JG 19 nr 1 - Reynaertgenootschap
JG 19 nr 1 - Reynaertgenootschap
JG 19 nr 1 - Reynaertgenootschap
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
13<br />
Fournival heeft zelf ook een versie in verzen vervaardigd, Bestiaire d’amour en vers<br />
genaamd, waarvan nog 350 verzen over zijn. Deze volgen de inhoud van de prozaversie<br />
tamelijk getrouw. De anonieme Bestiaire d’amour rimé echter heeft ingrijpende<br />
wijzigingen aangebracht in de inhoud en de ideologie van zijn voorbeeld. De<br />
Middelnederlandse tekst sluit niet aan bij de getrouwe versvertaling. Hij is ook geen<br />
omzetting van de bewerkende Franse vertaling, maar een eigen bewerking van de<br />
Bestiaire d’amour in proza, overigens vanuit een vergelijkbaar perspectief als dat<br />
van de Bestiaire d’amour rimé. Dat blijkt al uit een analyse van het begin van het<br />
Middelnederlandse fragment.<br />
De opening in het Middelnederlands is deel van de opening van de tekst, namelijk<br />
van de reeks beelden die direct volgen op de proloog. In de proloog van de<br />
Bestiaire d’amour noemt Richard zijn tekst een arrière ban, een reserve legermacht<br />
voor een laatste wanhopige aanval. Hij ontwikkelt dit thema verder als hij zijn tekst<br />
echt laat beginnen. Bij deze oproep aan zijn dame moet hij krachtiger van expressie<br />
zijn dan de haan, even wanhopig als de hongerige ezel moet hij zich volledig<br />
inspannen om te balken. Beroofd van spraakvermogen als de wolf verwerpt hij de<br />
keus van de krekel, die zijn leven verkwist met zingen, of die van de zwaan waarvan<br />
het mooiste lied een aankondiging van zijn dood is. Deze serie beelden toont<br />
de urgentie van Richards boodschap en bevat bovendien een impliciete verwerping<br />
van het zingen. Vroeger schreef Richard liederen, nu proza. Hij verwerpt de zwaan<br />
en de krekel. Deze serie eindigt met het beeld van de hond die zijn eigen braaksel<br />
weer opeet. Richard wenst dat hij op dezelfde manier zijn vroegere smeekbeden<br />
aan zijn dame weer zou kunnen inslikken. Hij geeft dus een beeld van zichzelf als<br />
een impotente, mislukte zanger en minnaar. Tegelijkertijd geeft hij impliciet kritiek op<br />
de traditie van liefdeslyriek en op het concept van ‘liefde als verlangen’ of hoofse<br />
liefde dat deze traditie uitdraagt. Deze verwerping van de lyrische traditie en van de<br />
liefdesopvatting daarachter is een van de rode draden in de Bestiaire d’amour (zie<br />
ook hierboven).<br />
In de Bestiaire d’amour rimé is de proloog anders opgezet. De auteur zegt bijvoorbeeld<br />
dat hij zijn tekst geschreven heeft uit liefde voor zijn dame. De proloog<br />
wordt gevormd door vrijwel dezelfde serie van dieren, maar in een andere volgorde.<br />
We vinden achtereenvolgens: de nachtegaal (in plaats van de krekel), de<br />
zwaan, de wolf, de haan en de ezel. Het beeld van de hond die zijn braaksel weer<br />
opeet, is niet overgenomen. De nadruk is bovendien geheel verschillend.<br />
Nachtegaal en zwaan zijn nog steeds verbonden met het doodsmotief, maar nu<br />
worden deze beelden gebruikt om de angst van de dichter uit te drukken dat hij zijn<br />
werk niet zal kunnen voltooien. Er is geen oppositie tussen de lyrische traditie en<br />
deze tekst. De dichter ervaart zichzelf niet als onmachtig en er is geen kritiek op de<br />
‘hoofse liefde’.<br />
Het Nederlandse fragment begint in de passage over de krekel. Dan volgen nachtegaal,<br />
zwaan en hond. De volgorde van de dieren is dus vergelijkbaar met die in<br />
de Bestiaire d’amour. De Middelnederlandse tekst is echter uniek in de traditie van<br />
die tekst omdat hij zowel de krekel als de nachtegaal bevat. Ook de ideeën over liefde<br />
en zingen die worden verwoord, zijn uitzonderlijk. In de Franse teksten sterven<br />
de krekel of de nachtegaal vanwege hun gezang. In de Nederlandse tekst wordt van<br />
de krekel alleen gezegd dat hij geen voedsel verzamelt omdat hij al zijn aandacht<br />
aan het zingen geeft, en van de nachtegaal dat deze gevangen wordt door mensen.<br />
Alleen de zwaan wordt verbonden met het doodsmotief. Op deze wijze worden de<br />
risico’s van het zingen veel kleiner voorgesteld.<br />
Tiecelijn, <strong>19</strong>, 2006