finalVersion - Erasmus University Thesis Repository - Erasmus ...

De beleidssectoren met een professionele stijl hebben een gemiddeld aantal verzelfstandigde
organisaties. De meest voorkomende vormen zijn de privaatrechtelijke vormen die een
aanzienlijke autonomie garanderen. Het motief voor de oprichting van de zelfstandige
beleidsonderdelen is deskundigheid, en in mindere mate participatie. De verzelfstandigde
taken worden grotendeels uit andere middelen bekostigd. Deze stijl biedt echter ook ruimte
voor gemengde financiering en financiering door de Staat. Het vertrouwen in deskundigheid
betekent dat de uitvoerders een aanzienlijke mate van discretionaire ruimte krijgen
toebedeeld. De beleidssectoren met een professionele stijl hebben daarenboven een grote mate
van corporatisme. Consensualisme houdt namelijk in dat men zoveel mogelijk betrokkenen en
belanghebbenden bij de beleidsuitvoering en beleidsvorming betrekt, om het draagvlak van
het beleid te vergroten. Deze stijl staat niet afwachtend tegenover verzelfstandiging, maar
loopt nochtans niet voorop. De meeste organen zijn in de periode 1990-1994 verzelfstandigd.
De hoogst voltooide opleiding van de ambtenaren van het moederdepartement is een
technische opleiding.
2.3.4 De bedrijfsmatige stijl van verzelfstandiging
De beslissingen worden in de bedrijfsmatige stijl ontleend aan economische motieven. Deze
stijl hecht het meeste belang aan kostenbeheersing en een efficiënte beleidsuitvoering. De
uitvoering is onderhevig aan een strenge regulering door middel van kwantitatieve
doeleinden. De bedrijfsmatige stijl heeft een groot vertrouwen in de markt en technieken uit
het bedrijfsleven. Deze stijl heeft een antagonistische houding ten opzichte van
belangenorganisaties. Wat zijn de gevolgen voor de manier van verzelfstandigen in deze stijl?
De beleidssectoren met een bedrijfsmatige stijl hebben het grootste aantal en de meest
vergaande vormen van verzelfstandiging. Een groot deel van de verzelfstandigingen is
privatiseringen, en/of heeft de privaatrechtelijke organisatievorm. Het meest voorkomende
motief van oprichting is ongetwijfeld doelmatigheid en doeltreffendheid. De strenge
regulering houdt in dat de zelfstandige beleidsonderdelen weinig beleidsvrijheid hebben, en
dat de beleidssector veel toezichthoudende organen heeft. De verzelfstandigde taken worden
vrijwel geheel bekostigd door de gebruikers van de diensten. De antagonistische houding
betekent dat de beleidssectoren zich afzijdig houden van belangenorganisaties. Ergo, zij
hebben een geringe mate van corporatisme. Het toezicht wordt – in tegenstelling tot de
traditionele stijl – echter niet rechtstreeks door de minister uitgeoefend. De minister laat het
toezicht over aan hiërarchisch onafhankelijke organen.
2.4 De vierde deelvraag
In hoeverre zijn deze stijlen van verzelfstandiging in de praktijk bij beleidssectoren van de
Rijksoverheid te identificeren?
Ik heb in paragraaf 3 van hoofdstuk 3 (p. 51-80) bij de behandeling van de resultaten van dit
onderzoek aangegeven welke stijlen de indicatoren impliceren. In tabel 19 (p. 81) aan het eind
van die paragraaf is het geheel overzichtelijk samengevat. Ik bespreek in deze subparagraaf in
hoeverre de vier stijlen van verzelfstandiging in de praktijk blijken voor te komen. In de
volgende subparagraaf wordt beschreven in hoeverre de gevonden stijlen consistent zijn met
de institutionele context van de beleidssectoren (vijfde onderzoeksvraag).