finalVersion - Erasmus University Thesis Repository - Erasmus ...

2 Probleemstelling & onderzoeksvragen
2.1 De eerste deelvraag
Welke verzelfstandigde organisaties zijn per beleidssector te onderscheiden?
Ik heb voor dit onderzoek het jaar 2004 als peiljaar gekozen. In 2004 hadden de
beleidssectoren van de Rijksoverheid gezamenlijk 236 verzelfstandigde organisaties. Ik heb
clusters van organisaties met dezelfde wettelijke grondslag als één verzelfstandigd orgaan
geteld. De drie beleidssectoren met de meeste zelfstandige beleidsonderdelen zijn Landbouw
(LNV – 23 organen), Onderwijs & Wetenschap (OCW – 23 organen) en Justitie (22 organen).
De beleidssectoren Ontwikkelingssamenwerking (BuiZa – drie organen), Financiën (drie
organen) en Voedselkwaliteit (LNV – vier organen) hebben de minste verzelfstandigingen.
Het aantal verzelfstandigde organisaties per beleidssector wordt uitgebreid beschreven in de
derde paragraaf van hoofdstuk 3 (p. 51-80). Ik heb daarenboven in de bijlage een lijst van alle
236 verzelfstandigde organisaties – per beleidssector – opgenomen (Bijlage 1: p. 95-100).
2.2 De tweede deelvraag
Welke patronen zijn in de ontwikkelingen – de aantallen en de kenmerken, zoals vorm, motief,
bekostiging, toezicht en hoofdtaak – van verzelfstandigde organisaties van de Rijksoverheid
waar te nemen?
De resultaten van dit onderzoek zijn in paragraaf 3 van het vorige hoofdstuk (p. 51-80)
gedetailleerd besproken. Ik verwijs de lezer derhalve voor een specifieke behandeling per
beleidssector naar de betreffende subparagraaf. Ik beperk mij hier tot enkele algemene
opmerkingen over de bevindingen van dit onderzoek.
De meeste verzelfstandigde organisaties van de Rijksoverheid (100 van de 236) hebben de
vorm van het privaatrechtelijk zelfstandig bestuursorgaan (zbo). De overheid heeft daarnaast
veel beleidsonderdelen (78) verzelfstandigd tot publiekrechtelijk zbo.
Het meest genoemde motief voor de oprichting van verzelfstandigde organisaties (69 van de
235) is onafhankelijkheid – van het ministerie of van het beleidsveld – en het bevorderen van
rechtsgelijkheid. Een ander veel voorkomend motief van oprichting (60 van de 235) is de
bevordering van de specifieke deskundigheid die gemoeid is met de uitvoering van de taak.
Het minst genoemde motief is – verrassend genoeg – de bevordering van doelmatigheid en
doeltreffendheid van de beleidsuitvoering.
De ministeries bekostigen de meerderheid van de verzelfstandigde taken (144 van de 235)
voor meer dan 70 % uit de Rijksbegroting. Zij financieren 83 verzelfstandigde taken
voornamelijk uit andere middelen, zoals tarieven en premies. Slechts negen publieke taken
worden gemengd bekostigd, dat wil zeggen deels uit de Rijksbegroting en deels uit andere
middelen.