JG 19 nr 1 - Reynaertgenootschap

32
mogelijk dat ze ook in de laatste fase van de eerste firma Glenisson en Van
Genechten is te dateren. Dit wil zeggen dat de prent uit 1856 of van kort daarvoor
zou kunnen dateren. Ditzelfde geldt eigenlijk ook indien ze in het nieuwe fonds van
een van de firma’s na 1856 werd opgenomen. Het tweetalige karakter kan dan duiden
op een nieuwe impuls en het aanboren van een nieuwe markt. Opvallend is dat
de jongere, tweetalige prenten van een beter kwaliteitsniveau zijn dan de eentalige
prenten. Dit wil zeggen dat ze onafhankelijk van de eerste reeks tot stand kwamen.
Niet alleen werden andere blokken gebruikt, de jongere reeks werd ook niet naar de
oudere nagesneden. Beide werden wel naar hetzelfde origineel nagesneden.
De cents-, volksprent of het mannekensblad
De volksprent was ruim drie eeuwen als eenvoudig beeldverhaal met meestal weinig
tekst de alternatieve krant van de kleine man. De volksmensen konden zich de
weelde van een dagelijkse krant niet veroorloven en hadden zeker niet de middelen
om een boek te kopen. Bij speciale gelegenheden zoals kermissen, jaarmarkten
en feestdagen kochten ze voor zichzelf en de kinderen een ‘centsprent’. Dit was
voor Vlaanderen en Nederland, voor wat de minder bemiddelden betreft, nog
steeds de toestand tot omstreeks het midden van de negentiende eeuw. Zelfs de
goedkoopste dagbladen waren bij de arme volksmensen nog niet te vinden.
Die volksprenten, centsprenten of mannekensbladen waren zeer populair. De
belangrijkste uitgevers van volksprenten hadden op zijn minst een honderdtal van
dergelijke prenten in hun fonds. Ze hadden niet alleen in de grote centra verscheidene
grossiers en verkooppunten, maar ook regionale afnemers en marskramers.
De prenten verschenen in grote oplagen. De uitgevers met de grootste fondsen
waren Noman te Zaltbommel en Brepols te Turnhout. In een circulaire uit 1851 van
J. Schuitemaker te Purmerend, een relatief kleine uitgever van prenten, lezen we
dat dit fonds in drie maand tijd ruim 2.000 riem of 1.000.000 prenten had verkocht.
Volgens Maurits de Meyer kan men daaruit afleiden dat de jaarlijkse oplage van
deze centsprenten in België en Nederland tussen de 50.000.000 en 100.000.000
stuks mag geraamd worden.
De kwantiteit van de prenten is cultuurhistorisch van minder belang. Belangrijk is
wel dat de minder talrijke, artistiek goede prenten voor een groot deel een voortzetting
zijn en een beeld geven van de artistieke en literaire tradities uit de middeleeuwen
en de renaissance. Talrijke thema’s uit deze periodes zijn blijven voortleven
in de betere volksprenten. De heiligenprenten, de allegorische prenten en de dierenprenten
zijn een directe voortzetting van de middeleeuwse iconografie.
Verschillende zestiende-eeuwse houtsneden zijn niet alleen in de volksboeken,
maar ook via de latere centsprenten bewaard gebleven.
Vele achttiende- en negentiende-eeuwse centsprenten hebben als inspiratiebron
houtsneden uit oudere volksboeken. Ook de houtsnijder van de prent Geschiedenis
van Reinaert den Vos vond in de volksboeken (ook wel blauwboekjes genaamd
vanwege het blauwe kaftje) de inspiratie voor zijn prent. Zijn bronnen waren de
Reynaertprenten van E. Quellijn en J.C. Jegher, ongetwijfeld niet de originele prenten,
maar de nasnijdingen in latere Reynaertvolksboeken.
Tiecelijn, 19, 2006