Visie op het natuurgebied in de Krimpenerwaard - Veenweidepact ...

Visie op het natuurgebied in de Krimpenerwaard
Verkenning naar de inrichting van de natuur in de Krimpenerwaard
1

Visie op het natuurgebied in de Krimpenerwaard
Verkenning naar de inrichting van de natuur in de Krimpenerwaard
Strategiegroep Veenweidepact Krimpenerwaard
December 2007
Bestuurlijke vertegenwoordigers van:
• Provincie Zuid-Holland
• Gemeente Bergambacht
• Gemeente Nederlek
• Gemeente Ouderkerk
• Gemeente Schoonhoven
• Gemeente Vlist
• Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard
• Voorzitter Adviesgroep Uitvoering (adviseur uitvoering)
3

Voorwoord
Voor u ligt de Visie voor de inrichting van het toekomstig natuurgebied
in de Krimpenerwaard. Deze visie is het resultaat van een intensief en
interactief traject, waarin – soms tegenstrijdige – uitgangspunten als
tegengaan bodemdaling, gebalanceerde realisatie van natuurdoelen en
het behoud van de karakteristieke kenmerken van de Krimpenerwaard
zijn gecombineerd en geïntegreerd.
Het voorliggende rapport neemt u mee in de stapsgewijze ontwikkeling
van de visie die is opgesteld in opdracht van de Strategiegroep
Veenweidepact Krimpenerwaard. Het totstandkomingsproces wordt
toegelicht en per stap wordt de verdergaande verfijning gemotiveerd
en gedocumenteerd. Uiteindelijk resulteren twee varianten: de variant
“Grutto en Otter” en de variant “Groeiend Veen”. Beide varianten
voldoen aan de uitgangspunten van de Strategiegroep, doch kennen
een verschillend eindbeeld. De Strategiegroep heeft de voorkeur
uitgesproken om de variant “Grutto en Otter” verder uit te werken.
Deze uitwerking zal plaatsvinden in de inrichtingsMER en in het
Natuurgebiedsplan voor de Krimpenerwaard.
De Visie is ontwikkeld door de werkgroep natuur. In deze
werkgroep zijn vertegenwoordigd de provincie Zuid-Holland, het
Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard, Dienst
Landelijk Gebied en het Zuid-Hollands Landschap. Bijdragen zijn
geleverd door Alterra, Grontmij en Witteveen+Bos. Tevens is kennis
ontsloten en benut vanuit het project “Waarheen met het Veen” en de
Expertmeeting “Fosfaat en natuurontwikkeling”. Concepten van de visie
zijn besproken met vertegenwoordigers van de Pactpartners1 , waarvan
de reacties zijn verwerkt.
Ik ben ervan overtuigd dat met deze visie een stap is gezet naar de
ontwikkeling van een duurzaam natuurgebied, waarin flora en fauna
kunnen gedijen en waarvan de mens kan genieten.
Joop Evertse
Voorzitter Strategiegroep Veenweidepact Krimpenerwaard
1 De Pactpartners zijn de
Agrarische Jongeren
Krimpenerwaard (AJK), Landen
Tuinbouworganisatie-
Noord (LTO), Natuur- en
Recratieschap Krimpenerwaard,
Natuur- en Vogelwerkgroep
Krimpenerwaard, Stichting
voor Agrarisch Natuur- en
Landschapsbeheer Weidehof
Krimpenerwaard, Stichting
Bodembeheer Krimpenerwaard
(SBK), Stichting het Zuid-
Hollands Landschap (ZHL).
De Vereniging Duurzame
Waterbeheersing en Landbouw
in de Krimpenerwaard (DWLK)
is geen Pactpartner, maar praat
wel mee in het overleg met de
Pactpartners.
5

6
2 De Natte As wordt tegenwoordig
de Groene Ruggengraat
genoemd. In deze visie zal de
term Natte As worden gebruikt.
Inhoudelijk zit er geen verschil
tussen beide termen.
3 De tegenstrijdigheid komt tot
uiting in de drooglegging: enkele
natuurdoeltypen vragen
een grotere drooglegging dan
wenselijk is voor het maximaal
beperken van bodemdaling.
Het dilemma is dan bodemdaling
versus het bereiken van
het gewenste natuurtype.
Samenvatting
Visie op het natuurgebied in de Krimpenerwaard
De kaders
De centrale opgave voor het Veenweidepact is het herinrichten van
de Krimpenerwaard met het oog op een duurzame toekomst en het
optimaal benutten van de potenties van dit gebied. Het Pact is er op
gericht het waardevolle agrarische cultuurlandschap te ontwikkelen,
met de bijbehorende natuurwaarden. Voor de Krimpenerwaard betekent
dit het combineren van de rijksopgaven voor de aanleg van de robuuste
ecologische verbinding en de Ecologische Hoofdstructuur met het
tegengaan van bodemdaling.
De Strategiegroep Veenweidepact Krimpenerwaard heeft met het
Slotadvies herbegrenzing natuur en landbouw Krimpenerwaard
(dd. oktober 2006) een besluit genomen over de ligging van de
natuurgebieden. Het college van GS heeft dit besluit overgenomen in de
startnotitie voor de partiële herziening van het streekplan Zuid-Holland
Oost - Krimpenerwaard. Nu is de inrichting van de natuurgebieden aan
de orde. Daarin staan de vragen centraal waar binnen de begrenzing
welke natuurdoelen worden gepositioneerd. Bepalende factoren daarbij
zijn onder meer de bereikbare natuurkwaliteit, het voorkomen van
versnippering en van bodemdaling, aantasting of versterking van het
landschap, mogelijkheden voor beheer en de kosten.
Alvorens de inrichting formeel juridisch vast te leggen in het
bestemmingsplan, en eventueel in het integraal inrichtingsplan, is
er voor gekozen om een visie over de inrichting van de natuur te
ontwikkelen. De natuurdoelen dienen uiteindelijk integraal te worden
vastgesteld en ingekaderd in de inrichtingsvisie, het natuurgebiedsplan
Krimpenerwaard, de bestemmingsplannen en het watergebiedsplan
met peilbesluiten. Deze visie over de inrichting van natuur is tot stand
gekomen door nauwe samenwerking tussen de provincie Zuid-Holland,
Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard, Dienst
Landelijk Gebied, het Zuid-Hollands Landschap en met bijdragen van
Alterra, Grontmij en Witteveen+Bos. De conceptvisie is besproken met
vertegenwoordigers van de Pactpartners.
De visie is vastgesteld door de Strategiegroep Veenweidepact
Krimpenerwaard, waarin bestuurlijke vertegenwoordigers van alle
betrokken overheden zitting hebben. Daarnaast is de voorkeursvariant
uit deze visie door de Strategiegroep als voorgenomen activiteit
opgenomen in de Startnotitie voor de inrichtingsMER.
De opdracht
De kernopgave is het ontwikkelen van een visie op de in te
richten natuurgebieden, waarbij recht wordt gedaan aan een aantal
uitgangspunten. Belangrijke uitgangspunten zijn de vastgestelde
begrenzing van 2.450 hectare natuurgebied en de inrichting als
onderdeel van de Natte As2 , wat een robuuste verbinding met een hoog
ambitieniveau inhoudt.
Daarnaast dient rekenschap gegeven te worden van de volgende, soms
tegenstrijdige3 , hoofddoelen:
a. ontwikkelen van een robuust watersysteem;
b. minimaliseren van de bodemdaling in de Krimpenerwaard;
c. evenwichtige natuurdoeltypen verdeling (uitgangspunt Slotadvies:
1/3 weidevogelareaal, 1/3 natte natuur en 1/3 moeras).
De visie is stapsgewijs ontwikkeld, gericht op integratie van doelen en
verfijning van de varianten.

De stappen
De visie is in twee stappen tot stand gekomen. Bij elke stap zijn de
uitkomsten geconvergeerd en verfijnd, gericht op optimalisatie en het
ontwikkelen van varianten.
In de eerste stap zijn vier denkmodellen opgesteld, elk gericht op het
maximaliseren van een deelbelang. De denkmodellen zijn: weidevogels,
natte as, maximaal tegengaan maaivelddaling en minimaliseren kosten
infrastructuur. De denkmodellen zijn getoetst aan de effecten op de
zeven thema’s bodem, water, natuur en waterkwaliteit, landschap en
cultuurhistorie, recreatie, infrastructuur en beheer, en ook zijn de
kosten ervan geraamd.
In de tweede stap zijn, op basis van de beoordeling van de
denkmodellen, twee realistische varianten ontwikkeld. Ook deze
varianten zijn beoordeeld op dezelfde zeven thema’s en op de kosten.
Daarnaast zijn de varianten beoordeeld op maatschappelijke aspecten
als ontsluiting en toegankelijkheid van het gebied, de economische
functie van het gebied, landschappelijke beleving, overlast van muggen
en veiligheid en kans op wateroverlast.
De varianten
De twee resulterende varianten zijn genoemd “Grutto en Otter” en
“Groeiend Veen”.
Variant 1 “Grutto en Otter” is gericht op het realiseren van de
natuurdoelen; voornamelijk voor weidevogels en de Natte As. De keuze
voor een bepaalde natuurinvulling staat voorop, de drooglegging (en
daarmee het in te stellen peil) is daarop afgestemd. Bodemdaling wordt
tegengegaan door het beperkt opzetten van het peil, door peilbeheersing
en door aanvullende maatregelen.
Variant 2 “Groeiend Veen” is gericht op het beperken van bodemdaling.
De keuze voor een bepaalde drooglegging (en daarmee het in te stellen
peil) staat voorop. Het type natuur dat zich kan ontwikkelen is daar een
afgeleide van. Hieronder worden de varianten nader beschreven.
Naast de inrichtingsvarianten zijn drie thema’s apart behandeld.
Dit zijn: de fosfaatproblematiek, de ophoging van de wegen en
het grondverzet. Tevens zijn de ervaringen van het project Polder
Nooitgedacht meegenomen in de keuzen van de varianten.
Bij het opzetten van het peil zijn er risico’s voor fosfaatuitspoeling, wat
de te realiseren natuur in de weg kan staan. Om een beeld te krijgen van
dit probleem is de fosfaatproblematiek nader onderzocht.
Het ophogen van wegen en het aanpassen van bruggen na het opzetten
van het peil is een grote kostenpost. Om de hoge kosten te nuanceren is
per wegdeel gekeken hoe maatwerk geboden kan worden. Voor de ontwikkeling
van botanisch grasland en goed moeras moet veel geplagd of
gegraven worden. Onderzocht is of de vrijkomende grond verwerkt kan
worden in de Krimpenerwaard. Er is een macro-grondbalans opgesteld.
Variant 1 “Grutto en Otter”
Gezocht is naar kansrijke weidevogelgebieden, waarbij het peil optimaal
wordt ingesteld voor weidevogels. De natte as ligt op de laagste delen.
Uitgegaan wordt van een drooglegging van 35 cm in de zomer en 20 cm
in de winter. Door de natte verbinding op de laagste delen te leggen
hoeft er beduidend minder gegraven te worden. Ook wordt hiermee
goed aangesloten bij de huidige hoogteligging en de morfologie van het
gebied. Om botanisch grasland tot ontwikkeling te laten komen moet
worden geplagd en gegraven. Dit gebeurt in delen waar potenties liggen
voor dergelijke graslanden. Voor de ontwikkeling van moeras zal gegraven
worden. De landscheiding, een grenslijn door de Krimpenerwaard
met cultuurhistorische waarde, vervult in deze variant een recreatieve
rol in de natuurbeleving en toegankelijkheid van het natuurgebied. De
volgende peilen behoren bij de variant “Grutto en Otter”.
Variant “Grutto en Otter” kent de volgende verhouding tussen de
drie natuurtypen, weidevogelgebied (996 ha), nat grasland (853 ha)
en moeras (604 ha): 41% - 35% - 25%. De oppervlakte natte graslanden
voldoet aan de uitgangspunten van het Slotadvies, de oppervlakten
weidevogelgraslanden en moeras wijken circa tien procent af. Deze
verhouding is ontstaan door een realistische optimalisatie van de
7

8
Inrichting:
Beheer in tijd:
Sub-alternatief
“directe realisatie
met peilfixatie”
(Sub) alternatieven inrichtingsMER
Variant “Grutto en Otter” Toekomstig minimumpeil Toekomstig maximumpeil Huidig winter- en zomerpeil
Middelblok natuur -2.25 -2.10 -2.51
Berkenwoude natuur -2.19 -2.04 -2.21
Den Hoek natuur -1.89 -1.74 -2.14
Nesse Kattendijk natuur -2.35 -2.20 -2.70
Veerstalblok natuur -2.08 -1.93 -2.21
Bilwijk natuur -2.00 -1.85 -2.15 / -2.25 / -2.21
NB. De minimum- en maximumpeilen in zijn weergegeven in meters NAP (peilen zijn afgeleid van de beoogde drooglegging en de maaiveldhoogte in 2002).
Het huidig peil betreft het peil van het grootste peilvak.
Realisatie ineens
Subalternatieven inrichtingsMER
Alternatief
“Grutto en Otter”
(voorgenomen activiteit)
Sub-alternatief
“directe realisatie
waarbij het peil de
maaivelddaling
volgt”
Sub-alternatief
“ingroeimodel”
Alternatief
“Groeiend Veen”
weidevogelgebieden, de natte as en de gebieden met potenties
voor botanisch grasland. De variant “Grutto en Otter” biedt goede
mogelijkheden om de beoogde recreatie uit de recreatievisie af te
stemmen op de natuurontwikkeling.
De effecten van de variant “Grutto en Otter” op de bodemdaling
zijn eveneens onderzocht en afgezet tegen de verwachte autonome
bodemdaling over een periode van 50 jaar. Deze autonome daling
bedraagt bijvoorbeeld voor de polder Middelblok 70 cm (1,4 cm per jaar).
Als bij variant “Grutto en Otter” het peil de (geringere) maaivelddaling
volgt, wordt de bodemdaling in polder Middelblok over 50 jaar beperkt
tot 37,2 cm. Als het peil wordt gefixeerd, dan zal de bodemdaling
beperkt blijven tot 20,7 cm.
Binnen deze variant worden in de inrichtingsMER drie subalternatieven
onderzocht, dit zijn ingroeimodel, directe realisatie met peilfixatie
en directe realisatie waarbij het peil de maaivelddaling volgt (zie het
schema hiernaast).

Variant 2 “Groeiend Veen”
Variant “Groeiend Veen” is gericht op het maximaal tegengaan van de
maaivelddaling. Daartoe wordt een peil hoog opgezet, tot gemiddeld 15 cm
onder het maaiveld. De zomer- en winterpeilen zijn gelijk. In deze variant
wordt niet geplagd, en de robuuste verbindingszone wordt gerealiseerd op
de laagste delen, vergelijkbaar met de variant “Grutto en Otter”.
Uitgegaan wordt van beperkt beheer. Daardoor worden condities
gecreëerd waarmee zich mogelijk een veenvegetatie kan ontwikkelen, en
in theorie zelfs veenvorming kan gaan plaatsvinden. Vandaar de naam van
dit alternatief: “Groeiend Veen”. Of dit werkelijk gebeurt is de vraag.
Om het gebied open te houden is gericht beheer belangrijk. Dit beheer
is, net als de inrichting van wegen en paden voor beheer en recreatie,
kostbaar als gevolg van de hoge waterstanden.
De variant “Groeiend Veen” maakt verschillende typen natuur
mogelijk, maar de oorspronkelijk benoemde verhouding tussen de
natuurdoelen (1/3 – 1/3 – 1/3) zal niet ontstaan. Met intensief beheer kan
veel nat grasland met open water en moeras worden gecreëerd. Wel
ontstaat dan een probleem met de te hoge fosfaatgehalten. Vanwege
deze fosfaatproblematiek zal in het natte grasland geen botanisch
soortenrijke natuur ontstaan; hooguit kunnen hier weidevogels van het
natte grasland als natuurdoel gelden. In het voedselrijke water wordt
geen interessante soortenrijke flora en fauna verwacht. Voor de fauna
leidt de variant “Groeiend Veen” wel tot een soortenrijk moerasnatuur,
mits er relatief grote moerassen komen. Als natuurdoeltype is een
grootschalige robuuste natuur met begrazing denkbaar. Daarbij ontstaat
een beslotener parkachtig landschap met moeras. Afstemming op de
recreatiemogelijkheden is minder kansrijk.
De volgende peilen behoren bij variant “Groeiend Veen”:
Ook voor de variant “Groeiend Veen” zijn de effecten op de bodemdaling
onderzocht. Het referentiepunt is de autonome bodemdaling in de
polder Middelblok met 70 cm over de komende 50 jaar (1,4 cm per jaar).
Als bij de variant “Groeiend Veen” het peil de (geringere) maaivelddaling
volgt, wordt de bodemdaling in polder Middelblok over 50 jaar beperkt
tot 19 cm. Als het peil wordt gefixeerd, dan zal de bodemdaling beperkt
blijven tot 17,7 cm.
Variant “Groeiend Veen” Toekomstig peil Huidig winter- en zomerpeil
Middelblok natuur -2.10 - 2.61
Berkenwoude natuur -2.21 - 2.33
Den Hoek natuur -1.78 - 2.24
Nesse Kattendijk natuur - 2.21 - 2.60
Veerstalblok natuur - 1.93 - 2.31
Bilwijk natuur -1.86 - 2.28
NB. De peilen zijn in meters NAP (peilen zijn afgeleid van de beoogde
drooglegging en de maaiveldhoogte in 2002). Het huidig peil betreft het peil
van het grootste peilvak.
Toetsing varianten
Beide varianten scoren ten opzichte van het Raamplan positief voor
tegengaan van maailvelddaling en voor het creëren van een robuuste
waterinfrastructuur. De variant “Groeiend Veen” scoort voor tegengaan
maaivelddaling relatief positiever dan de variant “Grutto en Otter”.
Op alle andere aspecten scoort de variant “Groeiend Veen” daarentegen
slechter.
9

10
Beschouwing variant “Grutto en Otter”
Variant “Grutto en Otter” combineert het best de uitgangspunten
minimaliseren maaivelddaling en inrichting van het natuurgebied.
Bij deze variant is optimalisatie mogelijk door het peil iets minder op
te zetten, waardoor het weidevogelgebied geoptimaliseerd wordt.
De variant wordt op de criteria tegengaan van maaivelddaling,
verbetering waterkwaliteit, op archeologische aspecten en op de
instandhouding van waterscheidingen positief beoordeeld. Op het
vrijkomen van fosfaten, de natuurkwaliteit, de landschappelijke
aspecten, de recreatiemogelijkheden en de mogelijkheden voor
agrarisch medegebruik en particulier natuurbeheer wordt de variant
neutraal beoordeeld. Op de criteria instandhouding bestaande wegen en
bereikbaarheid voor het beheer wordt deze variant negatief beoordeeld.
Bij deze variant wordt de verhouding (1/3-1/3-1/3) het dichtst benaderd.
Wanneer de verhouding gelijk verdeeld zou zijn zouden de kosten van
ontgraving hoger worden.
Afhankelijk van het te hanteren peilregime wordt de bodemdaling
over 50 jaar 33 tot 49 cm verminderd (47 tot 70%) ten opzichte van de
autonome ontwikkeling.
Beschouwing variant “Groeiend Veen”
Afhankelijk van het beheer kan een redelijk open landschap worden
gehandhaafd. Om toch een gebied met natuurkwaliteit te realiseren
ligt een transformatie tot een robuust parkachtig gebied met vooral
moeras, struweel en ruig grasland echter meer voor de hand. In de
variant is de bodemdaling minimaal. De kosten van het ophogen van
kunstwerken, wegen en kaden komen overeen met de kosten voor de
variant “Grutto en Otter”. De natuurdoelstelling van evenredig verdeling
over natuurtypen wordt in dit model niet gehaald. De verdeling over
weidevogelgrasland, nat grasland en moeras bedraagt circa 24%, 20% en
56%. Afhankelijk van het te hanteren peilregime wordt de bodemdaling
over 50 jaar 51 tot 52 cm verminderd (73%) ten opzichte van de
autonome ontwikkeling.
Kosten en financiering
De inrichtingskosten van variant “Grutto en Otter” zijn hoger
dan die van variant “Groeiend Veen”. De jaarlijkse beheerskosten
voor variant “Grutto en Otter” zijn beduidend lager dan voor variant
“Groeiend Veen”. Indien de inrichtingskosten en de contante waarde van
50 jaar beheerskosten bij elkaar worden opgeteld is variant “Grutto en
Otter” goedkoper dan variant “Groeiend Veen”.
De hoogste kosten zijn de kosten voor het ophogen van wegen en het
aanpassen van de bruggen. De kosten hiervan zijn voor beide varianten
gelijk en bedragen maximaal 7,4 tot 15 miljoen euro.
Thematische uitwerking
Drie thema’s worden apart besproken, vanwege hun bijzondere
positie in de inrichtingsvisie en de te maken keuzes. Het betreft
fosfaten, de wegen en de grondbalans.
Fosfaten
Het potentieel uitspoelen van fosfaten is een belangrijk risico voor het
behalen van de natuurdoelen, en moet daarom voorkomen worden.
Op basis van onderzoek en een expert meeting is een aantal conclusies
getrokken die leidend zullen zijn bij de verder uitwerking.
- De uitkomst van de expertmeeting ondersteunt de keuze voor
variant “Grutto en Otter”. De uitvoering van variant “Groeiend Veen”
brengt meer risico’s met zich mee waar het de fosfaatproblematiek
betreft.
- Geadviseerd wordt om voor de ontwikkeling van natuurgebieden
met een botanische doelstelling op de meest kansrijke gebieden te
richten; kwaliteit boven kwantiteit.
De resultaten zullen verwerkt worden in de inrichtingsMER en het
integrale inrichtingsplan.

Wegen en bruggen
Het verhogen van de peilen vermindert de drooglegging van de wegen
(normaal 60 cm, bij uitzondering 40 cm) en heeft consequenties voor de
onderdoorgang van de bruggen. Met het behouden van de noodzakelijke
drooglegging voor de wegen en effecten op bruggen zijn kosten
gemoeid. Er is een separaat onderzoek uitgevoerd naar deze effecten.
De resultaten hiervan zijn verwerkt in deze visie. Daarnaast vormen
de resultaten van dit onderzoek input voor de inrichtingsMER en het
integrale inrichtingsplan.
Grondbalans
Bij variant “Grutto en Otter” komen grote hoeveelheden grond vrij door
plaggen en afgraven. Voor deze grond dient een bestemming elders
gevonden te worden. Uitgangspunt is dat vrijgekomen grond binnen
de Krimpenerwaard benut wordt. Door maximale inzet om “werk
met werk te maken” kan de Stichting Bodembeheer Krimpenerwaard
(SBK) ca. 400.000 m3 grond benutten voor afdekkingen. Kosten kunnen
worden bespaard door grond zoveel mogelijk binnen de eigen percelen
te benutten, en door prioriteiten te stellen tussen gebieden onderling.
Voor variant “Grutto en Otter” is de grondbalans aardig in evenwicht,
voor variant “Groeiend Veen” moet grond van buiten de Krimpenerwaard
worden aangevoerd. In de inrichtingsMER zal de macrobalans van
het grondverzet verder worden uitgewerkt voor de verschillende
alternatieven. Daarnaast zal in het integraal inrichtingsplan een
gedetailleerde, op uitvoering gerichte grondbalans worden opgesteld.
Conclusies van de Strategiegroep
Advies van de werkgroep overgenomen ten aanzien van:
- Gezien de in het Pact vastgelegde inhoudelijke doelen, de effecten
voor een duurzame inrichting op lange termijn, de kosten en het
toekomstig beheer, adviseert de werkgroep om alternatief 1 “Grutto
en Otter” als voorkeursvariant te hanteren. De werkgroep acht het
verantwoord dat de natuurdoelstellingen iets verschuiven ten gunste
van het weidevogelbeheer waardoor een drogere situatie ontstaat
dan in alternatief 2 “Groeiend Veen”.
- Binnen het alternatief “Grutto en Otter” zal zeer bepalend zijn op
welke wijze omgegaan wordt met inrichting en beheer van het
watersysteem. Op basis daarvan zijn drie subalternatieven binnen
het alternatief “Grutto en Otter” geformuleerd:
1. Directe realisatie met peilfixatie.
2. Directe realisatie waarbij het peil de maaivelddaling volgt.
3. Ingroeimodel. Het peil wordt voor een deel direct bij de
inrichting opgehoogd. De gewenste drooglegging wordt
verkregen door gedurende een aantal jaren (uitgaande van 10
jaar) dit peil te handhaven, totdat het maaiveld gedaald is tot de
gewenste drooglegging.
11

12
Inhoudsopgave
Samenvatting 6
Visie op het natuurgebied in de Krimpenerwaard
1. Inleiding 14
1.1. De opdracht voor de visie 14
1.2. De vertrekpunten voor de visie 14
1.3. De visie binnen het Veenweidepact voor de
Krimpenerwaard 15
1.4. Uitgangspunten van het Slotadvies 16
1.5. De relatie met milieueffectenrapportage 16
1.6. De gevolgde aanpak 16
1.7. Samenwerking 18
1.7.1 Algemeen 18
1.7.2 Opstellen natuurvisie 18
1.8. Leeswijzer 18
2. De natuur in beeld 19
2.1. Gewenste natuur 19
2.1.1. Natte natuur 19
2.1.2. Natte graslanden 20
2.1.3. Weidevogelgrasland 20
2.1.4. Robuuste verbinding 21
2.2. Het sturen van natuur 22
2.2.1. Waterkwaliteit 23
2.2.2. Waterpeil 23
2.2.3. Evaluatie project polder Nooitgedacht 24
3. De denkmodellen beschreven 25
3.1. Van opdracht naar denkmodellen 25
3.2. Beschrijving denkmodellen 25
3.2.1. Achtergrond 25
3.2.2. Denkmodel “Weidevogels” 26
3.2.3. Denkmodel “Robuuste verbinding” 26
3.2.4. Denkmodel “Maximaal voorkomen maaivelddaling” 26
3.2.5. Denkmodel “Infrastructuur” 27
4. Toetsingscriteria 28
4.1. Beoordelingscriteria 28
4.1.1. Thema bodem 28
4.1.2. Thema water 30
4.1.3. Thema natuur en waterkwaliteit 30
4.1.4. Thema landschap en cultuurhistorie 30
4.1.5. Thema recreatie 30
4.1.6. Thema infrastructuur 30
4.1.7. Thema beheer 32
4.2. De autonome ontwikkeling getoetst 32
5. De denkmodellen getoetst 33
5.1. Toetsing op de kortere termijn 33
5.2. Toetsing op langere termijn 34
5.3. Beschouwing en conclusies 34

6. De denkmodellen geoptimaliseerd 37
6.1. Van denkmodellen naar varianten 37
6.2. Optimalisering model “Weidevogels” 37
6.3. Optimalisering model “Robuuste verbinding” 38
6.4. Optimalisering model “Maximaal voorkomen
maaivelddaling” 39
6.5. Kostenramingen 40
6.6. Conclusie 40
7. De voorkeursvarianten 41
7.1. Variant “Grutto en Otter” 41
7.1.1. Beschrijving 41
7.1.2. Realisatie natuurdoelen 41
7.1.3. Effecten op bodemdaling 44
7.1.4. Kostenramingen 44
7.2. Variant “Groeiend Veen” 44
7.2.1. Beschrijving 44
7.2.2. Realisatie natuurdoelen 45
7.2.3. Effecten op bodemdaling 45
7.2.4. Kostenramingen 45
7.3. De voorkeursvarianten getoetst 47
8. Uitvoering en beheer 48
8.1. Inleiding 48
8.2. Mogelijk ingroeimodel 48
8.2.1. Functie volgt peil 48
8.2.2. Peil volgt functie 48
8.2.3. Ingroeien 48
8.3. Bijzondere aandachtspunten 49
8.3.1. Fosfaten 49
8.3.2. Wegen 49
8.3.3. Grondbalans 49
8.4. Uitvoering van de inrichtingsplannen 50
8.5. Natuurgebiedsplan Krimpenerwaard 50
8.5.1 Natuurdoelstelling is bepalend voor de inrichting 51
8.5.2 Aankoopstrategie Krimpenerwaard 51
8.5.3 Strategie Particulier natuurbeheer 51
8.6. Agrarisch medegebruik 52
9. Maatschappelijke aspecten 53
9.1 Maatschappelijke aspecten 53
9.2 Relatie met de omgeving 54
10. Kosten en financiering 56
10.1. Kosten 56
11 Literatuur 57
Bijlagen van de visie staan op de website van het
Veenweidepact, zie www.veenweidepactkrimpenerwaard.nl
13

14
4 Op basis van de Wet Inrichting
Landelijk Gebied (WILG).
1. Inleiding
1.1. De opdracht voor de visie
De centrale opgave voor het Veenweidepact is de herinrichting van
de Krimpenerwaard, met het oog op een duurzame toekomst voor het
gebied en het optimaal benutten van de potenties van dit gebied. De
Strategiegroep Veenweidepact Krimpenerwaard, waarin bestuurlijke
vertegenwoordigers van alle betrokken overheden zitting hebben, heeft
de opdracht gegeven om onderliggende visie op te stellen.
Om deze opgave te realiseren moeten verschillende stappen worden
doorlopen en diverse producten worden opgeleverd. Deze stappen en
producten zijn benoemd in het Plan van Aanpak 4e fase, vastgesteld door
de Strategiegroep Veenweidepact Krimpenerwaard op 21 december 2006.
Er is voor gekozen om, vooruitlopend op het inrichtingsplan 4 en het
natuurgebiedsplan, een visie op hoofdlijnen te ontwikkelen voor de
nieuwe natuurgebieden (zie figuur 1.1). Het Slotadvies herbegrenzing
natuur en landbouw Krimpenerwaard (vastgesteld oktober 2006) geeft
aan waar de landbouwgebieden liggen en waar de natuurgebieden.
Ook bevat het Slotadvies een kleine doorkijk naar de inrichting,
maar stelt tegelijkertijd dat een visie ontwikkeld moet worden voor
de inrichting van de Krimpenerwaard. Deze visie vormt een basis
voor het inrichtingsplan, waaraan bovendien de aspecten recreatie,
landbouw en waterbeheersing worden toegevoegd. Hierdoor ontstaat
een inrichtingsplan voor de hele Krimpenerwaard. Het inrichtingsplan
kan via een modulaire aanpak worden uitgevoerd, waarbij per
uitvoeringsmodule financiële middelen beschikbaar worden gesteld
door de verschillende partijen.
Het kader voor de opdracht wordt gevormd door de herbegrenzing van
natuur- en landbouwgebieden in de Krimpenerwaard, zijnde een van
de essentiële acties in het Veenweidepact. In het Slotadvies adviseren
de bestuurders in de Krimpenerwaard het college van Gedeputeerde
Staten over de nieuwe grenzen van natuur en landbouw. Het formeel
vastleggen van deze nieuwe grenzen vereist dat een groot aantal
plannen wordt aangepast, waaronder het natuurgebiedsplan.
Het positioneren van natuurdoelen is een wezenlijk onderdeel in
het proces van de herbegrenzing en een belangrijk onderdeel in
de uitwerking van de doelstellingen van het Veenweidepact. Bij
de afweging van opties moet met veel aspecten rekening worden
gehouden, zoals natuurkwaliteit, het voorkomen van versnippering
en bodemdaling, de mate waarin het landschap wordt aangetast of
versterkt, mogelijkheden voor agrarisch medebeheer en/of toepassing
van particulier natuurbeheer. Het is daarom wenselijk om de vaststelling
van natuurdoelen in te bedden in een integraal kader. Dit kader is de
inrichtingsvisie, die de basis vormt voor het integraal inrichtingsplan
van de Krimpenerwaard, het natuurgebiedsplan Krimpenerwaard, de
bestemmingsplannen en het watergebiedsplan met peilbesluiten.
1.2. De vertrekpunten voor de visie
De uitgangspunten uit het Slotadvies vormen de basis voor de visie
op hoofdlijnen. Dit betekent dat de visie:
- een aanbeveling moet zijn voor een variant 1, beargumenteerd
vanuit criteria (inhoud, draagvlak en draagkracht) voor de korte en
de lange termijn;
- ingaat op de aspecten die moeten worden meegenomen in de MER
voor het bestemmingsplan;
- een overzicht moet geven van de beschouwde varianten met de
resultaten van de toetsing (inhoud, draagvlak en draagkracht) voor
de korte en de lange termijn;
- een toelichting geeft op en een onderbouwing van de gehanteerde
criteria en de wijze waarop deze zijn gehanteerd in de beoordeling.
De visie overtuigt in zijn compleetheid, objectiviteit en afstemming
met belangen.

De visie is gebaseerd op de volgende vertrekpunten en kaders:
- de begrenzing zoals weergegeven in het Slotadvies
- een optimale combinatie natuurdoel en waterbeheer;
- de oppervlakteverdeling natte natuur, natte graslanden en
weidevogelgebieden is in principe gelijk.
- de visie wordt gevormd binnen de kaders van vier denkmodellen.
Deze denkmodellen maximaliseren (eenzijdig) respectievelijk
de functies: “Weidevogels”, “Robuuste verbinding”, “maximaal
beperken maaivelddaling” en “behoud van infrastructuur”.
1.3. De visie binnen het Veenweidepact voor de
Krimpenerwaard
In figuur 1.1 zijn de te wijzigen plannen in het kader van het
Veenweidepact Krimpenerwaard weergegeven. In het schema staat
eveneens aangegeven wie de wettelijk verantwoordelijke initiatiefnemer
is en wie bevoegd gezag. De herbegrenzing vormt de basis voor de
aanpassing van de formele plannen.
Het Slotadvies herbegrenzing natuur- en landbouwgebieden
Krimpenerwaard van de Strategiegroep Veenweidepact vormt de basis
voor de formele procedures. Het Slotadvies geeft het resultaat weer
van het proces van de herbegrenzing (nieuwe grenzen landbouw en
natuur). De formele procedures zijn te splitsen in ruimtelijke procedures
en procedures die gaan over de inrichting van de gebieden. Wat
betreft de ruimtelijke procedures wordt het streekplan Zuid-Holland
Oost - Krimpenerwaard herzien, dit inclusief een planMER die de
milieuaspecten beoordeelt. Daarnaast moeten de bestemmingsplannen
voor de vijf gemeenten in de Krimpenerwaard worden herzien, inclusief
een inrichtingsMER.
Voor de procedures op inrichtingsniveau moet er een integraal
inrichtingsplan worden opgesteld op basis van de Wet Inrichting
Landelijk Gebied (WILG). Dit inrichtingsplan vormt de basis voor de
WILG-modules. Daarnaast is een nieuw natuurgebiedsplan voor de
Krimpenerwaard nodig, alsmede een nieuw watergebiedsplan en nieuwe
peilbesluiten. Er is besloten om, alvorens de drie inrichtingsprocedures
te starten, een visie op hoofdlijnen te ontwikkelen voor de
natuurgebieden. Deze visie wordt als input gebruikt voor deze
procedures en voor de inrichtingsMER die gekoppeld is aan de
bestemmingsplannen.
Herbegrenzing
Ruimtelijk
Inrichting
Visie op hoofdlijnen
Figuur 1.1. Planfiguren Krimpenerwaard
Bestemmingsplannen en MER (initiatiefnemer B & W, bevoegd
gezag gemeenteraad)
Integraal inrichtingsplan voor de
herinrichting van de Krimpenerwaard
(initiatiefnemer GS, bevoegd gezag GS,
regie Strategiegroep)
WILG-modules
WILG-modules
Natuurgebiedsplan (ruimtelijk en inrichting natuur)
(inititatiefnemer GS, bevoegd gezag GS)
Watergebiedsplan/peilbesluiten (initiatiefnemer D & H,
bevoegd gezag VV)
voor natuurgebieden Streekplan en planMER (GS initiatiefnemer, PS bevoegd gezag)
15

16
5 Sinds 1 september 1994 van
kracht.
1.4. Uitgangspunten van het Slotadvies
In het Slotadvies zijn de uitgangspunten voor de herbegrenzing
geformuleerd, die de basis vormen voor de voorliggende visie. Het gaat
daarbij om:
1. Duurzaam water- en bodembeheer
Met het oog op het realiseren van een duurzaam en robuust
watersysteem krijgen de snelst zakkende en laaggelegen gebieden
een hoog waterpeil. Er wordt een functie toegekend die past bij
een hoge waterstand en er worden maatregelen getroffen om
bodemdaling tegen te gaan.
2. Een ecologische structuur en het realiseren van de ecologische robuuste verbinding.
De natuurgebieden worden zo gekozen dat uitvoering wordt gegeven
aan de taakstelling vanuit het Rijk om een robuuste ecologische
noord-zuid verbinding te realiseren. In de visie wordt op hoofdlijnen
aangegeven waar de robuuste verbindingszone komt te liggen. Ook
wordt de onderbouwing hiervoor gepresenteerd.
3. De financiële basis, kosteneffectiviteit en kostenefficiëntie
De kosten moeten in alle gevallen lager zijn dan de kosten van
het Raamplan. Per variant worden de kosten voor de uitvoering en
het beheer berekend. De totale kosten, de kosteneffectiviteit en de
kostenefficiëntie worden in beschouwing genomen.
4. Maatschappelijk draagvlak
In de visie wordt ingegaan op “bruikbaarheid” van het natuurgebied,
waaronder mogelijkheden voor de recreatie en voor particulier
natuurbeheer.
1.5. De relatie met milieueffectenrapportage
De MER-plicht (milieu-effectrapportage) is van toepassing op
situaties waarin sprake is van een functiewijziging in natuur, landbouw
en recreatie met een oppervlakte van 250 ha of meer. Een MERbeoordelingsplicht
is van toepassing bij 125 ha functieverandering.
Omdat de herbegrenzing en herinrichting van natuur in de
Krimpenerwaard beduidend grotere oppervlakken betreft, is er sprake
van MER-plichtige activiteiten.
In het kader van de streekplanherziening voor de Krimpenerwaard
is reeds een planMer opgesteld. Deze omvat alle aspecten rond
de begrenzing van het natuurgebied in zijn geheel, en alle
afwegingsaspecten die tot de begrenzing hebben geleid.
De inrichting van het natuurgebied zelf is volgens het besluit
Milieueffectenrapportage5 M ER-plichtig. De MERprocedure moet
worden doorlopen om de bestemmingsplannen, die van toepassing
zijn op het natuurgebied, te kunnen wijzigen. Het wijzigen van de
bestemmingsplannen is vereist om tot de gewenste inrichting te kunnen
komen. De voorliggende visie en de planMER vormen de basis voor de
MER op bestemmingsplanniveau (inrichtingsMER) en voor het integraal
inrichtingsplan.
De inrichtingsMER gaat in op de probleemstelling, de doelstelling, het
beleid en de besluiten. De doelstelling van de herbegrenzing wordt
beschreven aan de hand van de doelstellingen en de toetsingscriteria
per functie. In het MER worden de maatregelen en de alternatieven
beoordeeld ten opzichte van de afzonderlijke doelstellingen en de
onderlinge verhoudingen tussen de doelstellingen.
De voorliggende visie beschrijft vooruitlopend op de inrichtingsMER de
doelstellingen en de te hanteren beoordelingscriteria voor de inrichting.
1.6. De gevolgde aanpak
De voorliggende visie is opgesteld in lijn met de opdracht. De
belangrijkste stappen in de aanpak zijn weergegeven in figuur 1.2.
Vanuit een aantal denkmodellen over de inrichting, en de beoordeling
daarvan, zijn kansrijke varianten opgesteld.
Vervolgens leidt de beoordeling tot een optimalisatie, en tot
aanbevelingen voor twee varianten.

De uitwerking van de navolgende onderwerpen is daarbij leidend
geweest:
De te ontwikkelen natuurtypen zijn kort beschreven (wat is het en hoe
ziet het er uit), samen met de eisen die de uiteenlopende natuurtypen
stellen aan factoren als bodem, waterhuishouding, landschap en hinder.
1. De factoren waarmee sturing kan worden gegeven aan het
bereiken van natuurdoelen. Een aantal fysieke factoren ligt al
vast, zoals bebouwingslinten in het gebied. Tegelijkertijd zijn
er stuurmogelijkheden, als het waterpeil, peilschommeling en
inrichtingsmaatregelen.
2. Vanuit vier uiterste denkmodellen is toegewerkt naar een
voorkeursvariant. De modellen kijken op geheel verschillende
manieren naar de inrichting van de natuurgebieden. De
denkmodellen “Weidevogels”, “Robuuste verbinding” en “maximaal
beperken maaivelddaling” zijn in de opdracht meegegeven. Het
denkmodel “infrastructuur” is later toegevoegd.
3. Het perspectief (en belang) van waaruit naar de modellen wordt
gekeken bepaalt sterk de criteria voor de beoordeling van de
modellen en varianten. Voor een heldere discussie en afweging zijn
de beoordelingscriteria vooraf geobjectiveerd.
4. De denkmodellen zijn beoordeeld als uitersten. Vanuit deze
beoordeling is gericht gezocht naar een “optimale combinatie van
natuurdoel en waterbeheer”, zoals opgenomen in de opdracht.
5. De denkmodellen en de voorkeursvarianten “Grutto en Otter” en
“Groeiend Veen” zijn uitgewerkt en beoordeeld op voor- en nadelen,
inclusief de kostenparagraaf. Hierdoor is een goede bestuurlijke
afweging mogelijk.
Het doorlopen proces om van uitgangspunten tot varianten te komen is
weergegeven in onderstaande figuur.
robuuste
verbinding
voorkomen
maaivelddaling
Toetsing en beoordeling
(criteria bodem, water, natuur, landschap en cultuur, recreatie,
infrastructuur en beheer, kosten)
“Grutto en Otter”
Optimalisering denkmodellen
Toetsing en beoordeling
(criteria bodem, water, natuur, landschap en cultuur, recreatie,
infrastructuur en beheer, kosten)
Figuur 1.2 De aanpak geschematiseerd
weidevogels
keuze en besluitvorming
infrastructuur
“Groeiend Veen”
17

18
1.7. Samenwerking
1.7.1 Algemeen
Het project Veenweidepact Krimpenerwaard wordt aangestuurd door
de Strategiegroep. De Strategiegroep bestaat uit de bestuurders van
de vijf gemeenten in de Krimpenerwaard, het Hoogheemraadschap
van Schieland en de Krimpenerwaard, de provincie Zuid-Holland en
de voorzitter van de Adviesgroep Uitvoering. Deze laatste neemt als
adviseur uitvoering deel aan de Strategiegroep. De Strategiegroep
heeft op belangrijke momenten overleg met de Pactpartners van het
Veenweidepact.
De Projectgroep Krimpenerwaard bestaat uit de ambtelijke
vertegenwoordiging van de Strategiegroep. De projectgroep bereidt
de vergaderingen van de Strategiegroep voor. De projectgroep heeft
regelmatig overleg met de Pactpartners in het Vooroverleg Pactpartners
(VOP), ter voorbereiding van de overleggen tussen Strategiegroep en
Pactpartners en voor de input voor de procedures. In het VOP zijn naast
de overheden de agrarische- en natuurorganisaties vertegenwoordigd.
1.7.2 Opstellen natuurvisie
De visie is inhoudelijk voorbereid door de werkgroep natuur hoofdlijn
natuur en natuurgebiedplan. Deze werkgroep bestaat uit deskundigen
op het gebied van ecologie, water, bodem, landschap, beheer en
GIS-bewerking. Binnen de werkgroep wordt samengewerkt tussen
provincie, Dienst Landelijk Gebied, Zuid-Hollands Landschap en het
Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard.
De werkgroep levert de visie aan de Strategiegroep Krimpenerwaard,
die een besluit neemt over het vervolg en over de inrichting. Naast
genoemde partijen is voor de totstandkoming van de visie advies
gevraag aan Grontmij en Witteveen+Bos. Tevens is kennis benut vanuit
het project “Waarheen met het Veen” en vanuit de Expertmeeting
fosfaat.
1.8. Leeswijzer
Het voorliggende rapport volgt op hoofdlijnen de stappen die
geleid hebben tot voorstellen voor de inrichting van het natuurgebied.
Allereerst wordt in hoofdstuk 2, de natuur in beeld, ingegaan op de
verschillende natuurtypen en op de eisen waaraan voldaan moet worden
om een robuuste verbinding te creëren. Dit vormt het startpunt voor de
beschrijving van de vier denkmodellen, die elk een ander uitgangspunt
optimaliseren (hoofdstuk 3). Deze denkmodellen, en ook de later
resulterende varianten, moeten worden getoetst aan objectieve criteria.
De gehanteerde criteria zijn beschreven in hoofdstuk 4. De toetsing van
de denkmodellen is beschreven in hoofdstuk 5. De resultaten van de
toetsing leiden tot een optimalisatie van de denkmodellen (hoofdstuk
6) van waaruit twee voorkeursvarianten zijn ontwikkeld en getoetst
(hoofdstuk 7).
Tot slot wordt aandacht besteed aan de relevante maatschappelijke
aspecten van de inrichting (hoofdstuk 8) en wordt een doorkijk gegeven
op hoofdlijnen richting realisatie (hoofdstuk 9).
Uitgebreide achtergrondinformatie over effectbeschrijvingen,
onderbouwing van de beoordelingscriteria en een toelichting en
onderbouwing op de kostenramingen is opgenomen in de bijlagen.
In de bijlagen zijn ook kaarten opgenomen van de verschillende
varianten. Deze bijlagen staan op de website van het Veenweidepact.

2. De natuur in beeld
2.1. Gewenste natuur
Het Slotadvies benoemt de volgende natuurdoelen: natte natuur,
natte graslanden en weidevogelgebieden. Hiermee is in algemene
termen het soort natuur benoemd. In tabel 2.1 worden de betreffende
natuurdoeltypen genoemd. Deze typen natuur worden in het
natuurgebiedsplan toegewezen aan deelgebieden en verder uitgewerkt
naar doelpakketten. Daarnaast moet in het gebied een robuuste
verbinding als onderdeel van de ecologische as Biesbosch-IJmeer worden
gerealiseerd. De robuuste verbinding bestaat uit een kralensnoer van
Tabel 2.1 Natuurdoeltypen behorend bij de natuurdoelen uit het slotadvies
Natuurdoel Slotadvies Natuurdoeltype
Natte natuur
Natte graslanden
Weidevogelgebieden
3.14a Gebufferde poel
3.15 Gebufferde sloot
3.19 Kanaal en vaart
3.24 Moeras
3.25 Natte strooiselruigte
3.27 Trilveen
3.28 Veenmosrietland
3.55 Wilgenstruweel
3.62 Laagveenbos
3.29 Nat schraalgrasland
3.31 Dotterbloemgrasland van veen
en klei
3.38 Bloemrijk grasland van het zand
en veengebied
3.32 Nat, matig voedselrijk
weidevogelgrasland
samenhangende natuurelementen (bijlage III). Deze typen natuur en
de eisen die ze stellen aan de omgeving en de robuuste verbinding zijn
hieronder kort gekarakteriseerd.
2.1.1. Natte natuur
Natte natuur bestaat uit een mozaïek van verschillende soorten
begroeiing, wat veroorzaakt wordt door verschillen in bodemgesteldheid
en bodemhoogte. Natte natuur is rijk aan planten- en diersoorten: zowel
insecten, amfibieën, reptielen en vogels. Van nat naar droger gaat het
om open water, rietvelden ruigte (bestaande uit riet, andere planten en
struiken) en moerasbos.
Tabel 2.2 Eisen moerasnatuur
Bodem Voor een soortenrijke vegetatie en fauna mag
de bodem niet te voedselrijk zijn. Fosfaatrijke
landbouwpercelen zijn als uitgangssituatie
ongeschikt.
Waterpeil Peilfluctuaties zijn natuurlijk: ’s winters hoog en
’s zomers lager. Hierdoor kan er een gevarieerde
overgang tussen land en water ontstaan. De
verschillende natuurdoeltypen kennen hun eigen
drooglegging (bijlage III).
Waterkwaliteit Voor een soortenrijke waternatuur is relatief
voedselarm water en afwezigheid van toxische
stoffen een randvoorwaarde. Ook de invloed van
inlaatwater op het gebiedseigen watertype is van
belang.
Landschap De Krimpenerwaard is van oudsher een relatief
waterrijk landschap, met sloten, vaarten en
boezems als kenmerkende eenheden.
Verstoring Water- en moerasnatuur is relatief gevoelig voor
verstoring door recreatie.
19

20
Overjarig riet ZHL
Nat schraalland
2.1.2. Natte graslanden
Natte graslanden zijn voedselarm maar zeer rijk aan plantensoorten
die in Nederland zeer zeldzaam zijn geworden. De vele plantensoorten
brengen ook een rijk insectenleven, zoals vlinders, mee. Natte
schraalgraslanden herbergen vaak bijzondere soorten weidevogels.
Tabel 2.3 Eisen aan nat schraalland
Bodem Voor natte schraalgraslanden zijn natte,
weinig veraarde en voedselarme veenbodems
(weinig fosfaat) een vereiste. Fosfaatrijke
landbouwpercelen zijn als uitgangssituatie
ongeschikt. Bemeste kleihoudende veengronden
en veengronden met een kleidek zijn als
uitgangssituatie minder geschikt.
Waterpeil Het winterpeil ligt net onder het maaiveldniveau
(tot maximaal 15 cm eronder). Het zomerpeil ligt
op 15 tot 30 cm onder maaiveld.
Waterkwaliteit Nat schraalgrasland vraagt om voedselarm
water. Retentie van regenwater moet worden
tegengegaan, omdat dit te zuur is.
Landschap Nat schraalland stelt weinig eisen aan het
omliggende landschap. Liefst geen bos ernaast,
omdat door afvallend blad te veel voedingsstoffen
worden aangevoerd.
Verstoring Nat schraalland is zelf weinig gevoelig voor
recreatie, m.u.v. de weidevogelgebieden. Te veel
betreding is slecht.
2.1.3. Weidevogelgrasland
Weidevogelgrasland bestaat uit matig voedselrijke weilanden en
hooilanden die een goed broedgebied zijn voor weidevogels als de grutto
en de tureluur. De natuurwaarde is gekoppeld aan de grote dichtheid
aan “weidevogels” en niet zozeer in de aanwezige plantensoorten.

Tabel 2.4 Eisen aan weidevogelgrasland
Bodem Een matig voedselrijke, natte bodem zorgt er
voor dat het gras niet te snel groeit. De eerste
maaidatum kan daardoor uitgesteld worden.
Waterpeil Het winterpeil ligt op 15 tot 30 cm onder
maaiveldniveau, het liefst tot diep in het voorjaar.
De grasgroei komt hierdoor laat op gang. Het
zomerpeil ligt op 30 tot 40 cm onder maaiveld.
Waterkwaliteit Geen speciale eisen.
Landschap Weidevogels houden afstand van
bebouwingslinten, bosjes, houtwallen en wegen.
Goed weidevogelgebied ligt ten minste 100 meter
daar vanaf.
Verstoring Weidevogels zijn in het broedseizoen erg gevoelig
voor verstoring.
2.1.4. Robuuste verbinding
Robuuste verbindingen zijn schakels tussen vergelijkbare
natuurgebieden (ecosystemen als moeras, bos, heide). Ook kunnen ze
samenhangende maar verschillende gebieden verbinden, bijvoorbeeld
op overgangen van nat naar droog of van arm naar rijk. Voorbeelden
hiervan zijn beekdalen op de zandgronden, en de overgangen van
duin naar veen. Hun robuustheid ontlenen ze aan hun oppervlakte en
maatvoering: voor de verbindingszones is 24.000 tot 30.000 ha gepland.
Nota Ruimte, 2004:
De robuuste verbinding dient een samenhangend geheel te zijn
dat is opgebouwd uit ecologische en landschappelijke elementen
en dat natuurkernen met elkaar verbindt. Ten behoeve van de
ecologische functie van de robuuste verbindingen verwacht het rijk dat
provincies bij de begrenzing en de realisatie rekening houden met de
ecologische eisen voor uitwisseling van soorten die in de te verbinden
natuurgebieden voorkomen. Waar mogelijk wordt met de robuuste
verbindingen aangesloten op de natuur in het buitenland, zodat een
internationaal ecologisch netwerk kan ontstaan.
weidevogelnatuur
weidevogelnatuur
21

22
Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit heeft een
handboek samengesteld met uitgangspunten en richtlijnen voor
robuuste verbindingen, opdat die optimaal functioneren. Dit handboek
is uitgangspunt geweest bij het ontwikkelen van de Robuuste (natte)
verbindingszone in de Krimpenerwaard. In opdracht van de provincie
is dit handboek nader uitgewerkt voor de provincie Zuid-Holland door
Arcadis in samenwerking met alle natuurorganisaties. Bijlage III.3 gaat
uitgebreid in op de consequenties hiervan voor de inrichting van de
Krimpenerwaard.
De vorm en de afmetingen zijn voor elke robuuste verbinding anders.
Al naar gelang de situatie is er behoefte aan een ‘corridor’, ‘stapstenen’
of een combinatie daarvan. Anders gezegd: de verbindingen bestaan uit
schakels en knopen. De grootte van individuele knopen kan oplopen tot
zo’n 1.000 hectaren.
Robuuste verbindingen hebben uitdrukkelijk als hoofdfunctie natuur.
Ze zijn een voorwaarde voor het behoud van biodiversiteit, zowel
op nationaal als op regionaal en lokaal niveau. Daarnaast kunnen ze
ook ruimte bieden voor recreatie, waterbeheer of waterwinning, en
de landschappelijke en cultuurhistorische identiteit van een gebied
versterken.
De natte robuuste verbinding die door Nederland moet gaan lopen van
Lauwersmeer tot aan de Zeeuwse Delta wordt de Natte As genoemd.
Inmiddels is de naamgeving overgegaan in Groene Ruggengraat.
De uitgangspunten voor de Krimpenerwaard zijn dezelfde gebleven.
Voor de verschillende trajecten van de Natte As door Nederland
zijn ambitieniveau’s vastgesteld. Het ambitieniveau geeft aan welke
ecologische doelen de robuuste verbinding nastreeft.
Het ambitieniveau van de Natte As tussen de Loosdrechtse plassen
en Wijngaarden (het traject waartoe ook de Natte As door de
Krimpenerwaard behoort) is vastgesteld op B3 met als ecosysteemtypen
‘water, riet/moeras, nat schraalland en moerasbos’ en ‘grasland met
klein water’ (brief st.secr. Faber, 14 mei 2001 en Reijnen et al. 2001).
Dit ambitieniveau B3 wil zeggen dat:
B: Bij de robuuste verbindingen, of delen daarvan, het realiseren van
de biodiversiteitsdoelen het uitgangspunt is. Het betreft verbindingen
tussen grotere natuurcomplexen en over relatief grote afstanden. Binnen
de robuuste verbindingen van categorie B worden drie ambitieniveaus
onderscheiden (1,2,3).
Daarbij is ambitieniveau 3 het hoogste, want effectief voor drie doelen:
- Behoud van biodiversiteit op nationale schaal
- Behoud van biodiversiteit op regionale schaal en
- Behoud van biodiversiteit bij onvoorziene risico’s.
Ecosysteemverbindingen met ambitieniveau B3 zijn in principe
geschikt voor alle soorten. De verbinding draagt bij aan het behoud van
biodiversiteit op nationale en regionale schaal en maakt uitwisseling van
minder mobiele soorten (laag dispersievermogen) mogelijk. Daarnaast
kan een verbinding met ambitieniveau B3 functioneren voor soorten
van één of meerdere ecosysteemtypen. Hierdoor moet het mogelijk
zijn meerdere ecosysteemtypen te herbergen binnen de robuuste
verbindingzone. Verdere uitleg is te vinden in bijlage III.
2.2. Het sturen van natuur
De ontwikkeling van natuur hangt deels samen met onveranderlijke
omstandigheden, maar kan deels ook worden gestuurd, bijvoorbeeld
met inrichtingsmaatregelen. Om de gewenste natuurtypen te verkrijgen
is daarom ten eerste van belang een goede plek te kiezen en ten
tweede op die plek de juiste omstandigheden te scheppen en in stand
te houden. Met name de keuze van de goede plek hangt samen met
onveranderlijke of nauwelijks te veranderen factoren. Vervolgens
kunnen op die plek inrichtingsmaatregelen worden getroffen. De
inrichtingsmaatregelen vormen als het ware de “knoppen“ waarmee
natuurontwikkeling kan worden gestuurd.

In de inrichtingsvisie natuur zijn de volgende factoren relevant:
- Bodemtype: de aanwezigheid van klei in of op het veen. Een bodem
met klei is ongeschikt voor schraallanden.
- Maaiveldhoogte: de maaiveldhoogte bepaalt de drooglegging bij een
gegeven peil.
- Actuele natuurwaarden: zij vormen vaak al een goed ontwikkeld
leef- of groeigebied voor dier- en plantensoorten. Met name de
habitatrichtlijnsoorten moeten worden behouden en eventueel in
leefgebied worden gecompenseerd. Actuele natuurwaarden moeten
goed worden opgenomen in het nieuwe natuurgebied.
- Omgevingsfactoren: landschappelijke kenmerken als
bebouwingslinten, bosjes en houtwallen, landscheidingen zijn een
gegeven, dat grenzen stelt aan de ontwikkeling van natuurtypen.
- Kwel en wegzijging: aanwezigheid van kwel of wegzijging bepaalt
in zekere mate de grondwaterstand in de percelen. Ook kan dit
lokaal invloed hebben op de ionensamenstelling in grond- en
oppervlaktewater en daarmee op de soortensamenstelling.
- Oppervlaktewaterpeilen: winterpeil, zomerpeil, moment en snelheid
van peilverandering.
- Inrichtingsmaatregelen: ongunstige uitgangssituaties voor
natuurtypen kunnen met ingrepen worden verbeterd, zodat
natuurdoelen sneller tot ontwikkeling komen. Voorbeelden zijn
het afplaggen van een fosfaatrijke toplaag of het aanbrengen van
variaties in maaiveldhoogte6 .
- Beheer: Via de keuze van beheersmaatregelen kan bepaald worden
of op eenzelfde stuk land bijvoorbeeld een grasland of een bos
ontstaat.
- Waterkwaliteit: uitspoeling van meststoffen, invloed van inlaatwater,
mogelijkheden voor zuivering van water.
2.2.1. Waterkwaliteit
De gewenste ecologische kwaliteit van het water in de watergangen is
Stowa Klasse 3. Dit betekent dat het water minimaal biologisch gezond
is, wat overeenkomt met het middelste ecologische niveau. Een deel
van de geplande natuurgebieden is door de provincie aangewezen als
waterparel, met als streven een betere waterkwaliteit (Stowa Klasse 4,
bijna hoogste ecologische niveau).
Voor de waterkwaliteit moet rekening worden gehouden met eisen
en doelen vanuit de Europese Kaderrichtlijn Water. Dit houdt in
dat de waterkwaliteit niet achteruit mag gaan én dat op termijn in
de zogenaamde waterlichamen ook het Goed Ecologisch Potentieel
nagestreefd dient te worden. De begrenzing van waterlichamen worden
bepaald door de waterhuishoudkundige structuur. Deze is nog niet exact
bekend voor de nieuwe natuurgebieden, maar verwacht mag worden dat
in ieder geval in een deel van de gebieden waterlichamen liggen én dat
sommige gebieden geheel een waterlichaam (waterrijk gebied) zullen zijn.
De nieuwe natuurgebieden hebben nu nog veelal een landbouwkundig
gebruik. De ecologische kwaliteit in deze landbouwgebieden is
over het algemeen matig. De redenen hiervoor zijn divers, maar
hoge concentraties aan nutriënten is wel een hoofdreden. Vooral de
fosfaatconcentraties zijn zeer hoog (ca. 1 mg/l, tegen referentie MTRwaarde
0,15 mg/l). De stikstofconcentraties zijn duidelijk lager (ca. 3
mg/l tegen referentie MTR-waarde 2,2 mg/l), waarbij de opneembare
(anorganische) stikstof in de zomer bijna nul is. Dankzij de lage
stikstofgehalten is de waterkwaliteit “matig” in plaats van “slecht” tot
“zeer slecht”. De ecologische kwaliteit is op dit moment dus stikstof
gestuurd.
2.2.2. Waterpeil
De afstand tussen het maaiveld en de grondwaterdiepte (=
ontwateringsdiepte) is direct van invloed op de natuur die kan
voorkomen (bijlage III). Daarnaast is de ontwateringsdiepte relevant
in verband met het vrijkomen van fosfaat uit de bodem. De
ontwateringsdiepte is van vele factoren afhankelijk en daardoor moeilijk
te sturen. Belangrijke sturende elementen zijn de afstand van sloten,
begreppeling, drainage, het gewas en de drooglegging (verschil tussen
maaiveld en het oppervlaktewaterpeil). Bij kleine ontwateringsdiepten
kan het fosfaat, dat in de bodem is gebonden aan ijzer en organische
6 Andere soorten
inrichtingsmaatregelen
zijn bijvoorbeeld de aanleg
van recreatieve routes en
voorzieningen.
23

24
stof, mobiel worden omdat de verbindingen waarmee fosfaat is
vastgelegd door het ontbreken van zuurstof uiteenvallen (reductie).
Het vrijkomende fosfaat kan vervolgens worden opgenomen door de
vegetatie en/of uitspoelen naar het oppervlaktewater.
Peilfluctuaties zijn bij voorkeur natuurlijk: ’s winters hoog en ’s zomers
lager. Hierdoor kan er een gevarieerde overgang tussen land en water
ontstaan.
2.2.3. Evaluatie project polder Nooitgedacht
In het project Nooitgedacht is een aantal maatregelen uitgevoerd om
via beheer en inrichtig de waterkwaliteit en daarmee de natuurwaarden
op het land te verbeteren, met als doel de meest effectieve maatregelen
later op grote schaal te kunnen toepassen bij natuurontwikkeling in de
gehele Krimpenerwaard.
Het project Nooitgedacht ligt in polder Berkenwoude in het centrale
deel van de Krimpenerwaard. Het gebied is 20 ha groot en is in beheer
bij stichting Zuidhollands Landschap.
De doelstelling is:
• Vergroten van de natuurwaarden van het gebied, zowel in het
water als op het land. Hierbij zijn op het land de natuurdoeltypen
laagveenmoeras en soortenrijk grasland nagestreefd. In het
water en op de oevers wordt gestreefd naar soortenrijk oever- en
waterplantenvegetaties.
• Vegroten van het inzicht naar de kosten van maatregelen en beheer.
• Afstemmen van inrichting, beheer en de te realisere doelstelling.
• Verkennen van de mogelijkheden voor natuurontwikkeling in de
Krimpenerwaard via het verbeteren van de waterkwaliteit.
• Het stellen van voorbeelden voor (andere) toekomstige
natuurgebieden in de Krimpenerwaard.
Conclusies op hoofdlijnen:
• Zowel de waterkwaliteit als de (aquatische en terrestrische)
natuurwaarden in het proefgebied zijn verbeterd.
• Het afgraven van de voedselrijke toplaag in één van de deelgebieden
heeft gezorgd voor een sterke toename van de natuurwaarden.
• De verlengde aanvoerroute, de hydrolische isolatie en het aanpassen
van de oevers hebben een positief effect op de waterkwaliteit, wat
vervolgens een positief effect kan hebben op de natuur.
• Peilverhoging kan een positief effect hebben als het gewenste peil
gehandhaafd blijft en het water horizontaal kan doordringen in de
bodem.
• Hooilandbeheer heeft een aanvullend verschralend effect, wat echter
bij een hoge nutriëntenbeschikbaarheid heel langzaam gaat.
• Stagnatie van water kan worden tegen gegaan door ondiepe
begreppeling.
• Alleen stoppen met bemesting gecombineerd met (extensieve)
beweiding heeft nauwelijks effect op de nutriëntenbeschikbaarheid
en geen effect op de vegetatiesamenstelling.
• Isolatie van het oppervlaktewatersysteem is positief voor de
waterkwaliteit.

3. De denkmodellen
beschreven
3.1. Van opdracht naar denkmodellen
Bij het ontwikkelen van de inrichtingsvisie natuur zijn drie
denkmodellen ontstaan, te weten “Weidevogels”, “Robuuste verbinding”
en “Maximaal beperken maaivelddaling”. Deze denkmodellen zijn
als eerste stap in de ontwikkeling van de inrichtingsvisie uitgewerkt.
Denkmodel wil hier zeggen: een benadering die éénzijdig gericht is op
het realiseren van één type belang. De enige variabele die hierbij wordt
gehanteerd is het oppervlaktewaterpeil. De denkmodellen hebben dus
niet op voorhand realiteitswaarde - ze zijn bedoeld als verkenning van
mogelijkheden en beperkingen.
Vervolgens is nog een vierde denkmodel, “Infrastructuur” toegevoegd,
waarbij de bestaande infrastructuur maatgevend is gesteld voor de
peilen.
De denkmodellen zijn beschreven in paragraaf 3.2., waarbij een
motivatie wordt gegeven voor het gekozen peil. Het resultaat is
weergegeven op twee kaarten per denkmodel, één voor het winterpeil
en één voor het zomerpeil.
Vanuit het Veenweidepact en de daaronder liggende documenten zijn de
uitgangspunten gedefinieerd die bepalend zijn voor de denkmodellen.
Het betreft onder meer de begrenzing en het aantal peilvakken.
De denkmodellen zijn getoetst aan criteria, die worden beschreven in
hoofdstuk 4. De toetsing is uitgevoerd ten opzichte van de situatie die zou
ontstaan door uitvoering van het oude Raamplan (toegelicht in 4.2). Als
toetsbasis is genomen de situatie zoals die zich op kortere termijn zou
ontwikkelen, zonder aanvullende of mitigerende maatregelen om negatieve
effecten te voorkomen. De toetsing is beschreven in hoofdstuk 5.
In de beoordeling zijn de criteria voorzien van plussen en minnen die
het volgende betekenen:
+ + Veel beter
+ Beter
0 Vergelijkbaar met het Raamplan
– Slechter
– – Veel slechter
Bij de toetsing van de denkmodellen is ook globaal naar de ontwikkeling
op de langere termijn gekeken. Bij de verdere uitwerking van de
denkmodellen naar varianten zijn de effecten op de langere termijn
nadrukkelijker meegenomen.
3.2. Beschrijving denkmodellen
3.2.1. Achtergrond
Het Pact en Slotadvies kennen twee belangrijke uitgangspunten. Het ene
is het realiseren van de natuurdoelstellingen van het Raamplan en de
robuuste verbinding. Het andere is het beperken van maaivelddaling. De
denkmodellen vormen een uitwerking van deze twee uitgangspunten,
die een zekere tegenstelling in zich hebben. Het beperken van de
maaivelddaling ligt in lijn met het principe functie volgt peil, maar kan
conflicteren met de verdeling over de gewenste natuurdoeltypen.
Twee denkmodellen zijn gericht op het realiseren van natuurdoelstellingen
en robuuste verbinding. Het zijn de denkmodellen
“Weidevogels” en “Robuuste verbinding”. De keuze voor een bepaalde
natuurinvulling staat voorop. De drooglegging (en daarmee het in te
stellen peil) is daarop afgestemd.
Twee andere denkmodellen zijn gericht op het beperken van
maaivelddaling. Dit zijn de denkmodellen “Maximaal beperken
maaivelddaling” en “Infrastructuur”. De keuze voor een bepaalde
drooglegging (en daarmee het in te stellen peil) staat voorop.
Het type natuur dat zich kan ontwikkelen is daar een afgeleide van.
25

26
3.2.2. Denkmodel “Weidevogels”
Het denkmodel “Weidevogels” kent zes peilvakken en ongeveer 25
cm peilopzet ten opzichte van de huidige situatie. Uitgaande van de
actuele waardevolle weidevogelgebieden is een gewenste drooglegging
berekend. Voor ieder peilvak is een peilregime gekozen dat maximaal
tegemoet komt aan de eisen van deze weidevogelgebieden: het winterpeil
ligt op 15 tot 30 cm onder maaiveldniveau, het liefst tot diep in het
voorjaar. De grasgroei komt hierdoor laat op gang. Het zomerpeil ligt op
30 tot 40 cm onder maaiveld.
Voor de verschillende natuurgebieden komt dit neer op de volgende peilen:
Tabel 3.1 Peilen denkmodel “Weidevogels”
Denkmodel “Weidevogels” minimumpeil maximumpeil
Middelblok natuur -2,30 -1,95
Berkenwoude natuur -2,15 -1,83
Den Hoek natuur -1,80 -1,63
Nesse Kattendijk natuur -2,45 -2,06
Veerstalblok natuur -2,06 -1,78
Bilwijk natuur -2,03 -1,71
NB. De minimum- en maximum peilen in de tabel zijn weergegeven in meters NAP
(peilen zijn afgeleid van de beoogde drooglegging en de maaiveldhoogte in 2002).
Het denkmodel beoogt dus de situatie voor de weidevogelgebieden te
optimaliseren. Consequentie voor natte natuur, natte schraallanden,
bodemdaling, infrastructuur e.d. zijn nog niet meegenomen.
Dit denkmodel is weergegeven op de kaarten in bijlage I.
3.2.3. Denkmodel “Robuuste verbinding”
Het denkmodel “Robuuste verbinding” kent zes peilvakken en ongeveer
45 cm peilopzet ten opzichte van de huidige situatie. In ieder peilvak
komen natuurlijke hoogteverschillen voor: er zijn lagere en hogere
delen. In het denkmodel “Robuuste verbinding” worden in elk peilvak
de laagste delen benut voor het ontwikkelen van open water en moeras.
In die laagste delen ligt het peil in de winter boven maaiveld. In de
zomer zakt het peil, maar nooit lager dan het maaiveld in de laagste
delen. Dit peil is dus ook bepalend voor de drooglegging die de hogere
terreindelen nog hebben.
Tabel 3.2 Peilen denkmodel “Robuuste verbinding”
denkmodel robuuste verbinding minimumpeil maximumpeil
Middelblok natuur -2,10 -1,95
Berkenwoude natuur -2,00 -1,85
Den Hoek natuur -1,80 -1,65
Nesse Kattendijk natuur -2,20 -2,05
Veerstalblok natuur -1,96 -1,81
Bilwijk natuur -1,88 -1,73
NB. De minimum- en maximum peilen in de tabel zijn weergegeven in meters NAP
(peilen zijn afgeleid van de beoogde drooglegging en de maaiveldhoogte in 2002).
Het denkmodel is weergegeven op de kaarten in bijlage I. Het
denkmodel beoogt een peil te vinden waarbij zoveel mogelijk de
eisen van de natte natuur en de robuuste verbinding worden bediend.
Consequenties voor andere doelen zijn niet meegenomen.
3.2.4. Denkmodel “Maximaal voorkomen maaivelddaling”
Het denkmodel “Maximaal voorkomen maaivelddaling” kent
zes peilvakken. Het ingestelde peil is ingegeven door de wens de
maaivelddaling zo snel mogelijk en maximaal af te remmen. Uit
onderzoek blijkt dat het binnendringen van lucht in een veenbodem
leidt tot oxidatie (langzame “verbranding”) van het veen: het veen
verdwijnt en het maaiveld daalt. Maaivelddaling treedt voor het
allergrootste deel in de zomer op, omdat het warm is en omdat de
grondwaterstand laag staat. Daarom staat in dit denkmodel een zeer
hoog peil met bijbehorende hoge grondwaterstand in de zomer centraal.

Het winterpeil kan eventueel wat lager, omdat het grondwater in de
winter altijd hoger staat.
Tabel 3.3 Peilen denkmodel “Maximaal voorkomen maaivelddaling”
denkmodel maximaal
voorkomen bodemdaling
zomerpeil winterpeil
Middelblok natuur -2,10 -2,10
Berkenwoude natuur -1,98 -1,98
Den Hoek natuur -1,78 -1,78
Nesse Kattendijk natuur -2,21 -2,21
Veerstalblok natuur -1,93 -1,93
Bilwijk natuur -1,86 -1,86
NB. De zomer- en winterpeilen in de tabel zijn weergegeven in meters NAP
(peilen zijn afgeleid van de beoogde drooglegging en de maaiveldhoogte in 2002).
Dit denkmodel is weergegeven op de kaarten in bijlage I. In dit
denkmodel is het zomerpeil vrijwel gelijk aan het peil in het denkmodel
“Robuuste verbinding”. Dit is logisch, omdat het streven naar het
beperken van de maaivelddaling (waterverzadigde bodem) overeen komt
met eisen vanuit natte natuurdoelen.
3.2.5. Denkmodel “Infrastructuur”
Het denkmodel “Infrastructuur” kent zes peilvakken. Het ingestelde
peil is ingegeven door de wens maaivelddaling geleidelijk af te remmen
door het maaiveld op termijn te laten “landen” op een bepaald niveau.
Bovendien zijn de ingestelde peilen er op gericht dat het functioneren
van infrastructuur en kunstwerken vooralsnog niet wordt belemmerd
of bedreigd door het hogere peil. Uitgangspunt is een gefixeerd peil.
Ten opzichte van het huidige vaste peil in de Krimpenerwaard ligt het
gemiddelde peil 10 cm hoger. Met een natuurlijke fluctuatie van 10 cm
naar beneden en naar boven ligt het winterpeil 20 cm hoger en het
zomerpeil gelijk aan het huidige peil. Dit denkmodel is weergegeven op
de kaarten in bijlage I.
Tabel 3.4 Peilen denkmodel “Infrastructuur”
denkmodel infrastructuur zomerpeil winterpeil
Middelblok natuur -2,51 -2,31
Berkenwoude natuur -2,21 -2,01
Den Hoek natuur -2,14 -1,94
Nesse Kattendijk natuur -2,60 -2,40
Veerstalblok natuur -2,21 -2,01
Bilwijk natuur -2,15 -1,95
NB. De zomer- en winterpeilen in de tabel zijn weergegeven in meters NAP
(peilen zijn afgeleid van de beoogde drooglegging en de maaiveldhoogte in 2002).
27

28
4. Toetsingscriteria
4.1. Beoordelingscriteria
De denkmodellen moeten worden beoordeeld vanuit meerdere
invalshoeken, en uiteraard ook vanuit verschillende belangen. Voor een
heldere discussie en dito afweging zijn de beoordelingscriteria van te
voren gekozen.
In deze visie zijn de beoordelingscriteria gegroepeerd in de volgende
thema’s:
1. Bodem
2. Water
3. Natuur en waterkwaliteit
4. Landschap en cultuurhistorie
5. Recreatie
6. Infrastructuur
7. Beheer
8. Maatschappelijke aspecten
Ingevolge de opdracht van de Strategiegroep verschillen de thema’s
in gewicht. De Strategiegroep benadrukt in het Slotadvies enerzijds
het belang van het beperken van maaivelddaling, anderzijds doet
zij uitspraken over kwantiteit en kwaliteit van natuurtypen. Aan de
thema’s bodem en natuur is daarom het gewicht van 3 toegekend,
aan de andere thema’s het gewicht 1. Hiermee wordt tot uitdrukking
gebracht dat bij de beoordeling van de tabel vooral de aandacht op
bodem (maaivelddaling) en natuur (evenwichtige verdeling) gevestigd
moet worden. De maatschappelijke aspecten zijn apart verwoord in
hoofdstuk 8. Deze maatschappelijke aspecten zijn deels uitgangspunt
geweest bij het bepalen van de ligging van de natuurdoelen
(landschappelijke beleving en overlast van muggen), en deels zullen ze
worden ingevuld bij de inrichting zelf (ontsluiting, toegankelijkheid
en economische functie). Dit komt in het Integraal inrichtingsplan tot
uitdrukking.
De beoordelingscriteria zijn hieronder kort toegelicht.
4.1.1. Thema bodem
Criterium Toelichting
Beperking
maaivelddaling
Vrijkomen van
fosfaat
De mate waarin maaivelddaling optreedt
hangt sterk samen met de ligging van de
grondwaterspiegel in de zomer. Naarmate
bodemdaling verder wordt beperkt is de
beoordeling positiever.
Als de drooglegging vermindert kan de
grondwaterspiegel tot in de fosfaatrijke zone
van landbouwgrond stijgen. Het fosfaat kan
hierdoor vrijkomen wat leidt tot een verruiging
van de vegetatie op de percelen, waardoor de
natuurdoelen niet kunnen worden gehaald. Ook
kan fosfaat uitspoelen naar het oppervlaktewater,
wat leidt tot negatieve aspecten als het verdwijnen
van karakteristieke vegetatie en fauna, algenbloei,
ontwikkeling van kroosdek e.d.. Wanneer echter
voorkomen wordt dat gebieden permanent onder
water komen (circa een maand droogval per jaar)
wordt fosfaat voldoende gebonden om uitspoeling
te voorkomen.

Kaart 4.1 Begrenzing natuur uit het oude Raamplan (1999)
29

30
4.1.2. Thema water
Criterium Toelichting
Robuustheid Door verschillen in hoogteligging, in combinatie met de
watersysteem wens om landschappelijk geen rigoureuze wijziging te
realiseren (geen grote aangesloten oppervlakte open
water) of barrières in het systeem, moeten binnen het
begrensde natuurgebied ongeveer zes peilgebieden worden
aangehouden. Door aanéénschakeling van hoog naar
laag wordt hiermee een voldoende robuust watersysteem
verkregen. Ook is de gevoeligheid van natuurgebieden voor
wateroverlast belangrijk. Als bovengrens geldt tenminste
het niveau waarop kaden en kunstwerken gaan falen.
Robuustheid wordt positief gewaardeerd.
Waterkwaliteit Zie natuur. Voor een soortenrijke waternatuur is
voedselarm water en afwezigheid van toxische stoffen
een randvoorwaarde.
4.1.3. Thema natuur en waterkwaliteit
Criterium Toelichting
Evenwichtige Slotadvies: vooralsnog wordt een gelijke verdeling
natuurtypen- (1/3-1/3-1/3) tussen natte natuur, natte graslanden
verdeling en weidevogelgebieden hoog gewaardeerd. Indien
blijkt dat een andere verhouding wenselijk is zal
dit gemotiveerd aan de Strategiegroep worden
voorgelegd.
Aansluiting Aansluiting bij en rekening houden met actuele waarden
bij actuele is een randvoorwaarde en wordt positief gewaardeerd.
natuurwaarden Weidevogelgebieden, eendenkooien, waterparels en
voormalige boezems zijn de belangrijkste gebieden
met actuele waarden in de Krimpenerwaard. Daarnaast
moet er aandacht zijn voor wettelijk beschermde
natuurwaarden.
Kwaliteit De kwaliteit van natuurtypen kan worden beoordeeld
natuurtypen en gewaardeerd.
Zie voor een verdere toelichting van de beoordeling van natuur bijlage III.3
4.1.4. Thema landschap en cultuurhistorie
Criterium Toelichting
Herkenbaarheid Het verkavelingspatroon in de Krimpenerwaard
verkavelingpatroon is een belangrijke getuigenis van de
ontginningsgeschiedenis.
Openheid landschap Openheid is een belangrijk kenmerk van
het klassieke veenweidegebied van de
Krimpenerwaard.
Behoud
Waardevolle elementen zijn bijvoorbeeld
waardevolle tiendwegen, kaden, eendenkooien en molens.
cultuurhistorische Zij maken onderdeel uit van de Cultuurhistorische
elementen
Hoofdstructuur van de provincie
Archeologische In een gebied met trefkans/verwachting van archeo-
aspecten
logische waarden kunnen bij vergraving (dieper dan
30 cm) waarden mogelijk geschaad worden. In dat
geval is verkennend archeologisch onderzoek nodig.
4.1.5. Thema recreatie
Criterium Toelichting
Behoud bestaande
verbindingen
Diversiteit inrichtingsmogelijkheden
4.1.6. Thema infrastructuur
Criterium Toelichting
Instandhouden
bestaande wegen
Instandhouden
waterscheidingen
(kaden)
Het behoud van bestaande verbindingen wordt
positief beoordeeld.
Naarmate de diversiteit aan inrichtingsmogelijkheden
toeneemt, wordt dit positiever gewaardeerd.
Wegen hebben een vereiste drooglegging van
60 cm. Indien door peilopzet deze drooglegging
niet wordt gehandhaafd, moet de infrastructuur
worden aangepast.
Waterscheidingen dienen te voldoen aan een drooglegging
van 45 cm ten opzichte van hoogste peil. Indien
door peilopzet de drooglegging afneemt, dienen
compenserende maatregelen getroffen te worden.

Kaart 4.2 Huidige peilen in de Krimpenerwaard (2007)
31

32
7 Ook de mogelijkheden voor
de afzet van baggerspecie
uit natuurgebieden is een
belangrijk criterium. Er
wordt echter vanuit gegaan
dat de bagger in het gebied
van herkomst geborgen kan
worden. Waar nodig zal
het beleid van provincie en
gemeenten hierop worden
afgestemd.
4.1.7. Thema beheer 7
Criterium Toelichting
Bereikbaarheid voor
beheerswerkzaamheden
Mogelijkheden
voor particulier
natuurbeheer
Mogelijkheden
agrarisch
medegebruik
Natuurgebied moet over wegen/paden of over
water goed bereikbaar en toegankelijk zijn voor
beheerwerkzaamheden, een lage bereikbaarheid
wordt negatief gewaardeerd.
Dit is beleid voor de Krimpenerwaard.
Functiewijziging naar natuur wordt afgekocht;
natuurbeheer vindt plaats door de grondeigenaar.
Meer mogelijkheden voor particulier natuurbeheer
worden positief gewaardeerd.
Natuurgraslanden kunnen geschikt zijn voor
agrarisch medegebruik, zoals gebruik van het
gras als veevoer en inscharing van jongvee, een
hogere mate van medegebruik wordt positief
gewaardeerd.
4.2. De autonome ontwikkeling getoetst
De beoordelingscriteria worden toegepast op de denkmodellen en
resulterende varianten. De beoordeling vindt deels plaats in discrete
waarden (bijvoorbeeld verwachte bodemdaling in mm/jaar, vereiste
ophoging van infrastructuur in cm als gevolg van nieuwe peilen). Veel
van de criteria evenwel worden relatief beoordeeld ten opzichte van
elkaar en ten opzichte van de autonome ontwikkeling. Deze relatieve
beoordeling wordt ingevuld op basis van expertvisie en ervaring.
Als autonome ontwikkeling is gekozen de situatie die (zou) ontstaa(n)t
bij de uitvoering van het Raamplan. Het Raamplan vormt daarmee de
basis voor de toetsing: de denkmodellen scoren per criterium beter,
gelijk of slechter dan het Raamplan op de verschillende onderdelen.
Bekend is dat het Raamplan zelf niet op alle criteria goed scoorde.
Door eerst aan te geven hoe het Raamplan zou scoren op deze criteria
ontstaat het referentiekader voor de denkmodellen. Als er sprake is
van verbetering of preventie van negatieve effecten die in de autonome
situatie zouden optreden, wordt dit positief beoordeeld (+); is sprake van
een verslechtering op een milieuaspect ten opzichte van de autonome
ontwikkeling dan wordt dit negatief beoordeeld (-).
Voor de goede orde zij gemeld dat deze tabel niet kan worden
vergeleken met de beoordeling van de denkmodellen en de varianten in
de volgende hoofdstukken.
Tabel 4.1 Toetsing autonome ontwikkeling (Raamplan) aan criteria
Thema criterium raamplan
Bodem Voorkomen maaivelddaling
--
Vrijkomen van fosfaat
0
Water Robuustheid watersysteem --
Natuur en
Evenwichtige natuurtypenverdeling
waterkwaliteit Aansluiting op actuele natuurwaarden
Kwaliteit natuurtypen
Waterkwaliteit
Landschap en Herkenbaarheid verkavelingspatroon
cultuurhistorie Openheid landschap
Behoud waardevolle cultuurhistorische
elementen
Archeologische aspecten
Recreatie Behoud bestaande verbindingen
Diversiteit inrichtingsmogelijkheden
Infrastructuur Instandhouden bestaande wegen
Instandhouden waterscheidingen
(kaden)
Beheer Bereikbaarheid voor
beheerswerkzaamheden
Mogelijkheden agrarisch medegebruik
Mogelijkheden voor particulier
natuurbeheer (beleid)
+
+
+
+
0
0
0
0
+
0
0
0
+
+
0

5. De denkmodellen
getoetst
5.1. Toetsing op de kortere termijn
De denkmodellen zijn voor de kortere termijn getoetst aan de criteria
voor de thema’s bodem, water, natuur, landschap en cultuurhistorie,
recreatie, infrastructuur en beheer. De toetsing is uitgebreid beschreven
in bijlage VI, waarbij per criterium specifieke overwegingen per
denkmodel zijn gepresenteerd. Voor de volledigheid wordt er op gewezen
dat de thema’s uitgebreid zijn beschreven in bijlage III.
Tabel 5.1 Overzichtstabel beoordeling denkmodellen
De beoordeling van de thema’s is samengevat in tabel 5.1. Ten
overvloede wordt daarbij andermaal vermeld dat de beoordeling een
waardering geeft ten opzichte van de autonome ontwikkeling (de
situatie als ware het Raamplan uitgevoerd), en voordat mitigerende
maatregelen voor negatieve effecten zijn getroffen.
Aan de tabel is een kolom met gewichten toegevoegd. Aan de thema’s
bodem en natuur is het gewicht van 3 toegekend, aan de andere thema’s
het gewicht 1. Hiermee wordt tot uitdrukking gebracht dat bij de
beoordeling van de tabel vooral de aandacht op bodem (maaivelddaling)
en natuur (evenwichtige verdeling) gevestigd moet worden.
Thema criterium “Weidevogels” “Robuuste “Maximaal “Infra- Gewicht
verbinding” voorkomen
maaivelddaling”
structuur”
Bodem Maaivelddaling
+
+ +
+ +
0
3
Vrijkomen van fosfaat
–
– –
– –
0
Water Robuustheid watersysteem + + + ++ 1
Natuur en
Evenwichtige verdeling natuurtypen –
–
– –
– –
3
waterkwaliteit Aansluiting op actuele natuurwaarden 0
–
– –
0
Waterkwaliteit
+
–
– –
0
Kwaliteit natuurtypen
–
–
–
– –
Landschap en
Herkenbaarheid verkavelingspatroon 0
0
0
0
1
cultuurhistorie Openheid landschap
0
–
– –
0
Behoud waardevolle cultuurhistorische
elementen
0
–
– –
0
Archeologische aspecten
+
+
+
0
Recreatie Behoud bestaande verbindingen
+
–
–
+
1
Diversiteit inrichtingsmogelijkheden
+
+
0
+
Infrastructuur Instandhouden bestaande wegen
– –
– –
– –
0
1
Instandhouden waterscheidingen (kaden) –
–
–
+
Beheer Bereikbaarheid voor
beheerswerkzaamheden
–
– –
– –
+
1
Mogelijkheden agrarisch medegebruik 0
–
– –
+
Mogelijkheden voor particulier
natuurbeheer (beleid)
0
–
– –
–
33

34
5.2. Toetsing op langere termijn
Belangrijk voor uitspraken over de langere termijn is het toe te
passen peilbeheer in relatie tot de in de denkmodellen resterende
maaivelddaling. Daarvoor zijn er twee mogelijkheden.
1. Het peil volgt in de natuurgebieden de nog optredende
maaivelddaling. Daarmee wordt de ingestelde drooglegging
behouden en blijft de natuur die zich op de kortere termijn
ontwikkelt ook op langere termijn in stand.
2. Het peil wordt gefixeerd op het niveau zoals beschreven in paragraaf
4.2. Afhankelijk van de drooglegging bij dat peil zal het maaiveld
nog een tijdlang –en steeds langzamer– dalen totdat het geleidelijk
“landt” op het gefixeerde peil. De natuur die zich op de kortere
termijn ontwikkelt blijft daardoor op langere termijn niet in stand:
er vindt een verschuiving plaats naar nattere natuurtypen. In de
inrichtingsMER zal nader gekeken worden naar dit aspect.
5.3. Beschouwing en conclusies
De opdracht van de Strategiegroep vormt het kader voor het
beoordelen van de denkmodellen en het trekken van conclusies. Daarin
staat centraal een in principe gelijke verdeling van natte natuur, natte
graslanden en weidevogelgebieden, waarbij een optimale combinatie
van natuurdoel en waterbeheer wordt gerealiseerd. Dit laatste met het
oogmerk om, ingevolge de Nota Ruimte, bodemdaling zoveel mogelijk te
voorkomen. Als een andere verdeling van natuurtypen wenselijk is, dan
moet dat goed beargumenteerd worden.
Voor de conclusie over de denkmodellen is daarom het volgende
overwogen:
1. In de eerste plaats moet het denkmodel zicht bieden op een
natuurgebied waarin alle drie natuurtypen in bij voorkeur min of
meer gelijke verhouding voorkomen, die een goede kwaliteit hebben
en die duurzaam kunnen worden beheerd. Tegelijkertijd heeft het
prioriteit om de maaivelddaling zoveel mogelijk te verminderen,
vanuit de benadering “functie volgt peil”. Dit is te verenigen in een
“optimale combinatie van natuurdoel en waterbeheer”.
2. Naast de verdeling over de drie natuurtypen is het van belang
dat de robuuste noord-zuid verbinding daadwerkelijk goed wordt
gerealiseerd.
3. Voor een goede ontwikkeling en instandhouding van natuur moet
worden voldaan aan vier basisvoorwaarden: (1) een natuurlijk
peilverloop; (2) voedselarm, schoon water; (3) onveraarde bodem
waaruit geen overmaat fosfaat ter beschikking komt; (4) benutting
van actuele natuurwaarden.
4. Landschap is het resultaat van een functie: het gebruik en beheer
van het gebied. Gebruik en beheer verschillen per denkmodel.
Daardoor hebben de verschillende denkmodellen in verschillende
mate een transformatie van het landschap tot gevolg.
5. Het thema “recreatie” is niet doorslaggevend. Goede recreatieve
voorzieningen kunnen altijd worden aangelegd. De uitvoering
en de kosten van recreatieve voorzieningen verschillen wel per
denkmodel, en worden daarom meegewogen.
Uitgaande van punt 1 is primair nagegaan welke denkmodellen op
korte termijn het positiefste scoren op het criterium “beperking
maaivelddaling”. Dit is als eerste het denkmodel “Maximaal voorkomen
maaivelddaling”, en als tweede het denkmodel “Robuuste verbinding”.
Het denkmodel “Weidevogels” scoort op de kortere termijn ook gunstig.
Het denkmodel “Infrastructuur” scoort op de kortere termijn relatief
ongunstig.
De twee denkmodellen “Weidevogels” en “Robuuste verbinding”
bieden zicht op een redelijk evenwichtige verdeling van de gewenste
natuurtypen. In het denkmodel “Weidevogels” komt de robuuste
verbinding te weinig uit de verf. Een combinatie van beide modellen
biedt evenwel een goed vertrekpunt voor optimalisatie door
inrichtingsmaatregelen toe te passen. Twee factoren zijn daarvoor
bepalend. Enerzijds is dit het geringe reliëf in de Krimpenerwaard: om
aan droogleggingvereisten van verschillende natuurtypen naast elkaar te

kunnen voldoen zal geplagd en/of gegraven moeten worden. Anderzijds
is dit de vermeste toplaag van de percelen. Deze is ongeschikt om op
korte termijn botanisch waardevolle graslanden te realiseren. Ook zal
bij peilverhoging fosfaat uit de vermeste bodem vrijkomen, wat de
noodzaak tot plaggen versterkt. Zonder plaggen en afgraven ontstaat
in het denkmodel “Robuuste verbinding” zeer voedselrijke natuur
in de natte delen en wordt de waterkwaliteit negatief beïnvloed. De
beheerbaarheid bij dit hoge peil is lastig. In het model “Weidevogels”
zal zonder graven en plaggen te weinig natte natuur ontstaan. Om de
kwaliteiten van deze denkmodellen ook op langere termijn in stand
te houden blijft het nodig dat de resterende maaivelddaling gevolgd
wordt met peilaanpassingen. Kortom, er blijft enige maaivelddaling in
stand ten behoeve van de natuurdoelstellingen. Omdat de wat drogere
delen sneller dalen dan de nattere bestaat het risico dat het maaiveld
geleidelijk nivelleert en de droogleggingsverschillen afnemen.
Het denkmodel “Maximaal voorkomen maaivelddaling” scoort zeer
positief op beperking van maaivelddaling, maar de natuur die zich
ontwikkelt past niet binnen het kader van het Slotadvies. Er is geen
sprake van de gewenste evenwichtige verdeling van natuurtypen. Ook
wordt slechts beperkt voldaan aan de basisvoorwaarden van punt 3:
geen natuurlijk peilverloop, slechts beperkte benutting van actuele
natuurwaarden en, door omvangrijke mobilisering van fosfaat, een
zeer voedselrijk milieu. De gewenste natuurtypen komen niet goed
tot ontwikkeling. De beheerbaarheid is erg lastig. Een keuze voor een
ander type natuur (robuust, voedselrijk, beheersextensief) is in dit geval
logisch en noodzakelijk. Door de sterke nadruk op natte, voedselrijke
natuur komt ook de robuuste verbinding niet in de gewenste vorm tot
stand.
Het denkmodel “Infrastructuur” draagt op de kortere termijn niet
wezenlijk bij aan beperking van de maaivelddaling. Evenmin is daarbij
sprake van de gewenste evenwichtige verdeling van natuurtypen. Het
gebied is daarvoor te droog. De robuuste verbinding kan alleen via forse
ingrepen worden gerealiseerd. De waarde van dit denkmodel komt tot
uiting bij beschouwing van de beoordeling van de overige criteria. Daar
scoort dit denkmodel relatief gunstig. Een combinatie het denkmodel
“Infrastructuur” met andere denkmodellen biedt zicht op een
ontwikkeling van een “ingroeimodel” waarbij het peil op een minder
hoog niveau wordt gefixeerd. Daarmee wordt tijd gewonnen voor het
treffen van overgangsmaatregelen.
In de denkmodellen “Weidevogels” en “Infrastructuur” verandert het
landschap weinig, de “robuuste verbinding komt hierin minder uit
de verf en er verschijnt weinig moeras en ruigte. In het denkmodel
“Robuuste verbinding” is de transformatie aanzienlijk. De hoeveelheid
natte natuur neemt sterk toe. Met intensief beheer kan dit enigszins
ingetoomd worden. In het denkmodel “Maximaal voorkomen
maaivelddaling” is de te verwachten transformatie zeer omvangrijk
gezien de overheersing van natte, beheersextensieve natuur.
Concluderend
De denkmodellen “Robuuste verbinding” en “Maximaal voorkomen
maaivelddaling” werken het meest positief uit op het verminderen van
de bodemdaling, maar brengen vergaande veranderingen met zich mee.
Die veranderingen uiten zich in het niet halen van de natuurdoelen,
een sterke verhoging van voedselrijkdom in land en water, een grote
transformatie van het landschap en een lastige beheerbaarheid.
Het denkmodel “Weidevogels” biedt de beste vertrekpunten om
verder te optimaliseren. Aandachtspunten daarbij zijn beter scoren op
bodemdaling, fosfaatproblematiek, kwaliteit natuur en effecten op de
infrastructuur.
Het denkmodel “Infrastructuur” draagt te weinig bij aan de hoofddoelen
vanuit bodemdaling en natuur, maar biedt wel aanknopingspunten voor
uitwerking richting de langere termijn; het “ingroeimodel”.
35

36
De volgende punten blijven uit de denkmodellen over voor de
optimalisatie:
- Peilverhoging is noodzakelijk om de ontwateringsdiepte en dus de
bodemdaling te verminderen.
- Peilverhoging is gebonden aan een maximum vanuit het oogpunt
van beheerbaarheid, fosfaatproblematiek, haalbaarheid van
natuurdoelen en transformatie van het landschap.
- Vergraven en afplaggen is noodzakelijk om de kwaliteit van de
natuurdoelen te halen (gewenste diepte water en moeras en
fosfaatproblematiek).
- Consequenties voor de infrastructuur moeten qua kosten in beeld
worden gebracht.
- Voor de uitvoering moeten ook de voordelen van een ingroeimodel
worden overwogen; door fixatie van een peil later bereiken van
doelen maar meer tijd hebben om op een nieuwe situatie in te
spelen.

6. De denkmodellen
geoptimaliseerd
6.1. Van denkmodellen naar varianten
De drie denkmodellen “Weidevogels”, “Robuuste verbinding” en
“Maximaal voorkomen maaivelddaling” zijn verder uitgewerkt en
geoptimaliseerd. De eerste twee modellen beogen een min of meer
gelijkwaardige verdeling van de natuurdoeltypen. Door watertechnische
ingrepen toe te passen (peilopzet, begreppeling of onderwaterdrainage),
uitgaande van een min of meer gelijkwaardige verdeling van de
natuurdoeltypen, dragen deze modellen bij aan het tegengaan van
bodemdaling. Het denkmodel “Maximaal voorkomen maaivelddaling”
wordt als variant meegenomen, specifiek gericht op het tegengaan van
maaivelddaling. In dit model echter wordt de nagestreefde verdeling van
natuurtypen niet gehaald en transformeert het landschap waarschijnlijk
naar een moerasachtig gebied, tenzij intensief beheer plaatsvindt.
In de navolgende paragrafen is beschreven hoe vanuit denkmodellen
is toegewerkt naar drie modellen, die elk zijn geoptimaliseerd naar
één van de criteria. Het model “Weidevogels” is maximaal gericht
op condities voor weidevogels, het model “Robuuste verbinding” is
gericht op de natte structuur, en tot slot staan in het model “Maximaal
voorkomen maaivelddaling” de effecten op het maaiveldniveau centraal.
Vanuit deze drie modellen wordt vervolgens gezocht naar een optimum.
6.2. Optimalisering model “Weidevogels”
Kenmerken
- Model waarbij gekeken is hoe het natuurgebied optimaal geschikt
wordt voor weidevogels op circa 1/3e deel van de oppervlakte van het
natuurgebied.
- De peilen worden optimaal afgestemd op de weidevogelgebieden.
Gekozen is voor de oppervlaktewaterpeilen: ZP 30 cm onder
maaiveld, WP 15 cm onder maaiveld.
1. Aan de hand van kaarten
(potentiële natuurwaardenkaart
en ZHL) en de kennis vanuit de
werkgroepdeelnemers zijn de beste
weidevogelgebieden op tekening
gezet. Er wordt dus gebruik
gemaakt van de huidige laagten
waar al weidevogels aanwezig zijn.
Figuur 6.1 Potentieel beste plekken voor weidevogels
2. Om bij dit ingestelde peil een
natte verbinding te realiseren zal er
gegraven moeten worden.
3. De robuuste verbinding wordt
aan de Landscheiding gekoppeld.
Hiermee wordt de landscheiding
als cultuurhistorisch element
landschappelijk versterkt
en kan het wellicht voor de
natuurliefhebber een recreatieve
functie krijgen (wandelroute,
observatiepunten). In de
luwte uit het zicht kan
de natuurliefhebber ter
hoogte van doorzichten het
natte moerasgebied en de
weidevogelgebieden observeren.
Figuur 6.2 Robuuste verbinding langs Landscheiding
4. De robuuste verbinding heeft
de opbouw van een kralensnoer:
een doorgaande verbinding met
daaraan grotere leefgebieden en
kleine stepping stones.
37

38
5. Om stukken goed botanisch
grasland te krijgen zal er
geplagd worden. Uit onderzoek
en praktijkervaring blijkt dat
plaggen nodig is om kwalitatief
goede natte graslanden te
realiseren. Op de tekening
zijn bestaande gebieden
ingetekend en de potentieel te
ontwikkelen gebieden.
7. Het lint van Achterbroek
zal rondom een kleinschalig
landschap worden met veel
botanisch grasland, geriefhoutbosjes
etc.
Figuur 6.3 Locaties waar geplagd zou moeten worden
1. Variant waarbij door het
opzetten van het peil op
eenvoudige wijze een natte
robuuste verbinding ontstaat ter
hoogte van de laagste delen.
3. Peilopzetten is in deze variant
daarom de eerste stap. Hierdoor
tekent zich de moerasverbinding
af in het landschap. Deze slingert
zich op een iets andere wijze
door het landschap dan de
natte verbinding in de variant
“Weidevogels”.
Figuur 6.4 Robuuste verbinding op laagste delen
6. Tevens zullen op de kleigronden langs de
Hollandsche IJssel veelal bloemrijke graslanden
blijven liggen. Ook andere typen natuur kunnen
hier tot ontwikkeling komen (ruigte, struweel, bos),
bijvoorbeeld door middel van landgoederen.
2. Daartoe is voor ieder peilvak in
de laagste 30 % van het gebied
het peil bepaald waarbij de helft
boven en de helft onder water ligt
in de wintersituatie. Daarnaast
is uitgegaan van een natuurlijk
peilregime waarbij het zomerpeil
15 cm beneden het winterpeil ligt.
Er is een eerste voorzet gedaan waar de grotere en kleinere stapstenen
het beste kunnen liggen. Ook is globaal de breedte van de natte verbinding
berekend en op tekening gezet. De robuuste verbinding is in deze analyse
opgebouwd uit: 20% open water, 35% natte ruigte/moeras (of verbrede
oevers), 25 % graslanden, 10% droge ruigte en 5/10 % struweel / bos.
Deze percentages zullen over de totale robuuste verbinding verspreid
voorkomen.
Beschouwing
- Het model “Weidevogels” vergt erg veel graafwerk, omdat grote
oppervlakken geplagd moeten worden. Dit is in strijd met het aspect
“tegengaan bodemdaling”.
- Op basis van nieuwe Gis kaarten is te bezien welke natuurtypen
waar moeten komen te liggen. Dit om maximaal effectief en efficient
te werken.
- Aandachtspunt zal zijn de bestemming van de vrijkomende grond.
- Om graafwerkzaamheden te minimaliseren kan overwogen worden
om de natte verbinding op de lage delen leggen. Dit resulteert in een
model weidevogel met natte verbinding op de lage delen.
- Door het lagere zomerpeil zal de bodemdaling groter zijn dan bij het
denkmodel “Maximaal voorkomen maaivelddaling”.
- De gewenste evenredige verdeling over natuurtypen zal niet worden
gehaald. De verdeling over Weidevogelgrasland, Nat grasland en
Moeras bedraagt circa 41%, 35% en 24%
6.3. Optimalisering model “Robuuste verbinding”
Beschouwing
- Door overal het peil in te stellen van de robuuste verbinding blijven
er slechts weinig geschikte weidevogelgebieden over.
- Er ontstaan veel natte gebieden met als gevolg het uitspoelen en
verpreiden van fosfaat over grotere oppervlakken.
- Optimalisatiemogelijkeden ontstaan door iets minder peil op te
zetten zodat er een groter geschikt areaal voor ”Weidevogels”
ontstaat.

4. Vervolgens wordt er
gekeken waar de beste
plekken over blijven voor
weide vogels en botanisch
grasland. Deze zullen ten
noorden en ten zuiden van
de natte verbinding liggen.
Minder aaneengesloten grote
gebieden maar kleiner.
5. De overgangen van de natte verbinding
naar de weidevogelgebieden en
botanisch grasland zullen vrij geleidelijk
zijn. Geen harde en zichtbare grenzen
maar de verschillende natuurgebieden
en typen zullen elkaar afwisselen en
geleidelijk in elkaar over lopen.
Figuur 6.5 Geschikte locaties voor weidevogels en botanisch grasland
- Verfijning kan worden bereikt door verder te compartimenteren en
meer peilvakken te introduceren. Dit staat evenwel haaks op het
uitgangspunt het aantal peilvakken te verminderen.
- Het hogere peil kan naar verwachting resulteren in hogere kosten
voor aanpassingen en behoud van infrastructuur.
- De gewenste evenredige verdeling over natuurtypen zal niet worden
gehaald. De verdeling over Weidevogelgrasland, Nat grasland en
Moeras bedraagt circa 24%, 20% en 56%.
6.4. Optimalisering model “Maximaal voorkomen
maaivelddaling”
Kenmerken
- Bij dit model wordt het peil hoog opgezet om maaivelddaling zoveel
mogelijk tegen te gaan.
- Het profiel wordt verzadigd met water door het peil ca 15 cm onder
de mediaan van maaiveldhoogte in een peilvak in te stellen. In de
zomer en de winter zijn de waterstanden gelijk.
- Door intensieve begreppeling komt het water in het maaiveld.
- Er wordt niet geplagd.
- De robuuste verbindingszone kan in dit model op de locaties van
beide bovenstaande modellen worden gerealiseerd. Het meest
logisch is om de laagste delen aan te houden.
- Om het gebied maximaal open te houden behoeft het type beheer
aandacht.
- Zowel de inrichting van wegen en paden voor beheer en recreatie,
als het beheer zijn kostbaar door de hoge waterstanden.
- Verschillende typen natuur zijn mogelijk. De gewenste
verhouding (1/3 – 1/3 – 1/3) zal echter niet kunnen ontstaan.
In principe is met intensief beheer veel nat grasland mogelijk
met open water en moeras. Door de fosfaatproblematiek zal
waarschijnlijk geen botanisch soortenrijke natuur ontstaan in
het natte grasland. Hooguit kunnen hier “weidevogels” van het
natte grasland als natuurdoel gelden. In het voedselrijke water
kunnen geen interessante soortenrijke flora en fauna verwacht
worden. Faunistisch kan deze uitwerking wel soortenrijk voor de
moerasnatuur worden als er relatief grote moerassen komen. Ook
zou een grootschalige robuuste natuur met begrazing als doeltype
kunnen gelden, waarbij een beslotener parkachtig landschap met
moeras kan ontstaan. Kortom, de open natte graslanden met open
water leveren te weinig natuurwaarden op. Ingestoken moet worden
op grotere moeraseenheden in de natte delen en parkachtige natuur
met struweel en ruig grasland op de drogere delen.
Beschouwing
- De natuurdoelstelling van evenredige verdeling over natuurtypen
kan in dit model niet worden gehaald. De verdeling over
Weidevogelgrasland, Nat grasland en Moeras bedraagt circa 24%, 20%
en 56%.
- Afhankelijk van het beheer kan een redelijk open landschap worden
gehandhaafd. Om toch een gebied met natuurkwaliteit te realiseren
ligt een transformatie tot een robuust parkachtig gebied met vooral
moeras, struweel en ruig grasland echter meer voor de hand.
39

40
- De bodemdaling is hier minimaal.
- Het landschap zal in dit model, afhankelijk van het gevoerde beheer,
sterk tot zeer sterk veranderen.
- Houdbaarheid van kunstwerken, wegen en kaden dient nader
uitgezocht te worden.
6.5. Kostenramingen
De kosten voor de inrichting van de natuurgebieden zijn geraamd
op basis van kentallen. Centraal daarin staan de kosten voor de
inrichting (met name grondverzet voor plaggen, begreppelen en graven
van watergangen), voor infrastructuur (ophogen wegen en omleggen
sloten, boven de maatregelen die behoren tot de normale taken van
het hoogheemraadschap) en voor beheer (natte natuur vergt hogere
beheerskosten dan droge(re) natuur.
Tabel 6.1 Samenvatting globale inrichtings- en beheerskosten per variant
(in Euro incl BTW)
weidevogel robuuste maximaal
verbinding voorkomen
bodemdaling
Inrichtingskosten
graven en afplaggen
(ondergrens)
Totaal beheerskosten
per jaar
contante waarde
beheerskosten
(50 jaar, disconto 4%)
Inrichtingskosten
plus contante waarde
beheer
6.200.000 2.900.000 200.000
2.400.000 2.930.000 3.210.000
53.300.000 65.000.000 71.200.000
59.500.000 67.900.000 71.400.000
Voor de aanpassingen van de wegen in het natuurgebied is boven de
autonoom benodigde investeringen een bedrag van maximaal 7,4 tot
15,0 miljoen euro nodig (zie paragraaf 8.3.2).
6.6. Conclusie
Geen van de drie modellen voldoet aan alle criteria voor verdeling
natuurtypen, mogelijkheden voor het inrichten van een robuuste
ecologische verbindingszone en het minimaliseren van bodemdaling.
In onderstaande tabel staan de resulterende karakteristieken kort
weergegeven:
Tabel 6.2 Overzicht karakteristieken
weidevogels robuuste
verbinding
Maximaal
verminderen
maaivelddaling
verdeling
natuurtypen
ha % ha % ha %
• weidevogelgrasland 1.005 41 576 24 576 24
• Nat grasland 852 35 499 20 499 20
• moeras 596 24 1.378 56 1.378 56
beoordeling
Globaal een Tussenpositie Minimaal op
maaivelddaling halvering ten tussen de kortere en
opzichte van de andere langere termijn
huidige situatie
(bijlage II)
modellen
robuuste verbinding Alleen Qua oppervlakte Qua oppervlakte
via veel aanwezig, maar aanwezig, maar
graafwerk te kwaliteit minder kwaliteit minder
realiseren door fosfaat- door fosfaatmobilisatiemobilisatie
Uit bovenstaande tabel volgt dat de het denkmodel “Weidevogels” de
laagste totale kosten kent. Het denkmodel robuuste verbinding heeft lagere
inrichtingskosten, maar hogere jaarlijkse beheerskosten. Bij het alternatief
minimale bodemdaling zijn de inrichtingskosten beperkt lager dan de
voorkeursvariant, maar de jaarlijkse beheerskosten liggen echter circa 0,8
miljoen euro hoger. Indien de inrichtingskosten en de contante waarde van
50 jaar beheerskosten bij elkaar worden opgeteld is de weidevogelvariant
8,4 miljoen euro goedkoper dan het denkmodel robuuste verbinding en
11,9 miljoen euro goedkoper dan het alternatief minimale bodemdaling.

7. De voorkeursvarianten
Vanuit de denkmodellen en de daaropvolgende optimalisatie zijn twee
varianten ontwikkeld, die als voorkeursvariant kunnen worden geduid.
De varianten hebben de namen “Grutto en Otter” en “Groeiend Veen”
meegekregen. In de inrichtingsMER zal aandacht besteed worden aan de
realisatie van deze alternatieven. Zie schema bladzijde 50.
7.1. Variant “Grutto en Otter”
7.1.1. Beschrijving
De variant “Grutto en Otter” verenigt een zo gering mogelijke bodemdaling
met een nog complete natuurbegrenzing, en dit bij redelijk te
achten inrichtings- en beheerkosten. De variant “Grutto en Otter” is een
combinatie van de modellen “Weidevogels” en “Robuuste verbinding”.
Het peil is ingesteld op basis van een optimale drooglegging voor
weidevogelgebied en de projectie van de natte verbinding op de laagste
delen. Dit resulteert in de peilen zoals weergegeven in tabel 7.1. Er vindt
een natuurlijk peilverloop plaats, waarbij de peilen in het voorjaar zo
lang mogelijk hoog worden gehouden, zodat water in de bodem zo
lang mogelijk wordt vastgehouden. Hiermee wordt ook bodemdaling
tegengegaan. In de loop van de zomer zal het peil tot de laagste stand
dalen. In tabel 7.1 worden daarom de minimum en maximumpeilen
aangegeven. Door te kiezen voor de natte verbinding op de laagste
delen hoeft er beduidend minder gegraven te worden. Wel moet er
voor de ontwikkeling van botanisch grasland en moeras iets meer
geplagd worden. Door de natte verbinding op de laagste delen in het
gebied te leggen wordt landschappelijk uitstekend aangesloten bij de
huidige hoogteligging en morfologie van het gebied. De landscheiding
vervult in variant “Grutto en Otter” nog steeds een recreatieve rol in de
natuurbeleving en toegankelijkheid van het natuurgebied.
Tabel 7.1 Peilen variant “Grutto en Otter”
zomerpeil winterpeil Huidig zomer- en
winterpeil
Middelblok natuur -2,25 -2,10 -2,51
Berkenwoude natuur -2,04 -2,19 -2,21
Den Hoek natuur -1,80 -1,65 -2,14
Nesse Kattendijk natuur 2,35 -2,19 -2,60
Veerstalblok natuur -2,08 -1,93 -2,21
Bilwijk natuur -1,99 -1,84 -2,15/-2,22/-2,30
NB. De zomer- en winterpeilen in de tabel zijn weergegeven in meters NAP
(peilen zijn afgeleid van de beoogde drooglegging en de maaiveldhoogte in 2002).
De ligging van de deelgebieden voor weidevogelgebied en van de natte
verbinding is op kaart 7.1 weergegeven. Deels overlappen de geschikte
deelgebieden voor deze doelen elkaar. Bij de uitwerking van de natte
verbinding is gekeken waar de beste weidevogelgebieden liggen. De
grens van natte verbinding en weidevogelgebieden gaat uiteindelijk
geleidelijk in elkaar over. In het inrichtingsplan zal gedetailleerd de plek
van de natuurdoelen worden uitgewerkt.
Om voldoende botanisch grasland te ontwikkelen moet worden
geplagd. Hierdoor zit ook in de ontwikkeling van weidevogelgebieden
versus botanisch graslandgebieden een overlap. Dit wordt eveneens in
de inrichtingsvisie uitgewerkt: gebieden die in principe geschikt zijn
als weidevogelgebied maar deze functie niet krijgen zullen geplagd
moeten worden om uiteindelijk ook aan de oppervlaktedoelstelling voor
botanisch graslandtype te kunnen voldoen.
7.1.2. Realisatie natuurdoelen
In variant “Grutto en Otter” is de verhouding weidevogelgebied (996 ha)
– nat grasland (853 ha) – moeras (604 ha) 41% - 35% - 25%. Binnen het type
natte graslanden is ca 30 ha (1,3%) meer waardevol botanisch grasland
aanwezig dan in het eerdere denkmodel “Weidevogels”. Dit betekent dat
de oppervlakte natte graslanden voldoet aan de uitgangspunten van het
41

42
Kaart 7.1 Variant “Grutto en Otter”

Tekening 7.1 Vogelvluchtperspectief van de Krimpenerwaard
43

44
Slotadvies, maar dat de oppervlakten Weidevogelgraslanden en Moeras
circa 10 procentpunten afwijken.
7.1.3. Effecten op bodemdaling
De effecten van variant “Grutto en Otter” op de bodemdaling zijn
onderzocht, en afgezet tegen de verwachte autonome bodemdaling over
een periode van 50 jaar. Deze autonome daling bedraagt voor de polder
Middelblok 70 cm (1,4 cm per jaar).
Als bij “Grutto en Otter” het peil de (geringere) maaivelddaling volgt,
wordt de bodemdaling over 50 jaar beperkt tot 37,2 cm. Als het peil
wordt gefixeerd, dan zal de bodemdaling beperkt blijven tot 20,7 cm.
7.1.4. Kostenramingen
In onderstaande tabel zijn de inrichtings- en beheerkosten voor de
variant “Grutto en Otter” weergegeven.
Tabel 7.2 Kosten voor inrichting en beheer variant “Grutto en Otter”
Variant “Grutto en Otter” Kosten in euro’s
Inrichtingskosten graven en afplaggen (ondergrens) 5,800,000
Totaal beheerskosten per jaar 2,410,000
contante waarde beheerskosten (50 jaar, disconto 4%) 53,500,000
Inrichtingskosten plus contante waarde beheer 59,300,000
Naast de inrichtingskosten voor de gebieden zijn aanvullende
investeringen nodig voor het aanpassen van de wegen in het
natuurgebied. Bovenop de reeds autonoom benodigde investeringen
is hiervoor een bedrag nodig van maximaal 7,4 tot 15,0 miljoen
euro. Afhankelijk van nog te nemen bestuurlijke besluiten kunnen
deze investeringen lager uitvallen en deels worden ingewisseld voor
alternatieven met hogere jaarlijkse beheerkosten. De bandbreedte in de
kosten wordt veroorzaakt doordat de investeringen via twee gangbare
calculatiemethoden zijn berekend.
7.2. Variant “Groeiend Veen”
7.2.1. Beschrijving
In de variant “Groeiend Veen” wordt het peil hoog opgezet, met het
doel de maaivelddaling zoveel mogelijk tegen te gaan. Het profiel wordt
verzadigd met water door het peil ca 15 cm onder de mediaan van
maaiveldhoogte in een peilvak in te stellen. In de zomer en de winter
zijn de waterstanden gelijk. Daarnaast wordt water in het maaiveld
gebracht door intensieve begreppeling.
In variant “Groeiend Veen” wordt niet geplagd. De robuuste
verbindingszone op de locaties van de denkmodellen “Robuuste
verbinding” en “Maximaal voorkomen maaivelddaling” worden
gerealiseerd. Het meest logisch is om de laagste delen aan te houden, net
als bij de variant “Grutto en Otter”.
Om het gebied zo open mogelijk te houden is het type beheer
belangrijk. Dit beheer is, net als de inrichting van wegen en paden voor
beheer en recreatie, kostbaar als gevolg van de hoge waterstanden.
Verschillende typen natuur zijn mogelijk, maar de gewenste verhouding
(1/3 – 1/3 – 1/3) zal niet ontstaan. Met intensief beheer kan veel nat
grasland met open water en moeras worden gecreëerd. Vanwege de
verwachte fosfaatproblematiek zal in het natte grasland geen botanisch
soortenrijke natuur ontstaan. Hooguit kunnen hier weidevogels van
het natte grasland als natuurdoel gelden. In het voedselrijke water
kunnen geen interessante soortenrijke flora en fauna verwacht worden.
Faunistisch leidt variant “Groeiend Veen” wel tot een soortenrijk
moerasnatuur. Voorwaarde daarvoor is dat er relatief grote moerassen
komen. Als natuurdoeltype is een grootschalige robuuste natuur
met begrazing denkbaar. Daarbij ontstaat een beslotener parkachtig
landschap met moeras.

Tabel 7.3 Peilen variant “Groeiend Veen”
minimum en
maximumpeil
Middelblok natuur -2,10 -2,51
Berkenwoude natuur -2,21 -2,21
Den Hoek natuur -1,78 -2,14
Nesse Kattendijk natuur -1,98 -2,60
Veerstalblok natuur -1,93 -2,21
Huidig minimumen
maximumpeil
Bilwijk natuur -1,86 -2,15/-2,22/-2,30
NB. De minimum- en maximumpeilen in de tabel zijn weergegeven in meters NAP
(peilen zijn afgeleid van de beoogde drooglegging en de maaiveldhoogte in 2002).
7.2.2. Realisatie natuurdoelen
De doelstelling van een evenredige verdeling over natuurtypen wordt
in variant “Groeiend Veen” niet gehaald. De verdeling over Weidevogelgrasland,
Nat grasland en Moeras bedraagt circa 24%, 20% en 56%.
Afhankelijk van het beheer kan een redelijk open landschap worden
gehandhaafd. Om toch een gebied met natuurkwaliteit te realiseren ligt
een transformatie tot een robuust parkachtig gebied met vooral moeras,
struweel en ruig grasland echter meer voor de hand. Het landschap zal
in dit model, afhankelijk van het gevoerde beheer, sterk tot zeer sterk
veranderen. De houdbaarheid van kunstwerken, wegen en kaden dient
nader uitgezocht te worden.
7.2.3. Effecten op bodemdaling
Ook voor variant “Groeiend Veen” zijn de effecten op de bodemdaling
onderzocht. Het referentiepunt is de autonome bodemdaling in de
polder Middelblok met 70 cm over de komende 50 jaar (1,4 cm per jaar).
Als bij Groeiend Veen het peil de (geringere) maaivelddaling volgt,
wordt de bodemdaling over 50 jaar beperkt tot 19 cm. Als het peil wordt
gefixeerd, dan zal de bodemdaling beperkt blijven tot 17,7 cm.
7.2.4. Kostenramingen
In onderstaande tabel zijn de inrichtings- en beheerkosten voor de
variant “Groeiend Veen” weergegeven.
Tabel 7.4 Kosten voor inrichting en beheer “Groeiend Veen”
Variant “Groeiend Veen” Kosten in euro’s
Inrichtingskosten graven en afplaggen (ondergrens) 200,000
Totaal beheerskosten per jaar 3,210,000
contante waarde beheerskosten (50 jaar, disconto 4%) 71,200,000
Inrichtingskosten plus contante waarde beheer 71,400,000
Naast de inrichtingskosten voor de gebieden zijn aanvullende
investeringen nodig voor het aanpassen van de wegen in het
natuurgebied. Bovenop de reeds autonoom benodigde investeringen
is hiervoor een bedrag nodig van maximaal 7,4 tot 15,0 miljoen
euro. Afhankelijk van nog te nemen bestuurlijke besluiten kunnen
deze investeringen lager uitvallen en deels worden ingewisseld voor
alternatieven met hogere jaarlijkse beheerkosten.
De bandbreedte in de kosten wordt veroorzaakt doordat de
investeringen via twee gangbare calculatiemethoden zijn berekend.
45

46
Kaart 7.2 Variant “Groeiend Veen”

7.3. De voorkeursvarianten getoetst
Beide varianten zijn getoetst aan de vooraf gedefinieerde criteria.
De samenvattende resultaten zijn weergegeven in tabel 7.3. waarbij ze
vergeleken worden met het Raamplan.
In de beoordeling zijn de criteria voorzien van plussen en minnen die
het volgende betekenen:
+ + Veel beter
+ Beter
0 Vergelijkbaar met het Raamplan
– Slechter
– – Veel slechter
Een uitgebreide onderbouwing van de toetsing is opgenomen in
bijlage VII.
Tabel 7.5 Toetsing voorkeursvarianten
Thema criterium Grutto en
Otter
Groeiend Veen
Bodem Maaivelddaling + ++
Vrijkomen van fosfaat – – –
Water Robuustheid watersysteem + ++
Natuur en Evenwichtige natuurtypenverdeling – –
waterkwaliteit Aansluiting op actuele natuurwaarden 0 –
Waterkwaliteit 0 – –
Kwaliteit natuurtypen 0 –
Landschap en Herkenbaarheid verkavelingspatroon 0 0
cultuurhistorie Openheid landschap – – –
Behoud waardevolle cultuurhistorische
elementen
0 – –
Archeologische aspecten + +
Recreatie Behoud bestaande verbindingen 0 –
Diversiteit inrichtingsmogelijkheden 0 0
Infrastructuur Instandhouden bestaande wegen – – –
Instandhouden waterscheidingen
(kaden)
+ –
Beheer Bereikbaarheid voor
beheerswerkzaamheden
- –
Mogelijkheden agrarisch medegebruik 0 –
Mogelijkheden voor particulier
natuurbeheer (beleid)
0 –
47

48
8. Uitvoering en beheer
8.1. Inleiding
De voorkeursvarianten zijn ontstaan vanuit inhoudelijke
uitgangspunten van het Veenweidepact. Daarnaast moeten ook nog
keuzen gemaakt worden gericht op de uitvoering en het beheer die
essentieel zijn voor de wijze van inrichting. Een aanzet van deze
aspecten wordt hieronder gegeven. De verdere uitwerking vindt
plaats in het kader van de inrichtingsMER en het inrichtingsplan.
Per onderwerp wordt het advies naar de inrichtingsMER of het
inrichtingsplan gegeven
8.2. Mogelijk ingroeimodel
8.2.1. Functie volgt peil
Wanneer de strategie “functie volgt peil” consequent wordt doorgezet,
ligt het voor de hand om het waterpeil te fixeren op het huidige peil
dan wel op een iets verhoogd peil. De functie zal zich dan moeten
aanpassen aan het peil. Dat wil zeggen dat de te bereiken natuurdoelen
in eerste instantie aan de droge kant zullen zijn en op termijn steeds
natter worden. Daardoor ontstaan over circa 20-30 jaar de nu beoogde
natuurdoeltypen. Als gevolg van de doorgaande maaivelddaling
zal op lange termijn (50-70 jaar) het maaiveld van het aanliggende
landbouwgebied onder het niveau van het natuurgebied zakken. Op de
nog langere termijn (circa 100) jaar is het natuurgebied volledig moeras,
met hier en daar nog een verhoging als gevolg van aanwezige oude
stroomruggen.
Deze strategie heeft een aantal voordelen. Ze sluit goed aan op het beleid
“functie volgt peil”, is goedkoop, duurzaam en robuust, de overgangen
gaan zeer geleidelijk waardoor het gebied zich goed aan kan passen,
er is draagvlak van de bevolking en er is geen risico op uitspoeling van
bemeste gronden.
De strategie heeft ook belangrijke nadelen. Zo worden de natuurdoelen
niet direct maar pas op (zeer) lange termijn bereikt, het sluit niet
aan op beleidskaders van het Rijk, noch bij de subsidiekaders voor
natuurbeheer (programma beheer) en er is veel minder een direct
zichtbaar effect van de maatregelen.
8.2.2. Peil volgt functie
De strategie “functie volgt peil” vloeit voort uit de lagenbenadering in
de ruimtelijke ordening. Het gaat erom dat bodem en water voldoende
worden meegewogen in ruimtelijke keuzen. Dit kan er dus ook toe
leiden dat andere aspecten in de keuzen prioriteit krijgen en de
nadelen vanuit bodem en water worden geaccepteerd en hiervoor dus
maatregelen worden genomen.
Om de maaivelddaling te beperken moet de grondwaterstand worden
verhoogd. De meest effectieve methode daarvoor is het onder water
(of plasdras) zetten van het maaiveld. Is enige drooglegging toch
wenselijk dan lijkt vooralsnog de beste optie het aanleggen van een
intensiever sloten- of begreppelingssysteem, waardoor het grondwater
in de percelen beter wordt aangevuld. Om het peil voldoende op te
kunnen zetten worden delen van het gebied afgeplagd. Dit is nodig om
verslechtering van de waterkwaliteit, door uitspoeling van de bemeste
bovenlaag, te voorkomen.
De voordelen van deze strategie zijn het directe resultaat (natuurdoelen
snel haalbaar) en de goede aansluiting op beleids- en subsidiekaders van
het Rijk. De nadelen zijn hoge kosten voor afplaggen en maatregelen ter
bescherming van bebouwing en infrastructuur, de eenmalige extreme
maaivelddaling door afplaggen, de abrupte overgang waardoor het
gebied minder goed kan anticiperen (minder draagvlak), afspoeling van
bemeste bovengrond blijft een reëel risico voor de waterkwaliteit, enig
risico ten aanzien van het behalen van de doelstellingen.
8.2.3. Ingroeien
Het is mogelijk om een strategie te ontwikkelen die in zekere mate
rekening houdt met de voor- en nadelen van de beide vorige strategieën.
Dit is de strategie “ingroeien”.

Hierbij wordt voor de inrichting in principe uitgegaan van “peil volgt
functie”, waarbij er rekening mee wordt gehouden dat dit bereikt kan
worden door gebruik te maken van de daling van het maaiveld. Dit
betekent dat het peil beperkt wordt opgezet en er meer wordt geplagd
om natuurdoelen direct te realiseren. Het plaggen gebeurt op dezelfde
locaties als bij de andere strategieën, maar dieper.
De maatregelen aan gebouwen en infrastructuur zijn beperkt. Het peil
wordt de eerste periode (20-30 jaar) gefixeerd, waarin het maaiveld daalt
tot een voor de gewenste natuurdoeltypen optimale drooglegging. Op
dat moment is hetzelfde eindbeeld bereikt als bij de strategie peil volgt
functie. Daarna volgt het peil jaarlijks de dan resterende maaivelddaling.
De voordelen van deze strategie zijn een grotendeels direct resultaat
(echter nog niet alle delen direct geheel optimaal volgens natuurdoelen),
inpasbaar in Rijksbeleids- en subsidiekaders, minder hoge kosten
(bebouwing en infrastructuur), geen afspoeling bemeste bovengrond,
betere mogelijkheden om indien gewenst bij te sturen waardoor risico’s
met betrekking tot het behalen van de doelstellingen beter beheerst
kunnen worden.
De nadelen zijn dat de inrichting niet direct overal optimaal voor
gewenste natuurdoelen, hogere kosten voor afplaggen en door afplaggen
een eenmalige extreme maaivelddaling.
8.3. Bijzondere aandachtspunten
8.3.1. Fosfaten
Het potentieel uitspoelen van fosfaten is een belangrijke risico voor
het behalen van de natuurdoelen en moet daarom voorkomen worden.
Op basis van onderzoek en een Expertmeeting is een aantal conclusies
getrokken die leidend zullen zijn bij de verder uitwerking, te weten:
- om verzuring tegen te gaan is bekalking effectiever dan begreppeling;
- er is geen fosfaatprobleem te verwachten als de percelen niet het
gehele jaar nat zijn; tijdelijke inundatie van moerasgebieden is positief;
- qua ontwikkeling van natuurgebieden met een botanische
doelstellingen is het belangrijk te richten op de meest gunstige
gebieden; kwaliteit hoort boven kwantiteit te gaan.
8.3.2. Wegen
Met het oog op de inrichting van het gebied heeft het adviesbureau
Witteveen+Bos onderzocht welke consequenties de veranderingen in het
waterpeil (volgens de in de visie beschreven variant “Grutto en Otter”)
tot gevolg hebben op de wegen. Uit dit onderzoek blijkt dat peilopzet
voor vrijwel alle wegvakken in de toekomstige natuurgebieden gevolgen
heeft, waarvoor maatregelen nodig zijn. Voor 77% van de wegen in de
toekomstige natuurgebieden zijn de gevolgen redelijk te overzien. Voor
de overige 23% van de wegen en bijbehorende werken (duikers, bruggen)
heeft een dergelijke peilopzet grote gevolgen. De meerkosten hiervoor
variëren van 2,3 miljoen tot 8,2 miljoen. De hoogte van deze kosten
zijn afhankelijk van het aantal peilvakken, het peilbeheer, het aantal te
vervangen bruggen, de aard van het onderhoud en de mate waarin de
wegenaanpak aansluit op de planning van het onderhoud van de wegen.
In het onderzoek van de milieu-effectrapportage (MER) zal dit verder
onderzocht worden.
8.3.3. Grondbalans
Bij variant “Grutto en Otter” komen grote hoeveelheden grond en veen
vrij door plaggen en afgraven. Voor deze grond dient een bestemming
elders gevonden te worden. Uitgangspunt is dat vrijgekomen grond
binnen de Krimpenerwaard benut wordt. Door maximale inzet om
“werk met werk te maken” kan SBK ca 400.000 m3 grond benutten
voor afdekkingen. Kosten kunnen worden bespaard door grond zoveel
mogelijk binnen de eigen percelen te benutten, en door prioriteiten te
stellen tussen gebieden onderling.
Advies naar de inrichting: gestreefd moet worden naar een gesloten grondbalans.
Transport van grond over de smalle wegen in de Krimpenerwaard moet
tot een minimum beperkt worden. Aanvoer naar of afvoer van grond uit de
Krimpenerwaard moet niet gebeuren.
Ook het grondverzet zelf dient beperkt te worden. Groot grondverzet leidt tot hoge
kosten en daardoor kans op uitstel of langere duur van de uitvoering. Duidelijk
moet zijn dat grote oppervlakten afplaggen ook moet leiden tot het realiseren van
de daarmee beoogde natuurdoelen (nat schraalland).
49

50
Inrichting:
Beheer in tijd:
Sub-alternatief
“directe realisatie
met peilfixatie”
Alternatief
“Grutto en Otter”
(voorgenomen activiteit)
Realisatie ineens
Figuur 8.1 Subalternatieven inrichtingsMER
Sub-alternatief
“directe realisatie
waarbij het peil de
maaivelddaling
volgt”
Sub-alternatief
“ingroeimodel”
Alternatief
“Groeiend Veen”
8.4. Uitvoering van de inrichtingsplannen
Verantwoordelijk voor de strategische en beleidsmatige aansturing
in de Krimpenerwaard is de Strategiegroep. De maatregelen worden
uitgevoerd door Dienst Landelijk Gebied (DLG) en andere uitvoerende
instanties. Voor de advisering aan DLG is er een Adviesgroep Uitvoering
in het leven geroepen. De voorzitter van de Adviesgroep Uitvoering
adviseert de Strategiegroep over:
- het samenstellen van uitvoeringsmodules (ca. 1 per jaar);
- inrichtingsplannen, inrichtingsontwerpen en aanpak van de uitvoering
van de landinrichtingsmaatregelen;
- de uitvoering van landinrichtingsmaatregelen.
Conform de Wet Inrichting Landelijk Gebied (WILG) wordt een integraal
uitvoeringsplan voor de hele Krimpenerwaard opgesteld. De basis
voor dit uitvoeringsplan zijn deze Inrichtingsvisie op hoofdlijnen voor
natuurgebieden, het Slotadvies en het Veenweidepact. Het integraal
uitvoeringsplan, dat het oude Raamplan van de Krimpenerwaard
vervangt, bevat maatregelen op het vlak van natuur, landbouw,
waterhuishouding, recreatie en landschap. De maatregelen worden via
een modulaire aanpak uitgevoerd.
Om de inrichtingsmaatregelen te kunnen uitvoeren is het van belang
dat er gronden worden verworven en geruild. Hiervoor is in 2007 een
grootschalig ruil- en aankooponderzoek gestart, waarbij de wensen
worden geïnventariseerd onder de agrariërs (denk aan vergroten bedrijf,
verplaatsen bedrijf, beëindigen bedrijf of particulier natuurbeheer). Dit
onderzoek moet uitmonden in een ruil- en aankoopplan (RAP). Het RAP
vormt de basis voor aankoop van gronden. Naast aankoop van gronden
is het van belang dat het planologisch kader duidelijk is. Daarvoor
dienen het streekplan Zuid-Holland Oost en de bestemmingsplannen
van de vijf gemeenten aangepast te worden. Vervolgens kan gestart
worden met de daadwerkelijke inrichting van de natuurgebieden en de
maatregelen in de rest van de Krimpenerwaard.
8.5. Natuurgebiedsplan Krimpenerwaard
Voor de Krimpenerwaard is een natuurgebiedsplan opgesteld.
Uitgangspunt bij dit plan is deze Visie. In het plan is de begrenzing
van het natuurgebied opgenomen. Het natuurgebiedsplan geeft
een aankooptitel voor de grond binnen deze begrenzing. Ook zijn
de natuurdoelen vastgelegd en de daarbij behorende subsidiemogelijkheden
en de mogelijkheden voor particulier natuurbeheer.
Ook heeft de provincie Zuid-Holland een beleidskader opgesteld voor
verwerving en particulier natuurbeheer in de natuurgebieden in de
Krimpenerwaard. Dit beleidskader is integraal opgenomen in bijlage
IV. Bij het (particulier) beheer van natuurgebieden worden de volgende
randvoorwaarden gesteld:

8.5.1 Natuurdoelstelling is bepalend voor de inrichting
In gebieden met de hoofdfunctie natuur moet de natuur duurzaam
in stand worden gehouden. Abiotische omstandigheden (zoals
bodemtype en waterpeil) zijn medebepalend voor de realisatie van
natuurdoelen. De provincie stelt de natuurdoeltypen op in overleg met
de (toekomstige) beheerders vanuit de ecologische randvoorwaarden.
De natuurdoeltypen zijn uitgangspunt voor de inrichting en het beheer,
niet het huidige grondgebruik. De natuurdoelen worden vervolgens
uitgewerkt in een beheersplan, dat aangeeft welke inrichting nodig is
in het gebied. Het plan bevat ook de voorwaarden die aan de beheerder
worden gesteld. Vervolgens wordt besloten wie wat gaat beheren en in
welke rechtsvorm. Er vindt overleg plaats tussen de beheerders over
afstemming van het beheer.
8.5.2 Aankoopstrategie Krimpenerwaard
In de gebieden met een actieve verwervingsstrategie koopt BBL actief
vrijkomende gronden aan en levert deze door aan de terreinbeheerder.
Ook kan de terreinbeheerder (ZHL) zelf vrijkomende gronden
aankopen. Besloten is tot een snelle aankoop van gronden om tot een
snelle realisatie te komen van het natuurgebied. Dat wil zeggen dat
aangekocht wordt tegen volledige schadeloosstelling.
Strategie verwerving
Verwerven heeft de voorkeur als er sprake is van (in volgorde):
1 Afrondingsaankopen van reeds verworven gebieden
2 Voorzuiveringsmoerassen in het watertoevoersysteem
3 Essentiële schakels in de Robuuste verbinding
Toelichting
Voor effectief en efficiënt beheer is het wenselijk tot afgeronde
eenheden te komen. Bij de realisatie van de EHS wordt daarom gestreefd
de verworven gebieden als beheereenheden af te ronden. De omvang
van deze eenheden varieert met het natuurdoel van een individueel
perceel tot een groot aaneengesloten gebied.
Om de weidevogelgebieden in beheer bij het ZHL af te ronden tot
efficiënt beheerbare eenheden is grondverwerving noodzakelijk in
(delen van) Kadijk West, Kattendijks Blok en Middelblok.
De natte natuurgebieden, waaronder de voorzuiveringsmoerassen,
zijn essentiële schakels van de robuuste ecologische verbinding tussen
de Biesbosch en de Reeuwijkse plassen. Het beheer van de essentiële
natte schakels moet goed op elkaar worden afgestemd. Verwerving
ligt hier voor de hand in (delen van) Den Hoek, Bilwijk, De Nesse en
Berkenwoude.
8.5.3 Strategie Particulier natuurbeheer
Naast aankoop is in grote delen van de Krimpenerwaard particulier
natuurbeheer door grondeigenaren/gebruikers mogelijk. Deze gebieden
worden aangegeven op de kaart van het natuurgebiedsplan. In de
Krimpenerwaard bestaat voor 659 ha de mogelijkheid voor particulier
natuurbeheer.
De grondgebruikers geven in de inventarisatie aan of zijn willen
verplaatsen, verkopen of particulier natuurbeheer willen toepassen. In
gebieden waarvan is aangegeven dat particulier natuurbeheer mogelijk
is kan de grondeigenaar direct tot particulier natuurbeheer overgaan.
Voor particulier natuurbeheer in de Krimpenerwaard is de volgende
volgorde in voorkeur bepaald:
a. Ligging
Gebieden waar particulier natuurbeheer mogelijk is liggen voornamelijk
tegen de bebouwingslinten aan. Ze zijn daarmee zo veel mogelijk
bereikbaar voor de eigenaar van de grond. De gebieden zijn geclusterd.
In de praktijk is gebleken dat het voor de particulier natuurbeheerder
gunstiger is om één aaneengesloten gebied te beheren. De beheerder
kan zijn werkschema ten aanzien van het beheer van de natuur
zelf inrichten. Voorwaarde voor particulier natuurbeheer is dat er
afstemming plaatsvindt tussen de verschillende grondeigenaren en het
Zuid-Hollands Landschap. Grondeigenaren kunnen kiezen voor een
gezamenlijke beheersstrategie voor grotere eenheden.
51

52
b. Per natuurdoeltypen: Weidevogelbeheer, Nat schraalgrasland gebieden,
Moerasgebieden
In de deelgebieden: Veerstalblok, Het Beijerse, Laag Bilwijk, Geer en
Zijde en de noordrand van Kattendijksblok en Middelblok
Advies voor het natuurgebiedsplan: Het instellen van een ruimer zoekgebied
voor particulier natuurbeheer. Particulier natuurbeheer kan resulteren in
kostenbesparing en geeft agrariërs de mogelijkheid om op andere wijze hun land
te kunnen blijven beheren.
Extern beheer en planologische bescherming is vereist
De omgevings- en beheerscondities, zoals waterpeil, waterkwaliteit
en waterdynamiek, zijn in de varianten afgestemd op de
natuurdoelstellingen. De externe negatieve invloeden door vermesting,
verdroging, verzuring, verstoring en versnippering worden in deze
varianten zo veel mogelijk tegengegaan. Dit gebeurt o.a. door de
gebieden met de hoofdfunctie natuur planologisch te beschermen.
Extern beheer kan noodzakelijk zijn. Voorlichting en educatie zijn
onderdeel van het extern beheer. Recreatie wordt gestimuleerd mits
wordt voldaan aan de ecologische randvoorwaarden.
Voldoende omvang van natuurgebieden
De natuur moet als ecosysteem worden beschouwd en heeft daarom
grote gebieden nodig. Een duurzaam voortbestaan van soorten vereist
populaties van voldoende omvang. De grootte daarvan hangt af van het
natuurdoeltype. Zo is voor het voortbestaan van weidevogelpopulaties
een cluster van enkele honderden hectares nodig, terwijl voor een
botanisch reservaat enkele tientallen hectares al voldoende is om een
duurzaam voortbestaan van de kenmerkende soorten te garanderen.
De natuurdoeltypen van afzonderlijke terreinen in een gebied moeten in
samenhang worden bezien om efficiënt en effectief beheer mogelijk te
maken.
Continuïteit
Gebieden met hoofdfunctie natuur krijgen een permanente
natuurfunctie en bijbehorend beheer in de lengte der jaren, ook als het
wordt verkocht. Ook na dertig jaar moet het gebied de natuurfunctie
behouden en op de juiste wijze worden beheerd. Beheersplanning en
evaluatie (monitoring) zijn noodzakelijk.
In bijlage III.6 wordt ingegaan op het beleid voor particulier
natuurbeheer in de Krimpenerwaard.
8.6. Agrarisch medegebruik
Naast particulier natuurbeheer moet agrarisch medegebruik van
aan ZHL overgedragen natuurgebieden mogelijk zijn, ook binnen de
kaders van het natuurgebiedsplan. In dit verband wordt verwezen naar
onderzoek over de mogelijkheden voor natuurboeren binnen de EHS.

9. Maatschappelijke
aspecten
9.1 Maatschappelijke aspecten
Bij de inrichting van de natuurgebieden spelen de volgende
maatschappelijke aspecten een rol:
1. Ontsluiting en toegankelijkheid van het gebied
2. Economische functie van het gebied en vernieuwend
ondernemerschap
3. Landschappelijke beleving
4. Effecten op de volksgezondheid
5. Veiligheid en kans op wateroverlast
1. Ontsluiting en toegankelijkheid van het gebied
De ontsluiting is een onderdeel van de inrichting. Het is wenselijk
om de natuurgebieden vanuit de woonkernen toegankelijk te maken
en mogelijkheden te bieden voor extensieve recreatie (voetpaden en
fietspaden; bij de criteria voor recreatie wordt hierop ingegaan).
Een aantal wegen kan na inrichting van het gebied een andere functie
krijgen. Dit is afhankelijk van de inrichting van het gebied.
In het noordelijk deel van de Krimpenerwaard kan dit type recreatie
(routenetwerken) beter worden ontwikkeld. Extensieve recreatie gaat
samen met natuurontwikkeling, als hiervoor een goede zonering wordt
gehanteerd. De 100 meter zone (met kade) biedt extra kansen voor
wandel- en fietsverbindingen (routenetwerken).
2. Economische functie van het gebied en vernieuwend ondernemerschap
Het natuurgebied geeft mogelijkheden voor recreatiefaciliteiten, wat
op inrichtingsniveau kan worden uitgewerkt. Grootschalige intensieve
recreatie in dit natuurgebied in de Krimpenerwaard is niet gewenst.
Het natuurgebied zal zich vooral lenen voor recreatief medegebruik.
Door vernieuwend ondernemerschap kunnen extra faciliteiten
ontwikkeld worden. Dit kan zowel een agrariër zijn met een neventaak,
als een agrariër wiens bedrijf in een begrensd natuurgebied ligt en
de bedrijfsvoering staakt. In het laatste geval kan de agrariër zijn
opstallen behouden en hier (kleinschalige) activiteiten ontplooien.
Ook kunnen met agrariërs overeenkomsten worden afgesloten voor
het beheer van delen van het natuurgebied. Grondeigenaren kunnen
zelf in (delen van) het natuurgebied de natuurdoelen realiseren. In het
natuurgebiedsplan wordt, in overleg met de landbouworganisaties,
bepaald waar particulier natuurbeheer mogelijk is. Bij de criteria beheer
is hierop nader ingegaan. In 2007 en 2008 zal onderzocht worden in
hoeverre hier belangstelling voor is. Een en ander heeft gevolgen voor
de realisatiestrategie.
3. Landschappelijke beleving
Binnen de begrenzing wordt natuur gerealiseerd met de volgende
hoofdtypen natuur: weidevogelnatuur, nat grasland en “natte natuur”.
Deze natuurdoeltypen zullen verschillend uitpakken wat betreft openheid
van het landschap. Natte natuur leidt, als er moerasbos komt, tot
verdichting van het landschap. De overige natuurdoeltypen resulteren
in een opener landschap. Landschapselementen liggen als eilandjes
verspreid in de open ruimten en versterken de menselijke maat.
De verschillende bebouwings-linten contrasteren met deze openheid
en versterken daarmee het landschap. De openheid is maatgevend
voor de belevingswaarde van het landschap. Bij de verdeling van de
natuurdoeltypen is de openheid van het landschap nabij de
bebouwingslinten uitgangspunt geweest. De natte robuuste
verbindingszone is ver van de bebouwing gesitueerd.
4. Effecten op de volksgezondheid
Overlast door steekmuggen kan ontstaan als dicht bij bestaande
woningen geschikte habitats voor deze muggen geschapen worden.
Geschikte habitats zijn droogvallende oevers of stilstaande, ondiepe
wateren zonder predatoren (waterkevers, vis) die niet in verbinding
staan met grotere wateren. Vooral het natuurdoel moerasnatuur voldoet
53

54
aan deze typering. Naarmate de afstand tussen woonbebouwing en
moerasnatuur in een inrichtingsalternatief groter is wordt dit als positief
beoordeeld. Overlast door muggen wordt niet gezien als een bedreiging
voor de gezondheid. De kans op terugkeer van malaria (Anderdaagse
koorts) wordt in recent onderzoek nagenoeg nihil geacht. De malariamug
komt nog wel in Nederland voor maar de parasiet, die de malaria
veroorzaakt, niet meer. De kans op een uitbraak van knokkelkoorts is zeer
gering. De verspreiding van tropische ziekten door muggen neemt door
klimaatverandering niet toe omdat hiervoor ook andere klimaatfactoren
dan temperatuur verantwoordelijk voor zijn (Concept Milieurapport
(PlanMER) bij herziening Streekplan Oost, Krimpenerwaard).
Ook de effecten van de varianten op de volksgezondheid dient
meegenomen te worden in de milieueffectrapportage (MER).
5. Veiligheid en kans op wateroverlast
De veiligheid (achter de primaire waterkering) wordt niet of nauwelijks
beïnvloed door de wijze van inrichting van de natuurgebieden. De
veiligheid wordt onder andere bepaald door de stabiliteit van de
waterkeringen. Die stabiliteit wordt op de langere termijn bepaald door
de bodemdaling. Door de relatief nattere inrichting van natuurgebieden
wordt de bodemdaling beperkt. Dit komt de stabiliteit van de
waterkering op termijn ten goede. Het aspect bodemdaling is elders als
afzonderlijk criterium behandeld. Wat betreft de kans op wateroverlast
zijn de natuurgebieden weinig gevoelig. Dit maakt dat in perioden van
dreigende overlast, de afvoer vanuit de natuurgebieden langere tijd
beperkt kan worden zodat het water uit de omgeving sneller afgevoerd
kan worden. Overigens is de uitwerking hiervan nog wel onderhevig aan
keuzes op inrichtingsniveau. Dit is dus nog van belang bij de uitwerking
van de inrichtingsMER.
9.2 Relatie met de omgeving
Het natuurgebied zal na inrichting invloed hebben op de omgeving.
Hierna wordt hierop ingegaan op de aspecten geluid, luchtkwaliteit
en economische ontwikkelingsmogelijkheden. In de uit te voeren
inrichtingsMER komen deze aspecten eveneens aan de orde.
Geluid
Een groot deel van de Krimpenerwaard is aangewezen als provinciaal
stiltegebied. Zowel de aanleg van de zuidwestelijke randweg bij
Gouda, als de reconstructie van de N210, zullen invloed hebben op
dit stiltegebied. Voor de aanleg van deze twee wegen zijn aparte MERstudies
doorlopen.
Luchtkwaliteit
De inrichting van het plangebied conform de beschreven alternatieven
kan op twee manieren invloed hebben op de luchtkwaliteit in het gebied.
1. De luchtkwaliteit zal veranderen als gevolg van de aantrekkende of
afstotende werking van de inrichting op het verkeer. Daarbij kan
ook nog onderscheid gemaakt worden naar het type verkeer. in de
autonome ontwikkeling zullen meer tractoren en vrachtwagens het
plangebied aandoen, terwijl in de andere alternatieven meer recreatief
verkeer verwacht kan worden. De afname van de uitstoot van
uitlaatgassen van auto’s en de daarmee gepaard gaande verbetering
van de luchtkwaliteit, worden als positief beoordeeld.
2. Natte natuurgebieden vangen zogenaamd “fijn stof” af en binden dit,
meer dan dat droge natuurgebieden en landbouwgebieden dat doen.
Vanwege de overwegende windrichting (uit het Zuidwesten) wordt er
veel fijn stof vanuit de Rotterdamse haven naar de Krimpenerwaard
verspreid. Het is de verwachting dat de inrichting van natte natuur,
door het afvangen van fijn stof, een positieve invloed heeft op de
luchtkwaliteit.
3. Bodemdaling is het gevolg van de oxidatie van veen. Bij de oxidatie
van veen komt koolstofdioxide (CO2) vrij. De uitstoot van CO2
wordt gezien als een reden van de huidige opwarming van de aarde
(“global warming”). Op internationaal vlak wordt dan ook gewerkt
aan het terugdringen van de uitstoot van CO2. Het tegengaan van
bodemdaling verminderd dus de uitstoot van CO2 en veenvorming is
zelfs een vorm van vastlegging van CO2.

Water
Als gevolg van de hogere peilen in de natuurgebieden zal de
bodemdaling hier vertragen. Naar verwachting komt deze hierdoor
meer in gelijke orde met het agrarisch middengebied. Wordt evenwel
gekozen voor het fixeren van het peil, dan zal in het natuurgebied
de maaivelddaling stoppen, waardoor op termijn het middengebied
steeds lager komt te liggen ten opzichte van het natuurgebied. Op
korte en middellange termijn zal dit geen of nauwelijks gevolgen
hebben. Op langere termijn wordt het hoogteverschil zodanig dat
grondwaterstromen lokaal kunnen veranderen. De effecten hiervan
zullen echter pas op zeer lange termijn waarneembaar worden.
De effecten van de inrichting van de natuurgebieden op het
oppervlaktewatersysteem buiten de natuurgebieden zijn voor wat
betreft de waterkwantiteit beperkt. Het water vanuit het middengebied
zal via een laaggelegen watergang door het natuurgebied naar de
Hollandse Ijssel afgevoerd moeten worden. Dit heeft echter geen
invloed op de waterstaatkundige infrastructuur, omdat de afvoer van
het middengebied momenteel al via deze watergang plaatsvindt, alleen
de peilen in de aangrenzende peilgebieden zullen aanzienlijk hoger
worden.
Met betrekking tot de waterkwaliteit zal worden bezien of het overschot
aan kwalitatief goed water in het natuurgebied aangewend kan worden
voor de landbouwgebieden. Verder kunnen op zeer lange termijn lokale
effecten ontstaan door lokale kwelstromen.
Nota Levend Landschap
Gedeputeerde Staten (GS) van de provincie Zuid-Holland hebben de
Nota Levend Landschap vastgesteld. De Krimpenerwaard is één van de
prioritaire gebieden in deze nota. Op ambtelijk niveau worden kaarten
ontwikkeld waarop de ontwikkelingsmogelijkheden per deelgebied
in de Krimpenerwaard buiten de begrenzing zijn weergegeven. Deze
kaarten zullen op korte termijn besproken worden met de betrokken
bewoners van de Krimpenerwaard. In de gebieden die grenzen aan
het toekomstig natuurgebied en die liggen binnen de categorie II en
III worden kansen gezien voor nevenfunctie naast de landbouw. Te
denken valt aan agrarisch natuurbeheer met weidevogeldoelstellingen,
maar ook botanische doelstellingen. Ook liggen hier mogelijkheden
voor recreatief medegebruik, landgoedontwikkeling of toeristische
activiteiten. De prioriteitstelling van het gebied geeft mogelijkheden
binnen de Subsidieregeling Agrarisch Natuurbeheer en de
subsidiemogelijkheden voor plattelandsontwikkeling.
De mate van bodemdaling van het natuurgebied tov het landbouwgebied
in de omgeving
Omdat in het toekomstig natuurgebied bodemdaling wordt tegengegaan
en in het omliggende gebied minder zal er een verschil in hoogte op
gaan treden in de toekomst.
55

56
10. Kosten en financiering
10.1. Kosten
De totale investeringskosten voor de inrichting bedragen ca. € 118
miljoen (inclusief 1,5% prijsindexatie). Daarvan wordt 37% bijgedragen
door regionale partijen. Voor de inrichtingskosten is reeds € 18,5
miljoen uitgevoerd en is € 14,8 miljoen reeds verplicht (inclusief 1,5%
prijsindexatie).
De inrichtings- en beheerskosten van de natuurgebieden voor de
varianten “Grutto en Otter” en “Groeiend Veen” zijn weergegeven in
onderstaande tabel. Het betreft de inrichting en de contante waarde
van de beheerskosten over 50 jaar. Vanwege de structureel lagere
beheerskosten steekt variant “Grutto en Otter” gunstig af tegen variant
“Groeiend Veen”.
Tabel 10.1 Kosten voor beheer en inrichting varianten
Inrichtingskosten graven en
afplaggen (ondergrens)
Kosten in euro’s
“Grutto en Otter”
Kosten in euro’s
“Groeiend Veen”
5,800,000 200,000
Totaal beheerskosten per jaar 2,410,000 3,210,000
contante waarde beheerskosten
(50 jaar, disconto 4%)
Inrichtingskosten plus contante
waarde beheer
53,500,000 71,200,000
59,300,000 71,400,000
Naast de inrichtingskosten voor de gebieden zijn aanvullende
investeringen nodig voor het aanpassen van de wegen in het
natuurgebied. Deze kosten zijn voor beide varianten gelijk. Bovenop
de reeds autonoom benodigde investeringen is hiervoor een bedrag
nodig van maximaal 7,4 tot 15,0 miljoen euro. Afhankelijk van nog te
nemen bestuurlijke besluiten kunnen deze investeringen lager uitvallen
en deels worden ingewisseld voor alternatieven met hogere jaarlijkse
beheerkosten. De bandbreedte in de kosten wordt veroorzaakt doordat
de investeringen via twee gangbare calculatiemethoden zijn berekend.

11 Literatuur
Alterra, december 2001
Handboek Robuuste verbindingen, ecologische randvoorwaarden
Alterra-Wageningen UR, 2006
Second opinion Alterra. Van Veenweidepact naar herbegrenzing
Krimpenerwaard
Arcadis, 2002
Verkenning Natte As, Provincie Zuid Holland
Dienst Landelijk Gebied, mei 2006
Begrenzing van natuur in het noordelijk deel van de Krimpenerwaard,
mogelijkheden voor natuur in relatie tot bodemgradiënt.
Notitie R. de Ridder
DHV in opdracht van het Zuidhollands Landschap
De Krimpenerwaard, ontwikkel het geheel.
Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard, 2006
Waterkansenkaart Krimpenerwaard
Royal Haskoning, september 2007
Evaluatie inrichtings- en beheermaatregelen project Polder Nooitgedacht
Ministerie van Verkeer en Waterstaat
Muggen en knutten. Vooroordelen en misverstanden, waar- en
onwaarheden, vóórkomen en voorkómen.
Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, 2001
Handboek Natuurdoeltypen
Provincie Zuid-Holland, 2005
Natuurgebiedsplan Veenweide-Midden Zuidplas
Provincie Zuid-Holland, 2003
Streekplan Zuid-Holland oost
Provincie Zuid-Holland, Groenservice, mei 2007
Visie recreatie Krimpenerwaard (concept)
Provincie Zuid-Holland, 2006
Beleidsplan Groen, Water en Milieu
Provincie Zuid-Holland, mei 2007
Milieurapport (PlanMer) bij de herziening van Streekplan Oost,
Krimpenerwaard (concept)
Strategiegroep Veenweidepact Krimpenerwaard, 13 oktober 2006
Slotadvies Strategiegroep Veenweidepact. Herbegrenzing natuur en
landbouw Krimpenerwaard
Syncera, februari 2007
Second opinion en ecologisch advies inrichtingsvarianten
Krimpenerwaard
Witteveen + Bos, 2006
Notitie inrichtingsvarianten Krimpenerwaard, bij het Loetbos
Websites
www.grutto.nl; www.waarheenmethetveen.nl; www.vrom.nl;
www.minlnv.nl.
57

58
Colofon
Dit is een uitgave van de Strategiegroep Veenweidepact Krimpenerwaard,
december 2007
Contactpersoon visie op het natuurgebied
M. Dootjes, tel. 070 441 69 62
Algemene informatie over Veenweidepact
J.W.A. van Veen, tel. 070 441 73 79
H.R. Lesschen, tel. 070 441 60 06
A.I. Koffeman, tel. 070 441 82 71
O.M. Wassenaar, tel. 070 441 88 43
Tekst
Werkgroep natuur
Productbegeleiding
Bureau Vormgeving en Interactieve media, provincie Zuid-Holland
Beeld
Rudi Terlouw, Zuid-Hollands Landschap
Cor Gremmen, Provincie Zuid-Holland
Dienst Landelijk Gebied
Vormgeving
Haagsblauw, Den Haag
Druk
PlantijnCasparie, Den Haag