finalVersion - Erasmus University Thesis Repository - Erasmus ...

Onafhankelijkheid & rechtsgelijkheid (drie van de vijf) is verreweg het belangrijkste motief
van oprichting in deze sector. De overige twee motieven zijn deskundigheid en beheer &
delegatie. De uitleg voor deze bevinding is vrijwel dezelfde als ik hierboven al heb gegeven
voor het voornaamste motief in de beleidssector Sociale Zaken. De bureaucratische stijl past
het beste bij het motief onafhankelijkheid & rechtsgelijkheid.
Het ministerie bekostigt vier – van de vijf – verzelfstandigde taken uit de Rijksbegroting. De
resterende taak wordt uit andere middelen – tarieven – gefinancierd. Deze wijze van
bekostiging geeft meer een bureaucratische stijl aan, dan een traditionele stijl. Men zou
verwachten dat een ministerie met een traditionele stijl alle verzelfstandigde taken uit haar
eigen begroting bekostigt.
De minister oefent op drie van de vijf zelfstandige diensten rechtstreeks toezicht uit. Het
toezicht op de andere twee verzelfstandigde beleidsonderdelen wordt uitgevoerd door een
Raad van Toezicht. De minister benoemt de leden van deze raad zonder inspraak van
betrokken maatschappelijke organisaties. De toezichthoudende instantie is in beide gevallen
de Inspectie Werk & Inkomen (IWI). SZW heeft drie erkende adviesorganen. De sector
Werkgelegenheid heeft dus een geringe mate van corporatisme. Deze indicator duidt op de
traditionele stijl van verzelfstandiging.
De belangrijkste hoofdtaken van de zelfstandige beleidsonderdelen zijn inspectie & controle
(twee van de vijf) en opleiden, onderzoek & voorlichting (twee). De resterende hoofdtaak is
het uitkeren & innen van subsidies. De ambtenaren in deze sector hebben bijgevolg een
aanzienlijke – edoch een gemiddelde – mate van discretionaire ruimte. De scholingstaken en
toezichthoudende taken van deze organisaties vereisen voldoende beleidsvrijheid voor de
uitvoerders om de taken zorgvuldig uit te kunnen voeren. Een gemiddelde mate van
discretionaire ruimte met veel toezichthoudende taken wijst op de bedrijfsmatige stijl.
De beleidssector Werkgelegenheid lijkt een combinatie van de traditionele stijl en de
bureaucratische stijl te hebben geadopteerd. De variabelen wijzen namelijk in meerderheid –
zes van de zeven – op de traditionele en de bureaucratische stijl van verzelfstandiging. De
resterende variabele – mate van beleidsvrijheid – wijst naar de bedrijfsmatige stijl. Hoe staat
het met de indicatoren van de institutionele context?
De indicatoren van de stijl van verzelfstandiging zijn niet geheel ondubbelzinnig. De twee
indicatoren van de institutionele context kunnen misschien meer duidelijkheid verschaffen
over de stijl van de beleidssector Werkgelegenheid. Ik behandel als eerste de resultaten voor
de indicator ‘jaar van oprichting’. Het ministerie heeft de meeste verzelfstandigingen (drie
van de vijf) in deze beleidssector in de laatste vier à vijf jaar – sinds 2000 – doorgevoerd. In
de jaren ’90 zijn twee beleidsonderdelen in de sector Werkgelegenheid verzelfstandigd. Het
ministerie heeft vòòr 1990 geen verzelfstandigingen in deze sector uitgevoerd. Deze
constatering is te verklaren doordat er een omslag is geweest in de voorgenomen
verzelfstandigingen. Het UWV zou namelijk aanvankelijk worden geprivatiseerd, maar is
uiteindelijk verzelfstandigd in de vorm van een publiekrechtelijk zbo (Meijer, 2000: 4). Het
tempo en de vorm van de verzelfstandigingen suggereren een afwachtende houding van het
ministerie; ergo, een traditionele stijl.
De meest voorkomende opleiding van de ambtenaren van het Ministerie van SZW is een
sociaal-wetenschappelijke opleiding. De tweede indicator van de institutionele context duidt
op een bureaucratische stijl van verzelfstandiging.