Sociale cohesie in heden en verleden, - Nethur

Sociale cohesie in heden en verleden,
woonomgeving in de beginjaren van de wijk. Toekomstige Vreewijkers moesten aan bepaalde voorwaarden
voldoen. De woninginspectrices waren, zoals in die tijd gebruikelijk was, belast met de ‘keuring’ van de
huurders. Het animo voor tuindorp Vreewijk was groot. De krenten konden daardoor uit de pap gehaald
worden (Valten, 1988). De ‘nood’ van aspirantbewoners stond hierbij niet altijd voorop. Wanneer je behoorde
tot de ‘respectabele armen’ dan kon je op alle medewerking rekenen. Echter, behoorde je tot de andere
categorie, de minder respectabele of de ‘asociale’ armen, dan bleef de deur gesloten. “En ik denk dat de opzet
van Vreewijk vanuit een sociaal oogpunt is geweest dat ze het opgericht hebben voor mensen die het minder
goed hadden, dat die ook in een goede woning konden wonen. Maar daar waren ze ook wel een beetje
selectief in hoor moet ik zeggen. Dat ze dan zelf ook nog een selectie toepasten, dat ze daar niet altijd
consequent in waren. Ze hanteerden hun eigen voorkeuren. Ik geloof dat het nu zo is dat als je boven een
bepaalde grens verdient dat je niet meer in een woning komt met een bepaalde huur. Nou daar werd toen toch
echt niet naar gekeken volgens mij.” (Roos).
Uit de interviews blijkt dat de aspiranthuurders ook zelf een actieve rol konden spelen bij de selectie. Het was
zeker niet zo dat zij de selectie gelaten over zich heen lieten komen. Er werd nogal wat gesjoemeld om de
nood hoger te laten lijken en het gezin ‘respectabeler’. Geluk speelde ook een grote rol volgens de
geïnterviewden. Maar ook ziekte was een reden om een woning toegezegd te krijgen. Uit interviews ontstaat
een beeld waarin de regels voor toewijzing zeer subjectief werden toegepast en de aspirant huurders
probeerden de werkelijkheid zo te draaien dat zij in aanmerking konden komen. “Ik deed alles om de woning
te krijgen...liegen..., het was moeilijk. Op het laatst was het zo ver, toen konden we daar een huis krijgen,
maar die waren groter. Dat mochten we van Vreewijk hebben (de woningstichting) maar niet van
Volkshuisvesting (de gemeente). Mijn man zei: ‘Ze is in verwachting en het zijn er twee.’ Als je in
verwachting was kon je erin komen. Er waren tweelingen in mijn familie, dus... Dat was in ‘43, in ‘44 hebben
we dit huis gekregen en de eerste is in ‘46 geboren. Dus gelogen.” (Steur).
Ook na de selectie hield de woninginspectrice toezicht. Zij legde huisbezoeken af en gaf de bewoners (met
name de huisvrouw) een rapportcijfer voor het bijhouden van de woning. Een 1 betekende dat de woning
slordig en vuil was, terwijl de woning met een 6 zeer goed was bijgehouden. Nog ver na de Tweede
Wereldoorlog werden de rapportcijfers in boekjes opgeschreven (Valten, 1988). De respondenten maakten
zelf geen melding van deze praktijk. Blijkbaar was het niet zo wijdverspreid, of maakte het niet zo’n grote
indruk op de bewoners van de wijk.
Deze praktijk van selectie en toezicht was in volkswoningbouwprojecten geen uitzondering. Het beroep van
de woninginspectrice werd in de twintigste eeuw geprofessionaliseerd. Met een driejarige opleiding kon het
diploma behaald worden. In de eerste helft van de negentiende eeuw werden reeds toezichthouders en
beheerders aangesteld in de toen zeer sporadische huisvestingsprojecten. Later werden woningopzichters
aangesteld die kleine reparaties konden uitvoeren en de huur konden innen. Aan het eind van de negentiende
eeuw werd aan deze opzichters meer en meer een opvoedende taak toebedeeld. De taken van de
woninginspectrices breiden zich uit van slechts toezicht en onderhoud tot een zeer grote hoeveelheid
onderwerpen. De woninginspectrice komt bij de mensen thuis en kan als eerste hulp bieden wanneer dit nodig
is bij bijvoorbeeld de opvoeding van kinderen of huiselijke problemen. Deze uitbreiding van taken en
aandachtsvelden betekent een grote normaliserende en disciplinerende kracht (Deben, 1988).
In de wijk waren ook andere gezagsdragers. Opzichters en politieagenten zagen toe op de naleving van de
regels. “Ze waren echt de baas. Als er een opzichter kwam dan zat je echt in angst, en dat weet ik van meer
mensen, van “zal hij het goedkeuren, zou het geen kwaad kunnen”. Want je was ook bang dat je uit de woning
gezet zou worden. Ja, dat gebeurde niet bij veel mensen, maar het kon gebeuren als je niet beantwoordde aan
de regels.” (Roos).
file:///N|/nethur/pages/research/partnership/DGVH nethur rapport.htm (48 van 153) [30-10-2002 12:57:00]