Sociale cohesie in heden en verleden, - Nethur

Sociale cohesie in heden en verleden,
26, in Molière 1949).
Naast de afwijkende morele overwegingen van de Nederlandse tuinstadbeweging ten opzichte van de Engelse
tuinstadbeweging, waren er ook redenen van meer praktische aard die de milde toepassing van tuinsteden in
Nederland noodzakelijk maakten. Er was bijvoorbeeld niet de mogelijkheid en ruimte om een geheel nieuwe
stad te bouwen. Desondanks zijn de Nederlandse tuinwijken gebouwd als relatief zelfstandige wijken aan de
rand van steden. In de opzet van de plannen was duidelijk dat zij een relatieve eenheid zouden vormen. Zij
hadden eigen voorzieningen en de tuinstad werd daarnaast sterk benadrukt als een sociale gemeenschap.
Doordat de tuinsteden aan de grenzen van steden gebouwd werden konden zij zowel profiteren van de
aanwezige werkgelegenheid en voorzieningen als de basis vormen voor een gemeenschap, zo was het idee
(Grinberg, 1982).
De tuinsteden werden gekenmerkt door kleinschalige bebouwing, voornamelijk eengezinswoningen.
Daarnaast werd veel ruimte open gelaten voor groen. Dit groen lag voor een groot deel in particuliere tuinen
(in tegenstelling tot veel wijken van na de oorlog die soms ook tuinsteden worden genoemd, maar waar het
groen onderdeel is van de publieke ruimte). De woning met tuin werd de plaats waar de vrije tijd besteed
diende te worden. De kroegen, en met name het drankgebruik aldaar, werden door de burgerij met afschuw
aanschouwd. De woning diende dermate aantrekkelijk te zijn dat de gezinsleden (met name de mannelijke)
niet tot het straatleven werden gedwongen, maar in de huiselijke kring hun vrije tijd doorbrachten. Op deze
manier zou de tuinstad bijdragen aan de ‘zedelijkheid’ van de arbeidende klasse. Er spreekt dan ook een
sterke sociale maakbaarheidsgedachte uit de tuinstadbouw. Individuele tuinen werden in de visie van de
algemene secretaris van de Maatschappij tot nut van ’t algemeen’, de heer Riedel gezien als een middel voor:
“Health, prosperity, morality, sense of family, prevention of idleness and addiction to drink.” (geciteerd in
Grinberg, 1982, p. 55).
Het gedachtegoed van de tuinstadbeweging maakt dan ook zeker een deel uit van het beschavingsoffensief
zoals Deben (1988) dit beschreef.
De woonwijk werd duidelijk gescheiden van de arbeid. Dit veroorzaakte destijds tamelijk grote problemen
daar het werkende deel van de bevolking dikwijls veel tijd kwijt was met reizen. De tuinstad werd bij uitstek
gezien als het ideale private domein. De vrouwen en kinderen die werden geassocieerd met de private ruimte
konden in de tuinstad hun rust vinden (Van Schendelen, 1997). De langere reistijd voor de werkende mannen
werd minder belangrijk gevonden.
De nadruk op één bepaald gebruik van de wijk had tevens gevolgen voor de andere gebruikers van de wijk.
Met name adolescenten, die hun vertier vaak op straat zoeken, werden in de plannen weggedrukt. Zij werden
geacht lid te worden van een georganiseerde sportvereniging. Het op straat lopen en vermaak zoeken werd als
problematisch gezien (Van Schendelen, 1997). Eén van de euvels die men trachtte op te heffen met behulp
van de tuinstad, was het slechte sociale klimaat dat in de binnensteden zou bestaan. De dorpse samenleving
daarentegen werd verheerlijkt, maar niet iedereen was geschikt voor het tuinstadleven of had er baat bij.
2.2.2 De wijkgedachte
De wijkgedachte kende haar hoogtijdagen in Nederland na de Tweede Wereldoorlog. Een studiegroep onder
leiding van ir. A. Bos schreef gedurende de oorlog een boek over de wijkgedachte ‘De stad der toekomst, de
toekomst der stad.’ (1946) De wijken die zij beschreven dienden een ‘organische wooneenheid’ te vormen.
De wijkgedachte werd door met name W.F. Geyl (geen lid van de studiegroep Bos) gezien als een oplossing
file:///N|/nethur/pages/research/partnership/DGVH nethur rapport.htm (32 van 153) [30-10-2002 12:57:00]