finalVersion - Erasmus University Thesis Repository - Erasmus ...

Een mogelijkheid om beleid te veranderen is ten tijde van crises. De beleidsmakers kunnen bij
een crisis namelijk niet vertrouwen op routine en ‘standard operating procedures’ om tot een
oplossing te komen. Een crisis vraagt om prompte actie, vlugge aanpassing en snel leren. Er is
in zo’n situatie echter een grote mate van onzekerheid en minimale informatie. Dit zijn ideale
ingrediënten voor – institutionele – beleidsveranderingen (Bovens e.a., 2001: 453-454).
Crises bieden mogelijkheden voor institutionele verandering, omdat de fundamenten van de
institutionele structuur van een beleidssector ter discussie staan. Boin et al. (2000: 192)
gebruiken ter illustratie hiervan een sportanalogie: “aanpassing van spelregels maakt bepaalde
speelstijlen beter en andere minder goed mogelijk, en beïnvloedt daarmee de succeskansen
van teams met dergelijke speelstijlen [onderstreping toegevoegd]”. De spelregels staan in
deze analogie voor de institutionele structuur van een beleidssector. De speelstijl staat voor
het gevoerde beleid.
Institutionele crises zijn perioden met zeldzame kansen voor ingrijpende hervormingen van
het beleid, maar ook van de instituties zelf (Boin e.a., 2000: 193). Men kan de verandering echter
niet elke gewenste richting op sturen. Er is ook ten tijde van crisis sprake van een zekere mate
van ‘path dependency’. Crises oefenen vooral grote invloed uit op het moment van de
verandering; en niet zozeer op de richting van de verandering. Een institutionele crisis biedt
namelijk mogelijkheden voor het versnellen van reeds in gang gezette veranderingen (Boin e.a.,
2000: 194-195).
4.2 Definities
4.2.1 Definitie van institutie
Er bestaat geen consensus over de betekenis van het begrip institutie. Ik zal hier enkele
definities en omschrijvingen van het begrip behandelen. Volgens March & Olsen (1995: 34-35)
zijn instituties “collections of interrelated practices and routines, sometimes formalized into
formal rules and laws and sometimes less formally specified”. Zijderveld (1996: 76-77)
definieert instituties als traditionele manieren van denken, voelen en doen (gedragspatronen)
die van generatie op generatie worden overgeleverd. Andere auteurs (Kickert, 1998) hebben
instituties gedefinieerd als gestolde waarden, normen en gedragspatronen. Ik volg in mijn
onderzoek de definitie van Zijderveld.
4.2.2 Definitie van institutionele context
Ik definieer institutionele context als het geheel aan gedragspatronen (instituties) dat van
invloed is op het handelen van – individuen binnen – een organisatie.
De gedragspatronen die voor mijn onderzoek van belang zijn, moeten betrekking hebben op
keuzes omtrent verzelfstandiging. Ik zal in paragraaf 4.4 ingaan op de elementen die samen de
institutionele context vormen, voor zover zij relevant zijn voor verzelfstandiging. Deze
elementen zullen tevens geoperationaliseerd worden. In de volgende subparagraaf (4.3) geef
ik echter eerst een korte beschrijving van het concept organisatiecultuur.