finalVersion - Erasmus University Thesis Repository - Erasmus ...

3.3 Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK)
Het Ministerie van BZK heeft met zeventien verzelfstandigde organisaties een redelijk groot
aantal verzelfstandigingen (7 % van het totaal). De meest voorkomende vormen zijn het
publiekrechtelijk zbo (negen van de zeventien) en het agentschap (vijf). De overige vormen
van verzelfstandiging in deze sector zijn de privaatrechtelijke rwt (twee) en anders (één
privatisering). De indicator ‘verzelfstandiging’ is gemiddeld en extern (publiek). Bijgevolg
geeft deze indicator een bureaucratische stijl aan.
De meest gebruikte motieven voor de oprichting van zelfstandige organen zijn beheer &
delegatie (zes van de zeventien) en participatie (vijf). De overige motieven in de sector BZK
zijn – in aflopende volgorde – onafhankelijkheid & rechtsgelijkheid (drie), doelmatigheid &
doeltreffendheid (twee) en deskundigheid (één). Het meest voorkomende motief – beheer –
duidt op de traditionele stijl; maar de combinatie van de motieven participatie en
deskundigheid (samen ook zes van de zeventien) zou evenzo een professionele stijl kunnen
suggereren.
De minister financiert de meeste zelfstandige organisaties uit zijn eigen begroting (elf van de
zeventien). Bijna één derde van de verzelfstandigde taken (vijf) wordt uit andere middelen
(premies en tarieven) bekostigd. De resterende verzelfstandigde taak wordt gemengd – zowel
uit de Rijksbegroting, als uit andere middelen – gefinancierd. De indicator ‘bekostiging’ wijst
op de bureaucratische stijl, aangezien een substantieel deel van de taken uit andere middelen
wordt bekostigd.
De minister houdt in een groot aantal gevallen (zes van de zeventien) rechtstreeks toezicht op
de zelfstandige beleidsonderdelen. Het toezicht geschiedt daarnaast tevens door middel van
een Raad van Toezicht (zes) of een commissie (vijf). De minister – of de ministerraad bij KB
– benoemt in nagenoeg al deze gevallen de leden van de raad of de commissie. Slechts in één
geval worden de leden van een Raad van Toezicht op voordracht van de raad of het veld door
de minister benoemd. De mate van corporatisme in deze sector is daarmee – ondanks de vijf
erkende adviesorganen – gering. Het merendeel van het toezicht wordt door een raad of
commissie uitgevoerd. Deze indicator geeft derhalve een bedrijfsmatige stijl aan.
De hoofdtaken van de verzelfstandigde organisaties zijn redelijk divers verspreid. De drie
belangrijkste hoofdtaken zijn beheer, uitkeren & innen en opleiden & voorlichting. Deze
hoofdtaken komen elk bij vier zelfstandige beleidsonderdelen van de sector BZK voor. De
andere hoofdtaken zijn inspectie & controle (drie) en quasi-rechtspraak (één). De resterende
verzelfstandiging – de politieregio’s – valt in de categorie anders. Wat betekent dit voor de
discretionaire ruimte van de uitvoerders van deze taken? De ambtenaren beschikken over een
gemiddelde mate van beleidsvrijheid bij de uitvoering van deze taken. Deze indicator wijst
bijgevolg op een bureaucratische of een bedrijfsmatige stijl.
Het merendeel van de variabelen – drie van de zeven – wijst op de bureaucratische stijl van
verzelfstandiging. De bedrijfsmatige stijl wordt door twee van de zeven variabelen aangeduid.
De traditionele en de professionele stijl worden ieder door één variabele aangegeven.
De indicatoren van de stijl van verzelfstandiging geven de bureaucratische stijl aan. Welke
stijl duiden de indicatoren van de institutionele context aan? Het ministerie heeft de meeste
verzelfstandigingen (acht van de zeventien) in de periode 1995-1999 doorgevoerd. In de
periode 1990-1994 heeft BZK vijf beleidsonderdelen in deze beleidssector verzelfstandigd.
Drie verzelfstandigingen hebben vòòr 1990 plaatsgevonden.