finalVersion - Erasmus University Thesis Repository - Erasmus ...

De variabelen van de institutionele context geven zowel de traditionele, als de professionele
stijl van verzelfstandiging aan. De stijl lijkt in hoge mate in overeenstemming met de
institutionele context van de beleidssector Voedselkwaliteit, omdat zij beiden – in mindere of
meerdere mate – op de traditionele en de professionele stijl wijzen.
3.11 Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW)
Het Ministerie van SZW bestaat uit twee sectoren: Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Deze
sectoren hebben veel overeenkomsten qua taken en qua werkgebied, maar zij verschillen wel
op het gebied van de verzelfstandigingen. Ik behandel in de komende subparagraaf de
resultaten van dit onderzoek voor de sector Sociale Zaken. De gegevens voor de sector
Werkgelegenheid komen in de volgende subparagraaf aan bod.
3.11.1 De beleidssector Sociale Zaken
De sector Sociale Zaken heeft zes verzelfstandigde organisaties (3 % van het totaal). De meest
voorkomende vorm van verzelfstandiging in deze sector is het publiekrechtelijk zbo (vijf van
de zes), gevolgd door de privaatrechtelijke rwt (één). De mate van verzelfstandiging is
minimaal en extern (publiek). Deze indicator wijst bijgevolg zowel naar de traditionele, als
naar de bureaucratische stijl.
Het belangrijkste motief van oprichting in de beleidssector Sociale Zaken is onafhankelijkheid
& rechtsgelijkheid (drie van de zes). Participatie (twee) en deskundigheid (één) zijn de andere
motieven voor de oprichting van zelfstandige beleidsonderdelen. De verklaring dat
onafhankelijkheid het meest voorkomende motief is, zijn de problemen in deze beleidssector
in de jaren ’80 en ’90: Commissie Buurmeijer en SUWI (Meijer, 2000: 5; SZW, 2000; Trommel &
Van der Veen, 1999). Het voornaamste motief was voorheen de participatie van
maatschappelijke betrokkenen (werkgevers en werknemers) bij de uitvoering van de sociale
zekerheid. Dit beleid heeft in de loop van de jaren ’70 en ’80 echter een grootschalig misbruik
van de sociale zekerheidsvoorzieningen tot gevolg gehad. Na de herstructureringen van eind
jaren ’90 is het belangrijkste motief in de beleidssector Sociale Zaken daarom
onafhankelijkheid – van maatschappelijke belangenorganisaties – geworden. De
bureaucratische stijl past het beste bij het motief onafhankelijkheid.
Het ministerie financiert vier – van de zes – verzelfstandigde taken niet uit haar eigen
begroting. Deze taken worden bekostigd door het heffen van premies – voor verzekeringen –
en tarieven. De resterende twee taken worden enerzijds uit de Rijksbegroting gefinancierd, en
anderzijds gemengd – deels begroting, deels premies – bekostigd. Deze wijze van bekostiging
geeft een professionele stijl aan.
De minister heeft het toezicht op de zes verzelfstandigde organisaties opgedragen aan een
Raad van Toezicht (vijf) of een commissie (één). De minister oefent geen rechtstreeks
toezicht uit op de zelfstandige diensten. De leden van deze organen worden bij Koninklijk
Besluit of door de minister benoemd. Het meeste toezicht wordt uitgevoerd door de Inspectie
Werk & Inkomen (IWI). Het Ministerie van SZW heeft drie erkende adviesorganen. De sector
Sociale Zaken heeft bijgevolg een geringe mate van corporatisme. De bedrijfsmatige stijl
past het beste bij deze mate van corporatisme, omdat het toezicht door ‘onafhankelijke’,
toezichthoudende instanties wordt uitgevoerd.