finalVersion - Erasmus University Thesis Repository - Erasmus ...

Deze stijl heeft echter ook het gevaar van negatieve gevolgen in zich: onder andere rigiditeit
en bureaucratisme. Rigiditeit omdat men de wetten en regelgeving zo strikt mogelijk wenst
toe te passen. Dit houdt echter geen rekening met de complexiteit van de werkelijkheid. En
het leidt tot bureaucratisme, omdat men steeds complexere en uitgebreidere regelgeving nodig
heeft om de werkelijkheid – en de uitzonderingsgevallen – in te vatten. Deze stijl heeft niet
veel behoefte aan verandering, maar staat wel meer open voor verandering dan de traditionele
stijl. De veranderingen zullen echter wel langs een vooraf vastgelegde procedure dienen te
worden bewerkstelligd. De verwachting is dat verandering traag tot stand komt. Loyaliteit is
zeer belangrijk, naar de organisatie en de leidinggevenden, maar vooral naar de regels en de
wet (Terpstra & Havinga, 1999: 52-53).
Van der Doelen (1993: 21) heeft een classificatie van beleidsinstrumenten gemaakt die de
instrumenten aan de hand van twee criteria indeelt. Het eerste criterium is de visie op sturing
die aan het instrument ten grondslag ligt (juridisch, communicatief, economisch). Het tweede
criterium is de aard van de gedragsbeïnvloeding die het instrument beoogt (stimulerend versus
repressief). Een voorbeeld van een stimulerend, economisch beleidsinstrument is een subsidie.
Een wettelijk verbod is een voorbeeld van een repressief, juridisch beleidsinstrument. De
ambtelijk-bureaucratische stijl heeft een voorkeur voor repressieve, juridische
beleidsinstrumenten.
Wat betekent dit voor de wijze waarop een beleidssector met bureaucratische stijl omgaat met
verzelfstandiging? De beleidsambtenaren zullen waarschijnlijk vinden dat zij het beste
uitgerust zijn om het beleid uit te voeren. De beslissingen om tot verzelfstandiging over te
gaan, zullen lange tijd in beslag nemen. Men kan verwachten dat binnen deze stijl uitgebreide
instellingswetten worden gemaakt voor de verzelfstandigde onderdelen. Deze zbo’s en
agentschappen zullen verder ook weinig discretionaire ruimte bezitten voor de uitvoering en
handhaving van het beleid. Het toezicht zal voornamelijk plaatsvinden door middel van
juridische instrumenten. Men kan hierbij denken aan een wettelijk verplichte jaarlijkse
rapportage aan het moederministerie, de verplichting om uitgaven boven een bepaald bedrag
ter goedkeuring voor te leggen aan de minister et cetera.
Een belangrijke indicator voor de bureaucratische stijl is een hoge mate van formalisme. De
beslissingen worden ontleend aan formele regels en procedures. De uitvoerders trachten elke
nieuwe situatie of geval langs deze regels en procedures in te passen. Deze stijl heeft
nauwelijks oog voor specifieke, uitzonderlijke gevallen. De handhaving is sterk legalistisch;
dit betekent dat individuele gevallen volgens de regels worden behandeld. Er is geen ruimte
om rekening te houden met gevallen of situaties die afwijken van de vastgestelde regels. Dit
heeft een zekere mate van rigiditeit tot gevolg, vooral in complexe beleidssectoren.
Het formalisme en de legalistische handhaving beïnvloeden de invulling van de overige
indicatoren (zie tabel 1: 18). De bureaucratische stijl wordt gekenmerkt door een planmatige
integratie. Men benadert problemen vanuit een weloverwogen ideologie. De overheid heeft
een systematisch plan om alle problemen in de samenleving op te lossen.
Men heeft een voorkeur voor de staat als uitvoerder, omdat de staat een overzichtelijke indruk
heeft van de samenleving. De overheid is het best in staat om alle problemen volgens een
groot plan op te lossen. Men maakt daartoe gebruik van een actieve interventie in de
samenleving. De overheid wacht niet tot de samenleving vraagt om de oplossing van bepaalde
problemen; zij grijpt naar eigen inzicht in, en modelleert de samenleving naar het ideaal
beeld.