Frans van der Heijden - Vereniging Leraren Schoolmuziek

Redactioneel
bij m#o.nl 1, 2010 pag. 2 >
Frans van der Heijden
Ter nagedachtenis aan een groot
vakcollega pag.3 >
Van het bestuur
Studiedag kunstvakdocenten
op 10 april 2010 pag. 3 >
Iedereen is muzikaal
Boekbespreking pag. 4 >
Artishock
Nieuw tijdschrift voor kunst
en cultuur pag. 5 >
Canons
Composities van Jetse Bremer
pag. 6 >
Teleblik
Grabbelton YouTube pag. 7 >
BOEM PAUKESLAG
Column pag. 8 >
Berichten
pag. 9 >
1
muziek#onderwijs / digitale nieuwsbrief van de
Vereniging Leraren Schoolmuziek (VLS)
Nr. 1, 4e jaargang, februari 2010

edactioneel
Beste lezers,
Dit is het eerste nummer van 2010. De eerste maand ligt al
weer achter ons. Als u (gratis) geabonneerd bent op onze
Nieuwsbrief, dan blijft u geïnformeerd over de actuele ontwikkelingen
met betrekking tot vrijwel alles wat er speelt in het
muziekonderwijs in en rondom de school.
In de loop van februari worden de laatste voorbereidingen
getroffen voor de start van de Perspectiefcommissie Kunstvakken.
Deze commissie zal een verkenning uitvoeren naar de
situatie van de kunstvakken in de bovenbouw, zowel die van de
‘oude’ als van de ‘nieuwe’ en alles wat daarmee samenhangt:
de examens, de examenvakken en de examenprogramma’s,
de aansluiting met de onderbouw, de lerarenopleidingen. Wat
dragen de kunstvakken bij aan waarde(n)volle kennis en vaardigheden
voor leerlingen van de 21ste eeuw, en hoe kunnen
de kunstvakken hun positie in het onderwijs zodanig verankeren
dat – kijkend naar muziek – creativiteit, muzikantschap
en culturele competenties tot volle bloei kunnen komen. Het
ministerie van OCW zal de perspectiefcommissie instellen, de
leden worden voorgedragen door de SLO in samenspraak met
het Samenwerkingsberaad Kunstvakken. In 2010 en 2011 zal
de commissie onderzoek verrichten en praten met betrokkenen
en allerlei geïnteresseerden. De samenstelling van de commissie
zal breed zijn om met gezag te kunnen adviseren over de
verdere toekomst van de kunstvakken en de opvattingen in het
veld over wenselijke veranderingen en/of vernieuwingen. De
perspectiefcommissie zal begin 2012 rapporteren. Op basis van
dat rapport zal de staatssecretaris beslissen hoe het verder zal
Wikiwijs gelanceerd
De Open Universiteit Nederland en Kennisnet hebben van OCW
de opdracht gekregen om met het onderwijsveld ‘Wikiwijs’ tot
stand te brengen. In december 2009 is Wikiwijs officieel door de
minister van OCW opengesteld. Het is de bedoeling dat Wikiwijs
een rijke plek op internet wordt waar elke leraar leermateriaal
kan vinden, gebruiken en aanpassen, van basisschool tot universiteit.
Binnenkort verschijnt een update. Vanaf het nieuwe
schooljaar 2010-2011 zou Wikiwijs operationeel moeten zijn.
gaan met de kunstvakken in de Tweede Fase. Als dat bekend
is, kunnen vernieuwde examenprogramma’s en syllabi worden
opgesteld. De redactie houdt u graag op de hoogte.
In dit nummer staan we stil bij het overlijden van Frans van
der Heijden die als vakcollega voor velen van ons een goede
vriend en bekende was. Thomas de Baets verhaalt over Artishock,
een nieuw, in het oog springend initiatief van Muzes,
de Vlaamse zustervereniging van de VLS. Clara Legêne komt
twee keer aan het woord: allereerst in haar vaste rubriek Boem
Paukeslag, vervolgens met een bespreking van het boekje
van Henkjan Honing dat sterk de aandacht van de pers wist te
trekken: Iedereen is muzikaal. Wat we weten over het luisteren
naar muziek. Onze redacteur Frits Mennen vond op zijn speurtochten
door het Web weer allerlei nuttig en bruikbaar digitaal
materiaal voor de muziekles. En tot slot brengen wij u in de
muziekbijlage canons van Jetse Bremer.
Hartelijke groeten van de redactie
Jos Herfs
redactie
Leraren kunnen leermateriaal ontwikkelen, bewaren en het delen
met collega’s. Wikiwijs is dus vooral een open leermaterialenbank.
Iedereen mag bijdragen: Wikiwijs is voor en door docenten.
Omdat Wikiwijs tot op heden vooral oud materiaal van
Kennisnet bevat worden opleidingen en nascholingsinstellingen
benaderd met de vraag of ze hun materialen aan Wikiwijs willen
koppelen. #
m#o.nl nr.1 / februari 2010 pag.2

In Memoriam
Frans van der Heijden
8 juni 1935 / 14 januari 2010
Fons Heuvelmans
Op 14 januari overleed na een kort ziekbed Frans van der
Heijden. In Frans verliest de Philips van Horne scholengemeenschap
in Weert een markant oud-docent die decennia lang een
indrukwekkend muzikaal stempel heeft gedrukt op de ontwikkeling
van het vak muziek op onze school. De musicals die
Frans tijdens zijn loopbaan als docent muziek voor onze school
heeft geschreven werden door leerlingen en docenten telkens
met veel succes uitgevoerd. Ook op vele andere scholen in het
land zijn musicals van Frans waaronder “Boem”, “De Sterren”
en “Bananaville” opgevoerd. Naast het schrijven van musicals
heeft Frans jarenlang de toon gezet van de methode “Muziek
op maat”. Als huiscomponist van Educaboek, later EPN, schreef
en bewerkte Frans het grootste gedeelte van het musiceermateriaal
voor deze methode. Het succes van deze methode is voor
een groot deel te danken aan de hoge muzikale en didactische
kwaliteit van zijn werk.
Als leerling heb ik drie jaar lang van Frans les gehad en ik heb
hem in die tijd ervaren als een zeer inspirerende docent. Hij
kende zijn klassieken en was daarnaast op de hoogte van de
laatste trends in de lichte muziek. Met hem als voorbeeld werd
mijn beslissing om schoolmuziek te gaan studeren bijna vanzelfsprekend.
Van het
bestuur
2010 is al weer even in volle gang. Hoewel het schooljaar al
weer op de helft is, is dit voor de VLS het begin van een belangrijk
“overgangsjaar”. Vooral op bestuurlijk gebied zullen er
belangrijke veranderingen plaatsvinden. Onze penningmeester,
tevens waarnemend voorzitter zal na een lange staat van
dienst per 1 januari 2011 stoppen met zijn werkzaamheden
voor de VLS. Dat betekent het einde van een tijdperk voor de
VLS, maar ook de start van een nieuwe generatie. Ook inhoudelijk
staan we voor nieuwe ontwikkelingen.
In de vorige m#o.nl werd de bijzondere studiedag van 10 april
aanstaande al aangekondigd. Bestuurslid Frits Evelein is de
organisator en centrale spil voor deze studiedag. De kunsten
nemen een unieke plaats in het leven van mensen en daarom
ook in de ontwikkeling van kinderen. Op de studiedag zal een
verzameling aan ontwikkelingen, inhouden en integratievormen
en visies worden getoond en gedeeld. Uit het hele land
komen kunstdocenten van alle disciplines, zoals beeldende
vorming, muziek, dans, drama en audiovisueel en zij leggen
In de jaren waarin wij als collega’s hebben samengewerkt heb ik
Frans leren kennen als een docent wiens belangrijkste drijfveer
het was om leerlingen muziek te laten beleven door ze er op
een actieve manier mee te laten omgaan. Frans schreef en arrangeerde
“op maat” voor zijn leerlingen, steeds rekening houdend
met de verschillende capaciteiten en vaardigheden van
zijn leerlingen. Daarmee heeft hij muziek en actief musiceren
voor veel leerlingen toegankelijk gemaakt en dit beschouw ik als
een van zijn grootste verdiensten voor het muziekonderwijs in
Nederland.
Fons Heuvelmans is docent muziek aan de Philips van Horne
scholengemeenschap te Weert
Janneke de Haan
Secretaris VLS
contact op belangrijke thema’s. Het zal gaan om vakgebonden
vaardigheden per discipline, voorbeelden en workshops
rond de samenwerking tussen kunstvakken, ontwikkelingen
in scholen, inspirerende voorbeelden en toekomstvisies. Op
dit moment wordt hard gewerkt aan de praktische uitwerking
van het programma, de workshops en alle inspirerende
activiteiten. Er zullen drie workshoprondes zijn waarin u
kunt kiezen uit diverse onderwerpen. Zodra hierover meer
concrete mededelingen gedaan kunnen worden, wordt dit op
onze website en die van de andere vakverenigingen gemeld.
Inschrijvingen via www.kunstzone.nl/downloads. #
m#o.nl nr.1 / februari 2010 pag.3

Iedereen is muzikaal
Boekbespreking
Clara Legêne
redactie
Het eind vorig jaar verschenen boek van wetenschapper Henkjan Honing, ‘Iedereen is muzikaal’, heeft opmerkelijk veel
media-aandacht gekregen. Of verworven. In vele kranten, op tv, op internet. Honing is hoofddocent Muziekcognitie
aan de Universiteit van Amsterdam. Een nieuw interdisciplinair vakgebied, waarbij hij zich volgens de achterflap van zijn
boek bezighoudt met de rol van perceptie, emotie, geheugen, aandacht en verwachting bij het luisteren naar muziek.
Als docent die haar vak, muziek, al bijna dertig jaar hardnekkig
en tegen alle hooggespannen verwachtingen van leerlingen,
ouders en haar school in ‘Luisterkunde’ blijft noemen (maar het
staat wel elk jaar even hardnekkig als muziekles op het rooster),
was ik uiteraard meer dan nieuwsgierig naar dit boek. Hoewel
ik het vanwege de titel ‘Iedereen is muzikaal’ niet had hoeven
lezen, want dat vind ik zelf ook. Al jaren. Sterker nog, het is de
basis waarop al mijn lessen zijn ingericht. Alleen noem ik het zelf
nooit muzikaliteit, ik kijk wel uit. Ik noem het ‘Iedereen heeft gevoel
voor muziek, ook wie denkt dat hij het niet heeft’. Ik noem
het nooit muzikaliteit, omdat muzikaliteit altijd geassocieerd
wordt met zelf (buiten school) geleerd hebben te musiceren en
dan liefst zo talentvol (lees: succesvol) mogelijk. En niet alleen
kunnen niet alle leerlingen dat, maar daar gaat het ook helemaal
niet om in mijn lessen. Maar goed, het boek heet nou eenmaal
zo en het is altijd prettig als je uit onverdachte en onverwachte
wetenschappelijke hoek gelijk krijgt. Want wat ik hierboven zeg,
zegt Honing ook allemaal in zijn boek. Waarmee ik deze recensie
nu had kunnen besluiten.
Ik beken het maar gewoon: ik vond bij eerste lezing het boek
stomvervelend. Ik geef daarbij ook direct toe dat dat vooral aan
mij ligt. Ik weet denk ik als direct betrokkene en geïnteresseerde
te veel. Maar het ligt ook aan de schrijver. Ik krijg als direct
belanghebbende en geïnteresseerde van Honing namelijk niet
wat ik verwacht. Zijn boek is een poging zijn jonge wetenschapsgebied
zó populair en zó algemeen toegankelijk te beschrijven
dat die wetenschap zelf soms onderschikt lijkt te worden en alle
kanten uit kan bewegen. Het boek wandelt van het ene interessante
onderzoek naar het andere en gaat daarbij voortdurend uit
van vooronderstellingen, associaties en veronderstelde dwarsverbanden
die ik soms hoe graag ik ook wil helemaal niet kan
delen of plaatsen. Maar kennelijk het grote publiek wel, hoewel
ik ook daar af en toe vraagtekens bij plaats. De titel ‘Iedereen is
muzikaal’ gaat daarbij bij het lezen steeds meer in de weg zitten.
Omdat ook de definitie van wat volgens Honing muzikaal is niet
echt vast wil komen te liggen en beweegt. Alsof er in dit boek
steeds iets bewezen moet worden wat niet echt bewezen hoeft
te worden. Daarbij staan er ook dingen in die gewoon niet kloppen.
Als het over absoluut gehoor gaat, bijvoorbeeld en Honing
het over toonsoort heeft als hij toonhoogte bedoelt. Of als hij
het over ritme heeft, waar hij metrum bedoelt. En zo zijn er nog
veel meer voorbeelden te geven.
Geen goed boek dus? Nou nee, dat wil ik nou ook weer niet
beweren. Want ik geloof echt in het belang van Honing’s nieuwe
vakgebied muziekcognitie. Ook als zeer welkome, noodzakelijke
en gezaghebbende ondersteuning voor ons vakgebied. Ik
verwacht daar eerlijk gezegd nogal wat van. En als eerste kennismaking
daarmee zal het boek voor velen, ook voor muziekdocenten,
een ear-opener kunnen zijn. En geïnteresseerde muziekdocenten
zoals ik die meer willen, en meer hadden verwacht,
wachten gewoon op een nieuwe uitgave die wetenschappelijk
meer te bieden heeft dan een serie aan elkaar vertelde verzamelde
berichten uit het wetenschappelijk weekendkatern van
een krant.
IEDEREEN IS MUZIKAAL
Wat we weten over het
luisteren naar muziek
Henkjan Honing
189 bladzijden, geïllustreerd
Nieuw Amsterdam Uitgevers
2009
ISBN 978-90-46805-98-5
Lees verder op de volgende pagina
m#o.nl nr.1 / februari 2010 pag.4

Bij het boek hoort ook een website. Je kunt daar de video- en
luistervoorbeelden uit het boek zien en horen. En als je wilt, kun
je meedoen aan een serie luistertests. Ik vind het vervelend om
te moeten zeggen, maar vele videovoorbeelden kreeg ik niet
goed aan de praat en bij de keuze van de luistervoorbeelden en
Honing’s conclusies erbij heb ik honderd vragen. Vervelend ja,
want ik geloof echt in de mogelijkheden van zo’n slimme combinatie
van boek en website. Dat Honing daarnaast ook nog een
facebook voor zijn leesboek heeft en we op al zijn websteks kunnen
volgen waar hij nu weer overal is uitgenodigd om over zijn
boek te komen vertellen en hoeveel drukken het boek al heeft
beleefd en hoe de reacties waren, neem ik voor kennisgeving
aan. Zijn boek (en vakgebied?) wordt met alle mogelijke mo-
ARTISHOCK,
NIEUW TIJDSCHRIFT IN VLAANDEREN
Thomas de Baets
Sinds december 2009 heeft Vlaanderen haar eigen tijdschrift voor kunst en cultuur in
het onderwijs, haar eigen Kunstzone, zeg maar. Het nieuwgeboren Artishock focust
op de pedagogische relevantie, betekenis en gebruik van alle kunstvormen (muziek,
beeldende kunsten, theater, dans, enz.) en richt zich bijgevolg op het leerdomein
muzische vorming (kunstzinnige oriëntatie) in het basisonderwijs en tot de artistieke
vakken (kunstvakken) in het voortgezet onderwijs.
Ook gaat er, naast het vakdisciplinaire denken, aandacht uit naar
kunsteducatieve projecten in de ruime betekenis. Tot onze lezersgroep
behoren vooral leraren, directies en studenten. Naast
inspirerende suggesties voor en getuigenissen uit de onderwijspraktijk,
is er plaats voor diverse opvattingen met pedagogischdidactisch
inslag. Artishock is een tijdschrift voor de praktijk, met
een uitgesproken aandacht voor de reflectie op deze praktijk.
We willen de praktijk doen denken. Dat is de eigenheid van
Artishock: geen uitgebreide stappenplannen maar wel bruikbare
sleutels tot reflectie. Elk nummer wordt opgebouwd rond een
centraal thema van esthetische, maatschappelijke of pedagogische
aard.
Op de cover van het 0-nummer staat te lezen: “In projectverpakking
smaakt het koekje veel beter”. Het thema van de eersteling
is projectonderwijs. We lieten Luc Dekeyser aan het woord. Hij
is als hoogleraar verbonden aan het Centrum voor Sociaal-culturele
en Arbeidspedagogiek van de K.U. Leuven. In een vooral
theoretische, maar zeer waardevolle uiteenzetting belicht hij de
fundamenten van projectonderwijs. Naast tal van voordelen die
aan deze werkvorm gekoppeld zijn, wijst hij ook op mogelijke
valkuilen van een onvoldoende doordachte didactiek. Reinhilde
Cortvrient, coördinator van “De Step” in Beringen vertelt ons
over het eigene van (kunst)projecten in het Freinetonderwijs. Kris
Flameng en Loes Vandewalle inspireren ons met een bijdrage
vanuit de praktijk. Verder is er aandacht voor enkele nieuwe
publicaties, is er een column en trakteerden we de lezers op een
nieuw kerstlied van de Vlaamse componist Michaël Vancraey-
derne middelen in de markt gezet, dat moge inmiddels duidelijk
zijn. En dat is ook niet erg, als het leidt tot conclusies en adviezen
waar wij als muziekdocenten in alle soorten van onderwijs,
ook buitenschools, op langere termijn wat aan hebben. En waar
de culturele sector in zijn algemeenheid iets aan heeft.
Want dat is natuurlijk de vraag waar voor ons alles om draait.
Laten we dit boek als een eerste populaire aanzet beschouwen.
Maar is Henkjan Honing als wetenschapper aan de Universiteit
van Amsterdam in staat het belang van ons vak te blijven benadrukken
en te onderbouwen? En wat gaan zijn studenten doen?
En wanneer mogen we met hem en zijn studenten eens meepraten?
En heeft hij tussen het promoten van zijn boek door nog
wel tijd voor al deze vragen? #
nest. Interesse? U kunt gratis een digitale versie van
het 0-nummer opvragen bij Jos Maes. Een abonnement is
mogelijk via het Muzes lidmaatschap.
Artishock is een uitgave van Muzes, de Vlaamse lerarenvereniging
voor kunst en cultuur. Begin 2004, amper enkele jaren
geleden, bestond er geen vereniging (meer) voor de vakleraren
muzikale opvoeding, plastische opvoeding en esthetica in het
voortgezet onderwijs. De behoefte van het veld aan een nieuwe
organisatie was op dat moment dus groot. Bovendien bleken de
zachte vakken ook vaak de zwakke vakken te zijn als het op wettelijke
verankering aankomt. Het is vanuit deze vaststelling dat
enkele jonge leraren Muzes hebben opgericht. In 2009 vierde
Muzes haar vijfjarige bestaan. In deze relatief korte tijd is er
veel veranderd. Muzes bouwde, naast een gezonde muziek- en
beeldwerking, ook een werkgroep muzische vorming uit, die zich
richt op de kunstvakken in het basisonderwijs. Daarnaast stond
de vereniging aan de wieg van het muziekpedagogisch centrum
Klankendaal te Mechelen. In 2010 wil Muzes een stevige doorstart
maken. De volledige werking werd herdacht en Artishock
is daar een product van. Na vier jaargangen Muzes Nieuwsbrief
werd gekozen voor de uitgave van een (voorlopig nog digitaal)
tijdschrift. Ook de studie- en ontmoetingsdagen zullen vanaf
2010 aan de thema’s van Artishock gekoppeld worden. #
Thomas de Baets is hoofdredacteur Artishock
m#o.nl nr.1 / februari 2010 pag.5

NS IN EN CANONS IN EN
UITEN CANONS DE KLAS IN EN BUITEN DE KL
BUITEN CANONS DE KLAS IN EN
BUITEN DE KLAS
& bb b
qk
& b
&
b b
bb Canons zingen en componeren is altijd een enthousiasmerende
activiteit voor 12alle
leeftijden. Geregeld verschijnen
8 ˚ ˚ in binnenœ
œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˚ ˚
en buitenland nieuwe canons. Componist en arrangeur œ œJetse œ œ œ
Bremer is bekend om zijn succesvolle koormuziek en veelzijdige
vocale arrangementen voor professionals (bijvoorbeeld
b œ œ œ œ . œ
˚
het Nederlands
Kamerkoor) en amateurs. Hij schrijft œ ook œ œ œvoor
schoolk- œ
œ œ œ œ œ œ
Voorbeeld 1
& bb b 4
œ
& bb b
& bb b
& bb b
h
& b
œ
œ
U
Œ
œ œ
œ œ
h
Ó
œ
œ œ œ .
˚
œ Œ .
.˙n œ œ œ
œ œ œ œ œ œ
Œ .œb œ .
Voorbeeld 2
.
w
œ œ
Œ
œ œ
œ œ
Ó
œ
Œ
œ œ œ œ . Œ .
˙ . Ó .
U
œ œ œ œ œ œ
œ . œ .
œ œ œ œ Œ
Œ
œ œ œ Œ
‰ ˚ œb œ œ œ œ œ œ
& 4
˙
˙
Œ œ . ˙
œ . œ
&
œ œ œ ‰
˚
œ œ œ
œ
œ
œ œ œ œ œb ˙
˙
œ Œ
œ
œ ‰ ˚
œ œ
œ .
œ &œ
œ ‰ œœœ œ œœ œ
œœ œ œ œ . œ
‰ œ œ œ
œ
œ œ œ œ
œ
œ
œŒ
˙ ˙
U
&
b œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ . ‰
& b 2
œ œ œ œ œ œ œ œ
œ œ œ œ œ œ
& b œ œ œ œ Œ œ
œ œ œ
& b Œ
œ Œ œ
œ U œ Ó
& b w w
& b
œ œ œ Œ
œ ˙
œ
& b
& b
& b
Œ
œ œ œ
œ
Œ
œ œ œ
œ œ œ œ œ œ
œ œ œ œ œ œ œ œ
Œ
œ œ œ œ
Œ œ Œ
œ
∑
œ œ œ œ
‰
œ œ œ
œ
œ œ œ
œ œ œ
>
˚ ‰
œ
˙ ˚
œ ‰
œ œ œ œ œ œ œ œ
Œ ˙
>
˚
œ ‰
œ
œ œ œ
œ œ œ
Œ ˙
>
œ
œ
Œ
œ œ œ
Jetse Bremer
Compositie
˚ ˚
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˚ ˚ ˚
œ œ œ œ œ œ
Œ . œ œ œ œ . œ
˚
œ œ œ œ
Œ oor, popkoor, vocal groups, enz. De stijlen variëren van jazz, pop
tot klassiek en hedendaags. Onlangs publiceerde hij via zijn . site
een serie canons in drie delen. Alle informatie daarover staat online,
daar kan men ook luisteren naar klinkende voorbeelden. De
drie delen zijn: Pop-around, Sound-around, en Classic-around. In
deze m#o.nl geven wij twee voorbeelden.
Œ .œb œ .
œ œ
œ œ œ
œ œ œ œ œ
œ
œ
œ œ œ
œ œ Ó
∑
œ
U
˙
˚
œ œ œ œ
œ œ œ œ œ œ œ œ
w
œ œ
U
œ
œ œ œ
m#o.nl nr.1 / februari 2010 pag.6
œ

Teleblik
Teleblik Frits
Grabbelton YOUTUBE
De Pianola (3:00)
Even uitleggen wat een pianola is? Met dit filmpje hoef je niet
veel te vertellen; enkele minuten beeld en geluid spreken voor
zich.
Tweedimensionale Canon in D van Pachelbel (5:00)
In de vorige aflevering besprak ik enkele filmpjes waarbij de
visualisatie in de muziek weer een stap verder ging dan alleen
maar het bekijken van noten en/of blokjes. De na Vader Jacob
beroemdste canon aller tijden, Johann Pachelbels Canon in D, is
tweedimensionaal te zien en te horen via het internet. Voices of
Music speelt en de melodienoten lopen in blokjes mee over het
scherm. Onder het filmpje staan nog allerlei vermeldenswaardigheden
over deze Canon en links naar meer informatie.
Hallelujah van Händel met zichtbare koorpartijen (4:00)
Lees de koorpartijen mee in dit youtube-fragment! Zeer geschikt
voor gebruik in examenklassen. Al eerder werden dit soort
filmpjes besproken in deze rubriek. Inmiddels heeft een zekere
“margotlorena” meer dan 300 van dit soort klassieke fragmenten
op YouTube geplaatst. We zijn haar dankbaar!
Reincarnatus (3:00)
Een opname uit een tv-programma van de omroep Max, waarin
de Limburgse groep Reincarnatus het nummer Jeanne D’Arc
Mennen
redactie
Dit keer behandelen we geen thema maar presenteren vijf verschillende onderwerpen op YouTube. Naast
Pachelbel en Händels Hallelujah aandacht voor de pianola en Reincarnatus, een Limburgse popgroep die een
cross-over maakt van popmuziek met middeleeuwse muziekinstrumenten. Als laatste een slaginstrument dat
naast de djembé erg populair is: de cajón.
uitvoert. De groep bestaat uit zeven vrouwen en men gebruikt
een mix van oude en moderne instrumenten. Naast basgitaar
en elektrische gitaar zien en horen we ook de schalmei en de
sleutelvedel. Het fragment begint met een kort interview met de
zangeres en uitleg over de sleutelvedel.
Drummen op een simpele kist: de Cajón (0:52)
Cajón solo (1:11)
Martin Roettger plays cajón (1:30)
Martin Roettger plays cajón (10:50)
Cajón demo (0:34)
Enkele filmpjes over een slaginstrument dat populair begint
te worden: de cajón (spreek uit “kachon”), een handtrommel
die oorspronkelijk uit Peru komt. De cajón is op verschillende
manieren te bespelen, waardoor de elementen van een drumstel
(bass, snare en hi-hat) gecombineerd kunnen worden. Binnenin
de veelal rechthoekige holle kast zijn tegen de voorkant metalen
snaren gespannen. Hierdoor wordt het “snare”-geluid van de
traditionele snare-drum gecreëerd. Ook wordt er vaak een bosje
met lichtmetalen belletjes aan de binnenkant gespannen. Aan
de achterkant van de cajón bevindt zich een rond gat voor de
akoestiek. Opvallend veel mogelijkheden voor een gemakkelijk
te hanteren en eenvoudig slaginstrument. Overigens, voor een
paar honderd euro koop je al een mooi exemplaar. #
m#o.nl nr.1 / februari 2010 pag.7

Clara Legêne
redactie
In de NRC woedt een vreemde discussie. De
Duitse Eurocommissaris Günter Verheugen (!) wil
dat aan elektrische auto’s, die zoals bekend fluisterstil
zijn, verplicht kunstmatig autogeluid wordt
toegevoegd. Twee redenen: anders hoor je ze
niet aankomen en anders willen mannen ze niet
kopen. Groot gelijk, die Günter. Want we hebben
Europa niet voor niets volgeplempt met geluidsschermen.
Een paar dagen later gaat het gesprek over achtergrondmuziek
bij tv-programma’s. Groot artikel in VPRO-gids 4-2010. Onder
de titel ‘Nooit meer stil’ gaat Hugo Hoes langs bij programmamakers.
Maar die zien, pardon horen het probleem niet. Zo
raar: er wordt in het hele artikel met geen woord gesproken
over een onderzoek dat de publieke omroep (PO) in 2003 zélf
liet doen. Waaruit bleek dat die zeurende muzak achter beelden
en gesproken woord enorme irritatie wekt. En dus beloofden
de omroepen in 2006 beterschap. Sindsdien is het onderzoek
van de aardbodem verdwenen en verwijst de PO op zijn
website klagers zuchtend door naar de zondigende omroepen.
Weer een paar dagen later: twee van onze bovenbouwers besluiten
hun muziekjuffrouw een handje te helpen in haar strijd
tegen oprukkende gehoorschade. Ze gaan hun PWS wijden aan
mogelijke schade aan brugklasoren door het gebruik van iPods
en dergelijke en hebben daarvoor een enquête en een gehoortest
ontworpen.
Wat een PWS is, wilden de brugklassers eerst weten. Daar
moesten de bovenbouwers zelf ook even over nadenken. Een
PWS is gewoon een PWS. O ja, het staat voor een werkstuk
dat je moet maken voor je eindexamen. Een Profielwerkstuk
dus, hielp ik ze. (Raar eigenlijk dat profiel alleen een P krijgt, en
werkstuk een W en een S. Maar dat terzijde.)
De leerlingen vulden de enquête naar eer en geweten in en
intussen maakten de bovenbouwers hun gehoortest startklaar.
Het begon met een controletoon. Kan iedereen die goed horen?
Ook achterin de klas? Iedereen kon de controletoon goed
horen. Ik ook. Kom maar op met die test.
Oké, we gaan jullie nu tien tonen laten horen. We zullen er
steeds bijzeggen wanneer de volgende toon begint en ophoudt.
Het enige wat je hoeft te doen, is aankruisen of je de
toon hebt gehoord.
Bij de eerste toon zat de helft van de klas ingespannen te
luisteren of ze iets konden horen, de andere helft zette meteen
een tevreden kruisje bij ‘deze toon kan ik horen’. De tweede
hoorde iedereen. Bij de derde en zevende toon zag ik de
hele klas in paniek in elkaar krimpen en de vingers in de oren
stoppen. Eén jongetje riep: dat hoor ik ook altijd als ik uit ben
geweest. Echt eng! Een paar kinderen knikten instemmend: ja,
dat hebben wij ook.
Toen de tien tonen aan de beurt waren geweest, wilden de
kinderen van mij weten wat er precies gebeurt als je zo’n megapiep
in je oren hebt. Is dat dan wat u hebt verteld, mevrouw,
dat dan die haartjes in je slakkenhuis kapot gaan? Ja, kinderen,
dat is het. In het begin merk je daar nog weinig van. Maar op
= op. Je merkt pas dat je gehoorschade hebt opgelopen als je
ouder wordt en die haartjes vanzelf afsterven. Want dan blijkt
je gehoor veel sneller te verslechteren dan zou horen. Terwijl
je dan pas veertig bent of zo. Er werd ernstig geknikt en de
bovenbouwers bedankten me voor de technische toelichting.
Ze komen de uitslag nog bekendmaken.
Toen ik weer thuis was, heb ik de huisarts gebeld. Want ik heb
het niemand durven vertellen. Ik heb zelf geen enkele van de
tien tonen gehoord.
Diezelfde avond verschenen drie luidruchtige types in het
8-uurjournaal. Mannen van Top Gear, een popi BBC-autoshow
die ook ons land aandoet. “You don’t learn much,” zei de
top-TopGear-man in het journaal, “but hopefully your ears will
bleed.” Ik zat te denken: kan dat autogeluid niet gewoon binnenin
een elektrische auto worden geïnstalleerd? Met lekker
gierende banden in de bochten en zo? En een knopje waarmee
je het uit kunt zetten voor vrouwen?
m#o.nl nr.1 / februari 2010 pag.8

Jaargangen Pyramide
Gyula Véber heeft voor de liefhebber twaalf jaargangen van
muziekpedagogisch tijdschrift De Pyramide beschikbaar. Gratis
af te halen in Malden. Telefoon 024-358716
NVTO en VLBV samen in VONKC
Met ingang van 1 januari 2010 zijn de Nederlandse Vereniging
voor Beeldend Onderwijs (NVTO) en de Vereniging Leraren
Beeldende Vakken (VLBV)gefuseerd tot één organisatie. De
aansprekende naam voor de nieuwe vereniging luidt Vereniging
Onderwijs Kunst en Cultuur (VONKC). Het januarinummer van
Kunstzone gaat uitvoerig in op deze verheugende en belangrijke
ontwikkeling.
ALUMNIDAG MUZIEKTHEATER
De NHL Hogeschool Opleiding docent theater in Leeuwarden
is op zoek voor haar alumnidag op 9 april aanstaande naar een
succesvol muziekdocent (muziek- en theaterdocent) die enthousiast
kan vertellen over zijn/haar good practice op het gebied
van muziektheater en/of de samenwerking tussen muziek en
theater in het voortgezet onderwijs aan de alumni en studenten
van de opleiding. Graag reacties naar Lidwine Janssens.
ONTWIKKELGROEP BEROEPSSTANDAARDEN
KUNSTVAKKEN
Onder de vleugels van SBL gaat een Ontwikkelgroep Kunstvakken
van start om te onderzoeken of brede, disciplineoverstijgende
brede beroepstandaarden ontwikkeld kunnen worden
die van betekenis zijn voor de praktijk van docenten muziek,
beeldende vorming, dans en theater. Vertegenwoordigers van
de verschillende beroepsorganisaties van leraren in de kunstvakken
nemen eraan deel. Al eerder zijn er voorlopige vakgerelateerde
standaarden geformuleerd voor docenten drama (theater),
muziek, en beeldende vormgeving. Nu zal worden bezien
of er kijkend naar de schoolgebonden en niet-schoolgebonden
praktijk in de kunst- en cultuureducatie betekenisvolle overeenkomsten
en raakvlakken kunnen worden beschreven.
EAS CONFERENTIE
De EAS, de Europese Associatie voor Schoolmuziek (European
Association for Music in Schools) organiseert van 26-29 april
aanstaande voor de 18de keer een jaarcongres voor muziekpedagogen,
wetenschappers en muziekstudenten. Het thema van
het congres dat plaatsvindt in Bolu (Turkije) luidt: ‘Music and
Music Education within the context of socio-cultural changes’.
Het huidige bestuur van de EAS bestaat o.a. uit Sarah Hennessy
(voorzitter), Adri de Vugt (vice-voorzitter), Herbert Meyer (penningmeester)
en Thomas de Baets.
www.eas-music.org
DUITSE WEBSITES
Omdat de Wikipedia bijna uit zijn voegen barst, ontstaan er
steeds meer specialistische websites, sommige kun je goed
gebruiken als bron bij het muziekonderwijs. Een mooie, reeds
langer bestaande Duitstalige site voor informatie over klassieke
muziek is Klassika.
Wie meer wil weten over muziek en ICT in Duitsland kan veel
plezier beleven aan de berichten op tasten:gott.
Colofon
m#o.nl nummer 1 februari 2010
Redactioneel
bij m#o.nl 1, 2010 pag. 2 >
IM Frans van der Heijden
Ter nagedachtenis aan een groot
vakcollega pag.3 >
Van het bestuur
Studiedag kunstvakdocenten
op 10 april 2010 pag. 3 >
Iedereen is muzikaal
Boekbespreking pag. 4 >
Artishock
Nieuw Vlaams tijdschrift voor kunst
en cultuur pag. 5 >
Canons
Composities van Jetse Bremer
pag. 6 >
Teleblik
Grabbelton YouTube pag. 7 >
BOEM PAUKESLAG
Column pag. 8 >
Berichten
pag. 9 >
m#o.nl / digitale nieuwsbrief van de Vereniging Leraren Schoolmuziek
(VLS) bestemd voor muziekdocenten in het basis- en voortgezet
onderwijs, professionals in de muziek- en cultuureducatie, directies en
beleidsmakers.
m#o.nl wordt digitaal verspreid onder leden van de VLS en andere
belangstellenden en is te vinden op:
www.muziekenonderwijs.nl.
m#o.nl is een uitgave van de Vereniging Leraren Schoolmuziek. De VLS
is aangesloten bij de Centrale van Middelbare en Hogere Functionarissen
(CMHF), een koepel van beroeps- en belangenverenigingen bij
overheid, onderwijs, zorg en bedrijfsleven.
Het bureau van de VLS is gevestigd
Kluppelshuizenweg 32, 7608 RL Almelo
Contact
bureau@vls-cmhf.nl
Websites
VLS: www.vls-cmhf.nl
m#o.nl: www.muziekenonderwijs.nl
Webredactie
Clara Legêne
muziek#onderwijs / digitale nieuwsbrief van de
Vereniging Leraren Schoolmuziek (VLS) 1
Nr. 1, 4e jaargang, februari 2010
Redactie m#o.nl
Jos Herfs, Clara Legêne, René Meeuws en Frits Mennen
Aan deze uitgave werkte verder mee:
Janneke de Haan, Fons Heuvelmans en Thomas de Baets
Contact
redactie@muziekenonderwijs.nl
Vormgeving en Illustraties
Marcel Grotens
Overige Illustraties
Stock.xchng, Morguefile en beeldarchief VLS
Bijdragen
Ieder wordt uitgenodigd bijdragen te leveren of berichten voor m#o.nl
te zenden. De redactie zal graag nadere informatie verstrekken.
© VLS
het copyright van artikelen en illustraties ligt bij de Vereniging Leraren Schoolmuziek, tenzij
anders aangegeven. Overname van artikelen of illustraties op welke manier dan ook, zonder
schriftelijke toestemming van de Vereniging leraren Schoolmuziek, is verboden.
m#o.nl nr.1 / februari 2010 pag.9