JG 19 nr 1 - Reynaertgenootschap

40
Jegers dient Jegher te zijn. Deze beschrijving stemt overeen met Menke (nr. 31,
p. 156-158), die meedeelt dat de eerste I. in I.C.I. ‘Jan’ of ‘Incidit’ kan betekenen.
De door Quellijn ontworpen houtsnedencyclus wijkt af van de bekende illustratiereeksen
in de oudste Nederlandse, Duitse en Engelse drukken. Het nieuwe, eigen
karakter van Quellijns houtsneden heeft ertoe geleid dat zijn ontwerpen altijd als origineel
werden beschouwd. Deze opvatting is volgens Paul Wackers pertinent
onjuist. In zijn Tiecelijnartikel De bron van de illustraties in de Zuidnederlandse
volksboeken lezen we: ‘De reeks houtsneden die Quellijn ontwierp is voor een groot
deel gebaseerd op de houtsneden die Jost Amman in opdracht van de drukker
Sigmund Feyerabend maakte voor de tweede druk van Hartmann Schoppers
Latijnse vertaling/bewerking van de Hoogduitse Reynke de vos.’ Ammans cyclus
bestaat uit 51 verschillende houtsneden. Van de 21 houtsneden ontworpen door
Quellijn zijn er volgens Wackers zeven ‘evidente nasnijdingen’ en zeven andere vertonen
opmerkelijke overeenkomsten. Toch mogen we aan Quellijn grote verdiensten
toeschrijven voor de fraaie prenten die hij vervaardigde. In zijn tijd werd het
werken naar bestaande bronnen anders geapprecieerd dan heden ten dage.
Erasmus Quellinus (Erasmus II, of nog: Quellijn de Jongere, afb. 4) werd te
Antwerpen geboren op 19 november 1607 als eerste kind van de beeldhouwer
Erasmus I (Quellijn de Oudere) en Elisabeth van Uden. Het gezin telde elf kinderen.
Naast de oudste Erasmus II kozen nog twee kinderen voor een kunstenaarsopleiding.
Zoals veelal in die tijd kreeg Erasmus II zijn eerste opleiding in het atelier van
zijn vader. Daarnaast studeerde hij ook filosofie (hij behaalde de meestertitel in de
filosofie). In zijn nalatenschap werd een door hem geschreven Philosophia gevonden.
Quellijn schreef ook gedichten, niet in het Latijn, maar in het Nederlands. In
1643 werd hij in zijn geboortestad lid van de rederijkerskamer De Violiere, waar hij
niet enkel als toneelliefhebber, maar ook als dichter werkzaam was. Er is weinig
poëtisch werk van zijn hand overgeleverd. Volgens zijn biograaf J.P. de Bruyn
schreef Quellijn in het boek Het Gulden Cabinet van de edel vry schilderconst, door
Corn. de Bie het zeer vloeiende en geestige gedicht Tot lof van Mr. Cornelis de Bie.
Het is niet bekend op welke leeftijd de jonge Quellijn begon te schilderen. Het eerste
bekende doek van zijn hand is de Aanbidding der herders uit 1632. Quellijn de
Jongere kreeg zijn opleiding als schilder in het atelier van P.P. Rubens. Hij was
Rubens’ leerling vanaf circa 1629 tot omstreeks 1634. Nadien, tot ongeveer 1640,
bleef hij medewerker van Rubens. Het is ook door het werk in Rubens’ atelier dat
hij zijn eerste bekendheid kreeg. Hij kon bij Rubens meewerken aan enkele opmerkelijke
projecten. Ter gelegenheid van de intrede van Kardinaal-Infant Ferdinand in
1635 kreeg Rubens de opdracht om Antwerpen op een artistieke en feestelijke
manier te versieren. Quellijn schilderde mee aan de Porticus Caesareo-Austriaca
en aan het Tooneel van de Koophandel. Bij die gelegenheid tekende Quellijn ook
een portret van de Kardinaal-Infant. Christoffel I Jegher graveerde de houtgravure
naar deze tekening in het bijzijn van de Kardinaal-Infant tijdens diens bezoek aan
de ateliers van Plantin-Moretus. Tot 1636 realiseerde Quellijn weinig persoonlijk
werk. Rond die tijd laat Rubens het illustratiewerk voor het drukkershuis Plantin-
Moretus bijna volledig over aan zijn medewerkers. Rubens maakt enkel nog rudimentaire
schetsen en Quellijn werkte die uit tot volledig afgewerkte tekeningen.
Balthasar I Moretus schrijft in april 1637 over het ontwerp van het titelblad voor
Diverses Pièces pour la défense de la royne Mere: ‘Mr. Rubens a concue le frontispice
et a donné charge à un aultre maistre de la delinéer’. ‘Deze ‘aultre maistre’
kan niemand anders zijn dan Quellinus vermits deze het blad signeerde’, schrijft
Tiecelijn, 19, 2006