Cornage - Dierenartsenpraktijk Moergestel

Cornage
21 HOEFSLAG nr. 29 2004
VETERINAIR
■ Drs. Hans van Gils
In 1984 als dierenarts afgestudeerd in Utrecht.
Sinds 2000 Erkend Paardendierenarts.
De Hoefslag publiceert maandelijks een artikel waarin een
veterinair onderwerp wordt behandeld. Deze artikelen zijn
geschreven door de vijf Erkende Paardendierenartsen van
Dierenartsenpraktijk Moergestel. Deze vijf paardendierenartsen
werken vanuit de klassieke, reguliere geneeskunde
en volgen de moderne ontwikkelingen op de voet.
Elke paardendierenarts heeft zich vanuit eigen interesses
in één of meerdere onderdelen van de veterinaire geneeskunde
bekwaamd. De veterinaire werkzaamheden zijn op
basis van die interesses verdeeld. De auteur van dit artikel
richt zich op reproductie en internistische aandoeningen.
Daarnaast houdt hij zich voor de kliniek bezig met
managementtaken.
Cornage is een steeds minder voorkomende aandoening van vooral grote paarden. Jonge paarden die in training
komen, laten bij cornage een fluitend bijgeluid horen. Dit hoogtonige geluid is juist te horen bij de inademingfase.
Tijdens het werk verergert het geluid meestal, tot zelfs een stoomlocomotiefachtig niveau.
TEKST & FOTO’S: HANS VAN GILS
Foto: René van Bakel

VETERINAIR
Met een laryngoscopie kan de dierenarts het keelgebied bekijken.
Bij een cornageoperatie benadert de dierenarts eerst de op te spannen stemband vanaf de zijkant van het strottenhoofd.
22 HOEFSLAG nr. 29 2004
Cornage is een verlamming van de stemband,
meestal de linker, waardoor de luchtdoorgang
door de keel via het strottenhoofd
(larynx) richting luchtpijp en longen
vernauwd raakt. Rijpaarden die cornage
hebben, hebben daar niet altijd echt last
van. Er zijn behoorlijk wat dressuur- en
springpaarden met cornage die uitstekend
kunnen presteren. Het bijgeluid is wel
vervelend, maar zeker niet altijd een maat
voor benauwdheid. Anders ligt het bij de
draf- en rensport. Een volbloed of een
draver met een vernauwde toegang richting
longen kan iets minder zuurstof
opnemen en zal ten opzichte van een
gezond paard steeds een paar meter
moeten toegeven. De verlamming van de
stemband ontstaat door verval van de
zenuw die de spier aanstuurt die de stemspleet
opent. In 95 procent van de gevallen
betreft het een zenuwaandoening met een
erfelijke achtergrond. Het KWPN, het
grootste stamboek in Nederland, screent
daarom al jaren op cornage. Alleen na een

controle op cornage kunnen hengsten
aangewezen worden en buitenlandse
merries mogen alleen daarna opgenomen
worden in het stamboek. De screening
heeft klaarblijkelijk goed gewerkt, want de
aandoening komt steeds minder voor. Soms
kan er ook zenuwverval optreden door een
(chronische) vergiftiging met lood of
andere zware metalen. Vroeger was bijvoorbeeld
verf nogal eens loodhoudend, tegenwoordig
niet meer. Ook kan een ontstekingsproces
in de buurt van de keel de
zenuwen aantasten, bijvoorbeeld droes.
Diagnose en behandeling
Het bijgeluid van corneurs treedt meestal
op als van het jonge paard meer inspanning
wordt gevraagd. Het strottenhoofd
kan extra in de knel komen door de hoofdhouding,
zoals bij tuigpaarden met een
opzet. Bij aankoopkeuringen zal de dierenarts
het paard daarom altijd een inspanningstest
laten doen in de vorm van longeerwerk
op een zware, losse bodem. Indien
hij wat hoort, volgt een laryngoscopie. (Die
is soms al standaard bij een keuring.) Met
behulp van een flexibele kijkbuis inspecteert
de dierenarts inwendig het keelgebied.
Zoals gezegd, is cornage eigenlijk iets
wat pas echt optreedt tijdens arbeid.
Daarom zal het soms ook nodig zijn dieren
met een bijgeluid, maar een volkomen
normaal beeld in rust inwendig te
bekijken tijdens arbeid. Dit kan alleen op
een tredmolen. In Nederland gebeurt dit
eigenlijk alleen op de Faculteit Diergeneeskunde
in Utrecht. Vanzelfsprekend moet
het paard in kwestie eerst getraind worden
om op zo’n tredmolen te lopen. Allereerst
– en zeker in het kader van een keuring –
moet de betrokkene zich afvragen of de
aandoening dermate ernstig is dat het
normale functioneren verstoord wordt.
Toch zal de potentiële koper vaak afhaken,
alleen al vanwege het storende gefluit.
Cornage kan snel, zelfs in een paar weken,
ontstaan. Bij een verdenking moet de eigenaar
dus snel te rade gaan bij een deskundige
paardendierenarts.
De operatie
Verreweg de meeste rijpaarden kunnen in
Nederlandse omstandigheden gewoon func-
23 HOEFSLAG nr. 29 2004
VETERINAIR
In de tweede fase van de operatie wordt slijmvlies verwijderd via de keel. Op de foto is ook de dichtgeniete
wond van de eerste fase te zien.
tioneren, maar soms heeft een dier zoveel
last (benauwdheid) dat een chirurgische
behandeling noodzakelijk is. DAP Moergestel
combineert twee operatietechnieken in
één operatie. Het eerste deel van de procedure
is het opspannen van de naar binnen
gezakte stemband. Een ‘hechtteugel’ neemt
de functie van de verlamde spier over. De
stemspleet wordt verwijd door de stemband
op te spannen. De benadering van de stemband
gebeurt vanaf de zijkant van het strottenhoofd.
Bij het tweede onderdeel van de
operatie worden slijmvliesplooien (de zakjes
van Morgagne) benaderd en het slijmvlies
hieruit gehaald. Deze zakjes liggen tussen
de zijwand van het strottenhoofd en de
stembanden, die samen de opening van de
stemspleet begrenzen. Door het slijmvlies te
verwijderen ontstaat als het goed is een
vergroeiing tussen de stembanden en de
zijwand, waardoor er geen luchtturbulentie
meer kan optreden in de genoemde zakjes.
Deze luchtturbulentie veroorzaakt waarschijnlijk
hoofdzakelijk het fluiten. De
zakjes van Morgagne worden benaderd
vanaf de onderkant van de keel. Deze wond
wordt opengelaten en moet vanzelf dichtgroeien.
Vanzelfsprekend moet na zo’n ingrijpende
operatie onder algehele narcose een behoorlijke
rustperiode in acht worden genomen.
Na een aantal maanden kan het paard weer
voorzichtig in het werk komen. Meestal is
het resultaat zeer bevredigend en is het
bijgeluid geheel verdwenen of in ieder geval
minder geworden. Een geopereerd paard
kan niet meer hinniken. Omdat de linkerstemband
vastgezet is, beperkt het hinniken
zich tot een hees geluid.
Tenslotte
Cornage is een redelijk zeldzame aandoening
van vooral grote paarden. De
diagnose is met een kijkprocedure goed te
stellen. Behandeling door middel van een
operatie is ingrijpend, maar heeft goede
vooruitzichten. Overleg met een ervaren
dierenarts moet uitwijzen of de patiënt in
kwestie de ingreep nodig heeft om
normaal te kunnen blijven functioneren.<
Volgende maand bespreekt Hans van Gils
het fenomeen stijve paarden.