Sociale cohesie in heden en verleden, - Nethur

More documents

Recommendations

Info

Sociale cohesie in heden en verleden, Ook de bouw van woonwijken kan in het kader van de disciplineringsthese van Foucault geanalyseerd worden. Stedenbouwkundigen hebben veel nagedacht over hoe de woningen en de woonwijken zouden kunnen bijdragen aan de beïnvloeding van hun gedrag. Berlage bijvoorbeeld, richtte zijn arbeiderswoningen zo in dat niet uit het raam gehangen kon worden. Dit soort ‘asociaal’ gedrag moest worden voorkomen. Ook maakte hij de keuken zo groot dat hier een tafel gezet kon worden waar de arbeiders konden lezen om zichzelf te ontwikkelen. Met behulp van dit soort fysieke middelen, bedacht door stedenbouwkundigen, architecten en andere beleidsvoerders, werd in de twintigste eeuw gepoogd het gedrag van mensen te beïnvloeden. De woningbouw was daarmee onderdeel van een breder disciplineringsoffensief. Ook wanneer dit in het veronderstelde belang van het individu gedaan wordt, moeten we dit soort praktijken zien als machtsmiddelen. Woningen zijn een schaars goed. Diegenen die woningen bezitten en kunnen toewijzen hebben een sterk machtsmiddel in handen. Dit kan niet slechts worden beschouwd als een strijd tussen woningbouwverenigingen en huurders. Soms reageerden de woningbouwverenigingen op de wensen van huurders. Vaak waren het huurders die vroegen om een bepaalde selectie en het stellen van duidelijk regels. Bovendien hadden de huurders bepaalde woonnormen geïnternaliseerd en eigen gemaakt. Ten slotte dachten zowel woningbouwverenigingen als (potentiële) bewoners vanuit een zelfde gedachtengang waarin de noodzaak van ‘opvoeding’ van de arbeidersklasse in het geheel niet ter discussie stond. De wereld, sociaal en fysiek, werd maakbaar geacht. De veronderstelde determinerende werking van de fysieke ruimte is op zeer elementaire wijze onderzocht door Festinger, Schachter en Back (1959). Zowel fysieke als functionele (verbonden aan het specifieke ontwerp van gebouwen) afstand hebben volgens hen een determinerende werking bij het ontstaan van contacten tussen mensen. Uit hun onderzoek bleek overtuigend dat de mensen die dichterbij elkaar woonden meer contact met elkaar hebben. Mensen die meer kansen hadden elkaar tegen te komen in het gebouw gingen vaker met elkaar om. In het onderzoeksgebied (Westgate) was een relatief homogene bevolking te vinden. Deze wijk was bedoeld als een woonwijk waar getrouwde veteranen van de Tweede Wereldoorlog tijdens hun studie aan het Michigan Institute for Technology (MIT) konden wonen. Dit creëerde een homogeniteit die door de auteurs wordt aangeduid als voorwaarde voor een determinerende werking van afstand. Juist deze homogeniteit echter geeft reden te twijfelen aan deze determinerende werking. Immers, als de fysieke factoren daadwerkelijk een determinerende werking hadden dan zou de relatie tussen afstand en contact ook moeten optreden in meer heterogene wijken. Dit laatste blijkt vaak niet het geval te zijn. De kans dat de buurman hetzelfde opleidingsniveau en overeenkomstige interesses heeft is in homogene wijken zo groot dat de oppervlakkige contacten zich eenvoudig tot vriendschappen kunnen ontwikkelen. In een heterogene buurt is de kans om naast de deur een zielsverwant te vinden kleiner. Daarom worden vriendschappen eerder gezocht in plekken die zich daarvoor lenen, namelijk plekken die gelijkgestemden trekken. Hier is geen sprake van een determinerende werking, maar slechts van een voorwaardenscheppende werking (Michelson, 1974). Het is onwaarschijnlijk dat mensen die elkaar nooit tegenkomen vriendschappen zullen ontwikkelen. Maar het is niet gezegd dat de mogelijkheid tot contact ook leidt tot sociale relaties. Aanvullende factoren moeten worden gezocht om te bekijken waarom in de ene buurt, straat of flat wel vriendschappen ontstaan en in de andere niet. Michelson (1974) die het onderzoek in Westgate vergeleek met een aantal andere onderzoeken, concludeerde dat naast de homogeniteit van de bevolking, de behoefte aan wederzijdse hulp een voorwaarde voor contact is. In een nieuwe wijk waar iedereen nieuw is, is de behoefte aan informatie groot. Waar kan ik het best mijn boodschappen doen, wanneer wordt het vuilnis buitengezet? Het zijn allemaal vragen die voornamelijk vlak na de verhuizing een rol spelen. Als alle bewoners nieuw binnenkomen is het onderlinge contact over praktische zaken intensief. Maar ook andere behoeften kunnen bijdragen aan contact. Vaak gebeurt dit op file:///N|/nethur/pages/research/partnership/DGVH nethur rapport.htm (4 van 153) [30-10-2002 12:56:59]
Sociale cohesie in heden en verleden, basis van wederkerigheid. De babyfoon gaat de ene avond naar de buren, de andere avond, als de buren zelf weg zijn, wordt de dienst terugbetaald. Een vergelijkbare levenssituatie geeft een goede voorwaarde voor hulp op basis van wederkerigheid. Homogeniteit en wederzijdse hulp zijn niet van elkaar los te zien maar versterken elkaar juist. Analoog aan het ruimtelijk determinisme en de soms utopische samenleving zag Koerse (1977) een mythe van de volledige wereld. De wereld wordt voorgesteld alsof zij reeds ‘af’ is. Ook bij woonwijken is dit het geval. De fysieke omgeving wordt zodanig ingericht dat de bewoners geen enkele activiteit hoeven te verrichten om hun omgeving te verbeteren. Zelfs als ze het zouden willen is hiervoor geen mogelijkheid gegeven. Op deze wijze is het wonen verworden tot aan passief gegeven. Een plek om te wonen is één van de vele consumentengoederen (Kearns et al. 2000). De woonomgeving en het woonhuis worden volledig afgewerkt aan de woonconsumenten aangeboden. Maar bewoners zijn niet slechts passieve consumenten, maar ook actieve gebruikers, interpreteerders en beïnvloeders van een woonomgeving. Het streven naar sociale utopieën met behulp van de gebouwde omgeving is in de huidige samenleving (door veel auteurs als postmodern omschreven) op de achtergrond geraakt. Van der Cammen en De Klerk (1993) geven aan dat de manier waarop een sociaal bewustzijn doorspeelt in de planning is verschoven van het streven naar een maatschappelijk wenselijk programma (nuttigheidsvraag) naar de manier waarop mensen hun omgeving kennen of zich er in herkennen: “Anderzijds wordt op postmoderne wijze de oorspronkelijke band tussen vormgeving en sociaal programma doorgesneden. De vormgeving van het openbaar gebied is niet meer afgeleid uit sociale programmapunten zoals woonlasten, ontmoeting of privacy, maar uit metaforen. Metaforen, abstracte begrippen die ‘werelden’ verbeelden, bepalen de op oriëntatie en herkenbaarheid gerichte vormgeving.” (Van der Cammen en De Klerk, 1993, p. 244). De sociale utopie in het stedenbouwkundig denken heeft inmiddels plaats gemaakt voor een diffuser set elementen die met name het uiterlijk van de woonomgeving veranderen. Geen gemeenschapszin, voortvloeiend uit de opstelling van woningen en openbare ruimten, maar individuele herkenbaarheid en plezier worden nagestreefd. De expressieve kant van het wonen heeft in de planning een grotere rol gekregen (zie bijvoorbeeld Nationale Woningraad, 1992). Naast de voorstellingen van planners, nemen juist de percepties van gebruikers van een bepaalde woonomgeving een belangrijke plaats in in deze bundel. Deze ideeën verschillen per definitie van de voorstellingen die de planners zich maakten. De door de planners gecreëerde omgeving wordt door hen geïnterpreteerd en gebruikt. Er bestaat een discrepantie tussen de ideeën van planners en de uitwerking in de sociale werkelijkheid. De opleiding van stedenbouwkundigen en architecten maakt dat zij andere interesses, voorkeuren en disposities hebben dan de ‘leken’ die gebruikers in de meeste gevallen zijn.[1] Bovendien is het heel anders ergens dagelijks thuis te komen, dan om een plan te maken en daarna de buurt in de meeste gevallen uit het oog te verliezen. Ook in deze bundel zal aandacht worden geschonken aan de verschillen tussen (utopische) plannen en de effectieve werkelijkheid zoals Coleman dit deed. Echter, we zoeken de verschillen niet in fouten in de planning, maar in de interpretaties, sociale constructies van de omgeving en het gebruik dat bewoners van de buurt maken. 1.3 Sociale cohesie in de buurt file:///N|/nethur/pages/research/partnership/DGVH nethur rapport.htm (5 van 153) [30-10-2002 12:56:59]
Page 1 and 2: Sociale cohesie in heden en verlede
Page 3: Sociale cohesie in heden en verlede
Page 55 and 56:
Sociale cohesie in heden en verlede
Page 57 and 58:
Page 59 and 60:
Page 61 and 62:
Page 63 and 64:
Page 65 and 66:
Page 67 and 68:
Page 69 and 70:
Page 71 and 72:
Page 73 and 74:
Page 75 and 76:
Page 77 and 78:
Page 79 and 80:
Page 81 and 82:
Page 83 and 84:
Page 85 and 86:
Page 87 and 88:
Page 89 and 90:
Page 91 and 92:
Page 93 and 94:
Page 95 and 96:
Page 97 and 98:
Page 99 and 100:
Page 101 and 102:
Page 103 and 104:
Page 105 and 106:
Page 107 and 108:
Page 109 and 110:
Page 111 and 112:
Page 113 and 114:
Page 115 and 116:
Page 117 and 118:
Page 119 and 120:
Page 121 and 122:
Page 123 and 124:
Page 125 and 126:
Page 127 and 128:
Page 129 and 130:
Page 131 and 132:
Page 133 and 134:
Page 135 and 136:
Page 137 and 138:
Page 139 and 140:
Page 141 and 142:
Page 143 and 144:
Page 145 and 146:
Page 147 and 148:
Page 149 and 150:
Page 151 and 152:
Page 153:
show all

Sociale cohesie in heden en verleden, - Nethur

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?