JG 19 nr 1 - Reynaertgenootschap
JG 19 nr 1 - Reynaertgenootschap JG 19 nr 1 - Reynaertgenootschap
in Lotharingen en Armenië, in Champagne en Bourgondië, in Azië en in Griekenland en bovendien in ’t Heilig Land. Verder, wat nog? Er is geen streek in de wereld waar Reynaert geen man heeft hem toegewijd en genegen die van hem niets heeft gekregen, want ik zeg het, ’t is bewezen, dat geen ondermaans wezen van renardij ooit is genezen. Maar de raadslui schonken recht aan wat ik in mijn verhaal bevecht, verhaal dat ik heb geschreven – ik liet het u al meermaals weten – voor Willem de ingoede graaf die ik een warm hart toedraag. En ik herhaal het ofschoon met spijt dat niemand nu nog macht verkrijgt als hij niet doet aan renardij. En daarom ook, weet het wel 98 wou ik mijn heer helpen op weg om hem beter te leren jagen dan hij nu doet heden ten dage en dat zou verheugen heel terecht zij die eerbiedigen het recht. Daarom ook wil ik nog zeggen waarom ik mij wil toeleggen om te vertalen met veel inzet de fabels van de Esopet. Veel geluk, een gelukkig leven moge de Heer de grave geven voor wie ik, ten zeerste toegewijd, met zorg en al mijn kundigheid verteld heb en nog zal vertellen de zaken die een mens verheffen als hij voor het goede leeft. Heren, wil nu zeer aandachtig luisteren hoe Marie zo prachtig heeft verteld en op rijm gezet de fabels die zij vond bij Esopet. Dies luister nu zonder verlet. Tiecelijn, 19, 2006
■ Rik van Daele De kroning van Reynaert, een tijdsklacht 99 De tot nu toe nooit in een moderne taal vertaalde Le couronnement de Renart smeekt om verder onderzoek. Hij kan misschien een nieuw en ander licht werpen op de Reynaertmaterie en de literatuur aan het hof van de graven van Vlaanderen. Als eerste aanzet willen wij de context schetsen. De analyse van de tekst is voor later. De Couronnement de Renart is een bijna tijdgenoot van Van den vos Reynaerde, die wij enkele maanden geleden toeschreven aan de grafelijke clericus en cisterciënzer lekenbroeder Willem van Boudelo tussen 1250 en 1255. Met 3408 verzen is deze Franse Couronnement maar een fractie langer dan zijn Vlaamse tegenhanger Van den vos Reynaerde (3369 verzen) – in de nieuwe literatuurgeschiedenis van Frits van Oostrom terecht als het beroemdste en grootste meesterwerk van onze (middeleeuwse) literatuur beschouwd. De band tussen de Vlaamse graven en de Reynaertmaterie kennen we ondertussen al. In Gewijde van Dampierres psalterium van circa 1266-1275 verschijnt de alleen in Van den vos Reynaerde voorkomende scène waarin Reynaert Cuwaert tussen de benen neemt (Brussel KB ms. 10.607 fol. 86 r°). Deze drolerie of randminiatuur wordt trouwens nog in enkele andere uit de Dampierre-omgeving bewaarde handschriften aangetroffen (o.a. Yale 229, fol. 133 v° en Dublin, Chester Beatty Library, 61 fol. 61 r°). In Gewijdes psalmenboek komt ook het Esopisch tafereel van de raaf en de kaas voor (folio 88 r°). Aan Jan van Vlaanderen, de vierde zoon van Gewijde van Dampierre en Mathilde van Béthune, werd na 1271 de Latijnse vertaling van Van den vos Reynaerde, de Reynardus vulpes opgedragen. Rond 1270 zijn er dus enkele opvallende getuigen die de Reynaertmaterie aan het Vlaamse gravenhuis binden. Ook Le couronnement de Renart past in deze context. De datering van de tekst is af te leiden uit de namen van de historische personages. De onbekende (Vlaamse?) auteur schrijft zijn bijtende satire ter nagedachtenis van graaf Willem (ook wel Willem II genoemd) van Dampierre, de oudste zoon van gravin Margareta van Vlaanderen en de oudere broer van Gewijde van Dampierre. Willem was op 5 mei 1251 op 26-jarige leeftijd overleden (door paarden vertrappeld) tijdens een toernooi in het Henegouwse Trazègnies. De Vlaamse graaf wordt als wijs, gul, edelmoedig en hoofs omschreven. Zijn dood is volgens de auteur de schuld van de allegorische personages Hoogmoed, Laster en Afgunst. In juli 1246 werd hij door een scheidsrechterlijke uitspraak van koning Lodewijk IX van Frankrijk (de Heilige) en bisschop Odo van Tusculum erkend als erfgerechtigde in Vlaanderen (terwijl zijn stiefbroer Jan van Avesnes Henegouwen kreeg toegewezen). Graaf Willem diende het vruchtgebruik over te laten aan zijn moeder. Lange tijd werd verondersteld dat de dood van Willem diende gezocht te worden in de strijd tussen de Dampierres en Avesnes. Het lijkt voor de hand te liggen de tekst vrij snel na 1251 te dateren. Maar omdat Willems broer Gewijde, de latere graaf, in Le Couronnement als markgraaf van Namen wordt vermeld, is de terminus a quo van deze tekst 1263. Op 19 maart van dat jaar kocht Gewijde immers het graafschap Namen. Pas in 1278 zou hij na de troonsafstand van zijn moeder Margareta (die in 1280 overleed) titelvoerend graaf van Vlaanderen worden. Het lijkt onwaarschijnlijk dat hij nadien nog Tiecelijn, 19, 2006 naschrift
- Page 47 and 48: 47 Meteen zullen we het verval kunn
- Page 49 and 50: 49 Jegher. Door die duidelijkere co
- Page 51 and 52: afb. 13 afb. 14 4. De bron voor het
- Page 53 and 54: 53 woedende hond heeft de vacht van
- Page 55 and 56: Rik van Daele en Paul Wackers, Nog
- Page 57 and 58: 57 priester is benoemd en hij biedt
- Page 59 and 60: 59 bieden. Ysegrijn treft hem aan i
- Page 61 and 62: 61 Die dag gingen verloren voor alt
- Page 63 and 64: Al had ik honderd maten graan, ik z
- Page 65 and 66: Toen begon de boer te zweren op God
- Page 67 and 68: werd er een nieuwe ster gezien en d
- Page 69 and 70: Daaruit moet ge wel onthouden mij s
- Page 71 and 72: Aan alles wat ik hoorde en zag weet
- Page 73 and 74: - En ik wil, zei Rein, dat mijn tun
- Page 75 and 76: 75 dan de verraders van de kroon. A
- Page 77 and 78: die de goeden in hun eer vrijwaart
- Page 79 and 80: en ook de dikhuid Elephans. Eale, e
- Page 81 and 82: Dan groette iedereen hem snel en ze
- Page 83 and 84: Reynaert brengen zou naar hem. Hij
- Page 85 and 86: dat hij aantrok dit habijt. Ja, sed
- Page 87 and 88: kunnen de goeden van de stouten goe
- Page 89 and 90: uit het koningschap gezet. Baron Re
- Page 91 and 92: al deze schalen van goed eten vol,
- Page 93 and 94: En hij van wie ik naar waarheid zov
- Page 95 and 96: ’t Gebeurt dan ook dat men moet a
- Page 97: Dood, waarom voor heel ons leven he
- Page 101 and 102: 101 zelfs verrassend parallel met V
- Page 103 and 104: 103 pel was de beschermvrouw van on
- Page 105 and 106: Jaak van der Helst: theaterfreak en
- Page 107 and 108: gewestelijk coördinator van de Act
- Page 109 and 110: Tiecelijn, 19, 2006
- Page 111 and 112: Waarom de Orde van de Vos Reinaert?
- Page 113 and 114: Pakkend, vertederend, ontluisterend
- Page 115 and 116: Naschrift 115 De Reynaertmassaspele
- Page 117 and 118: ■ Paul van Keymeulen Het meisje e
- Page 119 and 120: Steunabonnee 2006 119 Minstens 25 e
- Page 121: Jaargang 19 nummer 1 1 Rik van Dael
in Lotharingen en Armenië,<br />
in Champagne en Bourgondië,<br />
in Azië en in Griekenland<br />
en bovendien in ’t Heilig Land.<br />
Verder, wat nog? Er is geen streek<br />
in de wereld waar Reynaert geen<br />
man heeft hem toegewijd en genegen<br />
die van hem niets heeft gekregen,<br />
want ik zeg het, ’t is bewezen,<br />
dat geen ondermaans wezen<br />
van renardij ooit is genezen.<br />
Maar de raadslui schonken recht<br />
aan wat ik in mijn verhaal bevecht,<br />
verhaal dat ik heb geschreven<br />
– ik liet het u al meermaals weten –<br />
voor Willem de ingoede graaf<br />
die ik een warm hart toedraag.<br />
En ik herhaal het ofschoon met spijt<br />
dat niemand nu nog macht verkrijgt<br />
als hij niet doet aan renardij.<br />
En daarom ook, weet het wel<br />
98<br />
wou ik mijn heer helpen op weg<br />
om hem beter te leren jagen<br />
dan hij nu doet heden ten dage<br />
en dat zou verheugen heel terecht<br />
zij die eerbiedigen het recht.<br />
Daarom ook wil ik nog zeggen<br />
waarom ik mij wil toeleggen<br />
om te vertalen met veel inzet<br />
de fabels van de Esopet.<br />
Veel geluk, een gelukkig leven<br />
moge de Heer de grave geven<br />
voor wie ik, ten zeerste toegewijd,<br />
met zorg en al mijn kundigheid<br />
verteld heb en nog zal vertellen<br />
de zaken die een mens verheffen<br />
als hij voor het goede leeft.<br />
Heren, wil nu zeer aandachtig<br />
luisteren hoe Marie zo prachtig<br />
heeft verteld en op rijm gezet<br />
de fabels die zij vond bij Esopet.<br />
Dies luister nu zonder verlet.<br />
Tiecelijn, <strong>19</strong>, 2006