit.
Identiteiten zijn niet vaststaand maar constant in beweging. Individuele veranderingen maar ook algemenere
veranderingen kunnen erop van invloed zijn. Globalisering heeft de mogelijkheden van identificatie
veranderd. Door de immense vloed aan informatie kunnen mensen hun identiteit samenstellen uit een groot
aantal mogelijkheden. De groei van het aantal lifestyle bladen dat in de Nederlandse kiosken te koop is, is
hiervoor een aanwijzing. Eén van de mogelijke identiteiten komt voort uit de buurt of de wijk (Ik ben een
Zuidwijker). Globalisering is volgens Castells tevens een aanzet gebleken voor de toenemende betekenis van
het lokale. De gevolgen van globalisering werden beantwoord met een defensieve aandacht voor het lokale.
“Thus local communities, constructed through collective action and preserved through collective memory are
specific sources of identities, in most cases, are defensive reactions against the impositions of global disorder
and uncontrollable, fastpaced change. They do build havens, but not heavens.” (Castells, 1997, p. 64).
Het zich terugtrekken in de buurt kan ook worden gezien in de termen van Habermas als de bescherming van
de leefwereld tegen de oprukkende bureaucratisering en rationalisering van de samenleving die gedeeltelijk
samenhangt met globalisering. De kolonisatie van de leefwereld wordt geremd door de buurt als subjectieve
emotionele eenheid te benadrukken (Lustiger Thaler, 1994). Dit laatste komt tot uitdrukking in de nieuwe
architecturale vormen. Kleuren, vormen en metaforen benadrukken de woonwijk als een vrolijke en speelse
omgeving in tegenstelling tot de zakelijkheid van kantoorpanden en strakke hoogbouwflats.
Een vergelijkbaar thema met de buurt als identiteit is de ‘imagined community’. Als mensen zich onderdeel
voelen van een bepaalde sociale groep en hier een betekenis aan geven spreken we van ‘verbeelde
gemeenschappen’. Dit betekent niet dat de gemeenschap niet bestaat. Zij bestaat wel, maar in de hoofden van
mensen, door het geloven in het bestaan van de gemeenschap. “Communities are to be distinguished not by
their falcity/genuineness, but by the style in which they are imagined.” (Anderson, 1983, p. 6).
Blokland-Potters (1998) paste het begrip ‘imagined community’ toe op de buurt. Deze benadering geeft
mogelijkheden om de betekenis van een buurt voor haar bewoners te onderzoeken, zonder reeds vooraf te
bepalen dat de buurt van betekenis is en welke betekenis zij heeft voor bijvoorbeeld gemeenschapsgevoel.
Een andere benadering van sociale cohesie in buurten is de netwerkanalyse. De netwerkanalyse heeft als
beginpunt juist niet een geografisch gemarkeerd gebied, maar persoonlijke netwerken. Dit zou de relevante
gemeenschappen wel op het spoor komen, zo werd verondersteld. Gekeken wordt welke relaties binnen het
persoonlijke netwerk zich in de buurt bevinden. Daaruit blijkt dat het belang van burenrelaties dikwijls wordt
overschat. In diverse onderzoeken is aangetoond dat burenrelaties niet meer dan 10 procent van het netwerk
van persoonlijke relaties uitmaken. Bovendien is de inhoud van deze relaties vaak niet van een grote
diepgang. Het spreekwoordelijke kopje suiker neemt een groot deel van de contacten tussen buren voor zijn
rekening (Völker, 1998).
Ook zijn buurtrelaties niet zo belangrijk voor het welbevinden van bewoners als vroeger werd gedacht. Uit
een studie van Danz (1981) blijkt dat het welbevinden niet significant verschilt tussen mensen met veel en
mensen met weinig burencontact. Ook voor de categorie vrouwen met schoolgaande kinderen (die door Danz
worden verondersteld sterk aan de buurt gebonden te zijn voor het maken van contacten) en mensen met een
positieve houding tegenover burencontact blijkt de relatie tussen sociaal contact in de buurt en welbevinden
niet aantoonbaar. Uitgaande van netwerkstudies lijkt de buurt dan ook niet zo heel belangrijk te zijn in het
leven van mensen. Daarentegen verwachten mensen over het algemeen wel bepaalde dingen van hun buren.
Groeten, op elkaars huis passen en de sleutels uitwisselen worden belangrijk gevonden in het contact tussen
buren (Deben en Schuyt, 2000).
file:///N|/nethur/pages/research/partnership/DGVH nethur rapport.htm (8 van 153) [30-10-2002 12:56:59]