JG 19 nr 1 - Reynaertgenootschap

36
ongekuiste Reynaertuitgaven. Wat de gevolgen waren konden we al hoger lezen.
Tot de jaren 1960 hebben de katholieke censoren in Vlaanderen een nefaste
invloed gehad op het literaire bedrijf. Niet alleen de Reynaertboeken, maar
Streuvels, Timmermans, Walschap, Boon en zeer vele anderen hebben er allemaal
mee te maken gehad.
Ook de drukken van Plantijn van 1564 en 1566 stonden dus op de door hem
gedrukte indexlijst. Pas nadat de tekst herzien was en gezuiverd van alles wat maar
enigszins als ketters of grievend voor de rooms-katholieke kerk kon worden opgevat,
kon de Reynaert dus weer worden gedrukt. Het bewijs van goedkeuring is te
vinden in de Approbatie, die in alle zuidelijke drukken is opgenomen (zie verder).
De Zuid-Nederlandse volksboeken vormen de jongste van de drie groepen. De
eerste uitgave is vermoedelijk in 1614 verschenen (Menke nr. 29). Net als in het
Noorden zijn in het Zuiden de volksboeken, zelfs tot het einde van de negentiende
eeuw, vrijwel ongewijzigd herdrukt. Door de invloed van de index verschillen de
Zuid-Nederlandse volksboeken van de twee andere groepen. Als voorbeeld nemen
we de editie die circa 1717 bij Hieronymus Verdussen te Antwerpen (Menke nr. 34)
is verschenen (en die momenteel voor een groot publiek consulteerbaar is door de
facsimile-uitgave van de Antwerpse uitgever Berghmans uit 1988) en/of de tekst
van 1717, gedrukt bij de weduwe Verdussen (geciteerd uit Naar de letter). De titelpagina
van de editie circa 1700 luidt:
Reynaert den vos, oft Der Dieren Oordeel. In het welck door
Coninck LION ende sijne Heeren, de schalckheydt van Reynaert
den Vos wort ondersocht ende gheoordeelt. ‘t Verhael seer ghenuchelijck
/ ende profijtighe Morale Bedietselen mede-brenghende.
Door het castigeren is de tekst sterk ingekort. Meestal wordt de gewraakte tekst
geschrapt of wordt de inhoud gewijzigd. In Reynaert den vos ofte Der Dieren
Oordeel zijn bijvoorbeeld in de voorrede de volgende zinnen weggelaten, waarin de
dierenwereld met de mensenmaatschappij wordt vergeleken:
Inden eersten, den gheestelijcken staet wort gheleken byden
Dasse. Ende bedectelijck worden dese begrepen van ghiericheyt
ende oncuysheyt.
Over de wijzigingen lezen we in Naar de letter, p. 76 (over de druk van 1717 door
de weduwe H. Verdussen):
Een aardig voorbeeld van wegwerken-door-wijziging-van-deinhoud
is de list waarmee Reinaert probeert de haas in zijn macht
te krijgen. H, 1564 is nog geheel volgens de traditie:
Hy beloefde kuwaert dat hy hem synen Credo leeren soude, ende
dat hijer een goet Capellaen af maken wilde. Waerom hijen tusschen
sijn beenen dede sitten, ende hielen daer wel vaste. Sy
begonsten tsamen te lesen ende te singhen, roepende met luyder
stemmen. Credo, Credo. (F.A5V)
Tiecelijn, 19, 2006