JG 19 nr 1 - Reynaertgenootschap

Jaak van der Helst:
theaterfreak en vos
105
Wie de vacht van Reynaert eenmaal heeft geroken,
blijft zijn spoor volgen,
je kan je daar niet tegen verzetten.
Jos Houben
Er hangt vossengeur – wellicht vrucht van mijn verbeelding – in de laan waar Jaak
van der Helst woont: de Stijn Streuvelslaan. Ik denk spontaan terug aan de West-
Vlaamse auteur die zich als het ware letterlijk in de scherp geurige pels van de vos
begroef. Als adelbrieven gelden Frank Lateurs vele bewerkingen. De vossengeur
wordt nog een flink stuk doordringender wanneer ik na een gulle begroeting de hal
binnenstap. Een indrukwekkend vossenmasker kijkt me stout en toch olijk in het
gezicht, een kostbaar reliek uit een van de vele Reynaertspelen. Erboven hangt een
lijst met Delftsblauwe tegeltjes. Een vos is fluks op stap in de Hulsterse ‘ommeganck’
die Jaak van der Helst in 1980 regisseerde.
JvdH: ‘Het masker heb ik nog maar een week in mijn bezit. Alle rekwisieten van de
Reynaertspelen lagen te verstoffen ergens op een zolder.’
In de woonkamer toont hij me fier een Venetiaans lederen masker dat aan de commedia
dell’arte doet denken; een kleine etagère verrast door de meer dan honderd
vossenbibelots waarmee ze gevuld is. Vosjes in alle kleuren, alle houdingen en alle
materialen. Zeer leuk is de balpen met guitige vossenkop, een zeldzaam kleinood
dat de bezitter op de Canarische eilanden op de kop kon tikken.
De obligate fles wijn – rood natuurlijk – staat op tafel. Wij starten een gezellige
babbel die mij laat ervaren dat Jaak van der Helst nog niets heeft ingeboet aan fel
temperament (‘fel’ niet de Middelnederlandse betekenis, maar wel: bruisend, vol
verbeelding en geregeld doorspekt met guitigheid). Het ging de laatste tijd nochtans
niet zo goed met de gezondheid. Hij verbleef meer tussen ziekenhuismuren dan
hem lief was. Vandaag lijkt alle kommer en kwel voorbij. ‘Ik speel mee in Die Lustige
Witwe’, gooit hij er tussenin. Ooit hoorde ik hem zeggen dat hij het liefst zou sterven
op de scène.
Jaak van der Helst is Hammenaar. Hamme ligt aan de Durme, op de scheidingslijn
van het Waasland/Reynaertland en Klein Brabant. Hij werd er geboren in 1939.
Ik leerde hem kennen als leerling aan de Sint-Niklase Broederschool, waar ik zelf
les gaf en de vos meer dan eens losliet. Zijn eerste toneelpasjes zette hij in de plaatselijke
toneelgroep Van God en evenmens en eenmaal bij de ‘Broeders’ speelde hij
mee in het openluchtspel De gondelier van God naar aanleiding van het 100-jarig
bestaan van de school in 1957.
JvdH: ‘Een ontdekking voor mij, mijn eerste contact met een massaspel. Ik was verrukt
en droomde. Ik ontmoette er ook voor het eerst de man die op mij de sterkste
indruk heeft nagelaten en die steeds de belangrijkste inspirator bleef toen ik zelf
volop met massaspelen bezig was: Mark Liebrecht.’
Tiecelijn, 19, 2006
portret