Sociale cohesie in heden en verleden, - Nethur

Sociale cohesie in heden en verleden,
middeleeuwse stadsopbouw, maar een nieuwe overzichtelijke stedelijkheid. De opbouw van steden als
machines van rechte stratenpatronen en wolkenkrabbers, met hoge dichtdeden van mensen, zoals in
Manhatten, beviel hem zeer. Maar het kon allemaal veel beter. Zo schreef hij in “When the Cathedrals were
white”: “Here the skyscraper is negative: it kills the street and the city, it has destroyed circulation. More than
that, it is a man-eating monster: it sucks the life out of neighboring areas; it empties them and ruins them.
Once again, saving solutions of the urban problem come to mind. The skyscraper is too small and it destroys
everything. Make it larger, true and useful: it will restore an immense area of ground , it will pay for the
ruined properties, it will give the city verdure and excellent circulation…” (Le Corbusier, 1947, p. 191).
Van de overzichtelijk ingevulde stad ging een bevrijdende werking uit. Bovendien lieten de grote dichtdeden
die in de stad te vinden waren veel ruimte over voor ander gebruik van de ruimte, zoals parken en natuur. De
bevrijdende werking van de stad stond volgens Le Corbusier in contrast met het provincialisme, de
gezelligheid, geborgenheid en met name de uitgesproken saaiheid van de tuinsteden. Deze tuinstadbeweging
was naar zijn mening gebaseerd op de verkeerde veronderstelling dat het leven bestaat uit geborgenheid
(Sennett 1990). De tegenstelling tussen voor- en tegenstanders van stedelijkheid kon niet duidelijker zijn.
In hoofdstuk 1 kwam aan de orde dat bepaalde kenmerken door verschillende mensen dikwijls worden
geïnterpreteerd als dystopische, zowel als utopische kenmerken. Zo is ook stedelijkheid een onderwerp dat
zowel positieve, als negatieve commentatoren kent. Interessant is dat zij vaak dezelfde kenmerken signaleren,
maar hieraan een ander waardeoordeel geven. De dorpssamenleving die door sommigen werd verheerlijkt kon
ook worden gezien als een beperking van de individuele vrijheid. Van hechte normen en waardenstructuren
gaat een sterk normaliserende werking uit die niet door iedereen gewaardeerd wordt.
2.1.3 De plaats van wonen, werken, verkeer en recreatie
De (geografische) scheiding van verschillende activiteiten is een modern gegeven. In de pre-industriële tijd
was de plek waar men werkte vaak tevens de plek waar men woonde. Huizen werden dikwijls gebouwd met
een werkplaats op de benedenverdieping. Daarboven werden woonverdiepingen gebouwd. Ook afzonderlijke
plekken voor recreatie waren er voor de lagere klassen nauwelijks. De eventuele vrije tijd kon besteed worden
op de straat, of bijvoorbeeld in het café. Aparte plekken voor wonen en werken kwamen in de moderne tijd
steeds meer in opgang. De kleine ambachtswerkplaatsen werden vervangen door fabrieken en deze werden
later weer aangevuld met grote kantoorpanden. De fabrieken verdwenen naar bedrijventerreinen en
kantoorpanden naar kantoorparken. In de oudere stadsdelen werden de werkruimtes, dikwijls op de begane
grond gelegen, verbouwd tot woonruimte, of in gebruik genomen als opslagplaats. In de nieuwere stadswijken
werd de begane grond niet meer gereserveerd voor bedrijvigheid, maar kreeg direct een woonfunctie
toebedeeld. Het spreekt voor zich dat het straatbeeld met het verdwijnen van de lawaaiige, soms stinkende en
aanloop creërende werkplaatsen ingrijpend veranderde.
In de eerste plaats was deze scheiding een onbedoeld effect van schaalvergrotingen en andere ontwikkelingen
in de productiestructuur. Het proces van een toegenomen scheiding van activiteiten werd overgenomen door
bepaalde groeperingen die deze scheiding ook als wenselijk gingen zien. De scheiding was naar hun idee nog
niet ver genoeg doorgevoerd. Met name de architecten en stedenbouwers die verenigd waren in het CIAM
spraken zich uit voor een scheiding van functies.
Le Corbusier, ook lid van het CIAM (Internationale Congressen over Moderne Architectuur), zag de dagen
ingedeeld in een strak tijdschema. In “The city of tomorrow” beschreef hij een typische dag als bestaande uit
8 uur van arbeid, 8 uur slaap, en 8 uur van recreatie. De ruimtelijke inrichting diende ten dienste te staan van
file:///N|/nethur/pages/research/partnership/DGVH nethur rapport.htm (28 van 153) [30-10-2002 12:57:00]