JG 19 nr 1 - Reynaertgenootschap

14
Daarnaast wordt de passage over het eerdere gezang van de auteur zelf uitgebreid.
Richard opent de passage over de hond die zijn braaksel weer opeet met één zin.
Daarin stelt hij dat hij spijt heeft dat hij zijn dame gesmeekt heeft (met zijn liederen)
en zo haar aangename gezelschap is kwijtgeraakt. In de Nederlandse versbewerking
is deze ene zin vervangen door een langere passage waarin de auteur zegt dat
hij het zingen haat en niet langer in staat is het te doen vanwege een schorre keel.
Die heeft hij gekregen door het zingen tot zijn dame toen hij nog niet wist of dit hem
zou helpen of niet. Nu weet hij dat hij haar daardoor verloren heeft en dit is een bron
van voortdurende zorg voor hem. Daarom zou hij willen dat hij kon doen als de
hond, enzovoort.
Het is niet geheel duidelijk welke boodschap de Nederlandse auteur hier wil
geven. Hij lijkt dezelfde afkeer van liederen te hebben als Richard, maar hij drukt
deze uit in een taal die veel meer overeenkomt met die van de traditionele liefdeslyriek.
Het is mogelijk dat hij dus toch minder negatief is over die lyriek en de daarin
uitgedrukte liefde dan Richard en dat zijn positie meer overeenkomt met die van
de auteur van het Bestiaire d’amour rimé. Vanwege het fragmentarische karakter
van de tekst kan hier niet meer zekerheid verkregen worden, maar het eind van de
Middelnederlandse tekst wijst in dezelfde richting.
Richard eindigt met de gier die legers volgt omdat hij zich voedt met lijken, en met
soldaten in een leger. Sommige soldaten vervullen hun dienst omdat hun heer hen
nodig heeft. Zij lijken op ware minnaars. Met woorden kan Richard niet bewijzen wat
voor soort minnaar hij is. En omdat rationele argumenten niet langer van nut zijn,
vraagt hij uitsluitend nog om genade. De Middelnederlandse tekst volgt hetzelfde
parcours, maar nu leidt het beeld van het leger tot het beeld van de arrière ban, de
reserve voor een noodgeval, uit de proloog. Na dit beeld vraagt de auteur zijn dame
haar houding te veranderen. Hij hoopt dat zij nu de natuur van de panter wil tonen,
die de dieren geneest die hem volgen. In de laatste regels vraagt hij haar haar mond
te openen en zijn hart te zalven door haar troost. Dan zal zijn verdriet voorbij zijn.
Ook deze passage is ‘conservatiever’ van aard dan Richards tekst.
Het lijkt dus verantwoord te concluderen dat deze Middelnederlandse tekst gebaseerd
is op de Bestiaire d’amour, maar dat de auteur ervan desondanks een minder
negatief beeld had van de hoofse liefde en van de daarbij behorende lyrische
traditie dan Richard. Zijn presentatie is in elk geval traditioneler dan die van Richard,
niet alleen vanwege zijn gebruik van de versvorm, maar ook door zijn stijl. In deze
opzichten lijkt hij meer op de auteur van de Bestiaire d’amour rimé.
De tekst die in het fragment onmiddellijk op deze versbewerking van de Bestiaire
d’amour volgt, is een Middelnederlandse bewerking van de Ars amandi van Ovidius.
Het handschrift waartoe de twee nog resterende bladen behoord hebben, bevatte
dus tenminste twee teksten over de liefde.
Er is nog een ander fragment bekend dat geschreven is door dezelfde kopiist. Dit
bevat een deel van de Dietsche doctrinale, een moralistische tekst over de correcte
manier van leven. Er is nog niet vastgesteld of ook dit fragment tot hetzelfde
handschrift behoorde als de twee hier besproken bladen. Als dat zo zou zijn, leek
dat oorspronkelijke handschrift enigszins op het Nederrijns moraalboek omdat de
inhoud dan (tenminste) de juiste manier van leven betrof en in het kader daarvan
teksten over liefde. Als het gaat om overblijfselen van twee verschillende handschriften,
dan is het het meest aannemelijk dat het handschrift met de berijmde
Bestiaire d’amour-bewerking verschillende perspectieven op de liefde wilde bieden.
Tiecelijn, 19, 2006