JG 19 nr 1 - Reynaertgenootschap

39
54 Antwerpen: Josephus Thys [1818-1842]C
55 Antwerpen: (Josephus Thys)/J.B. Vermueren [19. Jh. med.]
56 Gent: I.-C. van Paemel [1848-1876]A
57 Gent: I.-C. van Paemel [1848-1876]B
58 Antwerpen: H.J. Herleyn [ca. 1856]
59 Gent: Snoeck-Ducaju en zoon [ca. 1834-1886] A, B,
C, D? [20. Jh.]
Verklaring van de tekens:
† = aan de hand van vermeldingen ontsloten, niet overgeleverde druk
[…] = niet in de gedrukte tekst te vinden informatie
= veronderstelde tekst
De Zuid-Nederlandse volksboeken zijn zoals de Noord-Nederlandse, ook sober uitgevoerd.
De illustraties zijn echter grotendeels nieuw. Op twee plaatjes na (zoals de
afbeelding van de spiegel met fabelvoorstellingen) is hier geen invloed van de
Haarlemse meester te vinden en is een heel eigen traditie ontwikkeld. Wat de
Haarlemmer meester voor de Noord-Nederlandse illustraties betekende, zal de
Antwerpse meester Erasmus Quellijn voor de Zuid-Nederlandse betekenen. De
Zuid-Nederlandse plaatjes zijn uit het midden van de zeventiende eeuw en dus een
stuk jonger dan die van de Haarlemmer meester. Eventuele andere Zuid-
Nederlandse drukjes (die van circa 1613-1614 en 1631) waren dus niet geïllustreerd
of voorzien van een andere cyclus.
Erasmus Quellijn en Jan Christoffel Jegher
De zeventiende-eeuwse kunstschilder Erasmus Quellinus (of Quellijn de Jongere)
en zijn tijdgenoot Jan Christoffel Jegher waren respectievelijk de ontwerper en de
houtsnijder van een reeks houtsneden ontworpen voor ‘T Vonnis der dieren, over
Reynaert den Vos, oft Spiegel der Archlistigcheyt, uitgegeven te Antwerpen door
Jacob Mesens in 1651 (Menke nr. 31). Deze houtsneden stonden aan de bron van
vele latere nasnijdingen in de Reynaertvolksboeken. Over dit werkje is weinig
bekend. Momenteel berust een exemplaar van deze druk in de Zentralbibliothek in
Zürich. Menke heeft ooit een facsimile-editie aangekondigd, maar voor zover wij
konden achterhalen is deze nog niet verschenen.
Walter Roossens heeft in 1981 een Leuvense licentiaatsverhandeling ingediend
over ‘T Vonnis der dieren…: een studie en een tekstuitgave. De tekst is een diplomatische
uitgave van een tweede origineel exemplaar dat zich toen in de norbertijnerabdij
van Postel bevond, maar nu spoorloos is. Ook de prenten van Quellijn zijn
in deze tekstuitgave opgenomen, maar gezien het gekopieerde karakter vanzelfsprekend
pover van afdruk. Roossens schrijft over de illustraties:
De tekst is fraai versierd met kwalitatief goede houtsneden. Eén
houtsnede per capittel + één op de titelpagina; samen 26 dus.
Daarvan worden er 5 doorheen de tekst herhaald. Zodoende houden
we nog 21 verschillende houtsneden over (…). Het plaatje op
de titelbladzijde (evenals dat in Capittel XXI) draagt de vermelding
‘E. Quellinius’. (…) Verschillende houtsneden dragen ook nog de
vermelding ‘I.C.I.’. Hierin herkent [Leonard] Willems de graveerder
J.C. Jegers. (sic)
Tiecelijn, 19, 2006