finalVersion - Erasmus University Thesis Repository - Erasmus ...

De meest voorkomende motieven voor verzelfstandiging zijn beheer & delegatie (7 van de
22), onafhankelijkheid & rechtsgelijkheid (zes) en participatie (vijf). De overige motieven
van oprichting komen minder vaak voor in deze sector: doelmatigheid & doeltreffendheid
(drie) en deskundigheid (één). Het motief beheer duidt op een traditionele stijl.
Het Ministerie van Justitie bekostigt de overgrote meerderheid van haar verzelfstandigde
organisaties uit de Rijksbegroting (20 van de 22 organisaties). De resterende twee
verzelfstandigde taken worden hoofdzakelijk uit tarieven bekostigd. Deze indicator wijst op
de traditionele of bureaucratische stijl.
De minister oefent bij eenderde van de verzelfstandigingen rechtstreeks toezicht uit op de
taakuitvoering. Het toezicht wordt echter vaker aan een Raad van Toezicht (6 van de 22) of
een commissie (negen) overgelaten. De samenstelling van deze organen wordt meestal door
de minister of bij Koninklijk Besluit bepaald (negen). De Raad van Toezicht of het veld
mogen in een aantal gevallen (vier) zelf de leden van de raad kiezen. De laatste mogelijkheid
is dat de minister de leden op voordracht van de raad of het veld benoemt (twee). Het
Ministerie van Justitie heeft zeven erkende adviesorganen. De sector Justitie heeft ondanks
het gemiddelde aantal adviesorganen, een aanzienlijke mate van corporatisme. Een grote mate
van corporatisme duidt op een professionele stijl.
De hoofdtaken van de verzelfstandigde organisaties zijn redelijk divers. Opvallend is dat een
substantieel deel van de taken (5 van de 22) in de categorie anders valt. De verklaring voor
deze bevinding is dat het gaat om correctionele taken, oftewel het gevangeniswezen. Deze
taken zijn niet in één van de overige zes categorieën in te delen. De resterende hoofdtaken zijn
als volgt verdeeld: inspectie & controle (vier), quasi-rechtspraak (vier), uitkeren & innen
(drie), opleiden & voorlichting (drie), registreren (twee) en beheer (één). Deze taken
verschaffen de beleidsuitvoerders een behoorlijke – maar net niet een aanzienlijke – mate van
discretionaire ruimte. De indicator ‘discretionaire ruimte’ wijst op een bureaucratische of
bedrijfsmatige stijl. Deze variabele neigt desalniettemin meer naar de bedrijfsmatige stijl,
daar van de resterende hoofdtaken bijna een kwart een toezichthoudende taak is.
De variabelen van de stijl zijn bij Justitie ook niet eenduidig. De variabelen geven gelijkelijk
de traditionele, de bureaucratische en de bedrijfsmatige stijl aan. Kunnen de variabelen van de
institutionele context enig licht in deze duisternis schijnen?
Het ministerie heeft de meeste verzelfstandigingen (7 van de 22) in de periode 1995-1999
doorgevoerd. Vòòr 1990 heeft het ministerie zes beleidsonderdelen verzelfstandigd. De laatste
jaren (sinds 2000) zijn er vijf organisaties in deze sector verzelfstandigd. De minste
verzelfstandigingen vonden plaats in de periode 1990-1994 (4 van de 22). Het Ministerie van
Justitie lijkt dus redelijk constant in het aantal verzelfstandigingen door de jaren heen. Deze
contextuele indicator geeft de bureaucratische stijl van verzelfstandiging aan.
De meeste ambtenaren van het Ministerie van Justitie hebben een juridische opleiding als
hoogst voltooide opleiding gevolgd. De opleiding wijst – net als het jaar van oprichting – op
de bureaucratische stijl.
De variabelen van de institutionele context wijzen beiden op de bureaucratische stijl van
verzelfstandiging. Daardoor duiden vier van de negen variabelen op deze stijl. Men kan
bijgevolg – met enig voorbehoud – stellen dat de beleidssector Justitie een bureaucratische
stijl van verzelfstandiging heeft. De stijl is volledig in overeenstemming met de institutionele
context van deze sector.