JG 19 nr 1 - Reynaertgenootschap

6
de teksten snel een goed beeld vormen van wat bestiaria over de afzonderlijke dieren
zeggen. Wie meer wil weten over de complexe traditie van de bestiaria – waarover
hier helemaal niets gezegd is – kan daar relatief gemakkelijk een overzicht
over krijgen door op de link ‘families’ te klikken in het derde deel van de ‘introduction’
(naar http://bestiary.ca/articles/family/mf_intro.htm).
De tweede site die ik wil voorstellen, ontsluit het zogenaamde Aberdeen Bestiary,
een van de beroemdste bestiariumhandschriften die op de Britse eilanden vervaardigd
zijn. Zijn faam dankt het handschrift aan de prachtige afbeeldingen die het
bevat. Deze site, http://www.abdn.ac.uk/bestiary/bestiary.hti, wordt onderhouden
door de universiteit van Aberdeen, de bezitter van het handschrift, en geeft afbeeldingen
van alle pagina’s van het handschrift, ook de pure tekstpagina’s. Die afbeeldingen
zijn gekoppeld aan een weergave van de Latijnse tekst in moderne lettertekens
en een Engelse vertaling. Bovendien wordt er bij vrijwel alle afbeeldingen commentaar
gegeven. Deze site geeft op die manier een heel goed beeld van een
bestiarium als geheel. Zo’n soort beeld is via studies of boeken met afbeeldingen
feitelijk niet te verkrijgen omdat die de pagina’s met louter tekst altijd negeren.
Anderzijds bevatten de meeste tekstedities van bestiaria nauwelijks afbeeldingen.
Ook de Aberdeenwebsite bevat allerlei materiaal dat voor geïnteresseerde amateurs
onbelangrijk is (bijvoorbeeld over de productie en de aard van het handschrift
zelf), maar de structuur is zeer overzichtelijk. Wie dus gaat kijken, is weinig tijd kwijt
aan dingen die zij/hij niet wil zien. En de kwaliteit van de afbeeldingen is fantastisch…
Ter afsluiting van dit ‘elektronische uitstapje’ wel een waarschuwing. Het is niet
toevallig dat het Aberdeen-bestiarium op deze manier ontsloten is. Het is een van
de mooiste boeken die we uit de middeleeuwen nog over hebben. Het werk is echter
niet representatief voor de bestiariumtraditie als geheel. Er zijn nog meer prachtig
uitgevoerde bestiaria met veel illustraties, maar de meerderheid van de overgeleverde
handschriften heeft of veel eenvoudiger illustraties, of alleen maar tekst.
Van het laatste type handschrift kan men zich alleen een beeld vormen door naar
bibliotheken te reizen en de originelen in te zien. De variatie in de kwaliteit van de
illustraties is na te gaan door de afbeeldingen in de ‘bestiary-site’ van Badke te
bekijken. Die zijn zeer gevarieerd.
Volkstalige ‘beestenboeken’
Nu terug naar de bestiaria zelf. Zoals al gezegd zijn de meeste overgeleverde
bestiaria in het Latijn geschreven. Maar er bestaan ook volkstalige versies. Er zijn
er een stel in het Frans, waarvan sommige in vrij veel handschriften zijn overgeleverd.
Er zijn ook een redelijk aantal handschriften met een Italiaans bestiarium
bewaard. Verder zijn een Oudhoogduits, een Middelengels en een Catalaans
bestiarium bekend.
Wie zich een beeld wil vormen van de Franse traditie, na de Latijnse veruit de
belangrijkste, kan dat sinds enige tijd in het Nederlands doen. Vorig jaar publiceerden
Julia Szirmai en Reinier Lops een vertaling van twee Franse ‘bestiaires’, namelijk
de korte versie van het bestiaire van Pierre de Beauvais en het zogenaamde
Bestiaire d’amour van Richard de Fournival. 1 Het gaat om een deel van een reeks
die belangrijke Oudfranse teksten toegankelijk wil maken voor iedereen die in de
middeleeuwen geïnteresseerd is, maar geen Oudfrans kent. De deeltjes van deze
Tiecelijn, 19, 2006