Sociale cohesie in heden en verleden, - Nethur

Sociale cohesie in heden en verleden,
Ook op het gebied van de expressieve woonomgeving werd gestreefd de bevolking een bepaalde
beschaafdheid bij te brengen. De esthetische voorkeuren van mensen werden blijkbaar ook stuurbaar geacht.
De inrichting van de woning vormde, reeds aan het begin van de twintigste eeuw, een onderdeel van het
beschavingsoffensief. Goede smaak werd aangeleerd. “Hoewel in de bouwkunst de namaak van het
historische zoo goed als overwonnen is – althans hier te lande – tiert de stijlnamaak in de meubels, stoffen,
versieringen, potterij, schilderijen, enz. nog weelderig. Waar deze imitatie van eens zeer glorierijke
voorbeelden uit den aard der zaak niets met kunst gemeen heeft en banaal en burgerlijk aandoet, vinden de
fabricanten van Queen Anne, Lodewijk de zooveelste-, Empire meubelen, enz., enz., nog steeds koopers voor
hun producten." (Zwier, 1924, p. 127).
De kopers van deze producten wordt verweten te weinig zelf een oordeel te vellen over datgene wat mooi of
lelijk is, maar de algemene trends te volgen. Dat bepaalde zaken bij voorbaat lelijk en andere bij voorbaat
mooi zijn staat volgens Zwier onomstotelijk vast. Hij beveelt dan ook aan om zo veel mogelijk voorbeelden
van een goede en een slechte smaak tegenover elkaar te zetten, zodat de intrinsieke verschillen tussen beide
ook de arbeiders duidelijk zal worden. Dit is een methode die door het latere tijdschrift “Goed wonen”
veelvuldig werd gebezigd. Het stond voor de redactie van dit tijdschrift buiten kijf dat er zoiets bestond als
een goede en een slechte smaak. Het idee dat verschillende maatschappelijke groeperingen er verschillende
voorkeuren op na houden en dat deze niet per definitie hoeven te verschillen in waarde was voor hen niet aan
de orde (Zie ook Bourdieu, 1979 voor een uiteenzetting over verschillen in smaak).
Architecten, stedenbouwkundigen, planners en andere professionals hebben geprobeerd de functionele, de
sociale en de expressieve woonomgeving te beïnvloeden. Hierbij hebben zij slechts zeer ten dele succes
geboekt. Het blijkt lastig om dergelijke maatschappelijke processen te sturen, laat staan geheel te bepalen. In
een volledig maakbare samenleving wordt tegenwoordig niet meer geloofd.
2.1.2 Opvattingen over stedelijkheid
De toegenomen urbanisatie van de twintigste eeuw inspireert mensen uit verschillende disciplines tot studies
over steden. Naarmate een groter deel van de bevolking haar onderkomen vond in verstedelijkte gebieden
werd het stedelijk ‘klimaat’ een belangrijker onderzoeksveld van wetenschappers en andere geïnteresseerden.
De Duitser Georg Simmel publiceerde in 1903 ‘Die Gro²stadt und das Geistesleben’. Hij beschreef het leven
in steden als een zeer verwarrende en jachtige samenleving. Om in deze omgeving te kunnen overleven
ontwikkelen de stedelingen een zakelijke en onpersoonlijke houding (Brunt, 1996). De ideeën van Simmel
klinken door in het werk van verschillende wetenschappers aan de Chicago School die aan het einde van de
negentiende eeuw werd opgericht. Haar belangrijkste onderzoeksveld waren de positieve en negatieve
gevolgen van de snel groeiende steden, in de eerste plaats Chicago zelf (Ritzer, 1996).
Ook de stedenbouwkundigen waren niet onberoerd gebleven door de snelle urbanisatie. Kenmerkend voor de
periode is niet één bepaalde opvatting over stedelijkheid, maar de uitbundige aandacht en de sterke
stellingname in het debat over deze stedelijke samenleving. Er waren zowel tegenstanders als voorstanders
van het stedelijk klimaat.
In de eerste plaats was er een grote groep mensen die zich door de grote steden lieten inspireren tot het
beschrijven van de negatieve en zwartgallige kanten van het stedelijk bestaan. Met name in Engeland waar de
industrialisatie de stedelijke gebieden ingrijpend had veranderd bestond zorg over de verderfelijke kant van
het stedelijk leven. Dit blijkt met name uit het werk van Mumford die de stad beschreef als een hel op aarde.
“Wat de sombere industriesteden van de laatste twee eeuwen betreft, waarin het volk samenkwam in vuile,
file:///N|/nethur/pages/research/partnership/DGVH nethur rapport.htm (26 van 153) [30-10-2002 12:57:00]