Armoede en sociale uitsluiting op het platteland - rapport (juni 2011)
Armoede en sociale uitsluiting op het platteland - rapport (juni 2011)
Armoede en sociale uitsluiting op het platteland - rapport (juni 2011)
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> Sociale <strong>uitsluiting</strong><br />
<strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
Gerard Hautekeur<br />
Stefaan Via<strong>en</strong>e<br />
Juni <strong>2011</strong>
Colofon<br />
E<strong>en</strong> uitgave van Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw Vlaander<strong>en</strong> vzw<br />
Vooruitgangsstraat 323 bus 2<br />
1030 Brussel<br />
Tel. 02/201.05.65<br />
info.vlaander<strong>en</strong>@sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw.be<br />
www.sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw.be<br />
Juni <strong>2011</strong>
Inhoud<br />
Inleiding 3<br />
Deel 1: <strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> 5<br />
1. Lev<strong>en</strong> <strong>en</strong> kwetsbaarheid <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> 5<br />
1.1. Het <strong>platteland</strong> 5<br />
1.2. Sam<strong>en</strong> sterker?: Bestuurskracht in <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> 8<br />
1.3. Sam<strong>en</strong>lev<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> 9<br />
1.4. Sociale achterstelling <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> 11<br />
1.5. Andere <strong>en</strong> specifieke vorm<strong>en</strong> van kwetsbaarheid 12<br />
2. Resultat<strong>en</strong> van de verk<strong>en</strong>ning 14<br />
2.1. Geme<strong>en</strong>schappelijke doelgroep<strong>en</strong> 15<br />
2.1.1. Ouder<strong>en</strong> 15<br />
2.1.2. Jonger<strong>en</strong> 16<br />
2.1.3. Gezinn<strong>en</strong> met meervoudige problem<strong>en</strong> 17<br />
2.1.4. Landbouwers <strong>en</strong> zelfstandig<strong>en</strong> 18<br />
2.2. Maatschappelijke problem<strong>en</strong> 19<br />
2.2.1. Onaangepaste huisvesting 19<br />
2.2.2. Vervoersarmoede 20<br />
2.2.3. Financiële problem<strong>en</strong> 21<br />
2.2.4. Onderbescherming 21<br />
2.3. Aanpak <strong>op</strong> maat van <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> 23<br />
2.3.1. Verborg<strong>en</strong> armoede(problem<strong>en</strong>) signaler<strong>en</strong> 23<br />
2.3.2. Outreach<strong>en</strong>d werk<strong>en</strong> 24<br />
2.3.3. Het creër<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> laagdrempelige 25<br />
ontmoetingsplaats of ankerplaats<br />
2.3.4. Project<strong>en</strong> van <strong>sociale</strong> economie 27<br />
2.3.5. Regionaal welzijnsoverleg <strong>en</strong> regionale werking armoede 28<br />
2.3.6. Intersectorale sam<strong>en</strong>werking 29<br />
2.3.7. Intergeme<strong>en</strong>telijke aanpak 31<br />
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
1
Deel 2: Praktijk<strong>en</strong> van Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw 33<br />
1. Inleiding 33<br />
2. Project<strong>en</strong> 34<br />
2.1. Project<strong>en</strong> gericht <strong>op</strong> leefbaarheid <strong>en</strong> dorpsparticipatie<br />
aan lokaal beleid<br />
2.2. Project<strong>en</strong> <strong>op</strong> de kruising tuss<strong>en</strong> <strong>sociale</strong> sam<strong>en</strong>hang <strong>en</strong> 38<br />
di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing<br />
2.3. Project<strong>en</strong> gericht <strong>op</strong> <strong>sociale</strong> grondrecht<strong>en</strong> 39<br />
2.4. Project<strong>en</strong> gericht <strong>op</strong> grondrecht<strong>en</strong>: onderwijs 40<br />
2.5. Project<strong>en</strong> gericht <strong>op</strong> grondrecht<strong>en</strong>: won<strong>en</strong> 41<br />
Deel 3: Uitdaging<strong>en</strong> voor armoedebestrijding <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> 45<br />
1. Plattelands- <strong>en</strong> armoedebestrijdingsbeleid 45<br />
1.1. Integraal beleid 46<br />
1.2. Visie <strong>op</strong> armoedebestrijding <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> 46<br />
1.3. Oplossingsstrategieën 47<br />
2. Rol <strong>en</strong> verwachting<strong>en</strong> voor Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw 48<br />
2.1. Vervoersarmoede 48<br />
2.2. Laagdrempelige ankerpunt<strong>en</strong> <strong>en</strong> ontmoetingsplaats<strong>en</strong> 49<br />
2.3. Onderwijswerking 50<br />
2.4. Innover<strong>en</strong>de tewerkstellingsinitiatiev<strong>en</strong> 50<br />
2.5. Regionale werking armoede 50<br />
2.6. Regionale verankering <strong>op</strong> <strong>platteland</strong> 51<br />
2.7. Systematische <strong>en</strong> doelgerichte sam<strong>en</strong>werking tuss<strong>en</strong> sector<strong>en</strong> 51<br />
3. Reflectie over de rol van Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw 52<br />
3.1.Visie <strong>op</strong> <strong>platteland</strong>sontwikkeling 52<br />
3.2. Aanpak van achterstelling <strong>en</strong> <strong>uitsluiting</strong> 54<br />
3.3. De doelgroep <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> 55<br />
3.4. Prioriteit<strong>en</strong> 57<br />
Not<strong>en</strong> 59<br />
Respond<strong>en</strong>t<strong>en</strong> verk<strong>en</strong>ning 61<br />
Literatuur 63<br />
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
2
Inleiding<br />
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
De sector Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw is, via <strong>het</strong> <strong>op</strong>bouwwerk <strong>en</strong> <strong>het</strong> buurtwerk, al vele jar<strong>en</strong> actief <strong>op</strong><br />
<strong>het</strong> <strong>platteland</strong>. Het sectoroverleg Platteland bekijkt hoe Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw kan bijdrag<strong>en</strong> aan<br />
e<strong>en</strong> kwaliteitsvol lev<strong>en</strong> voor maatschappelijk kwetsbare groep<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>. Landelijke<br />
regio’s hebb<strong>en</strong> specifieke k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> die e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> aanpak noodzakelijk mak<strong>en</strong>. Om de<br />
leefbaarheid van buurt<strong>en</strong> <strong>en</strong> de realisatie van grondrecht<strong>en</strong> te waarborg<strong>en</strong>, moet de aanpak<br />
aangepast zijn aan de <strong>platteland</strong>scontext.<br />
In 2010 deed Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw Vlaander<strong>en</strong> twee verk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>de onderzoek<strong>en</strong>. Dit <strong>rapport</strong><br />
bundelt de informatie uit beide verk<strong>en</strong>ning<strong>en</strong>. Deel één gaat in <strong>op</strong> de specificiteit van <strong>het</strong><br />
<strong>platteland</strong>, de verschill<strong>en</strong>de problematiek<strong>en</strong> <strong>en</strong> doelgroep<strong>en</strong>, <strong>en</strong> de manier<strong>en</strong> van aanpak door<br />
verschill<strong>en</strong>de actor<strong>en</strong>. Deel twee br<strong>en</strong>gt de huidige praktijk van Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw <strong>op</strong> <strong>het</strong><br />
<strong>platteland</strong> in kaart. Het laatste deel staat stil bij de uitdaging<strong>en</strong> voor armoedebestrijding <strong>op</strong> <strong>het</strong><br />
<strong>platteland</strong>, met focus <strong>op</strong> de specifieke rol van Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw.<br />
Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
De eerste verk<strong>en</strong>ning gebeurde bij de deelnemers van <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>soverleg in de sector over<br />
hun praktijk, de eig<strong>en</strong>heid van <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> <strong>en</strong> welke uitdaging<strong>en</strong> dat met zich meebr<strong>en</strong>gt voor<br />
Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw. Het vormt de aanzet voor <strong>het</strong> uitklar<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> visie <strong>op</strong><br />
<strong>platteland</strong>sontwikkeling <strong>en</strong> de rol van Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw daarin.<br />
<strong>Armoede</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
De tweede verk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>de studie bouwt voort <strong>op</strong> <strong>het</strong> onderzoek van Cera, ‘<strong>Armoede</strong>bestrijding <strong>op</strong><br />
<strong>het</strong> <strong>platteland</strong>’ (2010). Daarin wijst Carm<strong>en</strong> Mathijss<strong>en</strong> <strong>op</strong> volg<strong>en</strong>de grote knelpunt<strong>en</strong>:<br />
vergrijzing <strong>en</strong> ontgro<strong>en</strong>ing van de bevolking, de terugtred<strong>en</strong>de di<strong>en</strong>st<strong>en</strong> <strong>en</strong> voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>,<br />
vervoersafhankelijkheid <strong>en</strong> vervoersarmoede, onderbescherming <strong>en</strong> beperkte bestuurskracht<br />
van geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> OCMW’s, woonnod<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> voor huurders <strong>en</strong> eig<strong>en</strong>aars. Ze<br />
b<strong>en</strong>adrukt ook dat er specifiek onderzoek nodig is naar <strong>het</strong> profiel van doelgroep<strong>en</strong> in e<strong>en</strong><br />
<strong>platteland</strong>scontext.<br />
Daarom heeft Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw Vlaander<strong>en</strong> bevoorrechte getuig<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> aanverwante<br />
sector<strong>en</strong> bevraagd, met name Algeme<strong>en</strong> Welzijnswerk, Op<strong>en</strong>bare C<strong>en</strong>tra voor Maatschappelijk<br />
Welzijn (OCMW’s), Welzijnsrad<strong>en</strong>, Thuiszorg, Sociale Economie, Sociale Verhuurkantor<strong>en</strong>,<br />
Welzijnsschakels <strong>en</strong> Ver<strong>en</strong>iging<strong>en</strong> waar arm<strong>en</strong> <strong>het</strong> woord nem<strong>en</strong>. Met de bevraging wou<br />
Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw Vlaander<strong>en</strong> (nieuwe) doelgroep<strong>en</strong> <strong>en</strong> problem<strong>en</strong> in kaart br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>, de<br />
specifieke aanpak binn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> <strong>platteland</strong>scontext sc<strong>het</strong>s<strong>en</strong>, de rol <strong>en</strong> verwachting<strong>en</strong> van die<br />
sector<strong>en</strong> t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> van Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw inv<strong>en</strong>tariser<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> uitgebreid verslag van de bevraging van aanverwante sector<strong>en</strong> is te vind<strong>en</strong> in <strong>het</strong> deel<br />
‘Bijlag<strong>en</strong>’.<br />
3
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
Op basis van de resultat<strong>en</strong> van beide verk<strong>en</strong>nings<strong>op</strong>dracht<strong>en</strong> wil de sector<br />
Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw zijn strategie inzake de strijd teg<strong>en</strong> armoede <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong><br />
<strong>platteland</strong> aanscherp<strong>en</strong> <strong>en</strong> bijstur<strong>en</strong>.<br />
4
Deel 1: <strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> verschilt niet van stedelijke armoede in de zin<br />
dat arm<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> gelijkaardige problem<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat gelijkaardige process<strong>en</strong><br />
achter <strong>het</strong> f<strong>en</strong>ome<strong>en</strong> schuilgaan. Toch is er ook verschil tuss<strong>en</strong> beide. In dit deel duid<strong>en</strong> we dit<br />
verschil. In e<strong>en</strong> eerste stuk staan we stil bij de eig<strong>en</strong>heid van lev<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> <strong>en</strong> de<br />
manier waar<strong>op</strong> dit de kwetsbaarheid van haar bewoners beïnvloedt. Daarna gaan we dieper in<br />
<strong>op</strong> de doelgroep<strong>en</strong>, maatschappelijke problem<strong>en</strong> <strong>en</strong> manier<strong>en</strong> van aanpak aangegev<strong>en</strong> door<br />
<strong>sociale</strong> actor<strong>en</strong> actief <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>.<br />
1. Lev<strong>en</strong> <strong>en</strong> kwetsbaarheid <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
We beschrijv<strong>en</strong> <strong>op</strong> basis van de interviews met de led<strong>en</strong> van <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>soverleg 1 hoe lev<strong>en</strong><br />
<strong>op</strong> <strong>en</strong> de k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> van <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> mee de dynamiek van kwetsbaarheid <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
bepaalt .<br />
1.1. Het <strong>platteland</strong><br />
Afbak<strong>en</strong>ing<br />
In <strong>het</strong> sterk verstedelijkte Vlaander<strong>en</strong> is de afbak<strong>en</strong>ing van <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> ge<strong>en</strong> evid<strong>en</strong>tie. Als<br />
wordt uitgegaan van de OESO- norm, met name 150 inwoners per vierkante kilometer, dan<br />
vall<strong>en</strong> er hoogst<strong>en</strong>s nog 20 geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> de definitie van <strong>platteland</strong>sgeme<strong>en</strong>te 2 . Om e<strong>en</strong><br />
g<strong>en</strong>uanceerder inzicht te hebb<strong>en</strong> in de verstedelijkingsgraad is de differ<strong>en</strong>tiatie tuss<strong>en</strong> ruraal,<br />
semi-ruraal, semi-urbaan <strong>en</strong> urbaan verhelder<strong>en</strong>d, zoals blijkt uit <strong>het</strong> <strong>rapport</strong> van de Vlaamse<br />
overheid.<br />
5
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
E<strong>en</strong> e<strong>en</strong>duidige definitie van <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> bestaat niet (Vand<strong>en</strong>bussche 1998; Vlaamse<br />
Landmaatschappij 2008). Er zijn verschill<strong>en</strong>de manier<strong>en</strong> om naar <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> te kijk<strong>en</strong>.<br />
Daaruit blijkt dat <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> gebruikt wordt als e<strong>en</strong> dynamisch begrip met oog voor<br />
verschill<strong>en</strong>de dim<strong>en</strong>sies van landschappelijke gebied<strong>en</strong> (economisch, geografisch, sociaal,<br />
cultureel...). Daarbij kan de focus ligg<strong>en</strong> <strong>op</strong> bepaalde geografische k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>, maar m<strong>en</strong> kan<br />
ook de aandacht legg<strong>en</strong> <strong>op</strong> bepaalde waard<strong>en</strong> <strong>en</strong> functies die gek<strong>op</strong>peld zijn aan <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>.<br />
Vanuit e<strong>en</strong> focus voor bepaalde waard<strong>en</strong> <strong>en</strong> functies van <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>, spreekt m<strong>en</strong> over <strong>het</strong><br />
<strong>platteland</strong> als ‘de rol van onverste<strong>en</strong>de ruimte in de moderne uitdaging<strong>en</strong> van<br />
voedselvoorzi<strong>en</strong>ing tot leefbaarheid <strong>en</strong> globale verantwoordelijkheid’ (Vlaamse<br />
Landmaatschappij 2008, 8). Uit deze laatste b<strong>en</strong>adering spreekt ook meer de noodzaak om<br />
hierbij rek<strong>en</strong>ing te houd<strong>en</strong> met de interactie met de stad.<br />
Gezi<strong>en</strong> de hoge verstedelijkingsgraad in Vlaander<strong>en</strong>, biedt e<strong>en</strong> functioneel-interpretatieve<br />
omschrijving meer mogelijkhed<strong>en</strong>. Daarin moet uiteraard aandacht gaan naar de waarde <strong>en</strong><br />
functies van bepaalde geografische k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> zoals <strong>op</strong><strong>en</strong> ruimte, landschapp<strong>en</strong>… 3 Maar ook<br />
<strong>sociale</strong> <strong>en</strong> culturele k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> typer<strong>en</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>. Daar<strong>en</strong>bov<strong>en</strong> is elke Vlaamse<br />
<strong>platteland</strong>sregio verschill<strong>en</strong>d, bijvoorbeeld wat betreft de interactie tuss<strong>en</strong> <strong>platteland</strong> <strong>en</strong> stad. Zo<br />
beïnvloedt de grootstad Brussel <strong>het</strong> Pajott<strong>en</strong>land <strong>op</strong> e<strong>en</strong> andere manier dan Veurne dat met de<br />
Westhoek doet.<br />
6
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
Voor de keuze van <strong>platteland</strong>sregio’s is in de verk<strong>en</strong>ning<strong>en</strong> niet uitgegaan van de definitie van<br />
<strong>platteland</strong>sgeme<strong>en</strong>te, gebaseerd <strong>op</strong> <strong>het</strong> OESO-criterium, maar ded<strong>en</strong> we verk<strong>en</strong>ning in die<br />
gebied<strong>en</strong> waar Regionale Organisaties voor Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw <strong>op</strong> dit mom<strong>en</strong>t al actief zijn<br />
in <strong>het</strong> kader van de leefbaarheid <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>. Die werking situeert zich in de rurale <strong>en</strong><br />
semi-rurale gebied<strong>en</strong>, met name in Zuid-Limburg, de Westhoek in West-Vlaander<strong>en</strong>, <strong>het</strong><br />
Meetjesland <strong>en</strong> de Vlaamse Ard<strong>en</strong>n<strong>en</strong> in Oost-Vlaander<strong>en</strong>, <strong>en</strong> <strong>het</strong> Hageland <strong>en</strong> Pajott<strong>en</strong>land in<br />
Vlaams-Brabant. De verk<strong>en</strong>ning hield<strong>en</strong> we ook in de Antwerpse Kemp<strong>en</strong> waar de sector<br />
Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw (nog) ge<strong>en</strong> werking <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> heeft ontplooid.<br />
Verdok<strong>en</strong> armoede <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong><br />
Het valt <strong>op</strong> dat armoede <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> vooral als stedelijk f<strong>en</strong>ome<strong>en</strong> onderzocht <strong>en</strong><br />
b<strong>en</strong>aderd wordt (Mathijss<strong>en</strong> 2010). Het kl<strong>op</strong>t dat dezelfde thema's zoals werkloosheid <strong>en</strong><br />
huisvesting van tel zijn <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> <strong>en</strong> in de stad. Wat h<strong>en</strong> verbindt zijn de gelijkaardige<br />
achterligg<strong>en</strong>de <strong>uitsluiting</strong>sprocess<strong>en</strong> (Vrank<strong>en</strong> e.a. 1997, 1998). Toch verdi<strong>en</strong>t de<br />
<strong>platteland</strong>sarmoede bijzondere aandacht <strong>en</strong>erzijds omdat <strong>het</strong> minder zichtbaar voorkomt dan in<br />
de stad, anderzijds omdat <strong>het</strong> omwille van <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> e<strong>en</strong> andere dynamiek k<strong>en</strong>t.<br />
De verminderde zichtbaarheid komt <strong>en</strong>erzijds omdat <strong>het</strong> f<strong>en</strong>ome<strong>en</strong> niet geconc<strong>en</strong>treerd is, meer<br />
verspreid <strong>en</strong> dus minder zichtbaar voor de buit<strong>en</strong>staander. Anderzijds stelt m<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong><br />
<strong>platteland</strong> vooral bij oudere bewoners e<strong>en</strong> zekere fierheid <strong>en</strong> trots vast die h<strong>en</strong> ervan weerhoudt<br />
om uit te kom<strong>en</strong> voor hun kwetsbare situatie, laat staan dat m<strong>en</strong> hulp wil vrag<strong>en</strong>. M<strong>en</strong> houdt <strong>het</strong><br />
liever verborg<strong>en</strong> voor de geme<strong>en</strong>schap. Daarom spreekt m<strong>en</strong> van verdok<strong>en</strong> armoede. Die<br />
onzichtbaarheid kan ertoe leid<strong>en</strong> dat armoede niet wordt aangepakt <strong>en</strong> kan er tev<strong>en</strong>s <strong>op</strong> wijz<strong>en</strong><br />
dat we met e<strong>en</strong> mogelijke onderschatting zitt<strong>en</strong> ervan. (Vand<strong>en</strong>bussche 1998; Mathijss<strong>en</strong> 2010)<br />
Daarnaast zorg<strong>en</strong> de k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> van <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> ervoor dat armoede <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong><br />
e<strong>en</strong> andere dynamiek k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> dan in de stad. E<strong>en</strong> duidelijk voorbeeld hiervan is <strong>het</strong> f<strong>en</strong>ome<strong>en</strong><br />
van vervoersarmoede. Vervoersarmoede betek<strong>en</strong>t dat m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> door mobiliteitsproblem<strong>en</strong> niet<br />
<strong>op</strong> volwaardige manier aan <strong>het</strong> <strong>op</strong><strong>en</strong>bare lev<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> deelnem<strong>en</strong>. (Meert e.a. 2003; Meert &<br />
Bourgeois 2003; Mathijss<strong>en</strong> 2010).<br />
De combinatie van verdok<strong>en</strong> armoede <strong>en</strong> de specifieke dynamiek stelt vooral uitdaging<strong>en</strong> aan<br />
de aard van de <strong>op</strong>lossing<strong>en</strong>. Duidelijk is dat de <strong>op</strong>lossing<strong>en</strong> <strong>op</strong> maat van de stad niet toereik<strong>en</strong>d<br />
zijn <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>. E<strong>en</strong> specifieke focus voor de aanpak van armoede <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> is<br />
noodzakelijk.<br />
We groepeerd<strong>en</strong> de informatie uit de interviews met de led<strong>en</strong> van <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>soverleg in vier<br />
blokk<strong>en</strong>: de bestuurskracht van landelijke geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong>, eig<strong>en</strong> acc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van sam<strong>en</strong>lev<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong><br />
<strong>platteland</strong>, <strong>sociale</strong> achterstelling <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> <strong>en</strong> specifieke vorm<strong>en</strong> van kwetsbaarheid. De<br />
informatie sluit aan bij de literatuur, maar werpt hier <strong>en</strong> daar toch e<strong>en</strong> iets ander licht <strong>op</strong> de<br />
problematiek<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>. In punt 3 gaan we uitgebreid in <strong>op</strong> de verschill<strong>en</strong>de<br />
problem<strong>en</strong> <strong>en</strong> doelgroep<strong>en</strong> van <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>.<br />
7
De hier besprok<strong>en</strong> factor<strong>en</strong> <strong>en</strong> k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> staan met elkaar in relatie <strong>en</strong> beïnvloed<strong>en</strong> elkaar<br />
waarbij e<strong>en</strong> cumulatie van verschill<strong>en</strong>de factor<strong>en</strong> de kwetsbaarheid van bewoners aanzi<strong>en</strong>lijk<br />
versterkt. De verschill<strong>en</strong>de elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> di<strong>en</strong><strong>en</strong> dan ook als e<strong>en</strong> geheel gelez<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
geïnterpreteerd.<br />
1.2. Sam<strong>en</strong> sterker?! Bestuurskracht in <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
Uit de gesprekk<strong>en</strong> blijk<strong>en</strong> heel duidelijk de uitdaging<strong>en</strong> waarmee lokale bestur<strong>en</strong><br />
geconfronteerd word<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> <strong>platteland</strong>scontext. E<strong>en</strong> belangrijke factor hierin is de<br />
c<strong>en</strong>tralisatiebeweging die <strong>op</strong>geld deed sinds de fusie van geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>. Deze<br />
beweging had onder meer de bedoeling om de nieuwe fusiegeme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> meer bestuurskracht te<br />
gev<strong>en</strong> om bestuursmatige uitdaging<strong>en</strong> beter (gezam<strong>en</strong>lijk) aan te pakk<strong>en</strong>. We stell<strong>en</strong> echter<br />
vandaag vast dat geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> nog steeds g<strong>en</strong>oodzaakt zijn om lokale problem<strong>en</strong> bov<strong>en</strong>lokaal –<br />
lees: intergeme<strong>en</strong>telijk – aan te pakk<strong>en</strong>. Ondanks de fusies zijn de geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> kleine<br />
bestuurlijke <strong>en</strong>titeit<strong>en</strong> geblev<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> beperkt aantal inwoners <strong>en</strong> dat br<strong>en</strong>gt bepaalde<br />
beperking<strong>en</strong> met zich mee. E<strong>en</strong> aantal heeft <strong>het</strong> gevoel dat in verschill<strong>en</strong>de geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> deze<br />
fusiebeweging e<strong>en</strong> wrange nasmaak naliet.<br />
De c<strong>en</strong>tralisatiebeweging had tot gevolg dat verschill<strong>en</strong>de geme<strong>en</strong>telijke di<strong>en</strong>st<strong>en</strong> c<strong>en</strong>traal in de<br />
hoofdgeme<strong>en</strong>te terechtkwam<strong>en</strong>. De hoofdgeme<strong>en</strong>te werd <strong>en</strong> is <strong>het</strong> bestuurlijke c<strong>en</strong>trum.<br />
Hierdoor moet<strong>en</strong> inwoners van deelgeme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> zich noodgedwong<strong>en</strong> verplaats<strong>en</strong> om beroep te<br />
do<strong>en</strong> <strong>op</strong> deze di<strong>en</strong>st<strong>en</strong>.<br />
Soms leeft in de deelgeme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> e<strong>en</strong> zeker ong<strong>en</strong>oeg<strong>en</strong> omtr<strong>en</strong>t de bestuurlijke aanpak van de<br />
hoofdgeme<strong>en</strong>te <strong>en</strong> heeft m<strong>en</strong> <strong>het</strong> gevoel dat <strong>het</strong> lokaal bestuur niets doet voor hun eig<strong>en</strong><br />
deelgeme<strong>en</strong>te. De fysieke <strong>en</strong> psychische afstand kunn<strong>en</strong> dit gebrek aan vertrouw<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> de<br />
verschill<strong>en</strong>de dorpskern<strong>en</strong> van de deelgeme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>het</strong> geme<strong>en</strong>tebestuur verhog<strong>en</strong>. Wanneer<br />
deze afstand kleiner is, doordat e<strong>en</strong> lid van <strong>het</strong> college van burgemeester <strong>en</strong> schep<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
afkomstig is uit de deelgeme<strong>en</strong>te, kan dit gevoel omker<strong>en</strong>.<br />
Daar<strong>en</strong>teg<strong>en</strong> k<strong>en</strong>merkt e<strong>en</strong> <strong>platteland</strong>sgeme<strong>en</strong>te zich door e<strong>en</strong> beperkt aantal inwoners. Het<br />
beeld van <strong>het</strong> dorp waar zo goed als iedere<strong>en</strong> elkaar k<strong>en</strong>t, bestaat nog steeds (al is dit minder<br />
vanzelfsprek<strong>en</strong>d voor nieuwkomers die weinig binding hebb<strong>en</strong> met <strong>het</strong> dorp). De fysieke<br />
afstand tuss<strong>en</strong> burger <strong>en</strong> bestuur is hierdoor mogelijk kleiner. Burgemeester <strong>en</strong> schep<strong>en</strong><strong>en</strong> zijn<br />
meer rechtstreeks aanspreekbaar. Toch vertaalt dit zich niet automatisch in e<strong>en</strong> kleinere<br />
psychische afstand. Gemakkelijk aanspreekbaar betek<strong>en</strong>t immers niet automatisch dat beleid<br />
gevoerd wordt voor de deelgeme<strong>en</strong>te in kwestie. E<strong>en</strong> lid van <strong>het</strong> college van burgemeester <strong>en</strong><br />
schep<strong>en</strong><strong>en</strong> die bewoner is van e<strong>en</strong> bepaalde deelgeme<strong>en</strong>te is vaak van meer doorslaggev<strong>en</strong>de<br />
betek<strong>en</strong>is. Vraag blijft wie rechtstreekse toegang heeft <strong>en</strong> hoe die stem weegt <strong>op</strong> de<br />
beleidsvoering.<br />
8
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
Toch gaat dit beeld niet altijd <strong>op</strong>. Sommige lokale bestur<strong>en</strong> gaan actief <strong>op</strong> zoek naar manier<strong>en</strong><br />
om de deelgeme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> te betrekk<strong>en</strong>. M<strong>en</strong> ontwikkelt daarvoor soms e<strong>en</strong> strategie. Het is niet<br />
altijd toevallige beleidsaandacht. Bewoners van deelgeme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> daarnaast ook de<br />
aandacht van <strong>het</strong> lokaal bestuur <strong>op</strong>eis<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> stijg<strong>en</strong>d aantal lokale bestur<strong>en</strong> apprecieert meer<br />
<strong>en</strong> meer <strong>het</strong> burgerinitiatief.<br />
Andere vorm<strong>en</strong> van di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing (bijv. post, OCMW,…) <strong>en</strong> voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> trokk<strong>en</strong> onder e<strong>en</strong><br />
gelijkaardige beweging van c<strong>en</strong>tralisatie, door schaalvergroting <strong>en</strong> rationalisering<br />
(kost<strong>en</strong>beheersing), langzaamaan weg uit de deelgeme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> waardoor de algem<strong>en</strong>e<br />
di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing in de deelgeme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> achteruitging. Ook <strong>het</strong> aantal kleine winkeliers dat de<br />
deur<strong>en</strong> sloot onder impuls van economische schaalvergroting nam toe. Inwoners uit deze<br />
deelgeme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> zijn sindsdi<strong>en</strong> aangewez<strong>en</strong> om zich ver(der) te verplaats<strong>en</strong> voor boodschapp<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> algem<strong>en</strong>e di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing. Inwoners met beperkte mobiliteit of dieg<strong>en</strong><strong>en</strong> die afhankelijk zijn<br />
van ander<strong>en</strong> voor hun vervoer, kom<strong>en</strong> hierdoor in e<strong>en</strong> kwetsbare positie terecht. (Mathijss<strong>en</strong><br />
2010).<br />
De bestuurlijke tak<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>op</strong>dracht<strong>en</strong> zijn voor elke geme<strong>en</strong>te ev<strong>en</strong> groot ongeacht de grootte <strong>en</strong><br />
aantal inwoners van de geme<strong>en</strong>te. Sommige kleinere geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> deze <strong>op</strong>dracht<strong>en</strong><br />
uitvoer<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> beperkt of zwak uitgebouwd ambtelijk <strong>en</strong> politiek apparaat. Voor <strong>en</strong>kele van<br />
die <strong>op</strong>dracht<strong>en</strong> vindt m<strong>en</strong> z’n heil in bov<strong>en</strong>lokale sam<strong>en</strong>werking. Dergelijke vorm van<br />
sam<strong>en</strong>werking is omwille van de autonomie van lokale bestur<strong>en</strong> niet altijd e<strong>en</strong> evid<strong>en</strong>te<br />
<strong>op</strong>dracht (Mathijss<strong>en</strong> 2010).<br />
Ook budgettair staan <strong>platteland</strong>sgeme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> voor specifieke uitdaging<strong>en</strong>. De financiële ruimte is<br />
vaak klein omwille van <strong>het</strong> beperkt aantal inwoners <strong>en</strong> de beperkte inkomst<strong>en</strong> uit economische<br />
activiteit<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> grondgebied. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> is omwille van de uitgestrektheid van hun territorium<br />
<strong>het</strong> lokaal bestuur g<strong>en</strong>oodzaakt e<strong>en</strong> groot deel van <strong>het</strong> budget te bested<strong>en</strong> aan<br />
onderhoudswerk<strong>en</strong> (bijv. van weg<strong>en</strong>, riolering, waterzuivering…). Hierdoor kan de budgettaire<br />
ruimte voor <strong>het</strong> voer<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> echt sociaal beleid in <strong>het</strong> gedrang kom<strong>en</strong> (los van de politieke<br />
context). Ook de inkomst<strong>en</strong> van <strong>platteland</strong>sgeme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> ligg<strong>en</strong> vaak aan de lage kant omwille<br />
van e<strong>en</strong> vaak beperkt economisch aanbod.<br />
1.3. Sam<strong>en</strong>lev<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Het <strong>platteland</strong> onderscheidt zich van de stad door <strong>het</strong> gro<strong>en</strong>, de landelijke uitzicht<strong>en</strong>, de kleine,<br />
gezellige dorpskern<strong>en</strong> <strong>en</strong> natuurlijk de rust. Er is wel degelijk e<strong>en</strong> idyllisch verschil met de stad,<br />
niet in <strong>het</strong> minst door de kleinere bevolkingsgroep<strong>en</strong>.<br />
In de dorpskern<strong>en</strong> k<strong>en</strong>t m<strong>en</strong> elkaar heel vaak <strong>en</strong> anoniem verblijv<strong>en</strong> hoort er – in teg<strong>en</strong>stelling<br />
tot de stad – nauwelijks bij. Sommige families won<strong>en</strong> er reeds verschill<strong>en</strong>de g<strong>en</strong>eraties <strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
aantal kinder<strong>en</strong> wil graag onder de kerktor<strong>en</strong>, dicht bij familie <strong>en</strong> vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong>, blijv<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> aantal<br />
dorpskern<strong>en</strong> k<strong>en</strong>t slechts weinig diversiteit in de bevolkingssam<strong>en</strong>stelling. De binding tuss<strong>en</strong> de<br />
oorspronkelijke bevolking is vaak hecht.<br />
9
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
Vele dorpskern<strong>en</strong> k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> zich door hun eig<strong>en</strong> id<strong>en</strong>titeit. Oorspronkelijke inwoners van e<strong>en</strong><br />
dorpskern van e<strong>en</strong> deelgeme<strong>en</strong>te ervar<strong>en</strong> e<strong>en</strong> drempel om naar de hoofdgeme<strong>en</strong>te te stapp<strong>en</strong>.<br />
Voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> <strong>op</strong> maat (die zich bijvoorbeeld van de hoofd- naar de deelgeme<strong>en</strong>te verplaats<strong>en</strong>)<br />
respecter<strong>en</strong> <strong>en</strong> b<strong>en</strong>adrukk<strong>en</strong> die id<strong>en</strong>titeit. Bewoners appreciër<strong>en</strong> dit, m<strong>en</strong> voelt zich immers<br />
sterk vertrouwd met <strong>het</strong> eig<strong>en</strong> dorp <strong>en</strong> m<strong>en</strong> wil graag zoveel mogelijk in <strong>het</strong> dorp zelf do<strong>en</strong>. Die<br />
sterke binding met de id<strong>en</strong>titeit van <strong>het</strong> dorp, zorgt ervoor dat weinig ouder word<strong>en</strong>de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />
graag uit <strong>het</strong> dorp vertrekk<strong>en</strong>. Sommig<strong>en</strong> zijn bijgevolg voorstander van kleine<br />
bejaard<strong>en</strong>tehuiz<strong>en</strong> in <strong>het</strong> dorp weg van <strong>het</strong> doembeeld van <strong>het</strong> grote anonieme<br />
bejaard<strong>en</strong>tehuis. Daar<strong>en</strong>bov<strong>en</strong> leeft bij e<strong>en</strong> aantal van de oorspronkelijke bevolking vaak <strong>het</strong><br />
gevoel van ‘ik kan <strong>het</strong> allemaal zelf wel’. Dit vormt e<strong>en</strong> psychische drempel om beroep te do<strong>en</strong><br />
<strong>op</strong> di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing, zeker wanneer m<strong>en</strong> dit buit<strong>en</strong> de eig<strong>en</strong> dorpskern moet <strong>op</strong>zoek<strong>en</strong>.<br />
De realiteit van maatschappelijke evoluties haalt <strong>het</strong> idyllische beeld echter in. Vooral dorp<strong>en</strong> in<br />
de buurt van grotere sted<strong>en</strong> k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> e<strong>en</strong> grotere instroom van inwijkeling<strong>en</strong>. Sommige dorp<strong>en</strong><br />
verword<strong>en</strong> soms tot <strong>het</strong> f<strong>en</strong>ome<strong>en</strong> van zog<strong>en</strong>aamde ‘slaapdorp<strong>en</strong>’. Deze dorp<strong>en</strong> k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
groter aantal bewoners die <strong>en</strong>kel <strong>en</strong> alle<strong>en</strong> won<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> grondgebied, maar voor de rest niet<br />
actief zijn in <strong>het</strong> dorpsgebeur<strong>en</strong>. Hun betrokk<strong>en</strong>heid beperkt zich vaak tot de eig<strong>en</strong> tuin, dit in<br />
teg<strong>en</strong>stelling tot de oorspronkelijke bevolking met roots in <strong>het</strong> dorp die doorgaans sterk<br />
betrokk<strong>en</strong> zijn <strong>op</strong> <strong>het</strong> dorp.<br />
We kunn<strong>en</strong> niet rond de vaststelling he<strong>en</strong> dat dorp<strong>en</strong> niet langer alle functies lever<strong>en</strong> (arbeid,<br />
vrije tijd, di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing,…). Slechts e<strong>en</strong> aantal woont én werkt in <strong>het</strong> eig<strong>en</strong> dorp, <strong>het</strong><br />
<strong>platteland</strong>. Meer <strong>en</strong> meer kiez<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> voor <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> omwille van haar (rustige)<br />
woonomgeving. De twee groep<strong>en</strong> – oorspronkelijke bevolking <strong>en</strong> inwijkeling<strong>en</strong> - kijk<strong>en</strong> <strong>op</strong> e<strong>en</strong><br />
verschill<strong>en</strong>de manier naar <strong>het</strong> dorp <strong>en</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>. Dat bepaalt in zekere zin de mate <strong>en</strong><br />
manier waar<strong>op</strong> m<strong>en</strong> zich betrokk<strong>en</strong> voelt <strong>op</strong> <strong>het</strong> dorp. Er lev<strong>en</strong> andere behoeft<strong>en</strong> bij deze<br />
groep<strong>en</strong>. Ook kwetsbare groep<strong>en</strong> zijn vaak minder betrokk<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> dorp. M<strong>en</strong> stelt vast dat<br />
deze mix van oorspronkelijke dorpsbevolking <strong>en</strong> inwijkeling<strong>en</strong> groter wordt naarmate m<strong>en</strong><br />
dichter bij sted<strong>en</strong> komt.<br />
In sommige regio’s voelt m<strong>en</strong> zich onbegrep<strong>en</strong> door meer verstedelijkte gebied<strong>en</strong> 4 . Ook <strong>het</strong><br />
politieke <strong>en</strong> maatschappelijke debat in de media lijkt vaak niet aan te sluit<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>.<br />
De maatschappelijke thema’s word<strong>en</strong> in overgrote mate bepaald door wat vooral leeft in e<strong>en</strong><br />
grootstedelijke context waardoor <strong>het</strong> lijkt alsof evoluties zich <strong>en</strong>kel voordo<strong>en</strong> in de sted<strong>en</strong>. Waar<br />
<strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> bepaalde discussies (bijv. hoofddoek<strong>en</strong>debat) <strong>op</strong> behoorlijk natuurlijke wijze<br />
word<strong>en</strong> aangepakt, krijgt dit in de media – met e<strong>en</strong> grootstedelijke focus – e<strong>en</strong> veel grotere<br />
impact dan nodig. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> wordt zeld<strong>en</strong> rek<strong>en</strong>ing gehoud<strong>en</strong> met de context van <strong>het</strong><br />
<strong>platteland</strong>. Het maatschappelijk discours richt zich voornamelijk <strong>op</strong> verstedelijkte gebied<strong>en</strong><br />
(Mathijss<strong>en</strong> 2010).<br />
Dit overwicht van e<strong>en</strong> overheers<strong>en</strong>d (groot)stedelijk discours is vanuit democratisch oogpunt<br />
aanvechtbaar <strong>en</strong> moet<strong>en</strong> we actief in vraag stell<strong>en</strong>. Elk thema moet je vanuit de specifieke<br />
context bekijk<strong>en</strong>, dus ook vanuit e<strong>en</strong> <strong>platteland</strong>scontext.<br />
10
M<strong>en</strong> merkt <strong>op</strong> dat er weinig aandacht is voor <strong>het</strong> onderscheid tuss<strong>en</strong> <strong>platteland</strong> <strong>en</strong> stad. Vaak<br />
lijkt er weinig verbond<strong>en</strong>heid tuss<strong>en</strong> beide geografische constellaties te bestaan. M<strong>en</strong> moet<br />
dring<strong>en</strong>d rek<strong>en</strong>ing houd<strong>en</strong> met <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> want niet iedere<strong>en</strong> wil daar weg. Er is nood aan<br />
e<strong>en</strong> geïntegreerde visie tuss<strong>en</strong> stad <strong>en</strong> <strong>platteland</strong>.<br />
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
E<strong>en</strong> belangrijk c<strong>en</strong>trum voor sociaal lev<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> <strong>platteland</strong>sdorp is de school. Het is de plaats<br />
waar ouders <strong>en</strong> grootouders elkaar vind<strong>en</strong>. Het vormt e<strong>en</strong> belangrijke geme<strong>en</strong>schappelijke<br />
basis <strong>en</strong> m<strong>en</strong> legt er <strong>sociale</strong> contact<strong>en</strong>. Vaak merkt m<strong>en</strong> dat met <strong>het</strong> wegvall<strong>en</strong> van de school<br />
<strong>het</strong> sociaal lev<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> dorp e<strong>en</strong> grote deuk krijgt. Voor sommig<strong>en</strong> is <strong>het</strong> behoud van<br />
kwaliteitsvolle schol<strong>en</strong> e<strong>en</strong> belangrijke uitdaging in dorpskern<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>.<br />
1.4. Sociale achterstelling <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Sociale achterstelling <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> verschilt in aard niet van die in e<strong>en</strong> stedelijke context<br />
(sociaal isolem<strong>en</strong>t, won<strong>en</strong>, arbeid,…). Op <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> komt <strong>het</strong> wel minder maar wel meer<br />
verspreid voor, m<strong>en</strong> spreekt van verdok<strong>en</strong> armoede. Relatief gezi<strong>en</strong> k<strong>en</strong>t m<strong>en</strong> er meer welstand<br />
dan in sted<strong>en</strong>. Het is niet altijd gewet<strong>en</strong> wie in e<strong>en</strong> situatie van achterstelling leeft. E<strong>en</strong> zekere<br />
fierheid bij de bewoners is hier niet vreemd aan <strong>en</strong> neigt h<strong>en</strong> anoniem achter te lat<strong>en</strong> in hun<br />
situatie, bang voor gezichtsverlies. Zo bleek <strong>het</strong> voor e<strong>en</strong> OCMW niet evid<strong>en</strong>t om m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> <strong>op</strong><br />
<strong>het</strong> vaste spreekuur in de burel<strong>en</strong>/wachtzaal te krijg<strong>en</strong> omdat m<strong>en</strong> schrik had om door andere<br />
dorpsbewoners gezi<strong>en</strong> te word<strong>en</strong>.<br />
Ouder<strong>en</strong> vorm<strong>en</strong> e<strong>en</strong> van de grootste kwetsbare groep<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> (zie 2.1.1.). De<br />
t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>s van vergrijzing zet zich sterk voort <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> <strong>en</strong> wordt versterkt door <strong>het</strong><br />
wegtrekk<strong>en</strong> van jongere bevolking naar meer verstedelijkte gebied<strong>en</strong>. Oud word<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong><br />
<strong>platteland</strong> verhoogt de kwetsbaarheid van bewoners sowieso door <strong>het</strong> gebrek aan e<strong>en</strong> netwerk,<br />
aangepaste voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> <strong>en</strong> mobiliteit.<br />
Andere kwetsbare groep<strong>en</strong> die <strong>het</strong> moeilijk hebb<strong>en</strong> <strong>en</strong> flirt<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> situatie van achterstelling<br />
zijn landbouwers, m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die lev<strong>en</strong> van <strong>het</strong> bestaansminimum, m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> schuld<strong>en</strong>last<br />
<strong>en</strong> e<strong>en</strong>oudergezinn<strong>en</strong> (Vlaamse Landmaatschappij 2008) (zie 2.1.).<br />
We stell<strong>en</strong> drempels vast <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> met betrekking tot k<strong>en</strong>nis over <strong>en</strong> gebruik van<br />
verschill<strong>en</strong>de vorm<strong>en</strong> van di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing. Voor sommige bewoners is <strong>het</strong> niet altijd ev<strong>en</strong><br />
evid<strong>en</strong>t, vooral voor oudere bewoners, om mee te zijn met de meest rec<strong>en</strong>te ontwikkeling<strong>en</strong><br />
(bijvoorbeeld <strong>op</strong> vlak van <strong>en</strong>ergie, informatietechnologie,...). Soms is m<strong>en</strong> gewoon te fier om<br />
beroep te do<strong>en</strong> <strong>op</strong> bepaalde di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing (bijvoorbeeld <strong>het</strong> OCMW) (‘we hebb<strong>en</strong> <strong>het</strong> altijd<br />
gekund, we trekk<strong>en</strong> nu ook onze plan wel’) <strong>en</strong> is m<strong>en</strong> bang wat andere m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> ervan d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>.<br />
Door deze psychische afstand wordt de kans groter dat kwetsbare bewoners daadwerkelijk in<br />
e<strong>en</strong> situatie van achterstelling terechtkom<strong>en</strong>.<br />
11
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
De specifieke context van <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> creëert de noodzaak van voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> om<br />
antwoord<strong>en</strong> <strong>op</strong> maat te ontwikkel<strong>en</strong> om met situaties van achterstelling <strong>en</strong> <strong>uitsluiting</strong> om te<br />
gaan. Dit vergt creativiteit van voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> wat niet evid<strong>en</strong>t is gezi<strong>en</strong> de verschill<strong>en</strong>de<br />
aanwezigheid van <strong>op</strong>lossingsactor<strong>en</strong> van dorp tot dorp (zie 2.3.). Ook de lokale aanpak varieert<br />
naargelang de grootte van de financiële, personele <strong>en</strong> inhoudelijke (in de vorm van expertise)<br />
draagkracht van <strong>het</strong> lokaal bestuur (die klein is voor kleine geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong>). Zeker met betrekking<br />
tot de vergrijzing stell<strong>en</strong> deze uitdaging<strong>en</strong> zich zeer sterk.<br />
De eerder aangehaalde schaalvergroting van voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> <strong>en</strong> andere di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing zorgt<br />
voor e<strong>en</strong> verder afbrokkel<strong>en</strong> van <strong>het</strong> netwerk van m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> <strong>en</strong> versterkt <strong>het</strong> isolem<strong>en</strong>t van<br />
sociaal achtergestelde m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>. Sommig<strong>en</strong> zijn van m<strong>en</strong>ing dat e<strong>en</strong> deel van<br />
deze m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> in de stad, waar voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> vlotter bereikbaar <strong>en</strong> voorhand<strong>en</strong> zijn, prober<strong>en</strong><br />
terecht te kom<strong>en</strong>.<br />
1.5. Andere <strong>en</strong> specifieke vorm<strong>en</strong> van kwetsbaarheid<br />
Door gebrek aan e<strong>en</strong> degelijk <strong>en</strong> deugdelijk ruimtelijk ord<strong>en</strong>ingsbeleid – gek<strong>en</strong>merkt door<br />
lintbebouwing <strong>en</strong> verregaande verkaveling - karakteriseert <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> zich ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s door<br />
e<strong>en</strong> sterke verspreiding qua woning<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> aantal hiervan is daardoor voor e<strong>en</strong> stuk afgeslot<strong>en</strong><br />
van de buit<strong>en</strong>wereld. De <strong>en</strong>ige mogelijkheid om aansluiting te vind<strong>en</strong>, is beschikk<strong>en</strong> over<br />
voldo<strong>en</strong>de mobiliteit (eig<strong>en</strong> of <strong>op</strong><strong>en</strong>baar). Hier wringt <strong>het</strong> scho<strong>en</strong>tje vaak. Vervoersarmoede is<br />
één van de grootste uitdaging<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> (zie 2.2.2.). Door <strong>het</strong> gebrek aan mobiliteit<br />
blijft m<strong>en</strong> vaak gekluisterd aan <strong>het</strong> dorp. Dit vormt problem<strong>en</strong> om actief te zijn <strong>op</strong> de<br />
verschill<strong>en</strong>de domein<strong>en</strong> van <strong>het</strong> maatschappelijk lev<strong>en</strong> (Matthijss<strong>en</strong> 2010).<br />
Op initiatief van Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw ontstond e<strong>en</strong> meer geschikt aanbod voor <strong>op</strong><strong>en</strong>baar<br />
vervoer, namelijk de belbus. Dit volstaat echter niet om aan alle behoeft<strong>en</strong> te voldo<strong>en</strong><br />
(bijvoorbeeld werk<strong>en</strong> in ploeg<strong>en</strong>systeem, afhal<strong>en</strong> van kinder<strong>en</strong>,…). Zo is de sterverbinding<br />
tuss<strong>en</strong> deelgeme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> de hoofdgeme<strong>en</strong>te vaak goed uitgebouwd, maar laat de verbinding<br />
tuss<strong>en</strong> de verschill<strong>en</strong>de deelgeme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> vaak te w<strong>en</strong>s<strong>en</strong> over (meestal e<strong>en</strong> onnodige halte via<br />
de hoofdgeme<strong>en</strong>te). Op vlak van uitbouw van e<strong>en</strong> ruimer <strong>op</strong><strong>en</strong>baar vervoer stell<strong>en</strong> zich met<br />
andere woord<strong>en</strong> nog uitdaging<strong>en</strong>.<br />
De specifieke di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing voor vervoer voldoet niet aan alle behoeft<strong>en</strong>. De Minder Mobiele<br />
C<strong>en</strong>trale bijvoorbeeld k<strong>en</strong>t e<strong>en</strong> hoge kostprijs gezi<strong>en</strong> de grote afstand. De ruimte van <strong>het</strong><br />
S<strong>en</strong>ior<strong>en</strong>team slibt dicht met de vaste <strong>op</strong>dracht<strong>en</strong> (vervoer naar ziek<strong>en</strong>huis, dagc<strong>en</strong>trum,…)<br />
waardoor weinig tot ge<strong>en</strong> ruimte overblijft om in te gaan <strong>op</strong> individuele vrag<strong>en</strong>.<br />
Sociale netwerk<strong>en</strong> brokkel<strong>en</strong> af <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> <strong>en</strong> m<strong>en</strong> valt moeilijker terug <strong>op</strong> e<strong>en</strong> ruim <strong>en</strong><br />
snel beschikbaar sociaal netwerk. Uit verschill<strong>en</strong>de buurtonderzoek<strong>en</strong> blijkt de grote nood aan<br />
ontmoeting, aan m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> ler<strong>en</strong> k<strong>en</strong>n<strong>en</strong>. Dit fysiek isolem<strong>en</strong>t, <strong>het</strong> gebrek aan mobiliteit <strong>en</strong> <strong>het</strong><br />
wegtrekk<strong>en</strong> van voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> <strong>en</strong> di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> zijn versterk<strong>en</strong>de mechanism<strong>en</strong> voor de<br />
kwetsbaarheid <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>. Vooral oudere bewoners zijn omwille van deze red<strong>en</strong><strong>en</strong> extra<br />
kwetsbaar. Zij vorm<strong>en</strong> e<strong>en</strong> specifieke kwetsbare doelgroep <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>, vaak verstok<strong>en</strong><br />
12
van e<strong>en</strong> aangepast zorgnetwerk. Deze vere<strong>en</strong>zaming vindt m<strong>en</strong> regelmatig bij verschill<strong>en</strong>de<br />
kwetsbare groep<strong>en</strong> (allochton<strong>en</strong>, ingewek<strong>en</strong> <strong>sociale</strong> huurders,…).<br />
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
Het aanbod van commerciële <strong>en</strong> niet-commerciële di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing is vaak minder uitgebouwd.<br />
Zolang m<strong>en</strong> hier niet afhankelijk van is, vormt dit ge<strong>en</strong> probleem. E<strong>en</strong>s dat wel gebeurt, lijk<strong>en</strong><br />
de problem<strong>en</strong> zich snel <strong>op</strong> te stapel<strong>en</strong>. Nochtans mag de afstand ge<strong>en</strong> red<strong>en</strong> zijn voor <strong>het</strong> niet<br />
kunn<strong>en</strong> uitoef<strong>en</strong><strong>en</strong> van je grondrecht<strong>en</strong>. M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die noodgedwong<strong>en</strong> of door omstandighed<strong>en</strong><br />
in precaire situaties lev<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> moet<strong>en</strong> beroep kunn<strong>en</strong> do<strong>en</strong> <strong>op</strong> e<strong>en</strong> volwaardige<br />
di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing. Di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing di<strong>en</strong>t zich <strong>op</strong> maat van de doelgroep<strong>en</strong> te organiser<strong>en</strong>.<br />
Gespecialiseerde di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing is minder aanwezig waardoor doorverwijz<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> evid<strong>en</strong>tie is<br />
<strong>en</strong> m<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> zicht heeft <strong>op</strong> <strong>op</strong>volging. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> verhoogt de fysieke afstand naar<br />
gespecialiseerde di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing de drempel aanzi<strong>en</strong>lijk. Voeg hier vervoersarmoede of<br />
gebrekkige mobiliteit aan toe <strong>en</strong> <strong>het</strong> moeilijke plaatje van di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
tek<strong>en</strong>t zich af. Veelal is de subsidiëring van di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong><strong>en</strong>de di<strong>en</strong>st<strong>en</strong> niet aangepast aan de<br />
specifieke context <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>. E<strong>en</strong> verspreid aantal inwoners vergt meer huisbezoek<strong>en</strong>,<br />
subsidiëring houdt ge<strong>en</strong> rek<strong>en</strong>ing met deze logistieke factor. Diezelfde context vraagt ook e<strong>en</strong><br />
aanbod afgestemd <strong>op</strong> de specifieke nod<strong>en</strong> <strong>en</strong> behoeft<strong>en</strong> van de doelgroep<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
(bijvoorbeeld digitale hulpverl<strong>en</strong>ing voor jonger<strong>en</strong>).<br />
Naast de fysieke afstand is ook de psychische afstand tot di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing groter. M<strong>en</strong> stelt vast<br />
dat m<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> zo goed als ge<strong>en</strong> gebruik maakt van tegemoetkoming<strong>en</strong> die m<strong>en</strong> zelf<br />
moet aanvrag<strong>en</strong> (bijv. maximumfactuur, mantelzorgpremie,…). E<strong>en</strong> automatische<br />
recht<strong>en</strong>toek<strong>en</strong>ning komt hieraan tegemoet <strong>en</strong> zorgt voor e<strong>en</strong> uitsparing van werktijd die m<strong>en</strong> <strong>op</strong><br />
meer gerichte ondersteuning kan inzett<strong>en</strong>.<br />
M<strong>en</strong> stelt e<strong>en</strong> gebrekkig aanbod van (<strong>sociale</strong>) tewerkstelling vast <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>. Ook hier is<br />
de fysieke afstand e<strong>en</strong> extra drempel <strong>en</strong> maakt <strong>het</strong> beschikk<strong>en</strong> over e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> aangepast<br />
vervoersmiddel e<strong>en</strong> noodzakelijke voorwaarde.<br />
Het thema won<strong>en</strong> is altijd belangrijk geweest voor Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>. Het<br />
<strong>platteland</strong> k<strong>en</strong>t e<strong>en</strong> klein aanbod van huurwoning<strong>en</strong>. De schaarste ervan doet de huurprijz<strong>en</strong><br />
stijg<strong>en</strong> zonder dat de kwaliteit van de woning hiervoor voldo<strong>en</strong>de hoog is. Daar<strong>en</strong>bov<strong>en</strong><br />
bestaan weinig dwing<strong>en</strong>de instrum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> om beleid te voer<strong>en</strong> <strong>op</strong> de private huurmarkt<br />
(bijvoorbeeld <strong>het</strong> stell<strong>en</strong> van kwaliteitseis<strong>en</strong>). Wanneer m<strong>en</strong> de kwaliteit van de huurwoning<br />
<strong>op</strong>krikt, resulteert dit in e<strong>en</strong> stijging van de huurprijs waardoor m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met lagere inkom<strong>en</strong>s<br />
gedwong<strong>en</strong> word<strong>en</strong> in minder kwaliteitsvolle woning<strong>en</strong> te lev<strong>en</strong>. De schaarste <strong>op</strong> de private<br />
woonhuurmarkt dwingt sommige pot<strong>en</strong>tiële huurders te k<strong>op</strong><strong>en</strong> (‘noodk<strong>op</strong>ers’) omwille van de<br />
betaalbaarheid (voornamelijk in afgeleg<strong>en</strong> rurale gebied<strong>en</strong>). Deze woning<strong>en</strong> zijn echter vaak<br />
van lage kwaliteit <strong>en</strong> <strong>het</strong> ontbreekt deze noodk<strong>op</strong>ers aan middel<strong>en</strong> om te r<strong>en</strong>over<strong>en</strong>. Ook de<br />
komst van nieuw <strong>en</strong> kapitaalkrachtiger bloed in dorp<strong>en</strong> doet de huur- <strong>en</strong> ko<strong>op</strong>prijz<strong>en</strong> stijg<strong>en</strong>. De<br />
stijging van de huur- <strong>en</strong> ko<strong>op</strong>prijz<strong>en</strong> voor woning<strong>en</strong> in meer verstedelijkte gebied<strong>en</strong> heeft er<br />
onder meer voor gezorgd dat <strong>en</strong>igszins betaalbare woning<strong>en</strong> eerder <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> gevond<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong>. Hierdoor wijk<strong>en</strong> sommige m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> noodgedwong<strong>en</strong> uit naar <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>. Dit br<strong>en</strong>gt<br />
h<strong>en</strong> vaak nog meer in <strong>het</strong> isolem<strong>en</strong>t.<br />
13
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
Het is niet goed gesteld met <strong>het</strong> woonpatrimonium <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>. E<strong>en</strong> aantal woning<strong>en</strong> is<br />
bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> zonevreemd gebouwd. E<strong>en</strong> aantal bewoners leeft in kwalitatief lage<br />
omstandighed<strong>en</strong>. Eig<strong>en</strong>aars hebb<strong>en</strong> de middel<strong>en</strong> niet meer om te r<strong>en</strong>over<strong>en</strong> of will<strong>en</strong> <strong>het</strong> niet<br />
meer bijvoorbeeld omdat ze al oud zijn. Hierdoor blijft de kwaliteit van de woning<strong>en</strong> stelselmatig<br />
achteruitgaan wat e<strong>en</strong> aantal bewoners niet e<strong>en</strong>s problematisch vindt. Voor h<strong>en</strong> zijn die<br />
omstandighed<strong>en</strong> immers normaal <strong>en</strong> is m<strong>en</strong> gewoon om zo ‘hard’ te lev<strong>en</strong>.<br />
Ook <strong>op</strong> <strong>het</strong> terrein van de <strong>sociale</strong> huisvesting stelt zich e<strong>en</strong> aantal problem<strong>en</strong>. Zo stell<strong>en</strong> de<br />
respond<strong>en</strong>t<strong>en</strong> vast dat in <strong>het</strong> verled<strong>en</strong>, <strong>en</strong> nog steeds, weinig beleid vanuit e<strong>en</strong> visie <strong>op</strong><br />
<strong>platteland</strong>sontwikkeling <strong>op</strong> maat van de <strong>sociale</strong> huurders gevoerd is. M<strong>en</strong> stelt vast dat<br />
kwetsbare doelgroep<strong>en</strong> – vaak zonder eig<strong>en</strong> vervoer – soms terechtkom<strong>en</strong> in kleine afgeleg<strong>en</strong><br />
dorpskern<strong>en</strong> waar m<strong>en</strong> niemand k<strong>en</strong>t. Hierdoor kom<strong>en</strong> <strong>sociale</strong> huurders vaak in e<strong>en</strong> nog meer<br />
geïsoleerde situatie terecht (ge<strong>en</strong> mobiliteit, afgesned<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> ev<strong>en</strong>tueel sociaal netwerk,<br />
ge<strong>en</strong> di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing…). Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> komt m<strong>en</strong> soms in oudere, <strong>en</strong>ergievret<strong>en</strong>de woning<strong>en</strong><br />
terecht met e<strong>en</strong> hoger <strong>en</strong>ergieverbruik tot gevolg. Er is nood aan e<strong>en</strong> coher<strong>en</strong>t <strong>en</strong> integraal<br />
beleid <strong>op</strong> lokaal <strong>en</strong> bov<strong>en</strong>lokaal niveau.<br />
Het bestaan van (intergeme<strong>en</strong>telijke) woonwinkels is e<strong>en</strong> goede beweging. Toch is m<strong>en</strong> ook<br />
kritisch vanuit de vaststelling dat te weinig woonwinkels inspanning<strong>en</strong> do<strong>en</strong> om ze<br />
toegankelijker te mak<strong>en</strong> voor kwetsbare huurders <strong>en</strong> eig<strong>en</strong>aars. Ook <strong>het</strong> ontbrek<strong>en</strong> van<br />
noodzakelijke voorfinanciering van premies <strong>en</strong> toelag<strong>en</strong> vormt voor die doelgroep e<strong>en</strong> grote<br />
drempel.<br />
De verschill<strong>en</strong>de vorm<strong>en</strong> van kwetsbaarheid die we hierbov<strong>en</strong> aanhaald<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> in detail<br />
terug in de resultat<strong>en</strong> van de verk<strong>en</strong>ning bij andere actor<strong>en</strong>.<br />
2. Resultat<strong>en</strong> van de verk<strong>en</strong>ning<br />
In dit deel vatt<strong>en</strong> we de antwoord<strong>en</strong> van de verk<strong>en</strong>ning sam<strong>en</strong>. Het is e<strong>en</strong> dwarsdoorsnede van<br />
de resultat<strong>en</strong> uit de bevraging van de aanverwante sector<strong>en</strong>, met name: Algeme<strong>en</strong><br />
Welzijnswerk, Op<strong>en</strong>bare c<strong>en</strong>tra voor maatschappelijk welzijn (OCMW’s), Welzijnsrad<strong>en</strong>,<br />
Thuiszorg, Sociale Economie, Sociale Verhuurkantor<strong>en</strong>, Welzijnsschakels <strong>en</strong> Ver<strong>en</strong>iging<strong>en</strong><br />
waar arm<strong>en</strong> <strong>het</strong> woord nem<strong>en</strong>. We staan achtere<strong>en</strong>volg<strong>en</strong>s stil bij<br />
1. de geme<strong>en</strong>schappelijke doelgroep<strong>en</strong><br />
2. de geme<strong>en</strong>schappelijke problem<strong>en</strong><br />
3. de aanpak <strong>op</strong> maat van <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>, met name strategieën <strong>en</strong> method<strong>en</strong> die verschill<strong>en</strong>de<br />
sector<strong>en</strong> hanter<strong>en</strong> om de doelgroep<strong>en</strong> te bereik<strong>en</strong>.<br />
In bijlage vindt u per regio <strong>en</strong> per sector de volledige antwoord<strong>en</strong> <strong>op</strong> de hoger g<strong>en</strong>oemde<br />
onderzoeksvrag<strong>en</strong>.<br />
14
2.1. Geme<strong>en</strong>schappelijke doelgroep<strong>en</strong><br />
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
Ouder<strong>en</strong>, jonger<strong>en</strong> <strong>en</strong> gezinn<strong>en</strong> met meervoudige problem<strong>en</strong> (waaronder de zog<strong>en</strong>aamde<br />
multiproblemgezinn<strong>en</strong>) word<strong>en</strong> <strong>het</strong> vaakst geconfronteerd met situaties van armoede <strong>en</strong> <strong>sociale</strong><br />
<strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>. E<strong>en</strong> andere groep die nauwelijks in <strong>het</strong> welzijnsaanbod in de<br />
picture komt zijn landbouwers <strong>en</strong> zelfstandig<strong>en</strong>.<br />
2.1.1. Ouder<strong>en</strong><br />
Verschill<strong>en</strong>de sector<strong>en</strong> noem<strong>en</strong> de vergrijzing e<strong>en</strong> van de grootste uitdaging<strong>en</strong> voor <strong>het</strong><br />
<strong>platteland</strong>, die consequ<strong>en</strong>ties heeft <strong>op</strong> verschill<strong>en</strong>de beleidsdomein<strong>en</strong>, zoals welzijn, cultuur,<br />
huisvesting <strong>en</strong> maatschappelijke di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing.<br />
Er zijn <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> lange wachtlijst<strong>en</strong> voor RVT’s <strong>en</strong> ROB’s. De norm<strong>en</strong> van de hogere<br />
overheid zijn daar niet <strong>op</strong> afgestemd. Het OCMW van Ieper wijst er<strong>op</strong> dat in de deelgeme<strong>en</strong>te<br />
Vlamertinge bijvoorbeeld rusthuisbedd<strong>en</strong> niet bezet zijn omdat ze anders <strong>het</strong> maximaal<br />
subsidieerbaar aantal bedd<strong>en</strong> overschrijd<strong>en</strong>, alhoewel er lange wachtlijst<strong>en</strong> zijn in de streek.<br />
Naast de letterlijke afstand tot de schaarse voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>, is er de m<strong>en</strong>tale<br />
drempel. Uit <strong>het</strong> overleg van de voorzitters van ouder<strong>en</strong>adviesrad<strong>en</strong> in <strong>het</strong> Meetjesland blijkt dat<br />
oudere bewoners die in armoede lev<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> daarmee niet naar buit<strong>en</strong> kom<strong>en</strong>. Toch<br />
is <strong>het</strong> f<strong>en</strong>ome<strong>en</strong> niet te onderschatt<strong>en</strong> van ouder<strong>en</strong> die met veel moeite de eindjes aan elkaar<br />
kn<strong>op</strong><strong>en</strong>.<br />
De vere<strong>en</strong>zaming <strong>en</strong> <strong>het</strong> sociaal isolem<strong>en</strong>t typeert de leefsituatie van veel ouder<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong><br />
<strong>platteland</strong>. Er zijn tal van 80- plussers die alle<strong>en</strong> <strong>en</strong> geïsoleerd won<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>. Met<br />
uitzondering van de poetsdi<strong>en</strong>st die één keer per week langskomt, krijg<strong>en</strong> ze nag<strong>en</strong>oeg van<br />
niemand anders bezoek, aldus Het OCMW van Zonnebeke. Dit geldt zeker voor e<strong>en</strong> groei<strong>en</strong>de<br />
groep van alle<strong>en</strong>staande oudere vrouw<strong>en</strong>.<br />
De mantelzorg staat almaar meer onder druk. M<strong>en</strong> moet er rek<strong>en</strong>ing mee houd<strong>en</strong> dat de zorg<br />
van dochter/schoondochter afneemt <strong>en</strong> dat m<strong>en</strong> in to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>de mate afhankelijk zal zijn van<br />
professionele hulp. Kinder<strong>en</strong> won<strong>en</strong> te ver af. Vroegere bur<strong>en</strong> of vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong> won<strong>en</strong> niet langer in<br />
de buurt. Nieuwkomers kiez<strong>en</strong> voor de gro<strong>en</strong>e, landelijke omgeving, maar hebb<strong>en</strong> daarom niet<br />
noodzakelijk e<strong>en</strong> band met <strong>het</strong> dorp <strong>en</strong> zijn bewoners. Ze zijn vaak actief in <strong>het</strong><br />
ver<strong>en</strong>igingslev<strong>en</strong> buit<strong>en</strong> hun woondorp <strong>en</strong> ze hebb<strong>en</strong> ook elders hun vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong>kring <strong>op</strong>gebouwd.<br />
Het wordt moeilijker om vrijwilligers te vind<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>op</strong> h<strong>en</strong> e<strong>en</strong> beroep te do<strong>en</strong>, ervaart <strong>het</strong><br />
di<strong>en</strong>st<strong>en</strong>c<strong>en</strong>trum Cersecorf in Ieper. Zo is er e<strong>en</strong> tekort aan vrijwilligers voor de<br />
huisbezoek<strong>en</strong>/verjaardagsbezoek<strong>en</strong> in <strong>het</strong> kader van <strong>het</strong> project Netwerk Dorp<strong>en</strong>, voor de<br />
mindermobiel<strong>en</strong>c<strong>en</strong>trale <strong>en</strong> voor bestuursled<strong>en</strong> van ver<strong>en</strong>iging<strong>en</strong>. In OKRA bijvoorbeeld zijn<br />
bestuursled<strong>en</strong> dikwijls hoogbejaard <strong>en</strong> hor<strong>en</strong> soms al tot de groep hulpbehoev<strong>en</strong>de s<strong>en</strong>ior<strong>en</strong>,<br />
maar ze blijv<strong>en</strong> in <strong>het</strong> bestuur omdat er ge<strong>en</strong> <strong>op</strong>volgers zijn. Meestal zijn <strong>het</strong> telk<strong>en</strong>s dezelfde<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die e<strong>en</strong> bestuursfunctie <strong>op</strong>nem<strong>en</strong> van meerdere ver<strong>en</strong>iging<strong>en</strong>. Misschi<strong>en</strong> won<strong>en</strong> er in<br />
15
de c<strong>en</strong>trumgeme<strong>en</strong>te/stad nog wel voldo<strong>en</strong>de jongere s<strong>en</strong>ior<strong>en</strong>, maar die hebb<strong>en</strong> veel minder<br />
interesse voor (e<strong>en</strong> bestuursfunctie in) de ver<strong>en</strong>iging. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> will<strong>en</strong> vrijwilligers zich niet<br />
meer perman<strong>en</strong>t inzett<strong>en</strong>, maar zelf besliss<strong>en</strong> <strong>en</strong> controle houd<strong>en</strong> over hun <strong>en</strong>gagem<strong>en</strong>t als<br />
vrijwilliger.<br />
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
E<strong>en</strong> wat specifieke of aparte problematiek is <strong>het</strong> isolem<strong>en</strong>t of vere<strong>en</strong>zaming van ouder<strong>en</strong> in de<br />
kustgeme<strong>en</strong>t<strong>en</strong>. M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> uit <strong>het</strong> binn<strong>en</strong>land zoek<strong>en</strong> rust aan de kust <strong>en</strong> gaan er <strong>op</strong><br />
p<strong>en</strong>sio<strong>en</strong>gerechtigde leeftijd perman<strong>en</strong>t won<strong>en</strong>. Maar ze hebb<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> netwerk van vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong><br />
(<strong>op</strong>gebouwd) <strong>en</strong> ze mak<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> deel uit van <strong>het</strong> ver<strong>en</strong>igingslev<strong>en</strong>. Zodra hun partner wegvalt,<br />
voel<strong>en</strong> ze zich alle<strong>en</strong> <strong>en</strong> geïsoleerd.<br />
2.1.2. Jonger<strong>en</strong><br />
Verschill<strong>en</strong>de sector<strong>en</strong> <strong>en</strong> organisaties wijz<strong>en</strong> <strong>op</strong> e<strong>en</strong> groei<strong>en</strong>de groep maatschappelijk<br />
kwetsbare jonger<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>, die hun school<strong>op</strong>leiding niet hebb<strong>en</strong> afgemaakt, die ge<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong>kel perspectief hebb<strong>en</strong> <strong>op</strong> tewerkstelling <strong>en</strong> die de nodige stabiliteit miss<strong>en</strong> in hun lev<strong>en</strong>.<br />
Algeme<strong>en</strong> is er e<strong>en</strong> stijg<strong>en</strong>d aantal gevall<strong>en</strong> van jonger<strong>en</strong> met drugproblem<strong>en</strong>. Dit laatste<br />
probleem stelt zich echter ook <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>, maar is niet zichtbaar. Het OCMW van Ieper<br />
wijst <strong>op</strong> de lange wachtlijst<strong>en</strong> van de Bijzondere Jeugdzorg zodat jonger<strong>en</strong> soms één tot twee<br />
jaar moet<strong>en</strong> overbrugg<strong>en</strong> vooraleer ze <strong>op</strong> begeleiding kunn<strong>en</strong> rek<strong>en</strong><strong>en</strong>.<br />
Het valt voorts <strong>op</strong>, aldus de Regionale Welzijnsraad Veurne-Diksmuide, dat jonger<strong>en</strong> uit<br />
maatschappelijk kwetsbare gezinn<strong>en</strong> <strong>het</strong> tot hun 13-14 jaar soms goed do<strong>en</strong> <strong>op</strong> school. Maar<br />
als ze niet <strong>op</strong>gevang<strong>en</strong> word<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> mom<strong>en</strong>t dat er zich problem<strong>en</strong> voordo<strong>en</strong> in hun<br />
puberteit, dan blijkt dit erg nefast te zijn voor de rest van hun lo<strong>op</strong>baan. Het feit dat die jonger<strong>en</strong><br />
de noodzakelijke steun ontber<strong>en</strong> <strong>en</strong> niet <strong>op</strong> e<strong>en</strong> sociaal netwerk kunn<strong>en</strong> terugvall<strong>en</strong>, is vaak<br />
determiner<strong>en</strong>d voor de weinig rooskleurige toekomst.<br />
In de geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van <strong>het</strong> Meetjesland ligt <strong>het</strong> perc<strong>en</strong>tage van <strong>het</strong> aantal zitt<strong>en</strong>blijvers in <strong>het</strong><br />
onderwijs e<strong>en</strong> stuk hoger dan <strong>het</strong> Vlaamse gemiddelde, dit wordt gerelateerd aan <strong>het</strong> lage<br />
<strong>op</strong>leidingsniveau van de moeders.<br />
Het CAW Hageland sc<strong>het</strong>st de problematiek van e<strong>en</strong> groep jongvolwass<strong>en</strong><strong>en</strong>, e<strong>en</strong> zog<strong>en</strong>aamde<br />
restgroep van 18-25 jarig<strong>en</strong>, die nerg<strong>en</strong>s terecht kan <strong>en</strong> ge<strong>en</strong> plaats heeft in de sam<strong>en</strong>leving.<br />
Ze kunn<strong>en</strong> vanaf e<strong>en</strong> bepaalde leeftijd zelfs niet meer terugvall<strong>en</strong> <strong>op</strong> de Bijzondere Jeugdzorg,<br />
<strong>en</strong> ze zijn moeilijk toe te leid<strong>en</strong> naar werk. Ze hak<strong>en</strong> <strong>op</strong> jeugdige leeftijd af van school, kom<strong>en</strong> in<br />
system<strong>en</strong> van deeltijds ler<strong>en</strong> terecht, e<strong>en</strong> deel stroomt door naar <strong>sociale</strong> <strong>en</strong> reguliere<br />
tewerkstelling, maar e<strong>en</strong> zog<strong>en</strong>aamde restgroep valt compleet uit de boot. De sam<strong>en</strong>leving trekt<br />
de hand<strong>en</strong> af, soms ook de ouders.<br />
16
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
De situatie van jonger<strong>en</strong>/jongvolwass<strong>en</strong><strong>en</strong> kan snel ker<strong>en</strong>/kantel<strong>en</strong> door verlies aan werk,<br />
verlies aan bijverdi<strong>en</strong>ste waardoor ze maatschappelijke aansluiting verliez<strong>en</strong>. Vanuit de dorp<strong>en</strong><br />
trekk<strong>en</strong> ze naar de grotere sted<strong>en</strong> waar ze <strong>op</strong> kamers gaan won<strong>en</strong> <strong>en</strong> er in contact kom<strong>en</strong> met<br />
andere probleemgroep<strong>en</strong>/jonger<strong>en</strong>. Ze verkiez<strong>en</strong> de anonimiteit van de stad zodat ze<br />
ontsnapp<strong>en</strong> aan <strong>sociale</strong> controle van de landelijke omgeving. Leefloontrekkers of steuntrekkers<br />
hebb<strong>en</strong> in de grotere sted<strong>en</strong>, zoals Brussel <strong>en</strong> Antwerp<strong>en</strong>, weinig kans dat ze <strong>op</strong>geroep<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong> voor tewerkstelling. Dit in teg<strong>en</strong>stelling tot de dorp<strong>en</strong> of de kleinere sted<strong>en</strong> waar er<br />
korter <strong>op</strong> de bal wordt gespeeld: <strong>sociale</strong> activering, tewerkstelling in <strong>het</strong> kader van artikel 60,<br />
etc.<br />
Volg<strong>en</strong>s <strong>het</strong> project<strong>en</strong>c<strong>en</strong>trum Don Bosco, dat actief is <strong>op</strong> de stad <strong>en</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>, is <strong>het</strong><br />
aantal probleemjonger<strong>en</strong> de afgel<strong>op</strong><strong>en</strong> jar<strong>en</strong> toeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>, ook <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>. Er is e<strong>en</strong><br />
grotere conc<strong>en</strong>tratie in de stad <strong>en</strong> in e<strong>en</strong> bepaalde <strong>sociale</strong> woonwijk<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>. In e<strong>en</strong><br />
grootstedelijke context vind je meer jonger<strong>en</strong> die volledig <strong>het</strong> noord<strong>en</strong> kwijt zijn. Sommig<strong>en</strong> zijn<br />
e<strong>en</strong> makkelijke prooi voor criminele groep<strong>en</strong>, die h<strong>en</strong> inschakel<strong>en</strong> zodat <strong>het</strong> bijzonder moeilijk is<br />
om h<strong>en</strong> terug <strong>op</strong> e<strong>en</strong> ander spoor (laat staan <strong>op</strong> <strong>het</strong> goede spoor) te krijg<strong>en</strong>. Uit de dorp<strong>en</strong> die<br />
gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong> aan de (groot)stad, zijn er ook jonger<strong>en</strong> die in dergelijke milieus verzeild rak<strong>en</strong>, maar in<br />
de <strong>platteland</strong>sgeme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> ontbreekt de knowhow om die problem<strong>en</strong> <strong>het</strong> hoofd te bied<strong>en</strong>.<br />
2.1.3. Gezinn<strong>en</strong> met meervoudige problem<strong>en</strong><br />
Er is algeme<strong>en</strong> e<strong>en</strong> <strong>en</strong>orme to<strong>en</strong>ame van <strong>het</strong> aantal gezinn<strong>en</strong> met meervoudige problem<strong>en</strong>. Het<br />
gaat om e<strong>en</strong> combinatie van sociaaleconomische problem<strong>en</strong>, schuld<strong>en</strong>,<br />
gezondheidsproblem<strong>en</strong> <strong>en</strong>/of <strong>op</strong>voedingsproblem<strong>en</strong>. Daarbij gaat <strong>het</strong> soms om de zog<strong>en</strong>aamde<br />
multiprobleemgezinn<strong>en</strong>. Het Nederlands Jeugdinstituut omschrijft e<strong>en</strong> multiprobleemgezin als<br />
e<strong>en</strong> gezin van minimaal één ouder <strong>en</strong> één kind dat langdurig kampt met e<strong>en</strong> combinatie van<br />
sociaaleconomische <strong>en</strong> psycho<strong>sociale</strong> problem<strong>en</strong>. Met andere woord<strong>en</strong> de problem<strong>en</strong> zijn<br />
veelvuldig <strong>en</strong> do<strong>en</strong> zich <strong>op</strong> meerdere lev<strong>en</strong>sdomein<strong>en</strong> voor. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> vermijd<strong>en</strong> die gezinn<strong>en</strong><br />
soms de hulpverl<strong>en</strong>ing of zijn gedemotiveerd om iets aan hun situatie te verander<strong>en</strong>. Het CAW<br />
Hageland stipt hierbij aan dat je als individuele hulpverl<strong>en</strong>er die blijv<strong>en</strong>de, meervoudige<br />
problem<strong>en</strong> niet alle<strong>en</strong> kunt <strong>op</strong>loss<strong>en</strong>. Het algeme<strong>en</strong> welzijnswerk <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> is immers<br />
onderbemand <strong>en</strong> de gespecialiseerde di<strong>en</strong>st<strong>en</strong> waarmee je kunt sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong> ontbrek<strong>en</strong>.<br />
De OCMW’s in de Westhoek word<strong>en</strong> ook steeds vaker geconfronteerd met <strong>het</strong> f<strong>en</strong>ome<strong>en</strong> van<br />
g<strong>en</strong>eratiearm<strong>en</strong>. Het Sociale Economieproject De Gro<strong>en</strong>e Kans in Veurne-Diksmuide<br />
constateert dat de werknemers vooral kom<strong>en</strong> uit bepaalde families <strong>en</strong> bepaalde wijk<strong>en</strong>. Ze<br />
kamp<strong>en</strong> met meervoudige problem<strong>en</strong>. De kinder<strong>en</strong> van g<strong>en</strong>eratiearme gezinn<strong>en</strong> kl<strong>op</strong>p<strong>en</strong> nu <strong>op</strong><br />
hun beurt aan bij <strong>het</strong> OCMW voor financiële hulp <strong>en</strong> budgetbeheer. In <strong>het</strong> verled<strong>en</strong> is blijkbaar<br />
te weinig geïnvesteerd in <strong>het</strong> verhog<strong>en</strong> van de draagkracht/empowerm<strong>en</strong>t van die gezinn<strong>en</strong><br />
(Welzijnsraad Veurne-Diksmuide).<br />
17
2.1.4. Landbouwers <strong>en</strong> zelfstandig<strong>en</strong><br />
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
De uitdrukking ‘onbek<strong>en</strong>d is onbemind’ geldt ongetwijfeld voor e<strong>en</strong> groep van landbouwers <strong>en</strong><br />
kleine zelfstandig<strong>en</strong> die in de bevraging van de welzijnssector<strong>en</strong> <strong>en</strong> actor<strong>en</strong> niet <strong>op</strong> <strong>het</strong> voorplan<br />
werd<strong>en</strong> geplaatst.<br />
In landelijke regio’s tref je niettemin heel wat oudere gep<strong>en</strong>sioneerde landbouwersgezinn<strong>en</strong> aan<br />
die moet<strong>en</strong> lev<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> klein p<strong>en</strong>sio<strong>en</strong> <strong>en</strong> dikwijls won<strong>en</strong> in onaangepaste of oncomfortabele<br />
woning<strong>en</strong>. Ze zijn, aldus <strong>het</strong> CAW Hageland <strong>en</strong> <strong>het</strong> CAW Sonar (Zuid-Limburg), met e<strong>en</strong> klein<br />
p<strong>en</strong>sio<strong>en</strong> <strong>op</strong> de eig<strong>en</strong> hoeve blijv<strong>en</strong> won<strong>en</strong>, die vaak niet is aangepast <strong>en</strong> waar <strong>het</strong> basiscomfort<br />
ontbreekt. Er is bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> <strong>het</strong> aspect van isolem<strong>en</strong>t <strong>en</strong> vere<strong>en</strong>zaming als je <strong>op</strong> e<strong>en</strong> afgeleg<strong>en</strong><br />
boerderij woont <strong>en</strong> niet over eig<strong>en</strong> vervoer beschikt. De Standaard blokletterde in de krant van<br />
wo<strong>en</strong>sdag 11 mei dat de zelfdoding <strong>het</strong> hoogst is <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>: ‘Verouderde<br />
<strong>platteland</strong>sgeme<strong>en</strong>t<strong>en</strong>, waar meer m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> alle<strong>en</strong> won<strong>en</strong>, verton<strong>en</strong> hogere zelfdodingcijfers.<br />
Vooral landbouwers vorm<strong>en</strong> daarbij e<strong>en</strong> risicogroep.’ (Vanhoute & Hooghe 2010)<br />
<strong>Armoede</strong> komt bij deze doelgroep dan ook frequ<strong>en</strong>t voor, constateert <strong>het</strong> OCMW van Sint-<br />
Laureins in <strong>het</strong> Meetjesland. Dikwijls zijn hun kinder<strong>en</strong> <strong>en</strong> kleinkinder<strong>en</strong> weggetrokk<strong>en</strong> naar e<strong>en</strong><br />
meer stedelijke omgeving. Er is nog wel <strong>en</strong>ige <strong>sociale</strong> controle <strong>en</strong> onderlinge solidariteit onder<br />
de bur<strong>en</strong>. De keerzijde is dat m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> meestal niet vlug aankl<strong>op</strong>p<strong>en</strong> bij <strong>het</strong> OCMW voor hulp<br />
noch e<strong>en</strong> beroep do<strong>en</strong> <strong>op</strong> andere voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>. Dit komt ook uit de verf bij de werking van<br />
Welzijnsschakels in de Kemp<strong>en</strong>. Volg<strong>en</strong>s de coördinator heeft zich bij zijn wet<strong>en</strong> in de voorbije<br />
18 jaar nooit iemand uit <strong>het</strong> landbouwersmilieu bij e<strong>en</strong> Welzijnsschakel aangeslot<strong>en</strong>.<br />
CAW De Papaver stelt dat er mom<strong>en</strong>teel vanuit <strong>het</strong> welzijnswerk ge<strong>en</strong> (prev<strong>en</strong>tieve) werking<br />
t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> van de zelfstandig<strong>en</strong> met financiële problem<strong>en</strong> bestaat. De organisatie EFREM zet<br />
dit herhaaldelijk <strong>op</strong> de politieke ag<strong>en</strong>da: zo zijn er de financiële problem<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
schuld<strong>en</strong>problematiek van de zelfstandig<strong>en</strong>, waaronder de specifieke situatie van de<br />
landbouwers <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>. Landbouwers die <strong>op</strong> e<strong>en</strong> bepaald mom<strong>en</strong>t in de problem<strong>en</strong><br />
kom<strong>en</strong>, krijg<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> adequaat antwoord. Vooral <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> wordt <strong>het</strong> vermog<strong>en</strong> om zich<br />
aan te pass<strong>en</strong> aan de wijzig<strong>en</strong>de economische omstandighed<strong>en</strong> te weinig ondersteund. Wat de<br />
landbouw betreft, is er de organisatie ‘Boer<strong>en</strong> <strong>op</strong> e<strong>en</strong> kruispunt’ die met middel<strong>en</strong> van Cera <strong>en</strong><br />
de Vlaamse overheid boer<strong>en</strong> individueel begeleidt.<br />
Naast de bov<strong>en</strong>g<strong>en</strong>oemde groep<strong>en</strong> werd tijd<strong>en</strong>s de bevraging nog melding gemaakt van de<br />
volg<strong>en</strong>de doelgroep<strong>en</strong>: asielzoekers <strong>en</strong> migrant<strong>en</strong>, dakloze mann<strong>en</strong> <strong>en</strong> vrouw<strong>en</strong>, alle<strong>en</strong>staande<br />
moeders met kinder<strong>en</strong>, m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met psycho<strong>sociale</strong> problem<strong>en</strong> <strong>en</strong> relatieproblem<strong>en</strong>, voor zover<br />
die niet vall<strong>en</strong> onder de gezinn<strong>en</strong> met meervoudige problem<strong>en</strong>.<br />
18
2.2. Maatschappelijke problem<strong>en</strong><br />
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
Hierbov<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> we bij <strong>het</strong> in kaart br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> van de doelgroep<strong>en</strong> al de volg<strong>en</strong>de problem<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
knelpunt<strong>en</strong> aangehaald: de to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>de vergrijzing, <strong>het</strong> isolem<strong>en</strong>t <strong>en</strong> vere<strong>en</strong>zaming van oudere<br />
bewoners, de afbrokkeling van de mantelzorg, de problem<strong>en</strong> van onderwijsachterstand <strong>en</strong><br />
<strong>uitsluiting</strong> van maatschappelijk kwetsbare jonger<strong>en</strong>. Voorts is er e<strong>en</strong> zog<strong>en</strong>aamde restgroep<br />
van jongvolwass<strong>en</strong><strong>en</strong> die ge<strong>en</strong> of nauwelijks nog perspectiev<strong>en</strong> heeft <strong>op</strong> reïntegratie in de<br />
sam<strong>en</strong>leving. De uitzichtloze situatie van bepaalde jonger<strong>en</strong> heeft mede te mak<strong>en</strong> met<br />
problem<strong>en</strong> van verslaving <strong>en</strong> met hun thuissituatie. Wat de complexere probleemsituaties<br />
betreft, is ook gewez<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> tekort aan voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> <strong>en</strong> vooral <strong>het</strong> ontbrek<strong>en</strong> van<br />
gespecialiseerde hulpverl<strong>en</strong>ing.<br />
Hierna gaan we iets uitgebreider in <strong>op</strong> problem<strong>en</strong> die door meerdere actor<strong>en</strong>, zowel uit<br />
<strong>op</strong><strong>en</strong>bare als uit de particuliere sector zijn vernoemd, met name de problem<strong>en</strong> betreff<strong>en</strong>de<br />
huisvesting, de financiële problem<strong>en</strong>, de onderbescherming <strong>en</strong> de vervoersarmoede.<br />
2.2.1. Onaangepaste huisvesting<br />
De oudere bevolking woont dikwijls in oude, onaangepaste, onveilige <strong>en</strong> oncomfortabele<br />
woning<strong>en</strong>. Je vindt er woning<strong>en</strong> waarin de voorbije 30 jaar ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele aanpassing meer is<br />
gebeurd: e<strong>en</strong> piepkleine badkamer met e<strong>en</strong> badkuip waarvan de bewoners ge<strong>en</strong> gebruik meer<br />
kunn<strong>en</strong> mak<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> keuk<strong>en</strong> zonder comfort, waar e<strong>en</strong> kraan met warm water zich in e<strong>en</strong><br />
achterkamer of stal bevindt. Ouder<strong>en</strong> lev<strong>en</strong> dikwijls in twee bescheid<strong>en</strong> b<strong>en</strong>ed<strong>en</strong>ruimt<strong>en</strong> omdat<br />
ze de trap naar de slaapkamer niet meer <strong>op</strong> kunn<strong>en</strong>. Dergelijke problem<strong>en</strong> stell<strong>en</strong> zich zowel<br />
voor de huurders als de eig<strong>en</strong>aars, aldus <strong>het</strong> Sociaal Verhuurkantoor (SVK) Land van Loon. Op<br />
<strong>het</strong> <strong>platteland</strong> is e<strong>en</strong> (zeer) hoog perc<strong>en</strong>tage van de bewoners eig<strong>en</strong>aar van hun woning.<br />
Peping<strong>en</strong> in <strong>het</strong> Pajott<strong>en</strong>land behoort tot <strong>het</strong> selecte kransje van Pajotse geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> waar 92 tot<br />
97 proc<strong>en</strong>t van de 60-plussers e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> woning bezit.<br />
Diezelfde studie naar de leef- <strong>en</strong> woonkwaliteit in Peping<strong>en</strong> maakt e<strong>en</strong> duidelijke link tuss<strong>en</strong> de<br />
leeftijd van de bewoners <strong>en</strong> de kwaliteit van de woning<strong>en</strong> want de oudere leeftijdsgroep heeft<br />
<strong>het</strong> minst in zijn woning geïnvesteerd. Vooral 80-plussers won<strong>en</strong> dikwijls minder comfortabel<br />
dan jongere gezinn<strong>en</strong> die hun ev<strong>en</strong> oude woning wel r<strong>en</strong>oveerd<strong>en</strong>. De bewoners die weg<strong>en</strong>s<br />
e<strong>en</strong> klein inkom<strong>en</strong> uit de woonboot vall<strong>en</strong>, vind<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> alternatief <strong>op</strong> de <strong>sociale</strong><br />
huisvestingsmarkt.<br />
STEBO sc<strong>het</strong>st dat in Zuid-Limburg <strong>het</strong> aantal woning<strong>en</strong> dat voor de Tweede Wereldoorlog is<br />
gebouwd aanzi<strong>en</strong>lijk hoger ligt dan in de rest van de provincie: 28% in Zuid-Limburg teg<strong>en</strong>over<br />
18,4 % voor Limburg. Het perc<strong>en</strong>tage <strong>sociale</strong> huisvesting ligt in Zuid-Limburg beduid<strong>en</strong>d lager<br />
dan <strong>het</strong> al lage Vlaams gemiddelde (5,4%). Niet e<strong>en</strong>s 2 proc<strong>en</strong>t in Zuid-Limburg, voor Riemst<br />
bedraagt dit amper 0,45 proc<strong>en</strong>t <strong>en</strong> voor Heers 0,90 proc<strong>en</strong>t. Ook in Zuid-Pajott<strong>en</strong>land ligt <strong>het</strong><br />
perc<strong>en</strong>tage van <strong>sociale</strong> huisvesting (1,1%) beduid<strong>en</strong>d lager dan <strong>het</strong> Vlaams gemiddelde.<br />
19
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
Typisch voor <strong>het</strong> Pajott<strong>en</strong>land (Vlaams-Brabant) <strong>en</strong> Hasp<strong>en</strong>gouw (Zuid-Limburg) zijn de<br />
vierkantshoeves. Veel van die oude hoeves in Hasp<strong>en</strong>gouw zijn door Monum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> &<br />
Landschapp<strong>en</strong> beschermd. Het is e<strong>en</strong> toeristische trekpleister voor de streek, maar de keerzijde<br />
is dat voor ouder<strong>en</strong> die er blijv<strong>en</strong> won<strong>en</strong> die beschermde hoeves veel te groot <strong>en</strong> onaangepast<br />
zijn. Toch mog<strong>en</strong> ze die niet verbouw<strong>en</strong>. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> hangt h<strong>en</strong> e<strong>en</strong> leegstandsbelasting bov<strong>en</strong><br />
<strong>het</strong> hoofd <strong>op</strong> de aanpal<strong>en</strong>de hoevegebouw<strong>en</strong> of schur<strong>en</strong> die leegstaan <strong>en</strong> ge<strong>en</strong> functie meer<br />
hebb<strong>en</strong>. Het decreet <strong>op</strong> <strong>het</strong> grond <strong>en</strong> pand<strong>en</strong>beleid legt die boete <strong>op</strong>, maar biedt geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
niettemin de kans om e<strong>en</strong> reglem<strong>en</strong>t <strong>op</strong> te mak<strong>en</strong> om bepaalde uitzondering<strong>en</strong> te mak<strong>en</strong> voor<br />
de belasting <strong>op</strong> leegstaande pand<strong>en</strong>. Op <strong>het</strong> intergeme<strong>en</strong>telijk woonoverleg in <strong>het</strong> kader van de<br />
Woonwinkel Pajott<strong>en</strong>land pleit<strong>en</strong> de burgemeesters <strong>en</strong> andere huisvestingsactor<strong>en</strong> al jar<strong>en</strong><br />
vergeefs voor e<strong>en</strong> woonbestemming van leegstaande hoevegebouw<strong>en</strong>, in <strong>het</strong> bijzonder van<br />
vierkantshoeves.<br />
Alhoewel de woonbehoeft<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> erg groot zijn, mak<strong>en</strong> rechthebb<strong>en</strong>d<strong>en</strong> meestal<br />
ge<strong>en</strong> gebruik van de premies van de provincie noch van de Vlaamse overheid om hun woning<br />
aan te pass<strong>en</strong>. Voor ongeveer de helft van de rechthebb<strong>en</strong>d<strong>en</strong> gaat <strong>het</strong> om e<strong>en</strong> financiële<br />
drempel (e<strong>en</strong> gebrek aan middel<strong>en</strong>), maar de andere helft is te wijt<strong>en</strong> aan psychologische<br />
drempels. Vaak gehoorde uitsprak<strong>en</strong> zijn: ‘we hebb<strong>en</strong> altijd zo gewoond’ <strong>en</strong> ‘ <strong>het</strong> zal onze tijd<br />
wel meegaan’, (CAW Sonar <strong>en</strong> OCMW Zonnebeke).<br />
Het typeert de m<strong>en</strong>taliteit van e<strong>en</strong> deel van de oudere landbouwbevolking <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>. De<br />
landbouwbevolking die (in Zuid-Limburg) meer dan 30 jaar zelfstandig <strong>op</strong> <strong>het</strong> eig<strong>en</strong> erf heeft<br />
geboerd, zeld<strong>en</strong> met ander<strong>en</strong> heeft moet<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong> laat zich niet de les lez<strong>en</strong> door<br />
buit<strong>en</strong>staanders. Hun <strong>op</strong>groei<strong>en</strong>de kinder<strong>en</strong> kond<strong>en</strong> meestal e<strong>en</strong> aantal woningaanpassing<strong>en</strong><br />
bewerkstellig<strong>en</strong>, maar als hun kinder<strong>en</strong> <strong>het</strong> huis uit zijn <strong>en</strong> niet in de buurt won<strong>en</strong>, is de<br />
weerstand om te verander<strong>en</strong> veel groter. In Midd<strong>en</strong>-Limburg daar<strong>en</strong>teg<strong>en</strong> slaan de campagnes<br />
voor <strong>en</strong>ergiezuinige investering<strong>en</strong> <strong>en</strong> woningaanpassing<strong>en</strong> veel sterker aan dan in Zuid-<br />
Limburg, aldus STEBO.<br />
2.2.2. Vervoersarmoede<br />
Mobiliteit blijft e<strong>en</strong> groot knelpunt <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>. Het beperkt <strong>op</strong><strong>en</strong>baar vervoeraanbod is <strong>op</strong><br />
<strong>het</strong> <strong>platteland</strong> hoofdzakelijk gericht <strong>op</strong> de verbinding vanuit de dorp<strong>en</strong> naar de stad. Zeld<strong>en</strong><br />
tuss<strong>en</strong> de dorp<strong>en</strong> onderling. Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw West-Vlaander<strong>en</strong> lag aan de basis van <strong>het</strong><br />
experim<strong>en</strong>t met de belbus, e<strong>en</strong> alternatief dat door De Lijn is overg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> voor 120<br />
belbusgebied<strong>en</strong> in Vlaander<strong>en</strong>. Maar de belbus levert maar e<strong>en</strong> gedeeltelijke <strong>op</strong>lossing want hij<br />
rijdt immers niet voor e<strong>en</strong> bepaald uur <strong>en</strong> je moet die minimum ook e<strong>en</strong> aantal uur <strong>op</strong> voorhand<br />
reserver<strong>en</strong>. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> is <strong>het</strong> aantal <strong>op</strong>stapplaats<strong>en</strong> beperkt. Voor werknemers die in ploeg<strong>en</strong><br />
werk<strong>en</strong> of andere (bejaarde) person<strong>en</strong> die weinig mobiel zijn, biedt de belbus ge<strong>en</strong> soelaas.<br />
Volg<strong>en</strong>s CAW Sonar (Zuid-Limburg) is de ontdekking van vervoersarmoede <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
redelijk rec<strong>en</strong>t. Ambachtelijke di<strong>en</strong>st<strong>en</strong> die c<strong>en</strong>traal georganiseerd zijn, zoals in Sint-Truid<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
Tonger<strong>en</strong>, zijn moeilijk toegankelijk voor de verder afgeleg<strong>en</strong> landelijke kern<strong>en</strong>.<br />
20
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
Ondanks <strong>het</strong> aanbod van de belbus door de Lijn blijft de mobiliteit e<strong>en</strong> ernstig knelpunt.<br />
Het OCMW van Ieper stipt aan dat de vraag naar de mindermobiel<strong>en</strong>c<strong>en</strong>trale veel groter is dan<br />
<strong>het</strong> aanbod dat door vrijwilligers kan word<strong>en</strong> verzorgd. Soms is de alternatieve vervoersdi<strong>en</strong>st<br />
die door de stad wordt voorzi<strong>en</strong> te duur voor m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die met e<strong>en</strong> leefloon moet<strong>en</strong> rondkom<strong>en</strong>..<br />
Sociale economieproject<strong>en</strong> in de landelijke regio’s zoud<strong>en</strong> e<strong>en</strong> pot<strong>en</strong>tieel veel grotere<br />
doelgroep kunn<strong>en</strong> tewerkstell<strong>en</strong>, maar ze bereik<strong>en</strong> <strong>en</strong>kel die m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die zich kunn<strong>en</strong><br />
verplaats<strong>en</strong> met <strong>het</strong> <strong>op</strong><strong>en</strong>baar vervoer of die kom<strong>en</strong> met eig<strong>en</strong> vervoer. Werkzoek<strong>en</strong>d<strong>en</strong> die<br />
omwille van de betaalbare huisvesting <strong>op</strong> e<strong>en</strong> afgeleg<strong>en</strong>, geïsoleerde locatie gaan won<strong>en</strong>,<br />
kunn<strong>en</strong> zich moeilijk verplaats<strong>en</strong> naar VDAB of andere vormingsinitiatiev<strong>en</strong> zodat hun<br />
kwetsbare positie nog wordt versterkt. Wat de armoede <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> betreft, is er dus<br />
e<strong>en</strong> duidelijke wisselwerking tuss<strong>en</strong> stad <strong>en</strong> <strong>platteland</strong>. M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die ge<strong>en</strong> betaalbare huisvesting<br />
vind<strong>en</strong> in de stad gaan over tot noodko<strong>op</strong> <strong>op</strong> moeilijk bereikbare <strong>platteland</strong>sgeme<strong>en</strong>t<strong>en</strong>. Door<br />
<strong>het</strong> gebrek aan aangepaste voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> zijn er dan weer m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die<br />
uitwijk<strong>en</strong> naar de sted<strong>en</strong>.<br />
2.2.3. Financiële problem<strong>en</strong><br />
Verschill<strong>en</strong>de OCMW’s <strong>en</strong> CAW’s wijz<strong>en</strong> <strong>op</strong> de spectaculaire stijging van <strong>het</strong> aantal dossiers<br />
van m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met budgetproblem<strong>en</strong>. Het OCMW van Zonnebeke spreekt van e<strong>en</strong> to<strong>en</strong>ame met<br />
56 proc<strong>en</strong>t, gedur<strong>en</strong>de de afgel<strong>op</strong><strong>en</strong> 10 jaar. Daarin zijn de dossiers niet begrep<strong>en</strong> van m<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />
die e<strong>en</strong> beroep do<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> OCMW voor stookoliepremies of in <strong>het</strong> kader van LAC’s. Wat de<br />
leefloontrekkers betreft, gaat <strong>het</strong> vooral over e<strong>en</strong>oudergezinn<strong>en</strong>, maar in één derde van de<br />
dossiers gaat <strong>het</strong> om jonger<strong>en</strong> die e<strong>en</strong> leefloon krijg<strong>en</strong>. De jonger<strong>en</strong> die aankl<strong>op</strong>p<strong>en</strong> bij <strong>het</strong><br />
OCMW voor de <strong>op</strong>lossing van hun financiële problem<strong>en</strong> is , aldus <strong>het</strong> OCMW van Ieper, e<strong>en</strong><br />
totaal nieuw f<strong>en</strong>ome<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>.<br />
Welzijnswerkers hebb<strong>en</strong> almaar meer dossiers betreff<strong>en</strong>de person<strong>en</strong> met financiële problem<strong>en</strong>.<br />
De betrokk<strong>en</strong> organisaties zoud<strong>en</strong>, aldus CAW De Papaver, <strong>op</strong> tijd afstand moet<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong><br />
nem<strong>en</strong> van de instroom van de hulpvrag<strong>en</strong> om de werking zo nodig te heroriënter<strong>en</strong> <strong>en</strong> daarbij<br />
te focuss<strong>en</strong> <strong>op</strong> e<strong>en</strong> prev<strong>en</strong>tieve, projectmatige aanpak, waarvoor m<strong>en</strong> ook andere partners<br />
mobiliseert.<br />
2.2.4. Onderbescherming<br />
Onderbescherming heeft meerdere dim<strong>en</strong>sies: er is letterlijk de te grote afstand <strong>en</strong> er is de<br />
m<strong>en</strong>tale drempel tot de voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>, voorts is er de onderbescherming als gevolg van de te<br />
complexe probleemsituaties waarin rechthebb<strong>en</strong>d<strong>en</strong> zich bevind<strong>en</strong>.<br />
21
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
Het OCMW van Zonnebeke constateert dar er e<strong>en</strong> groep van s<strong>en</strong>ior<strong>en</strong> is, vooral oudere<br />
s<strong>en</strong>ior<strong>en</strong>, die nooit naar <strong>het</strong> OCMW komt <strong>en</strong> dus ge<strong>en</strong> beroep doet <strong>op</strong> di<strong>en</strong>st<strong>en</strong> waar<strong>op</strong> ze recht<br />
heeft, zoals bijvoorbeeld poetsdi<strong>en</strong>st, thuiszorg <strong>en</strong> premies. Het OCMW van Zonnebeke stelt<br />
ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s vast dat in eerste instantie m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> uit de c<strong>en</strong>trumgeme<strong>en</strong>te Zonnebeke (36 proc<strong>en</strong>t)<br />
naar <strong>het</strong> OCMW kom<strong>en</strong>, gevolgd door 22 proc<strong>en</strong>t uit de deelgeme<strong>en</strong>te Beselare. Met andere<br />
woord<strong>en</strong> proc<strong>en</strong>tueel gezi<strong>en</strong> richt<strong>en</strong> zich minder m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> uit de andere 3 deelgeme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> tot <strong>het</strong><br />
OCMW. Dit komt bijvoorbeeld tot uiting in de poetshulp. Blijkbaar is de fusie van geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> (uit<br />
1976) nog niet volledig verteerd <strong>en</strong> vormt dit voor e<strong>en</strong> aantal m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> e<strong>en</strong> drempel.<br />
De <strong>sociale</strong> di<strong>en</strong>st van <strong>het</strong> OCMW van Ieper komt tot e<strong>en</strong> vergelijkbare analyse: door de jar<strong>en</strong><br />
he<strong>en</strong> conc<strong>en</strong>treert <strong>het</strong> overgrote deel van de dossiers voor financiële steun/leefloon zich in de<br />
kern van Ieper. Het aantal financiële dossiers in de deelgeme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> is te verwaarloz<strong>en</strong>, met<br />
uitzondering van de deelgeme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> waar e<strong>en</strong> conc<strong>en</strong>tratie is van <strong>sociale</strong> woning<strong>en</strong>. Daar kwam<br />
ge<strong>en</strong> verandering in to<strong>en</strong> <strong>het</strong> OCMW zitdag<strong>en</strong> organiseerde in de deelgeme<strong>en</strong>t<strong>en</strong>. Op bepaalde<br />
mom<strong>en</strong>t heeft <strong>het</strong> OCMW die zitdag<strong>en</strong> afgeschaft omdat niemand daar<strong>op</strong> afkwam. Ook na de<br />
uitbouw van <strong>het</strong> project Netwerk Dorp<strong>en</strong> is daar ge<strong>en</strong> k<strong>en</strong>tering in gekom<strong>en</strong>.<br />
Maatschappelijk kwetsbare groep<strong>en</strong> zijn soms de gevang<strong>en</strong>e van e<strong>en</strong> complexe, meervoudige<br />
probleemsituatie zodat ze verstok<strong>en</strong> blijv<strong>en</strong> van de voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> waar<strong>op</strong> ze recht hebb<strong>en</strong>. Zo<br />
hebb<strong>en</strong> ze door de hoge huurprijz<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> of heel moeilijk toegang tot betaalbare, gezonde<br />
huisvesting <strong>op</strong> de private huurmarkt. Het Sociaal Verhuurkantoor speelt daarom e<strong>en</strong> sleutelrol<br />
om de toegang van maatschappelijke kwetsbare groep<strong>en</strong> tot betaalbare huurwoning<strong>en</strong> te<br />
verhog<strong>en</strong>. Toch is hier duidelijk sprake van onderbescherming, aldus <strong>het</strong><br />
Regionaal Sociaal Verhuurkantoor Land van Loon. Ongeveer één derde van de kandidat<strong>en</strong> die<br />
in principe recht zou hebb<strong>en</strong> <strong>op</strong> e<strong>en</strong> huurwoning, rak<strong>en</strong> nooit ingeschrev<strong>en</strong> bij <strong>het</strong> SVK. M<strong>en</strong> is<br />
niet in staat om de nodige docum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> in orde te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. De administratieve rompslomp is te<br />
omslachtig, maar <strong>het</strong> SVK kan door e<strong>en</strong> personeelstekort <strong>het</strong> niet voor h<strong>en</strong> do<strong>en</strong>. Als de<br />
vereiste docum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> zijn ingeleverd, kan <strong>het</strong> SVK wel nog aanvull<strong>en</strong>de informatie inwinn<strong>en</strong>.<br />
Maar de wet <strong>op</strong> de privacy maakt dat de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zelf de belastingaangifte of inkom<strong>en</strong>sattest<strong>en</strong><br />
moet<strong>en</strong> aanvrag<strong>en</strong>. Om hun recht <strong>op</strong> privacy te vrijwar<strong>en</strong>, kan <strong>het</strong> SVK dus niet in hun plaats<br />
tred<strong>en</strong>. In <strong>het</strong> verled<strong>en</strong> is al herhaaldelijk gewez<strong>en</strong> <strong>op</strong> de noodzaak van e<strong>en</strong> administratieve<br />
vere<strong>en</strong>voudiging <strong>en</strong> de betere afstemming van de administraties.<br />
Voor de complexe problem<strong>en</strong> van bepaalde huurders in de <strong>sociale</strong> huisvesting is er ge<strong>en</strong><br />
afdo<strong>en</strong>d antwoord. T<strong>en</strong> eerste, wordt e<strong>en</strong> stijg<strong>en</strong>d aantal dem<strong>en</strong>ter<strong>en</strong>de ouder<strong>en</strong> gesignaleerd<br />
die won<strong>en</strong> in de <strong>sociale</strong> huisvesting. T<strong>en</strong> tweede, wordt gewez<strong>en</strong> <strong>op</strong> e<strong>en</strong> to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>d aantal<br />
uithuiszetting<strong>en</strong> van gezinn<strong>en</strong> met meervoudige problem<strong>en</strong>. De <strong>sociale</strong> huisvesting hanteert<br />
e<strong>en</strong> standaardprocedure voor m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> huurachterstand <strong>en</strong> inkom<strong>en</strong>sderving. M<strong>en</strong> is<br />
echter niet toegerust om de complexe problem<strong>en</strong> aan te pakk<strong>en</strong> van huurders die verslaafd zijn<br />
aan alcohol of drugs waar sprake is van borderline syndroom. Hierbij gaat <strong>het</strong> om gezinn<strong>en</strong> die<br />
weinig communicatievaardighed<strong>en</strong> bezitt<strong>en</strong> <strong>en</strong> die heel moeilijk relaties kunn<strong>en</strong> <strong>op</strong>bouw<strong>en</strong>. E<strong>en</strong><br />
dergelijke leefomgeving is nefast voor de <strong>op</strong>voeding van kinder<strong>en</strong>. Vooral in die buurt<strong>en</strong> is er<br />
e<strong>en</strong> grote behoefte aan speelpleinwerking <strong>en</strong> bijkom<strong>en</strong>de voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> voor kinder<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
jonger<strong>en</strong>.<br />
22
2.3. Aanpak <strong>op</strong> maat van <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
Tijd<strong>en</strong>s de verk<strong>en</strong>ning van armoede <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> blijkt dat in de<br />
welzijnspraktijk al verschill<strong>en</strong>de method<strong>en</strong> <strong>en</strong> instrum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gebruikt om<br />
maatschappelijk kwetsbare groep<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> <strong>op</strong> e<strong>en</strong> meer effectieve manier te<br />
bereik<strong>en</strong>. Het betreft heel uite<strong>en</strong>l<strong>op</strong><strong>en</strong>de initiatiev<strong>en</strong>, gaande van signaalgevers om problem<strong>en</strong><br />
tijdig te detecter<strong>en</strong>, project<strong>en</strong> om ‘outreach<strong>en</strong>d’ te werk<strong>en</strong>, <strong>het</strong> schepp<strong>en</strong> van laagdrempelige<br />
ontmoetingsplaats<strong>en</strong> of ankerpunt<strong>en</strong> voor de doelgroep, diverse vorm<strong>en</strong> van welzijnsoverleg tot<br />
intergeme<strong>en</strong>telijke <strong>en</strong> intersectorale sam<strong>en</strong>werking. We zett<strong>en</strong> e<strong>en</strong> aantal van die<br />
<strong>op</strong>lossingsspor<strong>en</strong> <strong>op</strong> e<strong>en</strong> rijtje die door bevraagde actor<strong>en</strong> zijn aangehaald. We stipp<strong>en</strong> daarbij<br />
ook aan wat in dat verband wordt verwacht van de sector Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw. Verder in dit<br />
<strong>rapport</strong> komt de rol van de sector Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw aan bod.<br />
2.3.1. Verborg<strong>en</strong> armoede(problem<strong>en</strong>) signaler<strong>en</strong><br />
<strong>Armoede</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> is veel minder zichtbaar dan in de stad. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> scham<strong>en</strong> veel<br />
bewoners <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> zich ervoor om met hun problem<strong>en</strong> naar buit<strong>en</strong> te kom<strong>en</strong>. Van groot<br />
belang zijn daarom de zog<strong>en</strong>aamde signaalgevers. Daarbij word<strong>en</strong> onder meer de volg<strong>en</strong>de<br />
person<strong>en</strong> of instanties aangehaald:<br />
Huisarts<strong>en</strong> zijn soms de eerste <strong>en</strong> <strong>en</strong>ige getuige van problematische leefsituatie van ouder<strong>en</strong><br />
<strong>op</strong> <strong>het</strong> vlak van huisvesting, sanitair <strong>en</strong> ook persoonlijke hygiëne. Veel huisarts<strong>en</strong> zijn echter<br />
terughoud<strong>en</strong>d om dergelijke problem<strong>en</strong> te signaler<strong>en</strong> aan <strong>het</strong> OCMW of <strong>het</strong> CAW. Met respect<br />
voor de keuze/vrijheid van de persoon in kwestie zou de arts als vertrouw<strong>en</strong>spersoon van de<br />
patiënt e<strong>en</strong> belangrijker rol kunn<strong>en</strong> spel<strong>en</strong> als signaalgever, aldus <strong>het</strong> CAW Hageland <strong>en</strong> <strong>het</strong><br />
OCMW van Zonnebeke.<br />
Naast de huisarts zijn m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die actief zijn in de gezinszorg <strong>en</strong> thuiszorg goed geplaatst om<br />
problem<strong>en</strong> van armoede te detecter<strong>en</strong> <strong>en</strong> te signaler<strong>en</strong>. Met steun van de provincie West-<br />
Vlaander<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> vier di<strong>en</strong>st<strong>en</strong> voor Gezinszorg (Familiehulp, Familiezorg West-<br />
Vlaander<strong>en</strong>,Thuishulp <strong>en</strong> Solidariteit voor <strong>het</strong> Gezin) e<strong>en</strong> aantal hulpmiddel<strong>en</strong> <strong>en</strong> instrum<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
ontwikkeld om e<strong>en</strong> beter inzicht te hebb<strong>en</strong> in de situaties van kansarmoede <strong>en</strong> om tegelijk de<br />
kwaliteit van de gezinszorg aan kansarme cliënt<strong>en</strong> te verhog<strong>en</strong>.<br />
Voor de CAW’s <strong>en</strong> OCMW’s wordt ook de politie gezi<strong>en</strong> als e<strong>en</strong> belangrijke doorverwijzer, zoals<br />
bij <strong>het</strong> signaler<strong>en</strong> (partner)geweld in gezinn<strong>en</strong> <strong>en</strong> andere crisissituaties, zoals dakloosheid. De<br />
politie zou ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> rol kunn<strong>en</strong> spel<strong>en</strong> bij <strong>het</strong> detecter<strong>en</strong> van onleefbare<br />
huisvestingssituaties bij de controle <strong>op</strong> de inschrijving in de geme<strong>en</strong>te (OCMW Beerse).<br />
Naast beroepskracht<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> vrijwilligers ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> brug slaan tuss<strong>en</strong> hulpbehoev<strong>en</strong>de<br />
person<strong>en</strong> <strong>en</strong> (professionele) hulpverl<strong>en</strong>ers, zie verder ZORO project<strong>en</strong> <strong>en</strong> de project<strong>en</strong><br />
Zorgnetwerk<strong>en</strong>.<br />
23
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
Signaalgevers zijn, aldus <strong>het</strong> CAW Delta (Pajott<strong>en</strong>land) m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die in contact kom<strong>en</strong> met de<br />
leefsituatie van de doelgroep of tot hun sociaal netwerk behor<strong>en</strong>. Op <strong>het</strong> mom<strong>en</strong>t dat je die<br />
signaalgevers kan id<strong>en</strong>tificer<strong>en</strong> kun je nadi<strong>en</strong> e<strong>en</strong> gerichte informatiecampagne voer<strong>en</strong> zodat zij<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> in noodsituaties <strong>op</strong> de hoogte kunn<strong>en</strong> br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> van professionele hulpverl<strong>en</strong>ing. In<br />
diezelfde <strong>op</strong>tiek probeert <strong>het</strong> OCMW van Oud<strong>en</strong>aarde om landbouwersgezinn<strong>en</strong> te bereik<strong>en</strong> via<br />
zog<strong>en</strong>aamde ‘erfbetreders’, zoals veearts<strong>en</strong>, melkleveranciers <strong>en</strong> bankmedewerkers. Het<br />
OCMW informeert <strong>en</strong> motiveert h<strong>en</strong> om landbouwers toe te leid<strong>en</strong> naar <strong>het</strong> aanbod van <strong>het</strong><br />
OCMW.<br />
2.3.2. Outreach<strong>en</strong>d werk<strong>en</strong><br />
Gelet <strong>op</strong> <strong>het</strong> gebrek aan mobiliteit, de vervoersarmoede, de m<strong>en</strong>tale <strong>en</strong> andere drempels tot de<br />
di<strong>en</strong>st- <strong>en</strong> hulpverl<strong>en</strong>ing hecht<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>de sector<strong>en</strong> belang aan vorm<strong>en</strong> van outreach<strong>en</strong>d<br />
werk<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> knelpunt blijft echter de onderbezetting van <strong>het</strong> personeel, temeer omdat<br />
huisbezoek<strong>en</strong> <strong>en</strong> de perman<strong>en</strong>tie <strong>op</strong> ant<strong>en</strong>nepost<strong>en</strong> extra tijd in beslag nem<strong>en</strong>.<br />
Vrijwilligers<br />
Het project ‘Bur<strong>en</strong> voor Mekaar’ in Hoegaard<strong>en</strong> (Hageland) werd <strong>op</strong>gestart vanuit <strong>het</strong><br />
<strong>op</strong>bouwwerk <strong>en</strong> is nu e<strong>en</strong> verzelfstandigd project van <strong>het</strong> OCMW. Het is e<strong>en</strong> vorm van<br />
outreach<strong>en</strong>d werk<strong>en</strong> waarbij <strong>het</strong> OCMW vrijwilligers inschakelt om maatschappelijk kwetsbare<br />
ouder<strong>en</strong> te bereik<strong>en</strong>. Vrijwilligers br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> e<strong>en</strong> huisbezoek aan s<strong>en</strong>ior<strong>en</strong> <strong>en</strong> door die<br />
persoonlijke contact<strong>en</strong> zijn ze <strong>op</strong> de hoogte van problem<strong>en</strong> van vere<strong>en</strong>zaming <strong>en</strong> signaler<strong>en</strong><br />
aan <strong>het</strong> OCMW de behoefte aan warme maaltijd of thuiszorg. Ze werk<strong>en</strong> nauw sam<strong>en</strong> met<br />
ziek<strong>en</strong>fonds<strong>en</strong>, thuiszorgdi<strong>en</strong>st<strong>en</strong> <strong>en</strong> ziek<strong>en</strong>zorg.<br />
E<strong>en</strong> probleem is <strong>het</strong> grote verlo<strong>op</strong> zodat <strong>het</strong> OCMW voortdur<strong>en</strong>d nieuwe vrijwilligers moet<br />
rekruter<strong>en</strong>. Er is perman<strong>en</strong>te ondersteuning vereist vanuit <strong>het</strong> OCMW, gelet <strong>op</strong> <strong>het</strong> stijg<strong>en</strong>d<br />
aantal vrag<strong>en</strong> vanuit de doelgroep<strong>en</strong>, ook <strong>het</strong> zoek<strong>en</strong> van de nodige compet<strong>en</strong>ties.<br />
Inzet ervaringsdeskundig<strong>en</strong> in armoede<br />
Om e<strong>en</strong> inzicht te verwerv<strong>en</strong> in de leefwereld van maatschappelijk kwetsbare m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> mak<strong>en</strong><br />
geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> OCMW’s gebruik van intermediaire person<strong>en</strong>, zoals ervaringsdeskundig<strong>en</strong> in de<br />
armoede of vrijwilligers die actief zijn in de <strong>sociale</strong> kruid<strong>en</strong>ier.<br />
De intermediaire person<strong>en</strong> word<strong>en</strong> nu meestal ingezet in de welzijnsdi<strong>en</strong>st<strong>en</strong> van de<br />
hoofdgeme<strong>en</strong>te. In welke mate kunn<strong>en</strong> die e<strong>en</strong> rol spel<strong>en</strong> om maatschappelijke kwetsbare<br />
groep<strong>en</strong> in <strong>het</strong> hinterland <strong>op</strong> <strong>het</strong> spoor te kom<strong>en</strong> <strong>en</strong> aan te sprek<strong>en</strong>?<br />
Huisbezoek<strong>en</strong> <strong>en</strong> gezinsondersteuning<br />
Welzijnswerkers legg<strong>en</strong> huisbezoek<strong>en</strong> af <strong>en</strong> staan zo nodig in voor maatzorg <strong>en</strong> int<strong>en</strong>sieve<br />
begeleiding aan huis. Dit gebeurt binn<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>de sector<strong>en</strong>, zoals gezinsondersteuning<br />
vanuit <strong>het</strong> CAW <strong>en</strong> vanuit project<strong>en</strong> gezinshulp.<br />
24
Regionale ant<strong>en</strong>nes <strong>en</strong> zitdag<strong>en</strong><br />
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
Verschill<strong>en</strong>de welzijnsorganisaties houd<strong>en</strong> zitdag<strong>en</strong> in deelgeme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> om de afstand tot de<br />
doelgroep te verklein<strong>en</strong>. Zo heeft <strong>het</strong> OCMW van Sint-Laureins met <strong>het</strong> Dorpshuis in e<strong>en</strong><br />
deelgeme<strong>en</strong>te Watervliet e<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>werkingsovere<strong>en</strong>komst geslot<strong>en</strong>. Daarbij is vastgelegd dat<br />
de <strong>sociale</strong> di<strong>en</strong>st van <strong>het</strong> OCMW rond concrete thema’s <strong>en</strong> dossiers aanwezig zal zijn in <strong>het</strong><br />
dorpshuis, zo bijvoorbeeld om studietoelag<strong>en</strong> aan te vrag<strong>en</strong> <strong>en</strong> in te vull<strong>en</strong>. Met die thematische<br />
bije<strong>en</strong>komst<strong>en</strong> word<strong>en</strong> meer OCMW cliënt<strong>en</strong> bereikt dan met e<strong>en</strong> vaste wekelijkse zitdag.<br />
Online hulpverl<strong>en</strong>ing<br />
Het project online hulpverl<strong>en</strong>ing voor jonger<strong>en</strong> is e<strong>en</strong> programma voor <strong>platteland</strong>sontwikkeling<br />
dat wordt gefinancierd met Eur<strong>op</strong>ese, Vlaamse <strong>en</strong> provinciale middel<strong>en</strong> in <strong>het</strong> kader van<br />
LEADER. Voor de Westhoek bijvoorbeeld sloot <strong>het</strong> CAW De Papaver e<strong>en</strong><br />
sam<strong>en</strong>werkingsovere<strong>en</strong>komst met <strong>het</strong> Jeugdontmoetingsc<strong>en</strong>trum (JOC) van Ieper om e<strong>en</strong><br />
digitaal onthaalpunt voor jonger<strong>en</strong> te creër<strong>en</strong>. Jonger<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> rechtstreeks in contact tred<strong>en</strong><br />
met de hulpverl<strong>en</strong>er (e-mail <strong>en</strong> chatt<strong>en</strong>) <strong>en</strong> daarnaast kunn<strong>en</strong> ze e<strong>en</strong> forum creër<strong>en</strong> waar ze<br />
onderling ervaring<strong>en</strong>, informatie <strong>en</strong> adviez<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> uitwissel<strong>en</strong>. Het digitaal platform wordt<br />
afgestemd/geënt <strong>op</strong> jonger<strong>en</strong>site van <strong>het</strong> JOC <strong>en</strong> bestaande communitysites van jonger<strong>en</strong> in de<br />
regio. In verschill<strong>en</strong>de andere <strong>platteland</strong>sregio’s mak<strong>en</strong> CAW’s gebruik van online<br />
hulpverl<strong>en</strong>ing voor jonger<strong>en</strong>, met die restrictie dat online werking niet geschikt is voor<br />
therapeutische hulpverl<strong>en</strong>ing. De online hulpverl<strong>en</strong>ing biedt ook mogelijkhed<strong>en</strong> voor de<br />
hulpverl<strong>en</strong>ing aan jongvolwass<strong>en</strong><strong>en</strong> (CAW Hageland).<br />
2.3.3. Het creër<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> laagdrempelige ontmoetingsplaats of ankerplaats<br />
Het gaat om e<strong>en</strong> laagdrempelige ontmoetingsplaats die <strong>sociale</strong> contact<strong>en</strong> <strong>en</strong> netwerk<strong>en</strong><br />
versterkt, <strong>en</strong> die de drempel naar de di<strong>en</strong>st- <strong>en</strong> hulpverl<strong>en</strong>ing <strong>op</strong> de 1ste lijn verlaagt. Er zijn<br />
verschill<strong>en</strong>de formules <strong>en</strong> goede praktijkvoorbeeld<strong>en</strong>.<br />
Inlo<strong>op</strong>c<strong>en</strong>tra<br />
Om de drempel tot <strong>het</strong> algeme<strong>en</strong> welzijnswerk te verlag<strong>en</strong>, creër<strong>en</strong> sommige CAW ‘s zelf e<strong>en</strong><br />
ontmoetingsruimte in <strong>het</strong> eig<strong>en</strong> c<strong>en</strong>trum. M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zoek<strong>en</strong> er de warmte <strong>en</strong> de gezelligheid <strong>op</strong>.<br />
Onder begeleiding van e<strong>en</strong> stafmedewerker organiser<strong>en</strong> ze eig<strong>en</strong> activiteit<strong>en</strong>, zoals kok<strong>en</strong>,<br />
creatieve activiteit<strong>en</strong> <strong>en</strong> uitstapp<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> dag per week is er e<strong>en</strong> warme lunch teg<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
voordelige prijs. Voor e<strong>en</strong> prikje kan m<strong>en</strong> er ook gebruik mak<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> wasmachine, e<strong>en</strong><br />
droogkas of andere di<strong>en</strong>st<strong>en</strong>. Het inlo<strong>op</strong>c<strong>en</strong>trum haalt m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> uit hun sociaal isolem<strong>en</strong>t <strong>en</strong> is<br />
voor veel bezoekers de eerste stap naar professionele hulpverl<strong>en</strong>ing.<br />
Op <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> kunn<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>de sector<strong>en</strong> de kracht<strong>en</strong> bundel<strong>en</strong> om e<strong>en</strong><br />
geme<strong>en</strong>schappelijk inlo<strong>op</strong>c<strong>en</strong>trum <strong>op</strong> te zett<strong>en</strong>. Het CAW Delta (Pajott<strong>en</strong>land) heeft in<br />
sam<strong>en</strong>werking met de di<strong>en</strong>st diversiteit <strong>en</strong> gelijke kans<strong>en</strong> van de provincie Vlaams-Brabant <strong>en</strong><br />
<strong>het</strong> Welzijnshuis e<strong>en</strong> inlo<strong>op</strong>c<strong>en</strong>trum ge<strong>op</strong><strong>en</strong>d in Zellik.<br />
25
Wijkc<strong>en</strong>trum<br />
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
E<strong>en</strong> vrij gelijkaardige aanpak is <strong>op</strong>gezet door <strong>het</strong> Wijkc<strong>en</strong>trum De Kring in Eeklo, erk<strong>en</strong>d als<br />
ver<strong>en</strong>iging waar arm<strong>en</strong> <strong>het</strong> woord nem<strong>en</strong>. Twee derd<strong>en</strong> van de bezoekers komt uit de stad<br />
Eeklo <strong>en</strong> de andere gebruikers uit de aanpal<strong>en</strong>de landelijke geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong>. In eerste instantie lag<br />
<strong>het</strong> acc<strong>en</strong>t <strong>op</strong> materiële hulpverl<strong>en</strong>ing, zoals e<strong>en</strong> winkel in tweedehands kledij. Gaandeweg is<br />
de werking geëvolueerd <strong>en</strong> uitgebreid met e<strong>en</strong> aanbod inzake ontspanning <strong>en</strong> ontmoeting,<br />
vorming via cursuss<strong>en</strong> (computerless<strong>en</strong>), groepsvorming, e<strong>en</strong> vrijwilligerswerking, jeugd- <strong>en</strong><br />
ti<strong>en</strong>erwerking, <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> kruid<strong>en</strong>ier (voordi<strong>en</strong> voedselbank).<br />
Buurtwerk<br />
De organisatie van e<strong>en</strong> soort ‘straathoekwerk’ voor de <strong>op</strong>vang van jonger<strong>en</strong> met<br />
drugproblem<strong>en</strong>. Zowel de jeugddi<strong>en</strong>st als <strong>het</strong> OCMW zijn vrag<strong>en</strong>de partij naar formules om die<br />
jonger<strong>en</strong> te bereik<strong>en</strong> <strong>en</strong> zi<strong>en</strong> daarin e<strong>en</strong> rol weggelegd voor <strong>het</strong> buurtwerk. Jonger<strong>en</strong> die<br />
volledig hebb<strong>en</strong> afgehaakt in <strong>het</strong> onderwijs, niet meer zijn ingeschrev<strong>en</strong> <strong>en</strong> letterlijk <strong>op</strong> straat<br />
vertoev<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> niet meer via de schoolcontext word<strong>en</strong> bereikt. Buurtc<strong>en</strong>tra zoud<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
aanbod moet<strong>en</strong> ontwikkel<strong>en</strong> <strong>en</strong> tegelijk outreach<strong>en</strong>d werk<strong>en</strong> (straathoekwerk) om die jonger<strong>en</strong><br />
<strong>op</strong> straat aan te sprek<strong>en</strong>.<br />
Dorpshuis<br />
In verschill<strong>en</strong>de landelijke geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> zijn alle winkels <strong>en</strong> cafés verdw<strong>en</strong><strong>en</strong>. Het dorpshuis is de<br />
<strong>en</strong>ig overblijv<strong>en</strong>de ontmoetingsruimte. Zo heeft Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw Oost-Vlaander<strong>en</strong> in<br />
sam<strong>en</strong>werking met <strong>het</strong> geme<strong>en</strong>tebestuur e<strong>en</strong> dorpshuis <strong>op</strong>gezet in Watervliet, deelgeme<strong>en</strong>te<br />
van Sint-Laureins. Dit wordt nu uitgebaat door m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> in werkervaring (WEP-Plus) van de vzw<br />
Meetjeslandse Leerwerkbedrijv<strong>en</strong>.<br />
Dorpsrestaurant<br />
Het dorpsrestaurant is onder impuls van de sector Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw sterk ingeburgerd in<br />
Limburg, inmiddels zijn in 22 <strong>platteland</strong>sgeme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van de provincie. Tijd<strong>en</strong>s de informele<br />
ontmoeting, na e<strong>en</strong> warme maaltijd, kunn<strong>en</strong> welzijnsorganisaties hun aanbod bij de doelgroep<br />
bek<strong>en</strong>d mak<strong>en</strong>. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> heeft zich e<strong>en</strong> uitgebreid vrijwilligersnetwerk gevormd rond <strong>het</strong><br />
dorpsrestaurant. In <strong>het</strong> verl<strong>en</strong>gde van de dorpsrestaurants hebb<strong>en</strong> RIMO <strong>en</strong> <strong>het</strong><br />
provinciebestuur van Limburg e<strong>en</strong> di<strong>en</strong>st<strong>en</strong>punt voor de dorp<strong>en</strong> gelanceerd. Het doel is om<br />
vrijwilligers in de dorp<strong>en</strong> in te schakel<strong>en</strong> in de zorg van kwetsbare bewoners.<br />
Sociale kruid<strong>en</strong>ier<br />
Huishoud<strong>en</strong>s kunn<strong>en</strong> gedur<strong>en</strong>de e<strong>en</strong> half jaar teg<strong>en</strong> sterk gereduceerde prijz<strong>en</strong> basisproduct<strong>en</strong><br />
k<strong>op</strong><strong>en</strong> bij de <strong>sociale</strong> kruid<strong>en</strong>ier. Het zijn <strong>het</strong> OCMW of <strong>het</strong> CAW die <strong>op</strong> basis van e<strong>en</strong> sociaal<br />
onderzoek besliss<strong>en</strong> wie er in aanmerking komt voor de <strong>sociale</strong> kruid<strong>en</strong>ier. Er is e<strong>en</strong> koepel van<br />
<strong>sociale</strong> kruid<strong>en</strong>iers <strong>op</strong>gericht, de vzw Sociale Kruid<strong>en</strong>iers Vlaander<strong>en</strong>, die e<strong>en</strong><br />
geme<strong>en</strong>schappelijke visie <strong>en</strong> aanpak bepleit. M<strong>en</strong> stapt daarbij af van de klassieke voedselbank<br />
waarbij je voedsel bedeelt dat je krijgt van privé bedrijv<strong>en</strong>, maar je gaat uit van de behoeft<strong>en</strong><br />
van de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>. M<strong>en</strong> waakt er ook over dat m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> niet afhankelijk blijv<strong>en</strong> van<br />
26
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
voedselbedeling, vandaar de beperking in tijd. De <strong>sociale</strong> kruid<strong>en</strong>ier legt <strong>het</strong> acc<strong>en</strong>t <strong>op</strong> de<br />
ontmoeting van m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>, de activiteit<strong>en</strong> (zoals kookless<strong>en</strong>) <strong>en</strong> de detectie van hun recht<strong>en</strong>.<br />
Voor m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die plots hun job hebb<strong>en</strong> verlor<strong>en</strong> <strong>en</strong> in de financiële problem<strong>en</strong> terechtkom<strong>en</strong>, is<br />
de <strong>sociale</strong> kruid<strong>en</strong>ier e<strong>en</strong> nuttige overbruggingsregeling tijd<strong>en</strong>s hun zoektocht naar e<strong>en</strong> nieuwe<br />
baan. Voor gezinn<strong>en</strong> met zware financiële problem<strong>en</strong> helpt <strong>het</strong> CAW/OCMW de huishoud<strong>en</strong>s<br />
tegelijk met budgetbeheer <strong>en</strong> doet aan schuldbemiddeling.<br />
Volkstuin<strong>en</strong><br />
De vzw ’t Warm Hart, erk<strong>en</strong>d als ver<strong>en</strong>iging waar arm<strong>en</strong> <strong>het</strong> woord nem<strong>en</strong> in Houthal<strong>en</strong>-<br />
Helchter<strong>en</strong>, k<strong>op</strong>pelt <strong>het</strong> project <strong>sociale</strong> kruid<strong>en</strong>ier aan <strong>het</strong> project volkstuin<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>het</strong> sociaal<br />
restaurant . To<strong>en</strong> bleek dat <strong>het</strong> voedselpakket uit de voedselbank te weinig basisproduct<strong>en</strong><br />
bevatte om gezonde, warme maaltijd<strong>en</strong> te kunn<strong>en</strong> bereid<strong>en</strong>, werd als alternatief gestart met de<br />
werking van <strong>sociale</strong> kruid<strong>en</strong>ier <strong>en</strong> zijn vrijwilligers aan de slag gegaan met <strong>het</strong> tel<strong>en</strong> van<br />
gro<strong>en</strong>t<strong>en</strong> in de volkstuin. Die tuin levert <strong>het</strong> hele jaar door seizo<strong>en</strong>sgebond<strong>en</strong> gro<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> fruit.<br />
De oogst is bestemd voor <strong>het</strong> sociaal restaurant <strong>en</strong> voor de <strong>sociale</strong> kruid<strong>en</strong>ier. In <strong>het</strong> <strong>op</strong>zet van<br />
de volkstuin<strong>en</strong> ligg<strong>en</strong> pot<strong>en</strong>ties voor de uitbouw van e<strong>en</strong> project van <strong>sociale</strong> economie.<br />
<br />
Welzijnsschakels <strong>en</strong> ver<strong>en</strong>iging<strong>en</strong> waar arm<strong>en</strong> <strong>het</strong> woord nem<strong>en</strong><br />
De ver<strong>en</strong>iging<strong>en</strong> waar arm<strong>en</strong> <strong>het</strong> woord nem<strong>en</strong> situer<strong>en</strong> zich vooral in e<strong>en</strong> stedelijke context. In<br />
de <strong>platteland</strong>sregio daar<strong>en</strong>teg<strong>en</strong> zijn er e<strong>en</strong> beperkt aantal arm<strong>en</strong>ver<strong>en</strong>iging<strong>en</strong> (zie hierbov<strong>en</strong> ’t<br />
Warm Hart). In iets meer dan de helft van de 24 geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van <strong>het</strong> arrondissem<strong>en</strong>t Turnhout<br />
bestaan er Welzijnschakels. Bijna al de welzijnsschakels in de Kemp<strong>en</strong> zijn verankerd in <strong>het</strong><br />
lokaal armoedebeleid <strong>en</strong> lokaal sociaal beleid. De Welzijnsschakels prober<strong>en</strong> ook telk<strong>en</strong>s de<br />
connectie te mak<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> maatschappelijk sterkere groep<strong>en</strong> <strong>en</strong> maatschappelijk kwetsbare<br />
groep<strong>en</strong>. Om te kom<strong>en</strong> tot maatschappelijke verandering<strong>en</strong> is er immers nood aan solidariteit<br />
tuss<strong>en</strong> beid<strong>en</strong>.<br />
2.3.4. Project<strong>en</strong> van <strong>sociale</strong> economie<br />
Kort geschoolde, langdurige werkzoek<strong>en</strong>d<strong>en</strong> vorm<strong>en</strong> de grootste groep werknemers in<br />
project<strong>en</strong> van <strong>sociale</strong> economie. Ze kunn<strong>en</strong> terecht in tewerkstelling via wep-plus; <strong>sociale</strong><br />
tewerkstelling <strong>en</strong> arbeidszorg.<br />
Door de complexere problem<strong>en</strong> is e<strong>en</strong> int<strong>en</strong>sieve begeleiding noodzakelijk. Aksi in Well<strong>en</strong><br />
maakt gebruik van e<strong>en</strong> ‘meter’ (persoonlijke vertrouw<strong>en</strong>spersoon) in de poetsploeg<strong>en</strong>.<br />
De doorstroming naar de reguliere arbeidsmarkt hangt sterk af van de economische situatie. In<br />
tijd<strong>en</strong> van hoogconjunctuur kond<strong>en</strong> jonger<strong>en</strong> die in aanraking kwam<strong>en</strong> met justitie na e<strong>en</strong><br />
positieve werkervaring in <strong>het</strong> kader van wep-plus makkelijker via e<strong>en</strong> interim kantoor aan de<br />
slag. Nu is de doorstroming veel moeilijker.<br />
Rek<strong>en</strong>ing houd<strong>en</strong>d met de complexe problem<strong>en</strong> van de werknemers, is de werkervaring van<br />
één jaar te kort om te kunn<strong>en</strong> doorstrom<strong>en</strong>. Soms is de problematiek van de thuissituatie te<br />
complex zodat je e<strong>en</strong> grote uitval krijgt.<br />
27
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
Pot<strong>en</strong>tieel is er e<strong>en</strong> veel groter doelpubliek voor project<strong>en</strong> <strong>sociale</strong> economie, maar door <strong>het</strong><br />
gebrek aan mobiliteit gerak<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> er niet. Door de aard van <strong>het</strong> aanbod of<br />
bedrijfsactiviteit<strong>en</strong> word<strong>en</strong> bepaalde doelgroep<strong>en</strong> niet bereikt. Zo constateert de Gro<strong>en</strong>e Kans in<br />
Diksmuide dat m<strong>en</strong> jonge vrouw<strong>en</strong> <strong>en</strong> moeders met kinder<strong>en</strong> niet bereikt, ev<strong>en</strong>min de<br />
alle<strong>en</strong>staande vrouw<strong>en</strong>. Dat bepaalde vrouw<strong>en</strong> niet buit<strong>en</strong>shuis gaan werk<strong>en</strong> heeft <strong>en</strong>erzijds<br />
met de werkloosheidsval te mak<strong>en</strong>, maar anderzijds ook met hun afhankelijke <strong>op</strong>stelling t<strong>en</strong><br />
aanzi<strong>en</strong> van de partner die werkt. Het lijkt soms moeilijk om die m<strong>en</strong>taliteit te doorbrek<strong>en</strong>.<br />
2.3.5. Regionaal welzijnsoverleg <strong>en</strong> regionale werking armoede<br />
Teamoverleg<br />
Voorafgaand aan <strong>het</strong> regionaal welzijnsoverleg is <strong>het</strong> teamoverleg binn<strong>en</strong> de eig<strong>en</strong> di<strong>en</strong>st of<br />
organisatie vrij ess<strong>en</strong>tieel, maar is dit niet altijd evid<strong>en</strong>t. In de geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
moet<strong>en</strong> de schaarse welzijnsorganisaties <strong>het</strong> dikwijls stell<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> kleine equipe, die e<strong>en</strong><br />
echte teamwerking met de nodige supervisie <strong>en</strong> personeelsbegeleiding bemoeilijkt. Nochtans<br />
kan <strong>het</strong> teamoverleg wel degelijk r<strong>en</strong>der<strong>en</strong>. Zo zitt<strong>en</strong> de medewerkers van de <strong>sociale</strong> di<strong>en</strong>st van<br />
<strong>het</strong> OCMW van Sint-Laureins e<strong>en</strong> halve dag sam<strong>en</strong> om dossiers te besprek<strong>en</strong>, nieuwe<br />
wetgeving te overl<strong>op</strong><strong>en</strong>… Dit overleg heeft onder meer geleid tot e<strong>en</strong> afstemming tuss<strong>en</strong> de<br />
medewerkers inzake dossier<strong>op</strong>bouw zodat nu veel tijd wordt uitgespaard.<br />
Uitgaand van de schaarse <strong>en</strong> vaak onderbemande voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> is <strong>het</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
moeilijk om te netwerk<strong>en</strong>, zowel <strong>op</strong> <strong>het</strong> niveau van de cliënt als <strong>op</strong> <strong>het</strong> niveau van de<br />
organisatie(s) aangezi<strong>en</strong> er bitter weinig partners zijn om sam<strong>en</strong> te werk<strong>en</strong>. Vandaar de grote<br />
terughoud<strong>en</strong>dheid of soms zelfs afkeer om tijd uit te trekk<strong>en</strong> voor overleg <strong>en</strong> sam<strong>en</strong>werking.<br />
Toch is er uitgerek<strong>en</strong>d in <strong>platteland</strong>sregio’s e<strong>en</strong> grote behoefte aan overleg om de<br />
maatschappelijk kwetsbare groep<strong>en</strong> in kaart te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>, de <strong>sociale</strong> kwesties helder te krijg<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> te zoek<strong>en</strong> naar e<strong>en</strong> creatieve aanpak <strong>en</strong> gezam<strong>en</strong>lijke <strong>op</strong>lossing<strong>en</strong> om de toegankelijkheid<br />
van voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> te verhog<strong>en</strong>. Binn<strong>en</strong> dat overleg kan m<strong>en</strong> daarvoor vervolg<strong>en</strong>s de nodige<br />
middel<strong>en</strong> mobiliser<strong>en</strong>. Dit blijkt onder meer uit de dynamiek van <strong>het</strong> welzijnsoverleg Veurne-<br />
Diksmuide <strong>en</strong> <strong>het</strong> Regionaal Welzijnsoverleg Meetjesland.<br />
Regionale werking armoede<br />
Binn<strong>en</strong> die regionale werking armoedebestrijding kan de expertise die plaatselijk is <strong>op</strong>gebouwd,<br />
word<strong>en</strong> gedeeld <strong>en</strong> vertaald <strong>op</strong> e<strong>en</strong> hoger (regionaal) niveau. E<strong>en</strong> inspirer<strong>en</strong>d voorbeeld in dit<br />
verband is <strong>het</strong> Charter inzake toegankelijkheid voor person<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> handicap. Twaalf<br />
geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> in <strong>het</strong> Meetjesland hebb<strong>en</strong> dit charter ondertek<strong>en</strong>d. Het Welzijnsoverleg<br />
Meetjesland heeft hierin e<strong>en</strong> voortrekkersrol gespeeld.<br />
Het Wijkc<strong>en</strong>trum De Kring alsook <strong>het</strong> Regionaal Welzijnsoverleg Meetjesland bepleit<strong>en</strong> voor <strong>het</strong><br />
Meetjesland e<strong>en</strong> systematisch overleg van actor<strong>en</strong> die rechtstreeks werk<strong>en</strong> met de doelgroep<br />
van kansarm<strong>en</strong>, zoals de <strong>sociale</strong> di<strong>en</strong>st<strong>en</strong> van OCMW, de Welzijnsschakels,<br />
Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw, <strong>het</strong> algeme<strong>en</strong> welzijnswerk, <strong>en</strong> de ver<strong>en</strong>iging<strong>en</strong> waar arm<strong>en</strong> <strong>het</strong> woord<br />
nem<strong>en</strong>. Mogelijke thema’s voor e<strong>en</strong> dergelijk overleg zijn: emancipatorische werking met de<br />
doelgroep, de toegankelijkheid van <strong>sociale</strong> voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> intersectorale aanpak van de<br />
armoedeproblem<strong>en</strong> (won<strong>en</strong>, onderwijs, gezondheid, …), de overbrugging van de afstand tuss<strong>en</strong><br />
28
asiswerking (welzijnsschakel, arm<strong>en</strong>ver<strong>en</strong>iging) <strong>en</strong> <strong>het</strong> lokale beleid, <strong>en</strong> de kwestie van<br />
bestuurskracht om armoede <strong>op</strong> <strong>het</strong> meest adequate beleidsniveau te kunn<strong>en</strong> aanpakk<strong>en</strong>.<br />
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
Regionale verankering <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
In <strong>het</strong> kader van <strong>platteland</strong>sbeleid zou de overheid bewuster moet<strong>en</strong> kiez<strong>en</strong> voor behoud van<br />
bov<strong>en</strong>lokale functies <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>, aldus <strong>het</strong> Regionaal Welzijnsoverleg Meetjesland. We<br />
nem<strong>en</strong> dit voorbeeld als concrete illustratie. Bij de fusie van de Volkshogeschol<strong>en</strong> bijvoorbeeld<br />
wordt de zetel van die werking automatisch in G<strong>en</strong>t geplaatst. Hetzelfde gebeurt in <strong>het</strong> kader<br />
van de fusie van basiseducatie. Na de <strong>op</strong>gelegde fusie door <strong>het</strong> departem<strong>en</strong>t onderwijs bevindt<br />
de hoofdzetel van de gefuseerde organisatie zich niet in Eeklo, maar <strong>op</strong>nieuw in G<strong>en</strong>t. Bij de<br />
mogelijke schaalvergroting/fusie van de c<strong>en</strong>tra voor algeme<strong>en</strong> welzijnswerk, dreigt e<strong>en</strong><br />
regionale verankering in <strong>het</strong> Meetjesland te verdwijn<strong>en</strong>. Op die manier wordt de fysieke <strong>en</strong><br />
m<strong>en</strong>tale afstand tuss<strong>en</strong> de hoofdzetel waar <strong>het</strong> beleid wordt gevoerd <strong>en</strong> de <strong>platteland</strong>sregio’s<br />
groter. E<strong>en</strong> ander gevolg is dat organisaties uit <strong>het</strong> Meetjesland moeilijker m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> van de<br />
hoofdzetels kunn<strong>en</strong> aansprek<strong>en</strong> voor hun bestuur (algem<strong>en</strong>e vergadering <strong>en</strong> raad van bestuur).<br />
2.3.6. Intersectorale sam<strong>en</strong>werking<br />
Voor de aanpak van armoede <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> is de sam<strong>en</strong>werking tuss<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>de<br />
sector<strong>en</strong> e<strong>en</strong> belangrijke hefboom. Als illustratie stipp<strong>en</strong> we <strong>op</strong> <strong>het</strong> vlak van huisvesting e<strong>en</strong><br />
aantal voorbeeld<strong>en</strong> van intersectorale sam<strong>en</strong>werking aan, zowel tuss<strong>en</strong> de publieke <strong>en</strong> de<br />
gesubsidieerde niet-gouvernem<strong>en</strong>tele organisaties als tuss<strong>en</strong> de particuliere sector<strong>en</strong><br />
onderling.<br />
Welzijnswerkers van de CAW’s pakk<strong>en</strong> overlastproblem<strong>en</strong> van bepaalde huurders in de <strong>sociale</strong><br />
huisvesting aan om te vermijd<strong>en</strong> dat die huurders uit huis word<strong>en</strong> gezet. In Limburg is <strong>het</strong><br />
project bemoeizorg met provinciale subsidies gestart <strong>en</strong> nadi<strong>en</strong> door de Vlaamse overheid<br />
voortgezet.<br />
Het SVK Land van Loon werkt sam<strong>en</strong> <strong>het</strong> CAW SONAR om e<strong>en</strong> aantal huurders te begeleid<strong>en</strong>.<br />
In sommige gezinn<strong>en</strong> zijn er al andere di<strong>en</strong>st<strong>en</strong> aanwezig, zoals de di<strong>en</strong>st schuldbemiddeling of<br />
di<strong>en</strong>st budgetbeheer. Tijd<strong>en</strong>s de begeleiding door <strong>het</strong> CAW kunn<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>de problem<strong>en</strong> in<br />
<strong>het</strong> gezin aan bod kom<strong>en</strong>, zoals de docum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> voor <strong>het</strong> (<strong>op</strong>nieuw) aanvrag<strong>en</strong> van e<strong>en</strong><br />
uitkering, de <strong>op</strong>voeding van schoolgaande kinder<strong>en</strong> of hulp bij <strong>het</strong> sorter<strong>en</strong> van <strong>het</strong><br />
huishoudelijke afval.<br />
Voor <strong>het</strong> uitvoer<strong>en</strong> van grotere herstellingswerk<strong>en</strong>, <strong>het</strong> <strong>op</strong>ruim<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>het</strong> <strong>op</strong>knapp<strong>en</strong> (schilder<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> behang<strong>en</strong>) doet <strong>het</strong> SVK e<strong>en</strong> beroep <strong>op</strong> partners in de <strong>sociale</strong> economie die <strong>sociale</strong><br />
tewerkstellingsproject<strong>en</strong> runn<strong>en</strong>, zoals Aksi (zie hieronder) <strong>en</strong> De Ploeg in Sint-Truid<strong>en</strong> (ploeg<br />
werknemers tewerkgesteld in <strong>het</strong> kader van artikel 60).<br />
Voor technisch advies bij de scre<strong>en</strong>ing van huurwoning<strong>en</strong> doet <strong>het</strong> SVK ook e<strong>en</strong> beroep <strong>op</strong><br />
STEBO als die woning<strong>en</strong> in <strong>het</strong> werkingsgebied ligg<strong>en</strong> van <strong>het</strong> Wooninfoc<strong>en</strong>trum in Borgloon.<br />
29
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
De ambulante <strong>en</strong> resid<strong>en</strong>tiële di<strong>en</strong>st<strong>en</strong> van CAW De Papaver werk<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> aan de reintegratie<br />
van ex-dakloz<strong>en</strong>. Al tijd<strong>en</strong>s hun verblijf in <strong>het</strong> <strong>op</strong>vangtehuis word<strong>en</strong> cliënt<strong>en</strong> in contact<br />
gebracht met ver<strong>en</strong>iging<strong>en</strong> als Welzijnszorg (Al Tegoare), Trefpunt 4 <strong>en</strong> De Spiegel, die de<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> e<strong>en</strong> zinvolle tijdsbesteding <strong>en</strong> ontmoeting bied<strong>en</strong>.<br />
Niet alle<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> vlak van huisvesting, maar <strong>op</strong> verschill<strong>en</strong>de ander<strong>en</strong> beleidsdomein<strong>en</strong><br />
ervar<strong>en</strong> organisaties de noodzaak om sam<strong>en</strong> te werk<strong>en</strong> met partners uit andere sector<strong>en</strong>. Bij de<br />
crisis<strong>op</strong>vang moet de hulpverl<strong>en</strong>ing zich nu vaak beperk<strong>en</strong> tot <strong>het</strong> ter beschikking stell<strong>en</strong> van<br />
e<strong>en</strong> kamer/woning, terwijl er meestal e<strong>en</strong> veel grotere nood is aan persoonlijke begeleiding om<br />
de crisissituatie waarin m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zijn beland te vermijd<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> intersectorale sam<strong>en</strong>werking maakt e<strong>en</strong> proactieve werking mogelijk. Door e<strong>en</strong> aantal<br />
organisaties wordt voorgesteld om dit in de toekomst meer te systematiser<strong>en</strong> <strong>en</strong> te structurer<strong>en</strong>.<br />
Sam<strong>en</strong>werking over verschill<strong>en</strong>de sector<strong>en</strong> he<strong>en</strong> verhoogt de slagkracht van de eig<strong>en</strong> werking.<br />
Maar door meer sam<strong>en</strong>werking los je de bestaande tekort<strong>en</strong> in de welzijnsvoorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
onderbezetting van personeel niet <strong>op</strong>. Hiervoor zijn niet <strong>en</strong>kel tijdelijke projectsubsidies, maar<br />
structurele middel<strong>en</strong> van de hogere overheid nodig.<br />
Doelgerichter overleg <strong>en</strong> sam<strong>en</strong>werking tuss<strong>en</strong> sector<strong>en</strong><br />
Bepaalde CAW’s pleit<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> nauwere sam<strong>en</strong>werking met andere sector<strong>en</strong> <strong>en</strong> organisaties<br />
aangezi<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>de welzijnsdi<strong>en</strong>st<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> onderbezet zijn <strong>en</strong> kamp<strong>en</strong> met e<strong>en</strong><br />
tekort aan middel<strong>en</strong>. De sam<strong>en</strong>werking tuss<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>de sector<strong>en</strong> is tev<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> adequaat<br />
instrum<strong>en</strong>t <strong>en</strong> strategie om doelgroep<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> <strong>op</strong> e<strong>en</strong> efficiëntere manier te<br />
bereik<strong>en</strong>.<br />
CAW Delta (Pajott<strong>en</strong>land) ziet verschill<strong>en</strong>de aankn<strong>op</strong>ingspunt<strong>en</strong>.<br />
Informatie <strong>en</strong> communicatie over uitwissel<strong>en</strong> wat ieder van de sector<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> bepaalde<br />
regio doet voor de doelgroep. Zo zou m<strong>en</strong> één keer per jaar de l<strong>op</strong><strong>en</strong>de <strong>en</strong> geplande<br />
project<strong>en</strong> aan elkaar kunn<strong>en</strong> voorstell<strong>en</strong> zodat e<strong>en</strong> grotere afstemming mogelijk is.<br />
Gezam<strong>en</strong>lijk naar buit<strong>en</strong> tred<strong>en</strong> met dit aanbod zoals naar aanleiding van de Dag van<br />
de Arbeid of de geme<strong>en</strong>teraadsverkiezing<strong>en</strong> van 2012.<br />
Het <strong>op</strong>zett<strong>en</strong> van geme<strong>en</strong>schappelijke project<strong>en</strong>, zoals blijkt uit de bov<strong>en</strong>staande<br />
project<strong>en</strong> (inlo<strong>op</strong>c<strong>en</strong>trum <strong>en</strong> <strong>op</strong>voedingspunt<strong>en</strong>).<br />
In Zuid-Limburg schrev<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>de sector<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> e<strong>en</strong> ‘experim<strong>en</strong>teel, regionaal <strong>en</strong><br />
intersectoraal project uit. Het doel van <strong>het</strong> project is precies voorstell<strong>en</strong> uit te werk<strong>en</strong> <strong>en</strong> nieuwe<br />
instrum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> te ontwikkel<strong>en</strong> om voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> toegankelijker te mak<strong>en</strong> voor doelgroep<strong>en</strong> die tot<br />
nu toe weinig of ge<strong>en</strong> beroep do<strong>en</strong> <strong>op</strong> de hulpverl<strong>en</strong>ing. De aanpak van vervoersarmoede <strong>en</strong><br />
vervoersafhankelijkheid <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> is daarbij e<strong>en</strong> belangrijke dim<strong>en</strong>sie.<br />
30
2.3.7. Intergeme<strong>en</strong>telijke aanpak<br />
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
De intergeme<strong>en</strong>telijke sam<strong>en</strong>werking biedt kleinere OCMW’s met geringe budgett<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
beperkte personeelsbezetting de kans om geme<strong>en</strong>schappelijke problem<strong>en</strong> in hun geme<strong>en</strong>te<br />
aan te pakk<strong>en</strong>. De lokale bestur<strong>en</strong> bundel<strong>en</strong> hun middel<strong>en</strong> <strong>en</strong> de voortrekker van <strong>het</strong><br />
sam<strong>en</strong>werkingsverband zet bijkom<strong>en</strong>d personeel in. Er zijn in alle <strong>platteland</strong>sregio’s<br />
voorbeeld<strong>en</strong> van regionale initiatiev<strong>en</strong>, zo onder meer <strong>het</strong> regionaal sociaal verhuurkantoor, de<br />
intergeme<strong>en</strong>telijke woonwinkel, de regionale di<strong>en</strong>st schuldbemiddeling <strong>en</strong> regionale di<strong>en</strong>st<br />
inzake tewerkstelling.<br />
In de Westhoek werk<strong>en</strong> 17 OCMW’s sam<strong>en</strong> in <strong>het</strong> kader van schuldbemiddeling.<br />
De intergeme<strong>en</strong>telijke sam<strong>en</strong>werking maakt <strong>het</strong> mogelijk om met bescheid<strong>en</strong> middel<strong>en</strong> toch nog<br />
braakligg<strong>en</strong>de di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing <strong>op</strong> te zett<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> goede illustratie zijn de <strong>op</strong>voedingspunt<strong>en</strong> in<br />
<strong>het</strong> Pajott<strong>en</strong>land. Het is tev<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> voorbeeld van sam<strong>en</strong>werking tuss<strong>en</strong> de publieke sector <strong>en</strong><br />
de particuliere sector. De zev<strong>en</strong> <strong>op</strong>voedingspunt<strong>en</strong> in <strong>het</strong> Pajott<strong>en</strong>land zijn <strong>het</strong> resultaat van e<strong>en</strong><br />
sam<strong>en</strong>werking tuss<strong>en</strong> de 7 OCMW’s <strong>en</strong> geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van <strong>het</strong> Pajott<strong>en</strong>land (Bever, Galmaard<strong>en</strong>,<br />
Gooik, Herne, L<strong>en</strong>nik, Peping<strong>en</strong> <strong>en</strong> Roosdaal), <strong>het</strong> CAW Delta <strong>en</strong> de Vlaamse coördinator<strong>en</strong><br />
<strong>op</strong>voedingsondersteuning van <strong>het</strong> prev<strong>en</strong>tieteam Vlaams-Brabant <strong>en</strong> Brussels Hoofdstedelijk<br />
Gewest (Ag<strong>en</strong>tschap Jonger<strong>en</strong>welzijn).<br />
Door hun financiële middel<strong>en</strong> te bundel<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> de 7 geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> e<strong>en</strong> <strong>op</strong>voedingspunt <strong>op</strong><strong>en</strong><strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> tegelijk e<strong>en</strong> beroep do<strong>en</strong> <strong>op</strong> e<strong>en</strong> projectmedewerker van <strong>het</strong> CAW Delta die expertise heeft<br />
<strong>op</strong>gebouwd rond <strong>op</strong>voedingsondersteuning. Wie vrag<strong>en</strong> heeft over de <strong>op</strong>voeding van kinder<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> jonger<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> 0 <strong>en</strong> 18 jaar kan twee keer per maand <strong>op</strong> e<strong>en</strong> welbepaald tijdstip terecht bij<br />
e<strong>en</strong> van de 7 <strong>op</strong>voedingspunt<strong>en</strong>.<br />
De experim<strong>en</strong>t<strong>en</strong> inzake intergeme<strong>en</strong>telijke <strong>en</strong> intersectorale sam<strong>en</strong>werking legg<strong>en</strong> ook e<strong>en</strong><br />
aantal knelpunt<strong>en</strong> bloot, zo onder meer:de bestuurlijke <strong>en</strong> administratieve rompslomp; de<br />
noodzaak van structurele middel<strong>en</strong> <strong>en</strong> subsidiëring e<strong>en</strong> te geringe bestuurlijke draagkracht <strong>en</strong><br />
de behoefte aan e<strong>en</strong> e<strong>en</strong>duidige visie, gelet <strong>op</strong> de grote verschill<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> de participer<strong>en</strong>de<br />
lokale bestur<strong>en</strong>.<br />
31
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
32
Deel 2: Praktijk<strong>en</strong> van Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw<br />
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
In dit onderdeel beschrijv<strong>en</strong> we de huidige praktijk van Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
zoals deze aan bod is gekom<strong>en</strong> in de interviews. Deze informatie vuld<strong>en</strong> we aan met de<br />
docum<strong>en</strong>tatie die we van de respond<strong>en</strong>t<strong>en</strong> meekreg<strong>en</strong>. De hoeveelheid van materiaal verschilt<br />
van project tot project. Dat is niet erg omdat <strong>het</strong> doel van dit stuk is e<strong>en</strong> eerder summiere<br />
beschrijving te gev<strong>en</strong> van de grote lijn<strong>en</strong> van de verschill<strong>en</strong>de project<strong>en</strong>. Op die manier krijg<strong>en</strong><br />
we e<strong>en</strong> helder overzicht van de werkzaamhed<strong>en</strong> van Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>.<br />
In <strong>het</strong> inleid<strong>en</strong>d stuk noter<strong>en</strong> we e<strong>en</strong> aantal elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> uit de interviews, de moeite waard om <strong>op</strong><br />
voorhand mee te del<strong>en</strong>, omdat ze e<strong>en</strong> licht werp<strong>en</strong> <strong>op</strong> de eig<strong>en</strong>heid van de praktijk van<br />
Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>. Voor de beschrijving van de project<strong>en</strong> maakt<strong>en</strong> we e<strong>en</strong><br />
eig<strong>en</strong> <strong>op</strong>deling die ons aan de hand van de k<strong>en</strong>nismaking <strong>en</strong> de verwerking zinvol leek.<br />
1. Inleiding<br />
Reeds van in <strong>het</strong> begin van <strong>het</strong> <strong>op</strong>bouwwerk heeft Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw aandacht gehad voor<br />
e<strong>en</strong> <strong>platteland</strong>sbeleid dat verder reikt dan de kerktor<strong>en</strong> <strong>en</strong> is <strong>het</strong> ook steeds voorstander<br />
geweest van e<strong>en</strong> visie <strong>op</strong> <strong>platteland</strong>sontwikkeling (Verstraete C, 2008). Deze aandacht <strong>en</strong> focus<br />
klinkt nog steeds door in de verschill<strong>en</strong>de project<strong>en</strong> <strong>en</strong> krijgt onder meer vorm in <strong>het</strong> inzett<strong>en</strong> <strong>op</strong><br />
beleidsverandering bij de betrokk<strong>en</strong> actor<strong>en</strong>.<br />
Dit inzicht groeide tev<strong>en</strong>s bij de verschill<strong>en</strong>de bestuursniveaus <strong>en</strong> andere organisaties.<br />
Vandaag is m<strong>en</strong> <strong>op</strong> verschill<strong>en</strong>de niveaus bezig met <strong>platteland</strong>sontwikkeling <strong>en</strong> –beleid 5 .<br />
Praktijk<strong>en</strong> in Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw prober<strong>en</strong> <strong>op</strong> deze regionale niveaus zoveel mogelijk aan te<br />
sluit<strong>en</strong>. M<strong>en</strong> is vanuit Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw actief binn<strong>en</strong> Leadergebied<strong>en</strong>, dit zijn<br />
<strong>platteland</strong>sregio’s waar vanuit lokale actor<strong>en</strong> e<strong>en</strong> ontwikkelingsstrategie is ontwikkeld die m<strong>en</strong><br />
aan de hand van project<strong>en</strong> uitvoert <strong>en</strong> aan de basis vorm geeft. Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw draagt<br />
hieraan bij door deelname aan de Plaatselijke Groep<strong>en</strong> (PG’s) binn<strong>en</strong> deze gebied<strong>en</strong> <strong>en</strong> door<br />
ondersteuning van sommige Leaderproject<strong>en</strong>. Die project<strong>en</strong> zett<strong>en</strong> vooral in <strong>op</strong> <strong>het</strong> verhog<strong>en</strong><br />
van de kwaliteit van de fysieke <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> woonomgeving. Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw br<strong>en</strong>gt<br />
voornamelijk haar expertise in omtr<strong>en</strong>t werk<strong>en</strong> met maatschappelijk kwetsbare groep<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>het</strong><br />
<strong>op</strong>zett<strong>en</strong> van participatieprocess<strong>en</strong>.<br />
De specifieke context <strong>en</strong> dan voornamelijk <strong>het</strong> soms eerder desolate karakter van e<strong>en</strong><br />
<strong>platteland</strong>somgeving verg<strong>en</strong> van de praktijkwerker e<strong>en</strong> zekere voorliefde voor <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> om<br />
hiermee om te gaan. Net zoals in andere <strong>op</strong>bouwproject<strong>en</strong> is <strong>het</strong> ook <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
noodzakelijk om aan te sluit<strong>en</strong> bij de leefwereld van de bewoners. Uit de interviews blijkt dat <strong>het</strong><br />
33
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
machtig zijn van <strong>het</strong> plaatselijk dialect e<strong>en</strong> faciliter<strong>en</strong>de voorwaarde is voor <strong>het</strong> schepp<strong>en</strong> van<br />
e<strong>en</strong> vertrouw<strong>en</strong>sband met de lokale bevolking. Ook k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> voeling met de eig<strong>en</strong>heid van de<br />
<strong>platteland</strong>sregio waarin m<strong>en</strong> werkzaam is, is e<strong>en</strong> must. Als praktijkwerker di<strong>en</strong> je met die<br />
k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>de eig<strong>en</strong>heid van de regio actief rek<strong>en</strong>ing te houd<strong>en</strong> in de <strong>op</strong>bouw <strong>en</strong> uitvoering van<br />
project<strong>en</strong>.<br />
2. De project<strong>en</strong><br />
We del<strong>en</strong> de project<strong>en</strong> <strong>op</strong> in vijf del<strong>en</strong>: project<strong>en</strong> die zich expliciet richt<strong>en</strong> <strong>op</strong> de algem<strong>en</strong>e<br />
leefbaarheid in <strong>het</strong> dorp <strong>en</strong> <strong>het</strong> bevorder<strong>en</strong> van beleidsparticipatie aan <strong>het</strong> lokaal beleid door<br />
bewoners van dorpskern<strong>en</strong> <strong>en</strong> wijk<strong>en</strong>; project<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> combinatie van werk<strong>en</strong> aan de <strong>sociale</strong><br />
sam<strong>en</strong>hang in <strong>het</strong> dorp <strong>en</strong> <strong>het</strong> voorzi<strong>en</strong> van specifieke di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing; project<strong>en</strong> gericht <strong>op</strong><br />
<strong>sociale</strong> grondrecht<strong>en</strong>; project<strong>en</strong> gericht <strong>op</strong> <strong>het</strong> grondrecht onderwijs <strong>en</strong> project<strong>en</strong> gericht <strong>op</strong> <strong>het</strong><br />
grondrecht won<strong>en</strong>.<br />
2.1. Project<strong>en</strong> gericht <strong>op</strong> leefbaarheid <strong>en</strong> dorpsparticipatie aan lokaal<br />
beleid<br />
De project<strong>en</strong> richt<strong>en</strong> zich <strong>op</strong> de leefbaarheid van <strong>het</strong> dorp.<br />
De project<strong>en</strong> richt<strong>en</strong> zich niet specifiek <strong>op</strong> maatschappelijk kwetsbare groep<strong>en</strong>.<br />
De project<strong>en</strong> richt<strong>en</strong> zich <strong>op</strong> e<strong>en</strong> betere band tuss<strong>en</strong> inwoners <strong>en</strong> lokaal bestuur.<br />
Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw ondersteunt <strong>en</strong> faciliteert de process<strong>en</strong> <strong>en</strong> werkt hiervoor sam<strong>en</strong><br />
met de nodige actor<strong>en</strong>.<br />
Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw hanteert verschill<strong>en</strong>de participatiemethod<strong>en</strong> voor <strong>het</strong> bevorder<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
verbeter<strong>en</strong> van de dorpsbetrokk<strong>en</strong>heid <strong>op</strong> dorpsontwikkeling, de fysieke <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> leefbaarheid<br />
<strong>en</strong> de participatie van de bevolking aan <strong>het</strong> lokaal beleid met <strong>het</strong> oog <strong>op</strong> e<strong>en</strong> meer gedrag<strong>en</strong><br />
beleid <strong>op</strong> maat van de dorpskern <strong>en</strong>/of wijk in kwestie.<br />
Deze verschill<strong>en</strong>de method<strong>en</strong> richt<strong>en</strong> zich steeds <strong>op</strong> <strong>het</strong> dorp als geheel, m<strong>en</strong> richt zich niet<br />
specifiek <strong>op</strong> één bepaalde doelgroep. Verder k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> deze project<strong>en</strong> zich door e<strong>en</strong> uniek<br />
sam<strong>en</strong>spel van burgers, lokaal bestuur <strong>en</strong> andere actor<strong>en</strong>. Deze project<strong>en</strong> ligg<strong>en</strong> vaak aan de<br />
basis van e<strong>en</strong> inspirer<strong>en</strong>de <strong>en</strong> nieuwe dynamiek bij bewoners <strong>en</strong> word<strong>en</strong> ook uitgevoerd door<br />
<strong>en</strong> voor bewoners.<br />
De rol van Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw bestaat uit <strong>het</strong> <strong>op</strong>zett<strong>en</strong>, ondersteun<strong>en</strong> <strong>en</strong> begeleid<strong>en</strong> van<br />
deze process<strong>en</strong> naar zowel de bewoners van e<strong>en</strong> dorpskern of wijk als de lokale bestur<strong>en</strong>. In<br />
<strong>het</strong> project ‘5 voor 10. Dorpsparticipatie in Geraardsberg<strong>en</strong>’ doorlo<strong>op</strong>t m<strong>en</strong> met de 10<br />
deelgeme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van Geraardsberg<strong>en</strong> e<strong>en</strong> participatief proces <strong>op</strong> maat van de bewoners om de<br />
leefbaarheid ervan in kaart te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> <strong>en</strong> te analyser<strong>en</strong>. Voor elk dorp hanteert m<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
andere methode <strong>op</strong> maat van <strong>en</strong> rek<strong>en</strong>ing houd<strong>en</strong>d met de eig<strong>en</strong>heid van <strong>het</strong> dorp. De<br />
resultat<strong>en</strong> van de analyses word<strong>en</strong> gebundeld in e<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>schappelijke publicatie <strong>en</strong><br />
voorgesteld <strong>op</strong> e<strong>en</strong> dorp<strong>en</strong>markt. De publicatie di<strong>en</strong>t als vertrekpunt voor toekomstige<br />
34
uitvoeringsproject<strong>en</strong> in functie van de leefbaarheid <strong>en</strong> de <strong>sociale</strong> cohesie in de dorpskern<strong>en</strong>.<br />
Ook de afgelegde process<strong>en</strong> word<strong>en</strong> verslag<strong>en</strong> ter inspiratie van andere <strong>en</strong>thousiaste<br />
inititiatiefnemers.<br />
DORP inZICHT (DiZ) is e<strong>en</strong> veel ingezette methodiek om de leefbaarheid van e<strong>en</strong> dorp, met<br />
e<strong>en</strong> inwonersaantal tuss<strong>en</strong> 200 <strong>en</strong> 3000, in kaart te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> aan de hand van e<strong>en</strong> bevraging<br />
van alle bewoners. De bewoners bepal<strong>en</strong> hiervoor zelf de thema’s. De resultat<strong>en</strong> ervan zijn<br />
vertrekbasis om in sam<strong>en</strong>werking met beleids- <strong>en</strong> andere actor<strong>en</strong> vorm te gev<strong>en</strong> aan de<br />
leefbaarheid <strong>en</strong> sam<strong>en</strong>lev<strong>en</strong> van <strong>het</strong> dorp. Deze methodiek k<strong>en</strong>t reeds vele toepassing<strong>en</strong><br />
verspreid over Vlaander<strong>en</strong>.<br />
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
De methodiek werd in 2001 ontwikkeld Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw Oost-Vlaander<strong>en</strong> <strong>op</strong> basis van de<br />
Engelse methodiek ‘Village Appraisals’. Zij onderhoud<strong>en</strong> hiervoor nog steeds de website 6 <strong>en</strong><br />
bied<strong>en</strong> ondersteuning bij de toepassing van de methodiek. Bij DiZ-project<strong>en</strong> neemt<br />
Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw e<strong>en</strong> ondersteun<strong>en</strong>de rol <strong>op</strong> naar bewonersgroep<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
geme<strong>en</strong>tebestur<strong>en</strong>. Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw biedt daarnaast ook (e<strong>en</strong> eerder beperkte)<br />
ondersteuning bij de uitwerking van concrete project<strong>en</strong> die uitl<strong>op</strong>ers zijn van de resultat<strong>en</strong> bij de<br />
bevraging (bijv. <strong>op</strong>richting dorpsraad, verbeter<strong>en</strong> communicatie <strong>en</strong> participatie met <strong>het</strong> lokaal<br />
beleid). DiZ is ge<strong>en</strong> exclusieve methodiek voor Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw <strong>en</strong> kan door verschill<strong>en</strong>de<br />
ver<strong>en</strong>iging<strong>en</strong> actief <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> gebruikt word<strong>en</strong>.<br />
Toepassing van DiZ gebeurt in vijf stapp<strong>en</strong>. Het initiatief hiertoe kan g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> word<strong>en</strong> door e<strong>en</strong><br />
bewonersgroep, e<strong>en</strong> ver<strong>en</strong>iging, e<strong>en</strong> lokaal bestuur,… Belangrijk is wel dat <strong>het</strong> door <strong>en</strong> voor<br />
bewoners wordt gedaan. In e<strong>en</strong> eerste fase selecteert m<strong>en</strong> de leefbaarheidsthema’s waarrond<br />
m<strong>en</strong> de bewoners wil bevrag<strong>en</strong>. Daarna stelt m<strong>en</strong> de vrag<strong>en</strong>lijst sam<strong>en</strong> <strong>op</strong> maat van <strong>het</strong> dorp.<br />
Hiervoor maakt m<strong>en</strong> gebruik van de meer dan 300 voorhand<strong>en</strong> zijnde standaardvrag<strong>en</strong>.<br />
Daar<strong>op</strong>volg<strong>en</strong>d verdel<strong>en</strong> vrijwilligers de vrag<strong>en</strong>lijst<strong>en</strong> bij de bewoners <strong>en</strong> hal<strong>en</strong> die <strong>op</strong>nieuw <strong>op</strong>.<br />
Nadi<strong>en</strong> kan begonn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> met de verwerking van de gegev<strong>en</strong>s naar overzichtelijke tabell<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> resultat<strong>en</strong>. Het proces wordt afgeslot<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> <strong>rapport</strong>age <strong>en</strong> pres<strong>en</strong>tatie van de<br />
resultat<strong>en</strong>. Er is e<strong>en</strong> website, e<strong>en</strong> internetapplicatie, e<strong>en</strong> methodische <strong>en</strong> technische<br />
handleiding <strong>en</strong> e<strong>en</strong> standaardvrag<strong>en</strong>lijst beschikbaar ter ondersteuning van <strong>het</strong> ganse proces.<br />
Inmiddels zijn verspreid over Vlaander<strong>en</strong> (met e<strong>en</strong> duidelijke conc<strong>en</strong>tratie in Oost- <strong>en</strong> West-<br />
Vlaander<strong>en</strong>) al e<strong>en</strong> 50-tal toepassing<strong>en</strong> van de methodiek. E<strong>en</strong> groot deel van de<br />
bewonersgroep<strong>en</strong> dat DORP inZICHT toepast of toepaste, komt ook e<strong>en</strong> tweetal keer per jaar<br />
bije<strong>en</strong> om ervaring<strong>en</strong> uit te wissel<strong>en</strong> <strong>en</strong> te ler<strong>en</strong> van mekaar.<br />
Via de methodiek word<strong>en</strong> bewoners geactiveerd <strong>en</strong> ontstaat vaak e<strong>en</strong> positieve dynamiek. De<br />
uitvoering van concrete maatregel<strong>en</strong> – uitl<strong>op</strong>ers van de resultat<strong>en</strong> van de bevraging - gebeurt<br />
door die actor<strong>en</strong> die daadwerkelijk iets kunn<strong>en</strong> verander<strong>en</strong>. Dat kan <strong>het</strong> geme<strong>en</strong>telijk bestuur<br />
zijn of de bewoners of andere actor<strong>en</strong> (ver<strong>en</strong>iging<strong>en</strong>,…) of e<strong>en</strong> combinatie ervan. Het is e<strong>en</strong><br />
van de k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> dat aangeslot<strong>en</strong> wordt bij de inzicht<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>het</strong> pot<strong>en</strong>tieel bij de bewoners zelf.<br />
Op die manier verhoogt m<strong>en</strong> de bewonersbetrokk<strong>en</strong>heid <strong>op</strong> de beleidsvoorbereiding <strong>en</strong> –<br />
uitvoering ter verbetering van leefbaarheid in de dorpskern<strong>en</strong> <strong>en</strong> faciliteert m<strong>en</strong> e<strong>en</strong> door de<br />
bewoners gedrag<strong>en</strong> beleid.<br />
35
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
In Ursel, deelgeme<strong>en</strong>te van Knesselare, ging <strong>het</strong> geme<strong>en</strong>tebestuur nog e<strong>en</strong> stap verder met de<br />
resultat<strong>en</strong> van DORP inZICHT. In sam<strong>en</strong>werking met de bewonersgroep werkte zij - met DIZ als<br />
basis - e<strong>en</strong> dorpsontwikkelingsplan uit dat e<strong>en</strong> visie <strong>op</strong> <strong>het</strong> Ursel van 2020 uitzet <strong>en</strong> er e<strong>en</strong><br />
concreet actieplan aan k<strong>op</strong>pelt.<br />
E<strong>en</strong> uitl<strong>op</strong>er van DiZ is <strong>het</strong> initiatief 7 om verschill<strong>en</strong>de bewonersgroep<strong>en</strong> in Oost-Vlaander<strong>en</strong> te<br />
ver<strong>en</strong>ig<strong>en</strong> in functie van sam<strong>en</strong>werking omtr<strong>en</strong>t bov<strong>en</strong>lokale beleidsbeïnvloeding <strong>en</strong> <strong>het</strong><br />
aanpakk<strong>en</strong> van gedeelde problem<strong>en</strong>. Hiermee komt m<strong>en</strong> tegemoet aan de verschuiving van<br />
DiZ als methodiek om concrete verzuchting<strong>en</strong> aan te pakk<strong>en</strong> tot instrum<strong>en</strong>t ter installatie van<br />
bewonersgroep die duurzaam betrokk<strong>en</strong> is <strong>op</strong> <strong>het</strong> dorpsbeleid (vaak onder vorm van<br />
bewonersplatform of dorpsraad, erk<strong>en</strong>d door de geme<strong>en</strong>te). Dit initiatief gaat breder dan DiZgroep<strong>en</strong>,<br />
namelijk alle groep<strong>en</strong> die duurzaam betrokk<strong>en</strong> will<strong>en</strong> zijn <strong>op</strong> dorpsbeleid (bijvoorbeeld<br />
vanuit dorpshuiz<strong>en</strong>, reeds bestaande dorpsrad<strong>en</strong>).<br />
Vaak is e<strong>en</strong> van de resultat<strong>en</strong> van DiZ <strong>het</strong> <strong>op</strong>richt<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> bewonersplatform of dorpsraad als<br />
aanspreekpunt voor <strong>het</strong> beleid, e<strong>en</strong> kanaal voor bewonersparticipatie dus. Veelal is dit de<br />
bewonersgroep die DiZ uitvoerde. Via deze dorpsrad<strong>en</strong> wil m<strong>en</strong> inzett<strong>en</strong> <strong>op</strong> de leefbaarheid van<br />
<strong>het</strong> dorp <strong>en</strong> actief werk<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> betere communicatie <strong>en</strong> beleidsparticipatie met <strong>het</strong> lokaal<br />
bestuur. In Zuid-Limburg bijvoorbeeld heeft e<strong>en</strong> gelijkaardige dorpskern de bedoeling om te<br />
werk<strong>en</strong> aan <strong>het</strong> sociaal weefsel in <strong>het</strong> dorp <strong>en</strong> adviez<strong>en</strong> <strong>en</strong> knelpunt<strong>en</strong> door te gev<strong>en</strong> aan <strong>het</strong><br />
beleid. Omgekeerd gebruikt <strong>het</strong> beleid dit kanaal om de dorpskern in kwestie te informer<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
te activer<strong>en</strong> indi<strong>en</strong> nodig. Hiertoe stelde de dorpskern in sam<strong>en</strong>spraak met <strong>het</strong> beleid e<strong>en</strong><br />
afsprak<strong>en</strong>nota <strong>en</strong> huishoudelijk reglem<strong>en</strong>t <strong>op</strong>.<br />
Dorpsspiegel is e<strong>en</strong> gelijkaardige methodiek. Aan de hand van verschill<strong>en</strong>de techniek<strong>en</strong><br />
(vrag<strong>en</strong>lijst, interviews, focusgroep<strong>en</strong>,…) verzamelt m<strong>en</strong> informatie over <strong>het</strong> dorp. Op deze<br />
manier krijgt m<strong>en</strong> e<strong>en</strong> beeld van <strong>het</strong> dorp in woord<strong>en</strong>, cijfers <strong>en</strong> beeld<strong>en</strong> dat als spiegel di<strong>en</strong>t<br />
voor bestuur <strong>en</strong> inwoners omtr<strong>en</strong>t de stand van zak<strong>en</strong> over de leefbaarheid <strong>en</strong> <strong>het</strong> sam<strong>en</strong>lev<strong>en</strong><br />
in <strong>het</strong> dorp. Bij elke stap betrekt m<strong>en</strong> de bewoners maximaal. De verzamelde informatie geeft<br />
m<strong>en</strong> weer in e<strong>en</strong> website.<br />
De methodiek omvat vijf stapp<strong>en</strong>: initiatiefase, de mobilisatie- <strong>en</strong> instructiefase, de<br />
uitvoeringsfase, de analysefase <strong>en</strong> de terugk<strong>op</strong>pelingsfase. E<strong>en</strong> cruciale factor in deze<br />
methodiek is e<strong>en</strong> breed draagvlak bij alle betrokk<strong>en</strong> actor<strong>en</strong> (geme<strong>en</strong>te, bewoners,<br />
ver<strong>en</strong>iging<strong>en</strong>, welzijns- <strong>en</strong> andere organisaties…).<br />
M<strong>en</strong> paste dorpsspiegel reeds toe in Herne. De website van dorpspiegel in Herne 8 is<br />
onderverdeed in vier thema’s. ‘Dorp in vrag<strong>en</strong>’ bevat de analyse van de gegev<strong>en</strong>s uit de<br />
<strong>en</strong>quête, ‘dorp in gesprek’ bevat de bespreking van 6 prioritaire thema’s, ‘dorp in beeld’<br />
verzamelt de digitale foto’s van <strong>het</strong> dorp <strong>en</strong> ‘dorp in structuur’ t<strong>en</strong> slotte vat <strong>het</strong> dorp weer rond<br />
e<strong>en</strong> aantal thema’s uit de <strong>en</strong>quête in statistiek<strong>en</strong>. Ook in Zarlardinge <strong>en</strong> Smeerebbe-<br />
Vloerzegem past<strong>en</strong> bewoners de methodiek toe in <strong>het</strong> kader van <strong>het</strong> project ‘5 voor 10.<br />
Dorpsparticipatie Geraardsberg<strong>en</strong>’.<br />
36
Mom<strong>en</strong>teel is m<strong>en</strong> bezig met e<strong>en</strong> toepassing in Gooik waaraan m<strong>en</strong> ook e<strong>en</strong> luik wil k<strong>op</strong>pel<strong>en</strong><br />
om sam<strong>en</strong> met de bewoners e<strong>en</strong> visie <strong>op</strong> de toekomst van <strong>het</strong> dorp uit te tek<strong>en</strong><strong>en</strong>.<br />
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
E<strong>en</strong> bewonersplatform is e<strong>en</strong> model dat bewoners in dorpskern<strong>en</strong> uit deelgeme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> wil<br />
betrekk<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> lokale c<strong>en</strong>trale bestuur, e<strong>en</strong> stem geeft aan bewoners <strong>en</strong> brugg<strong>en</strong> slaat tuss<strong>en</strong><br />
<strong>het</strong> lokaal bestuur <strong>en</strong> de bewoners. Elke inwoner van de dorpskern of wijk kan deelnem<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
meewerk<strong>en</strong> aan <strong>het</strong> platform. Per platform duidt m<strong>en</strong> e<strong>en</strong> coördinator <strong>en</strong> secretaris aan. Lokale<br />
politici kunn<strong>en</strong> lid zijn maar nooit e<strong>en</strong> bestuursfunctie <strong>op</strong>nem<strong>en</strong>. Binn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> bewonersplatform<br />
is m<strong>en</strong> <strong>op</strong> de hoogte van wat leeft in <strong>het</strong> dorp. Het is de plaats om lokale uitdaging<strong>en</strong> aan te<br />
kaart<strong>en</strong> <strong>en</strong> tot verbetervoorstell<strong>en</strong> te kom<strong>en</strong>. Hierover gaat m<strong>en</strong> in dialoog met <strong>het</strong> bestuur in<br />
e<strong>en</strong> sfeer van wederzijds <strong>en</strong>gagem<strong>en</strong>t <strong>en</strong> respect. De uitwerking <strong>en</strong> toepassing van <strong>het</strong> model<br />
vond voor de eerste keer plaats in Veurne 9 .<br />
Elk bewonersplatform wordt erk<strong>en</strong>d als volwaardige partner door <strong>het</strong> bestuur. Dit vindt<br />
ondermeer zijn weerslag in e<strong>en</strong> formeel <strong>en</strong>gagem<strong>en</strong>t met e<strong>en</strong> afsprak<strong>en</strong>nota waarin de interne<br />
organisatie <strong>en</strong> relatie met stadsbestuur <strong>en</strong> –di<strong>en</strong>st<strong>en</strong> geregeld is. Verslag<strong>en</strong> <strong>en</strong> vrag<strong>en</strong> van<br />
platforms word<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> schep<strong>en</strong>college behandeld. Omgekeerd kan <strong>het</strong> schep<strong>en</strong>college<br />
uiteraard vrag<strong>en</strong> stell<strong>en</strong> aan de platforms. De contactambt<strong>en</strong>aar staat in voor de contact<strong>en</strong><br />
tuss<strong>en</strong> <strong>het</strong> schep<strong>en</strong>college <strong>en</strong> de platforms. In sommige geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> is er geregeld overleg<br />
tuss<strong>en</strong> <strong>het</strong> schep<strong>en</strong>college <strong>en</strong> de bewonersplatforms.<br />
De verschill<strong>en</strong>de platforms kom<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> coördinator<strong>en</strong>overleg voor onderling overleg,<br />
afstemming <strong>en</strong> professionalisering onder deskundige begeleiding. Dit is ook <strong>het</strong> forum om<br />
wijk/dorpskernoverschrijd<strong>en</strong>de thema’s aan te pakk<strong>en</strong> <strong>en</strong> te ler<strong>en</strong> over participatie. Het model<br />
huldigt sterk <strong>het</strong> principe van e<strong>en</strong> ler<strong>en</strong>de organisatie: d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>, discussiër<strong>en</strong>, uitprober<strong>en</strong>,<br />
do<strong>en</strong>…<br />
Op de beleidswerkgroep is ruimte voor reflectie over de werking van de bewonersplatforms <strong>en</strong><br />
hun relatie met <strong>het</strong> lokale c<strong>en</strong>trale bestuur. Deze groep stelt doelstelling<strong>en</strong>, verwachting<strong>en</strong>,<br />
aandachtspunt<strong>en</strong>, beperking<strong>en</strong> <strong>en</strong> mogelijkhed<strong>en</strong> met betrekking tot deze doelstelling<strong>en</strong> scherp.<br />
Dit gebeurt in sam<strong>en</strong>werking tuss<strong>en</strong> ambt<strong>en</strong>ar<strong>en</strong>, politici, wet<strong>en</strong>schappers met inhoudelijk<br />
toegepaste wet<strong>en</strong>schappelijke inbr<strong>en</strong>g <strong>en</strong> methodische expert<strong>en</strong>.<br />
In <strong>het</strong> kader van sociaal won<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> in West-Vlaander<strong>en</strong> zet m<strong>en</strong> ook in <strong>op</strong> de<br />
leefbaarheid door actief te werk<strong>en</strong> aan de integratie van <strong>sociale</strong> woonwijk<strong>en</strong> in de dorpskern<br />
(cfr. 3.2.5.).<br />
37
2.2. Project<strong>en</strong> <strong>op</strong> de kruising tuss<strong>en</strong> <strong>sociale</strong> sam<strong>en</strong>hang <strong>en</strong><br />
di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing<br />
De project<strong>en</strong> bied<strong>en</strong> e<strong>en</strong> antwoord <strong>op</strong> e<strong>en</strong> concrete behoefte van di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing.<br />
De project<strong>en</strong> bevorder<strong>en</strong> de <strong>sociale</strong> sam<strong>en</strong>hang.<br />
De project<strong>en</strong> richt zich <strong>op</strong> kwetsbare bewoners.<br />
Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw ondersteunt <strong>en</strong> begeleidt de process<strong>en</strong> <strong>en</strong> werkt sam<strong>en</strong> met<br />
relevante actor<strong>en</strong>.<br />
Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw tracht e<strong>en</strong> structureel antwoord beleidsmatig te veranker<strong>en</strong>.<br />
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
E<strong>en</strong> aantal van de project<strong>en</strong> van Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw richt zich <strong>op</strong> <strong>het</strong> creër<strong>en</strong> van<br />
tewerkstelling <strong>en</strong>/of zinvolle tijdsbesteding door <strong>en</strong> voor kwetsbare bewoners. Hierbij legt m<strong>en</strong><br />
actieve link<strong>en</strong> met ontwikkeling<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> gebied van de <strong>sociale</strong> economie. Op die manier geeft<br />
m<strong>en</strong> e<strong>en</strong> antwoord <strong>op</strong> concrete behoeft<strong>en</strong> die bestaan omtr<strong>en</strong>t aangepaste di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing <strong>en</strong><br />
voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> <strong>en</strong> wil m<strong>en</strong> de <strong>sociale</strong> sam<strong>en</strong>hang in <strong>het</strong> dorp stimuler<strong>en</strong>.<br />
In Limburg organiseert m<strong>en</strong> in verschill<strong>en</strong>de dorpskern<strong>en</strong> e<strong>en</strong> dorpsrestaurant. Het is e<strong>en</strong><br />
laagdrempelig initiatief waarbij m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> elkaar ontmoet<strong>en</strong> <strong>en</strong> gezam<strong>en</strong>lijk e<strong>en</strong> goedk<strong>op</strong>e <strong>en</strong><br />
gezonde maaltijd nuttig<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> gezellige sfeer. Op deze manier gaat m<strong>en</strong> <strong>het</strong> sociaal<br />
isolem<strong>en</strong>t van kwetsbare person<strong>en</strong> in de dorpskern teg<strong>en</strong> <strong>en</strong> versterkt m<strong>en</strong> de <strong>sociale</strong><br />
sam<strong>en</strong>hang. Door haar informeel karakter <strong>en</strong> de aanwezigheid van professionals vormt <strong>het</strong> e<strong>en</strong><br />
ideale basis om signal<strong>en</strong> van kwetsbare person<strong>en</strong> uit <strong>het</strong> dorp <strong>op</strong> te vang<strong>en</strong>. Op basis hiervan<br />
kan m<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> gericht informatie gev<strong>en</strong> of doorverwijz<strong>en</strong>.<br />
Door <strong>het</strong> k<strong>op</strong>pel<strong>en</strong> van laagdrempelige informatie via dorpspamflett<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> informatiehoekje<br />
is de di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing <strong>op</strong>nieuw meer toegankelijk <strong>en</strong> dichter bij de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>. Ook andere<br />
initiatiev<strong>en</strong>, zoals laagdrempelige computerless<strong>en</strong>, <strong>het</strong> project @atLAS, verbindt m<strong>en</strong> eraan.<br />
Voor deze aangepaste di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing <strong>en</strong> <strong>het</strong> detecter<strong>en</strong> van m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> in situatie van <strong>sociale</strong><br />
achterstelling werkt m<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> met andere actor<strong>en</strong> zoals gezondheidszorg.<br />
Het project zelf wordt bemand door maatschappelijke kwetsbare bewoners <strong>en</strong> richt zich ook<br />
ondermeer <strong>op</strong> kwetsbare bewoners. Het dorpsrestaurant is e<strong>en</strong> uitl<strong>op</strong>er van e<strong>en</strong> ander<br />
tewerkstellingsproject, de gro<strong>en</strong>wachters, waarbij kwetsbare bewoners de omgevingskwaliteit<br />
van de buurt <strong>op</strong>krikk<strong>en</strong> aan de hand van e<strong>en</strong> gro<strong>en</strong>di<strong>en</strong>st.<br />
Het onthaal is heel belangrijk in dit initiatief vooral wanneer nieuwe ‘klant<strong>en</strong>’ aanschuiv<strong>en</strong> aan<br />
de tafel. Het is belangrijk dat ze zich welkom voel<strong>en</strong> in de groep. De groep van vrijwilligers <strong>en</strong><br />
klant<strong>en</strong> kan e<strong>en</strong> hechte groep zijn waardoor intrede van nieuwe led<strong>en</strong> niet altijd ev<strong>en</strong><br />
gemakkelijk is.<br />
38
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
Ook in <strong>het</strong> dorpshuis staan <strong>het</strong> bevorder<strong>en</strong> van <strong>sociale</strong> cohesie, vorming, informer<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing, <strong>sociale</strong> tewerkstelling <strong>en</strong> vrijwilligerswerk c<strong>en</strong>traal. Het wil e<strong>en</strong> plaats zijn voor<br />
laagdrempelige basisvoorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> <strong>en</strong> di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing, van <strong>het</strong> lokaal bestuur <strong>en</strong> andere<br />
actor<strong>en</strong>, in aandachtsgebied<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>. Het vormt de plaats waar OCMW’s <strong>en</strong><br />
geme<strong>en</strong>telijke ambt<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> e<strong>en</strong> vast perman<strong>en</strong>tiemom<strong>en</strong>t hebb<strong>en</strong> <strong>en</strong> uitvalsbasis voor allerlei<br />
cohesie bevorder<strong>en</strong>de activiteit<strong>en</strong> <strong>en</strong> vorming<strong>en</strong>. Op deze manier wil m<strong>en</strong> di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing <strong>op</strong><br />
maat van de burger aanbied<strong>en</strong>. Door de ruime <strong>op</strong><strong>en</strong>ingsmom<strong>en</strong>t<strong>en</strong> heeft e<strong>en</strong> dorpshuis e<strong>en</strong><br />
groot bewonersbereik <strong>en</strong> e<strong>en</strong> lage drempel. Grote uitdaging voor elk dorpshuis is <strong>het</strong> uitbouw<strong>en</strong><br />
van e<strong>en</strong> goede band met <strong>het</strong> lokaal bestuur <strong>op</strong>dat zij meer <strong>en</strong> meer de reflex hebb<strong>en</strong> om dit<br />
‘instrum<strong>en</strong>t’ te gebruik<strong>en</strong> voor <strong>het</strong> voer<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> beleid dicht bij de burger.<br />
Met <strong>het</strong> model zorgnetwerk<strong>en</strong> wil m<strong>en</strong> oudere m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> beter <strong>en</strong> langer in eig<strong>en</strong> omgeving lat<strong>en</strong><br />
won<strong>en</strong> door buurt- <strong>en</strong> dorpsgebond<strong>en</strong> netwerk<strong>en</strong> te onderhoud<strong>en</strong> of te herstell<strong>en</strong>. In <strong>het</strong> model<br />
vult m<strong>en</strong> dit basiswerk aan met <strong>het</strong> bepleit<strong>en</strong> van aangepaste beleidsmaatregel<strong>en</strong> voor<br />
kwetsbare bewoners bij beleid <strong>en</strong> di<strong>en</strong>st<strong>en</strong>. Op deze manier wil m<strong>en</strong> e<strong>en</strong> antwoord bied<strong>en</strong> <strong>op</strong><br />
de versnippering van <strong>en</strong> groei<strong>en</strong>de afstand naar di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing.<br />
E<strong>en</strong> zorgnetwerk is e<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>werking tuss<strong>en</strong> e<strong>en</strong> netwerkcoördinator in di<strong>en</strong>st van <strong>het</strong> lokale<br />
bestuur (meestal OCMW), e<strong>en</strong> lokale vrijwilligersploeg <strong>en</strong> e<strong>en</strong> lokaal netwerk van ver<strong>en</strong>iging<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> sleutelfigur<strong>en</strong>. Op basis van dit netwerk spoort m<strong>en</strong> de meest kwetsbar<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>en</strong> biedt m<strong>en</strong><br />
h<strong>en</strong> informatie <strong>en</strong> hulp aan <strong>op</strong> toegankelijke <strong>en</strong> laagdrempelige manier. E<strong>en</strong>s <strong>het</strong> netwerk<br />
kwetsbare bewoners heeft gevond<strong>en</strong>, luistert de netwerkcoördinator naar de concrete vrag<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> zoekt <strong>op</strong>lossing<strong>en</strong>. Dit kan in de vorm van professionele hulp zijn of, wanneer <strong>het</strong> kleinere<br />
tak<strong>en</strong> betreft, kan dit door de vrijwilligers <strong>op</strong>g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
Mom<strong>en</strong>teel past m<strong>en</strong> de methodiek toe in West-Vlaander<strong>en</strong>, waar <strong>het</strong> model ontstond, <strong>en</strong><br />
Limburg. De methodiek is beschrev<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> handig uitgewerkt handboek. In West-Vlaander<strong>en</strong><br />
organiseert m<strong>en</strong> ook e<strong>en</strong> uitwisselingstafel waarin alle zorgnetwerk<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>kom<strong>en</strong> om<br />
ervaring<strong>en</strong> uit te wissel<strong>en</strong> <strong>en</strong> van elkaar te ler<strong>en</strong>.<br />
2.3. Project<strong>en</strong> gericht <strong>op</strong> <strong>sociale</strong> grondrecht<strong>en</strong><br />
Project<strong>en</strong> richt<strong>en</strong> zich <strong>op</strong> <strong>het</strong> wegwerk<strong>en</strong> van drempels in de toegang <strong>en</strong> uitoef<strong>en</strong>ing<br />
van grondrecht<strong>en</strong>.<br />
Project<strong>en</strong> richt<strong>en</strong> zich <strong>op</strong> maatschappelijke <strong>en</strong> beleidsparticipatie van maatschappelijk<br />
kwetsbare groep<strong>en</strong>.<br />
Project<strong>en</strong> richt<strong>en</strong> zich <strong>op</strong> participatief <strong>en</strong> sociaal gecorrigeerd beleid.<br />
In de project<strong>en</strong> gaan <strong>het</strong> basiswerk <strong>en</strong> beleidsbeïnvloed<strong>en</strong>d werk hand in hand.<br />
Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw ondersteunt <strong>en</strong> begeleidt de process<strong>en</strong> <strong>en</strong> werkt hiervoor sam<strong>en</strong><br />
met relevante (beleids)actor<strong>en</strong>.<br />
39
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
Het project grondrecht<strong>en</strong>boom in Oost-Vlaander<strong>en</strong> richt zich <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>op</strong>spor<strong>en</strong> van drempels in<br />
de toegang tot <strong>en</strong> de uitoef<strong>en</strong>ing van <strong>sociale</strong> grondrecht<strong>en</strong>. Via <strong>het</strong> project wil m<strong>en</strong> de<br />
maatschappelijke positie van maatschappelijke kwetsbare groep<strong>en</strong>, georganiseerd of<br />
ongeorganiseerd, hiertoe verbeter<strong>en</strong>. Daartoe ondersteunt m<strong>en</strong> participatieve process<strong>en</strong> met<br />
maatschappelijke kwetsbare groep<strong>en</strong> om <strong>op</strong> basis van de gedetecteerde drempels tot<br />
prioriteit<strong>en</strong> <strong>en</strong> beleidsvoorstell<strong>en</strong> te kom<strong>en</strong> die in dialoog met <strong>het</strong> lokaal bestuur (i.c. OCMW’s)<br />
<strong>en</strong> andere <strong>sociale</strong> actor<strong>en</strong> word<strong>en</strong> <strong>op</strong>g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />
De geselecteerde thema’s word<strong>en</strong> in sam<strong>en</strong>werking met alle actor<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> <strong>op</strong>lossingsgericht<br />
traject gestok<strong>en</strong>. Voorbeeld<strong>en</strong> hiervan zijn <strong>het</strong> Regionaal Netwerk Participatie Meetjesland <strong>en</strong><br />
<strong>het</strong> project Onderbescherming in Zuid-Oost-Vlaander<strong>en</strong>.<br />
In <strong>het</strong> Regionaal Netwerk Participatie Meetjesland wil m<strong>en</strong> e<strong>en</strong> onthaal- <strong>en</strong> ontmoetingsaanbod<br />
met als <strong>en</strong>tingsplaats de landelijke OCMW’s realiser<strong>en</strong>. Dit is gericht <strong>op</strong> de toeleiding van<br />
maatschappelijk kwetsbare groep<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> naar cultuur-, sport- <strong>en</strong><br />
ontspanningsactiviteit<strong>en</strong> <strong>en</strong> beleidsparticipatieve initiatiev<strong>en</strong> met als doel e<strong>en</strong> betere<br />
toegankelijkheid van <strong>het</strong> aanbod voor <strong>en</strong> e<strong>en</strong> verhoging van de maatschappelijke <strong>en</strong><br />
beleidsparticipatie van deze kwetsbare groep<strong>en</strong>. Ook hier gaan basiswerk <strong>en</strong><br />
beleidsverandering hand in hand.<br />
Onderbescherming is <strong>het</strong> f<strong>en</strong>ome<strong>en</strong> waarbij m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die recht hebb<strong>en</strong> <strong>op</strong> maatschappelijke<br />
di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing deze om verschill<strong>en</strong>de red<strong>en</strong><strong>en</strong> niet g<strong>en</strong>iet<strong>en</strong>. Dit manifesteert zich sterker <strong>op</strong><br />
<strong>het</strong> <strong>platteland</strong>. In <strong>het</strong> project gaat m<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> met doelgroep, OCMW, CAW <strong>en</strong> andere<br />
betrokk<strong>en</strong> actor<strong>en</strong> <strong>op</strong> zoek naar drempels die onderbescherming in de hand werk<strong>en</strong>. Op basis<br />
van deze probleemverk<strong>en</strong>ning stelt m<strong>en</strong> e<strong>en</strong> dossier <strong>op</strong> <strong>en</strong> komt m<strong>en</strong> tot verbeteracties om<br />
onderbescherming weg te werk<strong>en</strong>. Eén van de pistes hierin is proactief handel<strong>en</strong>. Dit is e<strong>en</strong><br />
vorm van di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing waarbij de overheid <strong>op</strong> eig<strong>en</strong> initiatief e<strong>en</strong> di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ingsproces<br />
naar de klant start <strong>op</strong> basis van gek<strong>en</strong>de informatie bij de overheid.<br />
2.4. Project<strong>en</strong> gericht <strong>op</strong> grondrecht<strong>en</strong>: onderwijs<br />
De project<strong>en</strong> richt<strong>en</strong> zich <strong>op</strong> de participatie van maatschappelijke kwetsbare ouders aan <strong>het</strong><br />
onderwijs.<br />
In <strong>het</strong> project Ouderparticipatie onderwijsbeleid wil Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw Oost-Vlaander<strong>en</strong> haar<br />
expertise inzake onderwijs<strong>op</strong>bouwwerk <strong>en</strong> <strong>het</strong> bereik<strong>en</strong> van maatschappelijk kwetsbare<br />
groep<strong>en</strong> inbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong> in regionaal overleg welzijn – onderwijs (i.c. MOWO – Meetjeslandse<br />
Overleg Welzijn <strong>en</strong> Onderwijs). Op basis daarvan wil m<strong>en</strong> concrete acties bevorder<strong>en</strong> voor<br />
ouderparticipatie van maatschappelijk kwetsbare groep<strong>en</strong> (georganiseerd <strong>en</strong> nietgeorganiseerd)<br />
aan <strong>het</strong> regionaal onderwijsbeleid.<br />
40
2.5. Project<strong>en</strong> gericht <strong>op</strong> grondrecht<strong>en</strong>: won<strong>en</strong><br />
De project<strong>en</strong> richt<strong>en</strong> zich <strong>op</strong> <strong>het</strong> grondrecht won<strong>en</strong>.<br />
De project<strong>en</strong> richt<strong>en</strong> zich <strong>op</strong> <strong>het</strong> verbeter<strong>en</strong> van de woonsituatie van maatschappelijk<br />
kwetsbare groep<strong>en</strong>.<br />
Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw legt sam<strong>en</strong> met de doelgroep e<strong>en</strong> traject af.<br />
Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw werkt sam<strong>en</strong> met relevante actor<strong>en</strong> <strong>en</strong> werkt aan e<strong>en</strong><br />
beleidsmatige verankering van voorgestelde structurele <strong>op</strong>lossing<strong>en</strong>.<br />
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
Op <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> is Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw al jar<strong>en</strong> actief in heel wat project<strong>en</strong> die focuss<strong>en</strong> <strong>op</strong><br />
<strong>het</strong> recht <strong>op</strong> won<strong>en</strong>. Deze project<strong>en</strong> richt<strong>en</strong> zich naar zowel de private als <strong>sociale</strong> woonmarkt.<br />
In <strong>het</strong> project Energie <strong>en</strong> woningkwaliteit wil m<strong>en</strong> de <strong>en</strong>ergiekost<strong>en</strong> van maatschappelijk<br />
kwetsbare bewoners verminder<strong>en</strong> door de woningkwaliteit te verbeter<strong>en</strong> <strong>en</strong> de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong>ergiebewust gedrag aan te ler<strong>en</strong>. In <strong>het</strong> kader hiervan werkt m<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> met <strong>het</strong> lokaal<br />
bestuur in functie van e<strong>en</strong> betere dakisolatie waar onder meer gedacht wordt aan de piste van<br />
voorfinanciering door <strong>het</strong> OCMW.<br />
In <strong>het</strong> project Tweezijdig+ formuler<strong>en</strong> huurders <strong>en</strong> bouwmaatschappij, aan de hand van<br />
verschill<strong>en</strong>de huurdersparticipatietraject<strong>en</strong> bij <strong>sociale</strong> huisvestingsmaatschappij<strong>en</strong> in West-<br />
Vlaander<strong>en</strong>, in nauwe sam<strong>en</strong>werking e<strong>en</strong> aantal verbeteracties. Deze zijn <strong>het</strong> resultaat van e<strong>en</strong><br />
tevred<strong>en</strong>heidsmeting bij de huurders <strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> betrekking <strong>op</strong> informatie <strong>en</strong> communicatie,<br />
klantvri<strong>en</strong>delijke di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing, kwaliteit van woning<strong>en</strong> <strong>en</strong> woonomgeving, leefbaarheid, <strong>en</strong><br />
aandacht voor kwetsbare groep<strong>en</strong>. Het <strong>op</strong>stell<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> brochure rond herstelling<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
onderhoud is e<strong>en</strong> concrete actie die standaard in <strong>het</strong> basisaanbod zit voor alle deelnem<strong>en</strong>de<br />
huisvestingsmaatschappij<strong>en</strong>. In de toekomst wil Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw West-Vlaander<strong>en</strong> meer<br />
inzett<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> uitvoer<strong>en</strong> van vervolgtraject<strong>en</strong>.<br />
Het project <strong>sociale</strong> huisvesting in kleine landelijke kern<strong>en</strong> in West-Vlaander<strong>en</strong> is e<strong>en</strong> uitl<strong>op</strong>er<br />
van <strong>het</strong> verk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>d onderzoek ‘sociaal won<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>’. Sociale huisvesting is e<strong>en</strong><br />
belangrijk instrum<strong>en</strong>t in <strong>het</strong> realiser<strong>en</strong> van <strong>het</strong> recht <strong>op</strong> won<strong>en</strong>, toch kampt m<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> aantal<br />
problem<strong>en</strong> in <strong>het</strong> aanbod (lange wachtlijst<strong>en</strong> <strong>en</strong> patrimonium dat zich te traag uitbreidt). Lokale<br />
bestur<strong>en</strong> nem<strong>en</strong> e<strong>en</strong> belangrijkere rol in om <strong>sociale</strong> huurwoning<strong>en</strong> te realiser<strong>en</strong> <strong>op</strong> hun<br />
grondgebied. Lang niet elk bestuur is hier tuk <strong>op</strong>, vaak omdat <strong>het</strong> de <strong>sociale</strong> leefbaarheid in<br />
gedrang lijkt te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. Toch zijn dit belangrijke actor<strong>en</strong> om <strong>sociale</strong> huisvesting <strong>op</strong> <strong>het</strong><br />
<strong>platteland</strong> te realiser<strong>en</strong>.<br />
De specifieke uitdaging<strong>en</strong> van <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> noodzak<strong>en</strong> e<strong>en</strong> visie over <strong>en</strong> aanpak van de<br />
inplanning van <strong>sociale</strong> huisvesting <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>. Zo is er nood aan e<strong>en</strong> regionale <strong>en</strong><br />
intergeme<strong>en</strong>telijke sam<strong>en</strong>werking in <strong>het</strong> kader van e<strong>en</strong> sociaal woonbeleid, nood aan<br />
maatregel<strong>en</strong> om de instroom te <strong>op</strong>timaliser<strong>en</strong> én aan e<strong>en</strong> aangepast leefbaarheidsbeleid met<br />
ingrep<strong>en</strong> <strong>op</strong> zowel de fysieke als de <strong>sociale</strong> woonomgeving.<br />
41
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
In <strong>het</strong> project wil m<strong>en</strong> praktijkervaring <strong>op</strong>do<strong>en</strong> voor <strong>het</strong> <strong>op</strong>mak<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>hang<strong>en</strong>d <strong>en</strong><br />
aangepast beleid dat gericht is <strong>op</strong> <strong>het</strong> verhog<strong>en</strong> van de aantrekkelijkheid <strong>en</strong> integratie van<br />
<strong>sociale</strong> huisvesting in e<strong>en</strong> <strong>platteland</strong>scontext. Op deze manier wil m<strong>en</strong> e<strong>en</strong> positievere houding<br />
creër<strong>en</strong> bij lokale bestur<strong>en</strong> die hier weigerachtig teg<strong>en</strong>over staan <strong>en</strong> wil m<strong>en</strong> dezelfde bestur<strong>en</strong><br />
hiertoe e<strong>en</strong> actiever beleid lat<strong>en</strong> voer<strong>en</strong>.<br />
Concreet gaat m<strong>en</strong> in drie <strong>sociale</strong> woonwijk<strong>en</strong> de <strong>sociale</strong> cohesie versterk<strong>en</strong> ter ondersteuning<br />
van kwetsbare bewoners <strong>en</strong> <strong>het</strong> sociaal woningaanbod aantrekkelijker mak<strong>en</strong> door oa.<br />
duurzame investering in woningkwaliteit <strong>en</strong> woonomgeving, invester<strong>en</strong> in huurderbegeleiding, in<br />
contact<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> dorp <strong>en</strong> wijk… Hiervoor werkt m<strong>en</strong> nauw sam<strong>en</strong> met de doelgroep, lokale<br />
bestur<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> huisvestingsmaatschappij<strong>en</strong>.<br />
In <strong>het</strong> project Woonwinkel Pajott<strong>en</strong>land biedt m<strong>en</strong> di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing aan de bevolking onder de<br />
vorm van informatie <strong>en</strong> begeleiding in <strong>het</strong> kader van de verschill<strong>en</strong>de premies, <strong>en</strong> biedt m<strong>en</strong><br />
sociaal <strong>en</strong> technisch advies (<strong>het</strong> woonadvies). Voor deze klantgerichte di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing bouwde<br />
m<strong>en</strong> e<strong>en</strong> netwerk uit van <strong>op</strong>lossingsactor<strong>en</strong> <strong>en</strong> mogelijke doorverwijzers. Daarbij heeft m<strong>en</strong><br />
specifieke aandacht voor inwoners met de minste kans<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> laagdrempelige werking met<br />
vaste perman<strong>en</strong>tiemom<strong>en</strong>t<strong>en</strong> in verschill<strong>en</strong>de deelnem<strong>en</strong>de geme<strong>en</strong>tes (6 van <strong>het</strong><br />
Pajott<strong>en</strong>land) <strong>en</strong> huisbezoek<strong>en</strong> indi<strong>en</strong> nodig of w<strong>en</strong>selijk.<br />
Het verbeter<strong>en</strong> van de woonkwaliteit van patrimonium <strong>en</strong> woonomgeving bevordert m<strong>en</strong> door<br />
<strong>het</strong> voer<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> actief informatie- <strong>en</strong> communicatiebeleid, afgestemd <strong>op</strong> verschill<strong>en</strong>de<br />
doelgroep<strong>en</strong>, naar inwoners <strong>en</strong> doorverwijzers. Dit gebeurt verder via de organisatie van e<strong>en</strong><br />
laagdrempelig woonloket voor informatie <strong>en</strong> advies terzake (over aanpassing<strong>en</strong> woning<strong>en</strong>,<br />
sociaal <strong>en</strong>/of technisch advies). M<strong>en</strong> werkt sam<strong>en</strong> met de huurdersbond in functie van de<br />
aanpak van huurdersgeschill<strong>en</strong>. Het netwerk van doorverwijzers breidt verder uit <strong>en</strong> geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> OCMW’s verwijz<strong>en</strong> meer <strong>op</strong> systematische wijze. De analyse van aanvrag<strong>en</strong> in <strong>het</strong><br />
woonloket di<strong>en</strong><strong>en</strong> tev<strong>en</strong>s als insteek voor <strong>het</strong> woonoverleg.<br />
De Woonwinkel Pajott<strong>en</strong>land is door de Vlaamse overheid erk<strong>en</strong>d als intergeme<strong>en</strong>telijk<br />
sam<strong>en</strong>werkingsverband ter ondersteuning van <strong>het</strong> lokaal woonbeleid. Op <strong>het</strong> regionaal overleg<br />
kom<strong>en</strong> de globale doorlichting van lokale huisvestingssituatie, afstemming van <strong>sociale</strong><br />
woonproject<strong>en</strong> <strong>en</strong> van individuele verrichting<strong>en</strong> van lokale woonactor<strong>en</strong>, vergrot<strong>en</strong> van<br />
mogelijkhed<strong>en</strong> voor <strong>sociale</strong> huisvesting <strong>en</strong> werk<strong>en</strong> aan akkoord voor toewijzing van <strong>sociale</strong><br />
huurwoning<strong>en</strong> aan bod. M<strong>en</strong> zet er ook themawerking<strong>en</strong> voor <strong>het</strong> wegwerk<strong>en</strong> van bepaalde<br />
knelpunt<strong>en</strong> <strong>op</strong> vlak van won<strong>en</strong> <strong>op</strong>.<br />
Uit de bevraging van <strong>het</strong> project grondrecht<strong>en</strong>boom Oost-Vlaander<strong>en</strong> (cfr. 3.2.3.) kwam<br />
duidelijk de noodzaak naar voor van e<strong>en</strong> toegankelijke, betaalbare <strong>en</strong> kwalitatieve woonmarkt.<br />
In <strong>het</strong> project dat hiervoor werd <strong>op</strong>gezet in de regio Waas <strong>en</strong> D<strong>en</strong>der (17 geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong>), wil m<strong>en</strong><br />
maatschappelijk kwetsbare groep<strong>en</strong> aan de onderkant van de woonmarkt organiser<strong>en</strong> om –<br />
vanuit zelf aangedrag<strong>en</strong> problem<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>op</strong>lossingsvoorstell<strong>en</strong> – in dialoog met beleids-, woon-<br />
<strong>en</strong> welzijnsactor<strong>en</strong> te kom<strong>en</strong> tot concrete verbeteringsacties met betrekking tot toegankelijkheid,<br />
betaalbaarheid <strong>en</strong> kwaliteit van de woonmarkt voor deze doelgroep<strong>en</strong>. Op deze manier wil m<strong>en</strong><br />
impact van deze groep <strong>op</strong> <strong>het</strong> lokaal beleid dat ter zake gevoerd wordt.<br />
42
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
In de regio Meetjesland wil Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw Oost-Vlaander<strong>en</strong> zicht krijg<strong>en</strong> <strong>op</strong> de<br />
woonnod<strong>en</strong> <strong>en</strong> –w<strong>en</strong>s<strong>en</strong> van ouder<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>. Hierover wil m<strong>en</strong> vervolg<strong>en</strong>s de dialoog<br />
aangaan met lokale bestur<strong>en</strong> <strong>en</strong> relevante actor<strong>en</strong> over e<strong>en</strong> aangepast woon- <strong>en</strong> zorgbeleid<br />
voor ouder<strong>en</strong>, met nadruk <strong>op</strong> de meest kwetsbar<strong>en</strong>. Vanuit deze proeftuin will<strong>en</strong> ze vervolg<strong>en</strong>s<br />
verdiep<strong>en</strong> in de regio Meetjesland <strong>en</strong>/of verbred<strong>en</strong> in de provincie.<br />
Concreet werkt m<strong>en</strong> daarvoor <strong>op</strong> drie niveaus. Enerzijds werkt m<strong>en</strong> aan de participatie van<br />
ouder<strong>en</strong> bij de uitbouw van e<strong>en</strong> woonzorgzone <strong>en</strong> van e<strong>en</strong> beleid om de woonzorgsituatie van<br />
ouder<strong>en</strong> te verbeter<strong>en</strong>. Anderzijds wil m<strong>en</strong> de situatie van de meest kwetsbare <strong>en</strong> slechtst<br />
gehuisveste ouder<strong>en</strong> onder de aandacht br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> van de lokale bestur<strong>en</strong> <strong>en</strong> met de ouder<strong>en</strong><br />
werk<strong>en</strong> aan voor h<strong>en</strong> effectieve instrum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van woonbeleid. Op regionaal niveau t<strong>en</strong>slotte<br />
formuleert m<strong>en</strong> beleidsaanbeveling<strong>en</strong> voor <strong>het</strong> won<strong>en</strong> van ouder<strong>en</strong> in <strong>sociale</strong> huisvesting. Dit<br />
gebeurt in sam<strong>en</strong>werking met e<strong>en</strong> groep oudere <strong>sociale</strong> huurders <strong>op</strong> basis van hun ervaring<strong>en</strong>.<br />
43
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
44
Deel 3: Uitdaging<strong>en</strong> voor armoedebestrijding <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
Op basis van de bevraging bij diverse sector<strong>en</strong> <strong>en</strong> Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw hebb<strong>en</strong> we<br />
doelgroep<strong>en</strong> <strong>en</strong> geme<strong>en</strong>schappelijke problem<strong>en</strong> inzake armoede <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> in kaart<br />
gebracht. Daarbij wordt e<strong>en</strong> aantal method<strong>en</strong> <strong>en</strong> strategieën in beeld gebracht om armoede <strong>en</strong><br />
<strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> teg<strong>en</strong> te gaan. Bij de verk<strong>en</strong>ning kwam<strong>en</strong> actor<strong>en</strong> <strong>en</strong> partners uit de <strong>sociale</strong><br />
sector aan <strong>het</strong> woord. Verschill<strong>en</strong>de sector<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> ook hun verwachting<strong>en</strong> geformuleerd t<strong>en</strong><br />
aanzi<strong>en</strong> van de sector Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw. M<strong>en</strong> ziet in <strong>het</strong> <strong>op</strong>bouwwerk <strong>en</strong> buurtwerk in de<br />
eerste plaats e<strong>en</strong> partner als <strong>het</strong> gaat om <strong>het</strong> participatief werk<strong>en</strong> met doelgroep<strong>en</strong> <strong>en</strong> andere<br />
stakeholders. De sector Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw wordt gewaardeerd omwille van zijn<br />
methodische knowhow om maatschappelijk kwetsbare groep<strong>en</strong> te organiser<strong>en</strong>, te werk<strong>en</strong> aan<br />
hun empowerm<strong>en</strong>t. Tegelijk heeft ze expertise in <strong>het</strong> beleidsgericht werk<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>het</strong><br />
s<strong>en</strong>sibiliser<strong>en</strong> van de bevoegde overheid.<br />
Bij de verk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>de studie van Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw Vlaander<strong>en</strong> zijn <strong>en</strong>kel de actor<strong>en</strong> uit de<br />
<strong>sociale</strong> sector aan bod gekom<strong>en</strong>. We hebb<strong>en</strong> met andere woord<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> aandacht besteed aan<br />
de vele initiatiev<strong>en</strong> in <strong>het</strong> kader van streekontwikkeling of gebiedsgerichte werking, d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> we<br />
maar innovatieve initiatiev<strong>en</strong> in <strong>het</strong> sociaal-toerisme, landbouw <strong>en</strong> tuinbouw. We hebb<strong>en</strong><br />
ev<strong>en</strong>min stilgestaan bij de culturele particpatie van de bevolking <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>. Wat dat<br />
laatste betreft, verwijz<strong>en</strong> we naar de rec<strong>en</strong>te publicatie van Katholieke Hogeschool Leuv<strong>en</strong> naar<br />
de rol van <strong>het</strong> sociaal-culturele ver<strong>en</strong>igingslev<strong>en</strong> in de Vlaamse dorp<strong>en</strong> (Bevers e.a. <strong>2011</strong>) <strong>en</strong><br />
naar de publicatie van de provincie West-Vlaander<strong>en</strong> ‘Doe mee! Over ouder<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
maatschappelijke participatie’.<br />
Toch reik<strong>en</strong> we met deze verk<strong>en</strong>ning e<strong>en</strong> aantal bruikbare instrum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> aan om armoede <strong>en</strong><br />
<strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> te bestrijd<strong>en</strong>. Die moet<strong>en</strong> nu e<strong>en</strong> plaats krijg<strong>en</strong> in e<strong>en</strong><br />
sam<strong>en</strong>hang<strong>en</strong>d <strong>platteland</strong>sbeleid waarbij e<strong>en</strong> synergie is tuss<strong>en</strong> de inzet van de lokale <strong>en</strong><br />
bov<strong>en</strong>lokale bestur<strong>en</strong> <strong>en</strong> van niet-gouvernem<strong>en</strong>tele organisaties uit <strong>het</strong> midd<strong>en</strong>veld <strong>en</strong> van de<br />
betrokk<strong>en</strong> bewoners(organisaties).<br />
We staan achtere<strong>en</strong>volg<strong>en</strong>s stil bij wat e<strong>en</strong> daadkrachtig <strong>platteland</strong>s- <strong>en</strong><br />
armoedebestrijdingsbeleid kan zijn <strong>en</strong> wat de verwachting<strong>en</strong> zijn van verschill<strong>en</strong>de actor<strong>en</strong> t<strong>en</strong><br />
aanzi<strong>en</strong> van Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw. We sluit<strong>en</strong> af met e<strong>en</strong> aantal reflecties aan <strong>het</strong> adres van<br />
de sector Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw.<br />
1. Plattelands- <strong>en</strong> armoedebestrijdingsbeleid<br />
Zonder e<strong>en</strong> daadkrachtig armoedebestrijdingsbeleid <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>, dreig<strong>en</strong> initiatiev<strong>en</strong> van<br />
Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw <strong>en</strong> andere actor<strong>en</strong> <strong>het</strong> gew<strong>en</strong>ste effect te miss<strong>en</strong>. In dat beleid moet<strong>en</strong><br />
verschill<strong>en</strong>de acc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> gelegd word<strong>en</strong>. We overl<strong>op</strong><strong>en</strong> ze hier.<br />
45
1.1. Integraal beleid<br />
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
Er moet e<strong>en</strong> integraal beleid met slagkracht gevoerd word<strong>en</strong> voor de aanpak van armoede <strong>op</strong><br />
<strong>het</strong> <strong>platteland</strong>. Mom<strong>en</strong>teel k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> we zowel voor <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> als voor armoedebestrijding e<strong>en</strong><br />
beleid waarbij beleidsmakers slechts beleidsaanbeveling<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> overmak<strong>en</strong> aan andere<br />
beleidsdomein<strong>en</strong>. Drie zak<strong>en</strong> will<strong>en</strong> we hierbij <strong>op</strong>merk<strong>en</strong>.<br />
T<strong>en</strong> eerste is dergelijke transversale beleidsaandacht voor beide thema’s noodzakelijk.<br />
<strong>Armoede</strong> is immers e<strong>en</strong> complex probleem dat beleidsmatig <strong>en</strong>kel succesvol kan aangepakt<br />
word<strong>en</strong> als verschill<strong>en</strong>de beleidsdomein<strong>en</strong> de hand<strong>en</strong> in elkaar slaan. Dat impliceert dat<br />
beleidskeuzes in die domein<strong>en</strong> vanuit e<strong>en</strong> armoedebestrijdingsperspectief moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />
g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />
Daarnaast moet<strong>en</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>sbeleid <strong>en</strong> armoedebestrijdingsbeleid elkaar e<strong>en</strong> bijzondere<br />
plaats toek<strong>en</strong>n<strong>en</strong>. Binn<strong>en</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>sbeleid moet specifieke aandacht gaan naar armoede.<br />
Dat stelt ook <strong>het</strong> eerste Vlaamse <strong>platteland</strong>sbeleidsplan in haar visie: ‘Kwetsbare<br />
bevolkingsgroep<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> verdi<strong>en</strong><strong>en</strong> e<strong>en</strong> specifieke aanpak. Aandacht gaat uit naar<br />
de verdere adequate uitbouw van di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing <strong>en</strong> zorg <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>, zodat deze<br />
groep<strong>en</strong> word<strong>en</strong> bereikt <strong>en</strong> e<strong>en</strong> beroep kunn<strong>en</strong> do<strong>en</strong> <strong>op</strong> hun grondrecht<strong>en</strong>, bijvoorbeeld inzake<br />
won<strong>en</strong>, arbeid <strong>en</strong> maatschappelijke di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing’ (Vlaamse Landmaatschappij 2009, 15).<br />
Omgekeerd moet <strong>het</strong> armoedebestrijdingsbeleid aandacht hebb<strong>en</strong> voor armoede <strong>op</strong> <strong>het</strong><br />
<strong>platteland</strong>. Dit vereist immers e<strong>en</strong> andere aanpak waarvoor <strong>het</strong> beleid de nodige structurele<br />
middel<strong>en</strong> moet voorzi<strong>en</strong>.<br />
Tot slot mist de huidige beleidsb<strong>en</strong>adering <strong>het</strong> toch aan slagkracht zolang <strong>het</strong> bij <strong>het</strong> formuler<strong>en</strong><br />
van beleidsaanbeveling<strong>en</strong> blijft. Indi<strong>en</strong> er in de beleidsvorming in andere beleidsdomein<strong>en</strong> ge<strong>en</strong><br />
harde eis<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gesteld vanuit e<strong>en</strong> armoedebestrijdingsperspectief is alle<strong>en</strong> aandacht<br />
onvoldo<strong>en</strong>de. Elke g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> beleidsmaatregel di<strong>en</strong>t minst<strong>en</strong>s gecontroleerd <strong>op</strong> haar effect <strong>op</strong><br />
kwetsbare groep<strong>en</strong> in de sam<strong>en</strong>leving. <strong>Armoede</strong>bestrijding moet e<strong>en</strong> beleidsprioriteit zijn in elk<br />
beleidsdomein. Dit mag ook sterker doorklink<strong>en</strong> in <strong>het</strong> Vlaamse <strong>platteland</strong>sbeleid.<br />
1.2. Visie <strong>op</strong> armoedebestrijding <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
E<strong>en</strong> beleid gericht <strong>op</strong> armoedebestrijding <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> moet zich baser<strong>en</strong> <strong>op</strong> e<strong>en</strong> visie<br />
daar<strong>op</strong>. Daarin is e<strong>en</strong> aantal punt<strong>en</strong> belangrijk.<br />
Voor e<strong>en</strong> onderbouwd beleid is grondige k<strong>en</strong>nis van armoede noodzakelijk. Gezi<strong>en</strong> de<br />
verdok<strong>en</strong> aard van armoede <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> is <strong>het</strong> voor e<strong>en</strong> onderbouwd beleid noodzakelijk<br />
voortdur<strong>en</strong>d kwantitatieve <strong>en</strong> kwalitatieve k<strong>en</strong>nis <strong>op</strong> te bouw<strong>en</strong>.<br />
Het beleid moet oog hebb<strong>en</strong> voor <strong>het</strong> ontwikkel<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> langetermijnvisie <strong>en</strong> dito<br />
beleidsaanpak. Daarin anticipeert <strong>het</strong> onder meer <strong>op</strong> socio-demografische ontwikkeling<strong>en</strong> <strong>op</strong><br />
lange termijn, namelijk e<strong>en</strong> verder to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>de vergrijzing <strong>en</strong> ontgro<strong>en</strong>ing <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
(Vlaamse Landmaatschappij 2008; Mathijss<strong>en</strong> 2010).<br />
46
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
Met deze relatief voorspelbare socio-demografische ontwikkeling<strong>en</strong> in <strong>het</strong> achterhoofd, moet<strong>en</strong><br />
we <strong>op</strong> duurzame wijze kijk<strong>en</strong> naar <strong>platteland</strong>sontwikkeling. Daarin hebb<strong>en</strong> we oog voor<br />
diversiteit van de <strong>platteland</strong>sregio’s waarin plaats is voor iedere<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> visie <strong>op</strong> <strong>platteland</strong><br />
houdt in dat m<strong>en</strong> de verschill<strong>en</strong>de functies ervan (won<strong>en</strong>, werk…) harmonieus naast elkaar kan<br />
lat<strong>en</strong> bestaan. Het <strong>platteland</strong> mag bijvoorbeeld ge<strong>en</strong> elitair woon <strong>en</strong> recreatief gebied word<strong>en</strong>,<br />
maar moet net aan iedere<strong>en</strong> toegankelijke <strong>en</strong> betaalbare di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing kunn<strong>en</strong> bied<strong>en</strong>. Dat is<br />
natuurlijk e<strong>en</strong> <strong>op</strong>tie waar<strong>op</strong> <strong>het</strong> beleid zich moet organiser<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> belangrijke piste daarin is de verwev<strong>en</strong>heid tuss<strong>en</strong> stad <strong>en</strong> <strong>platteland</strong>. Dat di<strong>en</strong>t e<strong>en</strong><br />
duidelijke plaats te krijg<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> beleidsvisie. Ondanks de beleidsaandacht voor die<br />
geografische, <strong>sociale</strong> <strong>en</strong> culturele verwev<strong>en</strong>heid (Peeters 2009; Vlaamse Landmaatschappij<br />
2009), moet m<strong>en</strong> de relatie tuss<strong>en</strong> beid<strong>en</strong> uitklar<strong>en</strong>, wil m<strong>en</strong> de uitdaging<strong>en</strong> die hierbov<strong>en</strong><br />
gesc<strong>het</strong>st zijn aanpakk<strong>en</strong>. In <strong>het</strong> sam<strong>en</strong>spel tuss<strong>en</strong> stad <strong>en</strong> <strong>platteland</strong> zitt<strong>en</strong> heel wat kans<strong>en</strong>.<br />
Daarin di<strong>en</strong>t <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> haar troev<strong>en</strong> te maximaliser<strong>en</strong> in eerste instantie t<strong>en</strong> gunste van<br />
maatschappelijk kwetsbare bewoners. Stad <strong>en</strong> <strong>platteland</strong> moet<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> ontwikkel<strong>en</strong> in e<strong>en</strong><br />
integrale visie met aandacht voor won<strong>en</strong>, werk<strong>en</strong> <strong>en</strong> lev<strong>en</strong> waarin de troev<strong>en</strong> van <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
bewaard blijv<strong>en</strong>.<br />
1.3. Oplossingsstrategieën<br />
Het beleid kan <strong>en</strong> moet e<strong>en</strong> belangrijke faciliter<strong>en</strong>de rol spel<strong>en</strong> in de concrete praktijk van<br />
armoedebestrijding <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>. Dat gebeurt door structurele middel<strong>en</strong> te voorzi<strong>en</strong> voor<br />
e<strong>en</strong> aanpak aangepast aan de omstandighed<strong>en</strong> van <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>; beleidsprioriteit<strong>en</strong> te<br />
formuler<strong>en</strong>; <strong>en</strong> ruimte voor innovatie te creër<strong>en</strong>.<br />
Onder die structurele middel<strong>en</strong> verstaan we eerst <strong>en</strong> vooral voldo<strong>en</strong>de financiële middel<strong>en</strong> voor<br />
voldo<strong>en</strong>de personeel <strong>en</strong> logistieke omkadering om <strong>op</strong> maat te kunn<strong>en</strong> werk<strong>en</strong> via<br />
huisbezoek<strong>en</strong>, <strong>het</strong> bemann<strong>en</strong> van ant<strong>en</strong>nes in dorpskern<strong>en</strong>, individuele begeleiding… Maar <strong>het</strong><br />
betek<strong>en</strong>t ook e<strong>en</strong> vere<strong>en</strong>voudiging van administratieve overdaad, e<strong>en</strong> aanpassing van de wijze<br />
waar<strong>op</strong> organisaties gesubsidieerd word<strong>en</strong> <strong>en</strong> vorm krijg<strong>en</strong>.<br />
<strong>Armoede</strong>bestrijding is voor e<strong>en</strong> belangrijk deel werk<strong>en</strong> aan bov<strong>en</strong>lokale structurele <strong>op</strong>lossing<strong>en</strong>.<br />
Daarom moet <strong>het</strong> beleid inzett<strong>en</strong> <strong>op</strong> regionaal overleg <strong>en</strong> intersectorale sam<strong>en</strong>werking. Dit moet<br />
bijdrag<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> grondige analyse <strong>en</strong> aanpak van armoede <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong><br />
<strong>platteland</strong>.<br />
Inhoudelijk zijn beleidsprioriteit<strong>en</strong> nodig. Daarbij kom<strong>en</strong> de traditionele domein<strong>en</strong> van won<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
werk zeker vooraan. Dat moet noodzakelijk aangevuld met betere mobiliteit voor<br />
vervoersafhankelijk<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>het</strong> wegwerk<strong>en</strong> van drempels tot di<strong>en</strong>st- <strong>en</strong> hulpverl<strong>en</strong>ing.<br />
47
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
In <strong>het</strong> aanpakk<strong>en</strong> van deze problem<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> we innovatieve <strong>op</strong>lossing<strong>en</strong> nodig. Hiervoor<br />
ruimte creër<strong>en</strong> in de praktijk is e<strong>en</strong> belangrijke rol van de overheid. In <strong>het</strong> veld zoekt m<strong>en</strong><br />
voortdur<strong>en</strong>d naar nieuwe b<strong>en</strong>adering<strong>en</strong>(zie deel 1, 2.3.). Het beleid moet dit <strong>op</strong>pikk<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
stimuler<strong>en</strong>. Daarin is e<strong>en</strong> aantal uitgangspunt<strong>en</strong> van belang. Oplossing<strong>en</strong> word<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> met<br />
de doelgroep uitgewerkt, ook hun expertise moet maximaal ingezet. We b<strong>en</strong>adrukk<strong>en</strong> <strong>het</strong><br />
belang van sam<strong>en</strong>werking tuss<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>de actor<strong>en</strong>. Sam<strong>en</strong> met <strong>het</strong> beleid hebb<strong>en</strong> ze de<br />
sleutels in hand<strong>en</strong> om e<strong>en</strong> einde te mak<strong>en</strong> aan armoede <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>.<br />
Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw <strong>en</strong> andere actor<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> sterk beleidsgericht blijv<strong>en</strong> werk<strong>en</strong> om de<br />
nodige structurele verandering<strong>en</strong> <strong>op</strong> beleidsniveau te realiser<strong>en</strong>. Dat is nodig om bijvoorbeeld<br />
onderbescherming aan te pakk<strong>en</strong>, om te zorg<strong>en</strong> dat beleidsinitiatiev<strong>en</strong> zoals <strong>het</strong> lokaal sociaal<br />
beleid of <strong>het</strong> lokaal woonbeleid werkelijk kans<strong>en</strong> bied<strong>en</strong> <strong>en</strong> hefbom<strong>en</strong> zijn voor maatschappelijk<br />
kwetsbare groep<strong>en</strong>, maar ook om blijv<strong>en</strong>d aangepaste antwoord<strong>en</strong> te vind<strong>en</strong> voor uitdaging<strong>en</strong><br />
<strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>, om mee te wak<strong>en</strong> over gepaste beleidsmaatregel<strong>en</strong>.<br />
2. Rol <strong>en</strong> verwachting<strong>en</strong> voor Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw<br />
Tijd<strong>en</strong>s onze verk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>de gesprekk<strong>en</strong> met de aanverwante sector<strong>en</strong> zijn er verschill<strong>en</strong>de <strong>en</strong><br />
soms erg uite<strong>en</strong>l<strong>op</strong><strong>en</strong>de verwachting<strong>en</strong> geformuleerd t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> van Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw.<br />
We situer<strong>en</strong> de geformuleerde verwachting<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> de hierbov<strong>en</strong> gesc<strong>het</strong>ste<br />
<strong>op</strong>lossingsspor<strong>en</strong> <strong>op</strong> maat van <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>.<br />
2.1. Vervoersarmoede<br />
Mobiliteit blijft e<strong>en</strong> groot knelpunt <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>. Het beperkt <strong>op</strong><strong>en</strong>baar vervoeraanbod is <strong>op</strong><br />
<strong>het</strong> <strong>platteland</strong> hoofdzakelijk gericht <strong>op</strong> de verbinding vanuit de dorp<strong>en</strong> naar de stad. Zeld<strong>en</strong><br />
tuss<strong>en</strong> de dorp<strong>en</strong> onderling. Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw West-Vlaander<strong>en</strong> lag aan de basis van <strong>het</strong><br />
experim<strong>en</strong>t met de belbus, e<strong>en</strong> alternatief dat door De Lijn is overg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> voor 120<br />
belbusgebied<strong>en</strong> in Vlaander<strong>en</strong>. Maar de belbus levert maar e<strong>en</strong> gedeeltelijke <strong>op</strong>lossing want hij<br />
rijdt immers niet voor e<strong>en</strong> bepaald uur <strong>en</strong> je moet die minimum ook e<strong>en</strong> aantal uur <strong>op</strong> voorhand<br />
reserver<strong>en</strong>. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> is <strong>het</strong> aantal <strong>op</strong>stapplaats<strong>en</strong> beperkt. Voor werknemers die in ploeg<strong>en</strong><br />
werk<strong>en</strong> of andere (bejaarde) person<strong>en</strong> die weinig mobiel zijn, biedt de belbus ge<strong>en</strong> soelaas. Er<br />
is de vraag om nieuwe experim<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>op</strong> te zett<strong>en</strong>.<br />
48
2.2. Laagdrempelige ankerpunt<strong>en</strong> <strong>en</strong> ontmoetingsplaats<strong>en</strong><br />
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
Het gaat om de rol van de sector Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw om de di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing toegankelijker te<br />
mak<strong>en</strong>. De creatie van laagdrempelige ontmoetingsplaats<strong>en</strong> is <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> niet zo evid<strong>en</strong>t.<br />
M<strong>en</strong> moet er zich echter voor hoed<strong>en</strong> om één bepaalde formule overal als dé <strong>op</strong>lossing voor<br />
alle <strong>sociale</strong> problem<strong>en</strong> te promot<strong>en</strong> (Welzijnsoverleg Veurne-Diksmuide).<br />
• Dorpsrestaurants<br />
Er is de vraag of de sector Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw zijn expertise kan inzett<strong>en</strong> voor de verdere<br />
uitbouw van dorpsrestaurants. Kan met Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw word<strong>en</strong> verk<strong>en</strong>d hoe s<strong>en</strong>ior<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
andere kwetsbare groep<strong>en</strong> van die voorzi<strong>en</strong>ing gebruik kunn<strong>en</strong> mak<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> warme maaltijd als<br />
<strong>op</strong>stap naar andere di<strong>en</strong>st<strong>en</strong> om m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> uit <strong>het</strong> sociaal isolem<strong>en</strong>t te hal<strong>en</strong>? E<strong>en</strong><br />
dorpsrestaurant kan mogelijks uitgroei<strong>en</strong> tot e<strong>en</strong> project van <strong>sociale</strong> economie. De vraag blijft<br />
<strong>op</strong> welke manier <strong>het</strong> dorpsrestaurant in de <strong>en</strong>e deelgeme<strong>en</strong>te ook voldo<strong>en</strong>de toegankelijk kan<br />
zijn voor m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die minder mobiel zijn uit de andere deelgeme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> (OCMW Zonnebeke)<br />
Zie in dit verband <strong>het</strong> plan om de aanpak/<strong>het</strong> model van de dorpsrestaurants in Zuid-Limburg<br />
ruimer ingang te do<strong>en</strong> in Vlaander<strong>en</strong> (in sam<strong>en</strong>werking met Cera).<br />
• Sociaal Huis<br />
Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw zou ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> rol kunn<strong>en</strong> spel<strong>en</strong> om <strong>op</strong> e<strong>en</strong> participatieve manier de<br />
rol van <strong>het</strong> Sociaal Huis te realiser<strong>en</strong> (OCMW Zonnebeke).<br />
• Buurtwerk<br />
De organisatie van e<strong>en</strong> soort ‘straathoekwerk’ voor de <strong>op</strong>vang van jonger<strong>en</strong> met<br />
drugproblem<strong>en</strong>. Zowel de jeugddi<strong>en</strong>st als <strong>het</strong> OCMW zijn vrag<strong>en</strong>de partij naar formules om die<br />
jonger<strong>en</strong> te bereik<strong>en</strong> <strong>en</strong> zi<strong>en</strong> daarin e<strong>en</strong> rol voor de sector Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw.<br />
Het project<strong>en</strong>c<strong>en</strong>trum Don Bosco ziet veel probleemjonger<strong>en</strong> in Brussel <strong>en</strong> zelfs tot in <strong>het</strong><br />
Pajott<strong>en</strong>land die volledig hebb<strong>en</strong> afgehaakt in <strong>het</strong> onderwijs, niet meer zijn ingeschrev<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
letterlijk <strong>op</strong> straat vertoev<strong>en</strong>. Via de context van school kunn<strong>en</strong> ze niet meer word<strong>en</strong> bereikt.<br />
Buurtc<strong>en</strong>tra zoud<strong>en</strong> e<strong>en</strong> aanbod moet<strong>en</strong> ontwikkel<strong>en</strong> <strong>en</strong> tegelijk outreach<strong>en</strong>d werk<strong>en</strong><br />
(straathoekwerk) om die jonger<strong>en</strong> effectief te bereik<strong>en</strong>.<br />
Om die probleemgroep<strong>en</strong> te kunn<strong>en</strong> <strong>op</strong>vang<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> niet alle<strong>en</strong> onderwijs <strong>en</strong> welzijn nauwer<br />
sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong> in <strong>het</strong> kader van e<strong>en</strong> prev<strong>en</strong>tieve aanpak, maar is <strong>het</strong> buurtwerk<br />
(sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw) e<strong>en</strong> derde pijler in e<strong>en</strong> beleid teg<strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> in <strong>het</strong> onderwijs.<br />
• Wijkwerking<br />
In relatief grote <strong>sociale</strong> woonwijk<strong>en</strong> in kleinere geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> is er behoefte aan<br />
e<strong>en</strong> actieve wijkwerking <strong>en</strong> voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> voor spel<strong>en</strong>de kinder<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>op</strong>groei<strong>en</strong>de jonger<strong>en</strong>. In<br />
dergelijke wijk<strong>en</strong> vind je vaak e<strong>en</strong> conc<strong>en</strong>tratie van multiprobleem gezinn<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> laag<br />
inkom<strong>en</strong> <strong>en</strong> minderjarige kinder<strong>en</strong> (STEBO).<br />
49
2.3. Onderwijswerking<br />
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
Het Welzijnsoverleg Veurne-Diksmuide, <strong>het</strong> Welzijnsoverleg Meetjesland alsook <strong>het</strong> c<strong>en</strong>trum<br />
Don Bosco zi<strong>en</strong> e<strong>en</strong> duidelijke rol weggelegd voor Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw in de strijd teg<strong>en</strong><br />
onderwijsachterstand. Het onderwijs<strong>op</strong>bouwwerk kan e<strong>en</strong> brug slaan tuss<strong>en</strong> de school <strong>en</strong> <strong>het</strong><br />
thuismilieu van maatschappelijk kwetsbare gezinn<strong>en</strong>. Ze b<strong>en</strong>adrukk<strong>en</strong> de nood aan e<strong>en</strong> proactieve<br />
werking met meerdere partners, zoals binn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> concept van Brede School. De<br />
initiatiefnemer of de regisseur van e<strong>en</strong> Brede School moet <strong>het</strong> mandaat krijg<strong>en</strong> van alle<br />
betrokk<strong>en</strong> instanties, anders maakt zo’n aanpak ge<strong>en</strong> schijn van kans. Voor <strong>het</strong> onderzoek van<br />
e<strong>en</strong> aanpak rond crisis<strong>op</strong>vang bijvoorbeeld kreeg de Welzijnsraad Veurne-Diksmuide e<strong>en</strong><br />
<strong>op</strong>dracht <strong>en</strong> mandaat van de betrokk<strong>en</strong> OCMW’s.<br />
2.4. Innover<strong>en</strong>de tewerkstellingsinitiatiev<strong>en</strong><br />
Er is de vraag naar <strong>het</strong> ontwikkel<strong>en</strong> van nieuwe initiatiev<strong>en</strong> inzake <strong>sociale</strong> tewerkstelling <strong>op</strong> <strong>het</strong><br />
<strong>platteland</strong> in aanvulling <strong>op</strong> de gro<strong>en</strong>e werking van De Gro<strong>en</strong>e Kans, rek<strong>en</strong>ing houd<strong>en</strong>d met<br />
doelgroep<strong>en</strong> die mom<strong>en</strong>teel nauwelijks of niet word<strong>en</strong> bereikt zoals alle<strong>en</strong>staande vrouw<strong>en</strong>.<br />
2.5. Regionale werking armoede<br />
Mom<strong>en</strong>teel bestaat in <strong>het</strong> Meetjesland nog ge<strong>en</strong> systematisch overleg van actor<strong>en</strong> die<br />
rechtstreeks werk<strong>en</strong> met de doelgroep van kansarm<strong>en</strong> zoals de <strong>sociale</strong> di<strong>en</strong>st<strong>en</strong> van OCMW,<br />
de Welzijnsschakels, de Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw; <strong>het</strong> algeme<strong>en</strong> welzijnswerk, <strong>en</strong> de ver<strong>en</strong>iging<strong>en</strong><br />
waar arm<strong>en</strong> <strong>het</strong> woord nem<strong>en</strong>. Mogelijke thema’s voor e<strong>en</strong> dergelijk overleg zijn:<br />
emancipatorische werking met de doelgroep, de toegankelijkheid van <strong>sociale</strong> voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>,<br />
e<strong>en</strong> intersectorale aanpak van de armoedeproblem<strong>en</strong> (won<strong>en</strong>, onderwijs, gezondheid, …), de<br />
overbrugging van de afstand tuss<strong>en</strong> basiswerking (welzijnsschakel, arm<strong>en</strong>ver<strong>en</strong>iging) <strong>en</strong> <strong>het</strong><br />
lokale beleid, <strong>en</strong> de kwestie van bestuurskracht om <strong>op</strong> beleidsniveau armoede te kunn<strong>en</strong><br />
aanpakk<strong>en</strong> (Regionaal Overleg Meetjesland).<br />
Binn<strong>en</strong> die regionale werking armoedebestrijding kan de expertise die plaatselijk is <strong>op</strong>gebouwd<br />
(zoals in <strong>het</strong> Wijkc<strong>en</strong>trum De Kring in Eeklo) word<strong>en</strong> gedeeld <strong>en</strong> vertaald <strong>op</strong> e<strong>en</strong> hoger<br />
(regionaal) niveau. E<strong>en</strong> inspirer<strong>en</strong>d voorbeeld in dit verband is <strong>het</strong> Charter inzake<br />
toegankelijkheid voor person<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> handicap. Twaalf geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> dit charter<br />
ondertek<strong>en</strong>d. De Welzijnsraad heeft hierin e<strong>en</strong> voortrekkersrol gespeeld.<br />
’t Warm Hart (e<strong>en</strong> ver<strong>en</strong>iging waar arm<strong>en</strong> <strong>het</strong> woord nem<strong>en</strong>) in Houthal<strong>en</strong>-Helchter<strong>en</strong> vraagt om<br />
e<strong>en</strong> studie te mak<strong>en</strong> over de impact van de vergrijzing <strong>op</strong> de armoede.<br />
50
2.6. Regionale verankering <strong>op</strong> <strong>platteland</strong><br />
In <strong>het</strong> kader van <strong>platteland</strong>sbeleid zou de overheid bewuster moet<strong>en</strong> kiez<strong>en</strong> voor behoud van<br />
bov<strong>en</strong>lokale functies <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>.<br />
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
Bij de fusie van de Volkshogeschol<strong>en</strong> bijvoorbeeld in Oost-Vlaander<strong>en</strong> wordt de zetel van die<br />
werking automatisch in G<strong>en</strong>t geplaatst. Hetzelfde gebeurt in <strong>het</strong> kader van de fusie van<br />
basiseducatie. Na de <strong>op</strong>gelegde fusie door <strong>het</strong> departem<strong>en</strong>t onderwijs bevindt hoofdzetel van<br />
de gefuseerde organisatie zich niet in Eeklo, maar <strong>op</strong>nieuw in G<strong>en</strong>t. Bij de mogelijke<br />
schaalvergroting/fusie van de c<strong>en</strong>tra voor algeme<strong>en</strong> welzijnswerk, dreigt e<strong>en</strong> regionale<br />
verankering in <strong>het</strong> Meetjesland te verdwijn<strong>en</strong>. Op die manier wordt de fysieke <strong>en</strong> m<strong>en</strong>tale<br />
afstand tuss<strong>en</strong> de hoofdzetel waar <strong>het</strong> beleid wordt gevoerd <strong>en</strong> de <strong>platteland</strong>sregio’s groter.<br />
E<strong>en</strong> ander gevolg is dat organisaties uit <strong>het</strong> Meetjesland moeilijker m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> van de hoofdzetels<br />
kunn<strong>en</strong> aansprek<strong>en</strong> voor hun bestuur (algem<strong>en</strong>e vergadering <strong>en</strong> raad van bestuur).<br />
2.7. Systematische <strong>en</strong> doelgerichte sam<strong>en</strong>werking tuss<strong>en</strong> sector<strong>en</strong><br />
Bepaalde CAW’s pleit<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> nauwere sam<strong>en</strong>werking met andere sector<strong>en</strong> <strong>en</strong> organisaties<br />
aangezi<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>de welzijnsdi<strong>en</strong>st<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> onderbezet zijn <strong>en</strong> kamp<strong>en</strong> met e<strong>en</strong><br />
tekort aan middel<strong>en</strong>. De sam<strong>en</strong>werking tuss<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>de sector<strong>en</strong> is tev<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> adequaat<br />
instrum<strong>en</strong>t <strong>en</strong> strategie om doelgroep<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> <strong>op</strong> e<strong>en</strong> efficiëntere manier te<br />
bereik<strong>en</strong>.<br />
CAW Delta (Pajott<strong>en</strong>land) ziet verschill<strong>en</strong>de aankn<strong>op</strong>ingspunt<strong>en</strong>.<br />
• Informatie <strong>en</strong> communicatie over wat ieder van de sector<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> bepaalde regio<br />
doet voor de doelgroep. Zo zou m<strong>en</strong> één keer per jaar de l<strong>op</strong><strong>en</strong>de <strong>en</strong> geplande<br />
project<strong>en</strong> aan elkaar kunn<strong>en</strong> voorstell<strong>en</strong> zodat e<strong>en</strong> grotere afstemming mogelijk is.<br />
• Gezam<strong>en</strong>lijk naar buit<strong>en</strong> tred<strong>en</strong> met dit aanbod zoals naar aanleiding van de Dag<br />
van de Arbeid of de geme<strong>en</strong>teraadsverkiezing<strong>en</strong> van 2012.<br />
• Het <strong>op</strong>zett<strong>en</strong> van geme<strong>en</strong>schappelijke project<strong>en</strong>, zoals blijkt uit de bov<strong>en</strong>staande<br />
project<strong>en</strong> (inlo<strong>op</strong>c<strong>en</strong>trum <strong>en</strong> <strong>op</strong>voedingspunt<strong>en</strong>).<br />
In Zuid-Limburg schrev<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>de sector<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> e<strong>en</strong> ‘experim<strong>en</strong>teel, regionaal <strong>en</strong><br />
intersectoraal’ project uit.<br />
Binn<strong>en</strong> <strong>het</strong> Eur<strong>op</strong>ees programma LEADER hebb<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>de actor<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> e<strong>en</strong> project<br />
uitgewerkt om <strong>het</strong> <strong>sociale</strong> luik van <strong>platteland</strong>sontwikkeling vorm <strong>en</strong> inhoud te gev<strong>en</strong>. Het project<br />
werd gezam<strong>en</strong>lijk uitgewerkt door de twee CAW’s , Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw (RIMO), <strong>het</strong><br />
Provinciaal integratiec<strong>en</strong>trum (PRIC), <strong>en</strong>kele lokale integratiedi<strong>en</strong>st<strong>en</strong>, de koepel van buurt- <strong>en</strong><br />
nabijheidsdi<strong>en</strong>st<strong>en</strong> (ISIS) <strong>en</strong> de OCMW’s. Het project is niet van gestart gegaan, maar <strong>het</strong> is<br />
e<strong>en</strong> goede illustratie van e<strong>en</strong> pot<strong>en</strong>tieel sam<strong>en</strong>werkingsproject van meerdere partners <strong>en</strong><br />
sector<strong>en</strong> in Zuid-Limburg.<br />
51
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
De intiatiefnemers w<strong>en</strong>s(t)<strong>en</strong> e<strong>en</strong> experim<strong>en</strong>t <strong>op</strong> te zett<strong>en</strong> in Sint-Truid<strong>en</strong> met als doel:<br />
• Prioritaire doelgroep<strong>en</strong> af te bak<strong>en</strong><strong>en</strong>, zoals zorgbehoev<strong>en</strong>de s<strong>en</strong>ior<strong>en</strong>, jonger<strong>en</strong><br />
van allochtone afkomst <strong>en</strong> woonwag<strong>en</strong>bewoners (In Sint-Truid<strong>en</strong> is e<strong>en</strong><br />
woonwag<strong>en</strong>terrein uitgebouwd waar <strong>het</strong> <strong>op</strong>bouwwerk al actief is);<br />
• Gezam<strong>en</strong>lijke project ontwikkel<strong>en</strong> om voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> voor die groep<strong>en</strong><br />
toegankelijker te mak<strong>en</strong>;<br />
• E<strong>en</strong> project gesteund <strong>op</strong> twee pijlers: aan de <strong>en</strong>e kant e<strong>en</strong> regionaal aanbod <strong>en</strong> aan<br />
de andere kant lokale ankerpunt<strong>en</strong>/netwerk<strong>en</strong> (zoals dorpsrestaurant of<br />
ontmoetingsc<strong>en</strong>trum) die zorg<strong>en</strong> voor onthaal <strong>en</strong> toeleiding van doelgroep<strong>en</strong>;<br />
• Ieder werkt vanuit zijn eig<strong>en</strong>heid <strong>en</strong> sterkte aan e<strong>en</strong> complem<strong>en</strong>tair aanbod, zowel<br />
vanuit de <strong>op</strong><strong>en</strong>bare als de particuliere sector.<br />
Het doel van <strong>het</strong> project is/was precies voorstell<strong>en</strong> uit te werk<strong>en</strong> <strong>en</strong> nieuwe instrum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> te<br />
ontwikkel<strong>en</strong> om voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> toegankelijker te mak<strong>en</strong> voor doelgroep<strong>en</strong> die tot nu toe weinig<br />
beroep do<strong>en</strong> <strong>op</strong> de hulpverl<strong>en</strong>ing. De aanpak van vervoersarmoede <strong>en</strong> vervoersafhankelijkheid<br />
<strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> is daarbij e<strong>en</strong> belangrijke dim<strong>en</strong>sie.<br />
3. Reflectie over de rol van Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw<br />
Gezi<strong>en</strong> de specifieke context <strong>en</strong> de uitdaging<strong>en</strong> die <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> met zich br<strong>en</strong>gt, hebb<strong>en</strong> we<br />
binn<strong>en</strong> Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw dring<strong>en</strong>d nood aan e<strong>en</strong> visie <strong>op</strong> duurzame<br />
<strong>platteland</strong>sontwikkeling waarin oog is voor de diversiteit van de <strong>platteland</strong>sregio’s. Deze visie<br />
hebb<strong>en</strong> we broodnodig in functie van e<strong>en</strong> gerichte lokale <strong>en</strong> bov<strong>en</strong>lokale beleidsbeïnvloeding<br />
met <strong>het</strong> oog <strong>op</strong> e<strong>en</strong> duurzaam <strong>platteland</strong>sbeleid, <strong>het</strong> vormgev<strong>en</strong> van onze praktijk <strong>en</strong> uitklar<strong>en</strong><br />
van onze rol <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>. Hierin di<strong>en</strong>t e<strong>en</strong> aantal vrag<strong>en</strong> beantwoord <strong>en</strong> nagedacht over de<br />
verwachting<strong>en</strong> van de andere sector<strong>en</strong>. Waar will<strong>en</strong> we he<strong>en</strong> met <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>, hoe will<strong>en</strong> wij<br />
dat <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> eruit ziet? Hoe will<strong>en</strong> wij werk<strong>en</strong> aan situaties van achterstelling <strong>en</strong> <strong>uitsluiting</strong>?<br />
Welk soort project<strong>en</strong> will<strong>en</strong> wij <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> <strong>en</strong> wat is daarin de plaats van kwetsbare<br />
person<strong>en</strong>? Wat zijn onze visie <strong>en</strong> standpunt<strong>en</strong> t<strong>en</strong> <strong>op</strong>zichte van de grote uitdaging<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong><br />
<strong>platteland</strong>?<br />
3.1. Visie <strong>op</strong> <strong>platteland</strong>sontwikkeling<br />
Het <strong>platteland</strong> k<strong>en</strong>merkt zich vooral door e<strong>en</strong> grote spreiding van e<strong>en</strong> beperkt aantal inwoners<br />
<strong>op</strong> e<strong>en</strong> grote <strong>op</strong>pervlakte. Beschikk<strong>en</strong> over aangepaste mobiliteit is e<strong>en</strong> noodzakelijke<br />
voorwaarde om volwaardig deel te nem<strong>en</strong> aan <strong>het</strong> maatschappelijk lev<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>.<br />
Gepast vervoer zorgt er immers voor dat je je boodschapp<strong>en</strong> kan do<strong>en</strong>, kan gaan werk<strong>en</strong>, je<br />
kan verplaats<strong>en</strong> naar je netwerk als dit niet helemaal in de buurt woont, je naar de<br />
hoofdgeme<strong>en</strong>te kan voor di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing van <strong>het</strong> lokale bestuur...<br />
52
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
Wanneer won<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> e<strong>en</strong> vrije keuze is, kies je voor de afstand tuss<strong>en</strong> je<br />
woonplaats <strong>en</strong> allerhande soort<strong>en</strong> commerciële <strong>en</strong> maatschappelijke di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing. Voor e<strong>en</strong><br />
aantal bewoners van <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> is dit echter ge<strong>en</strong> vrije keuze. Zij won<strong>en</strong> er omdat ze moet<strong>en</strong><br />
(bijv. omdat <strong>het</strong> betaalbaar is) of omdat hun familie er al g<strong>en</strong>eraties lang woont. De grote<br />
afstand is h<strong>en</strong> meer overkom<strong>en</strong> dan dat <strong>het</strong> e<strong>en</strong> vrije keuze is geweest. Voor h<strong>en</strong> moet<br />
di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing ev<strong>en</strong>waardig zijn als voor m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> stedelijke omgeving. Dit vereist e<strong>en</strong><br />
gericht <strong>en</strong> aangepast aanbod. Maar is dit e<strong>en</strong> situatie die we maatschappelijk gezi<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong><br />
(<strong>en</strong> will<strong>en</strong>) behoud<strong>en</strong>? In de visie moet<strong>en</strong> we duidelijk stell<strong>en</strong> hoe we met dit gegev<strong>en</strong> van<br />
afstand omgaan <strong>en</strong> welke beleidsimplicaties dit mogelijk heeft naar bijvoorbeeld ruimtelijke<br />
ord<strong>en</strong>ing... Immers de vitale inwoners van e<strong>en</strong> dorp vandaag hor<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> aantal jaar<br />
misschi<strong>en</strong> ook tot die kwetsbare groep van ouder<strong>en</strong> <strong>en</strong> dan stelt <strong>het</strong> probleem zich <strong>op</strong>nieuw.<br />
Will<strong>en</strong> we e<strong>en</strong> <strong>platteland</strong> waar iedere<strong>en</strong> vrij <strong>en</strong> blij kan kiez<strong>en</strong> waar m<strong>en</strong> gaat won<strong>en</strong> (<strong>en</strong> de<br />
traditie van lintbebouwing <strong>en</strong> verkaveling doorzet)? Kiez<strong>en</strong> we voor e<strong>en</strong> eerder elitair <strong>platteland</strong><br />
met bewoners die zich wel e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> voertuig beschikk<strong>en</strong> <strong>en</strong> privézorg kunn<strong>en</strong> veroorlov<strong>en</strong>?<br />
Platteland is natuurlijk meer dan e<strong>en</strong> gebied met e<strong>en</strong> mobiliteitsuitdaging. Het heeft duidelijk<br />
heel wat troev<strong>en</strong> waarvan ongetwijfeld de grootste <strong>het</strong> bied<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> rustige <strong>en</strong> aang<strong>en</strong>ame<br />
woonomgeving is. Plattelandsgeme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> in de buurt van grotere sted<strong>en</strong> k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> e<strong>en</strong> grotere<br />
instroom van inwijkeling<strong>en</strong>. De troef van rustige <strong>en</strong> aang<strong>en</strong>ame woonomgeving komt echter<br />
onder druk te staan door e<strong>en</strong> steeds verder vergroei<strong>en</strong> van stad <strong>en</strong> <strong>platteland</strong>. Stad <strong>en</strong><br />
<strong>platteland</strong> zijn niet langer afzonderlijke <strong>en</strong>titeit<strong>en</strong> (bijvoorbeeld grootstedelijke<br />
mediaberichtgeving), zo ze dat al ooit war<strong>en</strong>. Wanneer we naar <strong>het</strong> verplaatsingspatroon van<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> kijk<strong>en</strong>, merk<strong>en</strong> we <strong>op</strong> dat zowel stad als <strong>platteland</strong> <strong>op</strong>gezocht wordt voor verschill<strong>en</strong>de<br />
functies. Dorpsbewoners werk<strong>en</strong> vaker in de stad, maar stadsbewoners zoek<strong>en</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
soms <strong>op</strong> omwille van andere troev<strong>en</strong> (toerisme, ontspanning,...). In de visie moet<strong>en</strong> we ons<br />
uitsprek<strong>en</strong> over hoe we de relatie tuss<strong>en</strong> beid<strong>en</strong> zi<strong>en</strong>. Maar vooral hoe we die kunn<strong>en</strong> b<strong>en</strong>utt<strong>en</strong><br />
in <strong>het</strong> voordeel van maatschappelijk kwetsbare m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>.<br />
Welk soort <strong>platteland</strong> hebb<strong>en</strong> wij voor og<strong>en</strong>?<br />
• Hoe gaan we om met afstand in functie van di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing zonder dat <strong>het</strong><br />
<strong>platteland</strong> e<strong>en</strong> elitair woongebied wordt? Wat met de maatschappelijke kost?<br />
• Hoe kijk<strong>en</strong> we naar de verhouding <strong>platteland</strong> <strong>en</strong> stad in functie van<br />
<strong>platteland</strong>sontwikkeling?<br />
53
3.2. Aanpak van achterstelling <strong>en</strong> <strong>uitsluiting</strong><br />
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
Achterstelling <strong>en</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> is gelijkaardig aan die in stedelijke gebied<strong>en</strong>. Het<br />
<strong>platteland</strong> geeft er echter e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> karakter aan door haar specifieke vorm<strong>en</strong> van<br />
kwetsbaarheid. Door methodiek<strong>en</strong> te ontwikkel<strong>en</strong> die antwoord<strong>en</strong> bied<strong>en</strong> <strong>op</strong> de verschill<strong>en</strong>de<br />
vorm<strong>en</strong> van kwetsbaarheid werk<strong>en</strong> we aan hefbom<strong>en</strong> om achterstelling <strong>en</strong> <strong>uitsluiting</strong> beter weg<br />
te werk<strong>en</strong>.<br />
Werk<strong>en</strong> aan situaties van achterstelling <strong>en</strong> <strong>uitsluiting</strong> is pas echt zinvol wanneer de antwoord<strong>en</strong><br />
duurzaam zijn. Zijn <strong>het</strong> ook <strong>op</strong>lossing<strong>en</strong> voor de kwetsbare m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> van morg<strong>en</strong>? De vier pijlers<br />
van duurzaamheid (economisch, sociaal, ecologisch <strong>en</strong> participatie) vind<strong>en</strong> best e<strong>en</strong> belangrijke<br />
plaats in e<strong>en</strong> visie <strong>op</strong> <strong>platteland</strong>sontwikkeling. Structurele verandering<strong>en</strong> zijn e<strong>en</strong> belangrijk<br />
middel <strong>op</strong> weg naar e<strong>en</strong> duurzaam <strong>platteland</strong>. Belangrijke actor<strong>en</strong> om dat te realiser<strong>en</strong>, zijn de<br />
diverse bestuursniveaus.<br />
Uit de analyse blijkt ook duidelijk dat we deze bestur<strong>en</strong> heel sterk nodig hebb<strong>en</strong> om geschikte<br />
antwoord<strong>en</strong> te vind<strong>en</strong> om situaties van achterstelling <strong>en</strong> <strong>uitsluiting</strong> succesvol <strong>en</strong> duurzaam aan<br />
te pakk<strong>en</strong> (zie bov<strong>en</strong>). Gezi<strong>en</strong> de relatief beperkte bestuurskracht van vele<br />
<strong>platteland</strong>sgeme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> is sam<strong>en</strong>werking met <strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> die bestur<strong>en</strong> nodig. Maar ook de<br />
sam<strong>en</strong>werking met <strong>en</strong> beïnvloeding van <strong>het</strong> bov<strong>en</strong>lokale niveau is nodig. Enkel met de<br />
verschill<strong>en</strong>de lokale bestur<strong>en</strong> werk<strong>en</strong>, is niet voldo<strong>en</strong>de. Plattelandsontwikkeling gebeurt in e<strong>en</strong><br />
regio met alle dorp<strong>en</strong> <strong>en</strong> geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>. Het is voornamelijk <strong>op</strong> dat bov<strong>en</strong>lokaal niveau dat<br />
de meeste hefbom<strong>en</strong> ligg<strong>en</strong> om situaties van achterstelling <strong>en</strong> <strong>uitsluiting</strong> effectief aan te pakk<strong>en</strong>.<br />
Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> betek<strong>en</strong>t ook streekgericht blijv<strong>en</strong> werk<strong>en</strong> <strong>en</strong> inzett<strong>en</strong><br />
<strong>op</strong> intergeme<strong>en</strong>telijke sam<strong>en</strong>werking (zie bov<strong>en</strong>).<br />
E<strong>en</strong> groot deel van onze aanpak di<strong>en</strong>t uit beleidsgericht werk te bestaan. Dit beleidswerk<br />
bestaat <strong>en</strong>erzijds in <strong>het</strong> vertal<strong>en</strong> van <strong>platteland</strong>sthema's (met betrekking tot de meest kwetsbare<br />
bewoners) naar andere beleidsniveaus, -domein<strong>en</strong> <strong>en</strong> –actor<strong>en</strong> (Mathijss<strong>en</strong> 2010). E<strong>en</strong><br />
contextspecifieke vertaling van beleidstekst<strong>en</strong> met andere woord<strong>en</strong> om tijdig bij te stur<strong>en</strong> waar<br />
nodig. Anderzijds actief beleid ontwikkel<strong>en</strong> met <strong>het</strong> oog <strong>op</strong> duurzame <strong>op</strong>lossing<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> van de<br />
aspect<strong>en</strong> hierin kan onder meer <strong>het</strong> versterk<strong>en</strong> van de bestuurskracht van de lokale bestur<strong>en</strong><br />
zijn. De draagkracht van lokale bestur<strong>en</strong> <strong>en</strong> de intergeme<strong>en</strong>telijke sam<strong>en</strong>werking voor <strong>het</strong><br />
voer<strong>en</strong> van sociaal beleid dreig<strong>en</strong> immers zonder structurele middel<strong>en</strong> gekelderd te word<strong>en</strong>. Is<br />
ev<strong>en</strong>tueel e<strong>en</strong> tweede fusiegolf van de geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> nodig om te kunn<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong> aan de eis<strong>en</strong><br />
die gesteld word<strong>en</strong> aan de lokale bestur<strong>en</strong> (Mathijss<strong>en</strong> 2010)?<br />
Het lokaal sociaal beleid biedt ook kans<strong>en</strong> voor bijvoorbeeld de <strong>op</strong>richting van e<strong>en</strong> sociaal huis<br />
<strong>en</strong> om analoog met geme<strong>en</strong>telijke adviesrad<strong>en</strong> te strev<strong>en</strong> naar e<strong>en</strong> orgaan voor perman<strong>en</strong>te<br />
inspraak van de doelgroep <strong>en</strong> organisaties (onder andere Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw) in <strong>het</strong><br />
armoede- <strong>en</strong> lokaal sociaal beleid. De vele goede voorbeeld<strong>en</strong> <strong>en</strong> ontwikkeling<strong>en</strong> in onze sector<br />
reik<strong>en</strong> mogelijkhed<strong>en</strong> aan om <strong>op</strong> maat van de geme<strong>en</strong>te <strong>en</strong> de groep, intergeme<strong>en</strong>telijke<br />
sam<strong>en</strong>werkingsverband<strong>en</strong>,initiatiev<strong>en</strong> te initiër<strong>en</strong>.<br />
54
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
Uiteraard richt<strong>en</strong> we onze pijl<strong>en</strong> niet <strong>en</strong>kel <strong>op</strong> <strong>het</strong> beleid, ook de sam<strong>en</strong>werking met andere<br />
<strong>op</strong>lossingsactor<strong>en</strong> blijft e<strong>en</strong> werkprincipe in onze manier van werk<strong>en</strong> (zoals reeds sterk blijkt uit<br />
de verschill<strong>en</strong>de project<strong>en</strong>).<br />
Het basiswerk vormt de tweede grote brok van onze aanpak. Werk<strong>en</strong> aan leefbaarheid <strong>en</strong><br />
werk<strong>en</strong> aan achterstelling <strong>en</strong> <strong>uitsluiting</strong> gebeurt vooral ook met de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zelf, van onder uit.<br />
Ook daar ligt heel wat pot<strong>en</strong>tieel. Aansluit<strong>en</strong> bij de kracht<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>het</strong> pot<strong>en</strong>tieel van m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>,<br />
zowel die in situaties van achterstelling <strong>en</strong> <strong>uitsluiting</strong> verker<strong>en</strong> als ander<strong>en</strong>, br<strong>en</strong>gt <strong>het</strong> beste in<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> naar bov<strong>en</strong> <strong>en</strong> kan e<strong>en</strong> manier zijn om tot creatieve <strong>op</strong>lossing<strong>en</strong> te kom<strong>en</strong>. Bij dit alles<br />
staat de beleving van de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> in kwestie c<strong>en</strong>traal. Zij bepal<strong>en</strong> zelf wat moeilijk is, wat goed<br />
gaat, wat bijvoorbeeld woonkwaliteit is.<br />
We moet<strong>en</strong> mogelijke kans<strong>en</strong> aanbor<strong>en</strong> die voortvloei<strong>en</strong> uit e<strong>en</strong> d<strong>en</strong>koef<strong>en</strong>ing over <strong>het</strong> sam<strong>en</strong><br />
d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> van stad <strong>en</strong> <strong>platteland</strong>. Beide ontwikkel<strong>en</strong> idealiter hand in hand. Daarnaast is <strong>het</strong> ook<br />
noodzakelijk om e<strong>en</strong> zeer gericht beleid naar <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> te voer<strong>en</strong> in correlatie met de stad<br />
omwille van de sterk verwev<strong>en</strong> functies van beide <strong>en</strong>titeit<strong>en</strong>.<br />
Hoe will<strong>en</strong> wij werk<strong>en</strong> aan situaties van <strong>sociale</strong> achterstelling <strong>en</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong><br />
<strong>platteland</strong>?<br />
• Wat zijn belangrijke hefbom<strong>en</strong> <strong>en</strong> waar ligg<strong>en</strong> die?<br />
• Wat zijn voor ons duurzame <strong>op</strong>lossing<strong>en</strong>?<br />
• Welke rol neemt Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw <strong>op</strong> om de bestuurskracht te verhog<strong>en</strong>?<br />
• Hoe drag<strong>en</strong> onze project<strong>en</strong> hieraan bij? Aan wat moet de praktijk hiervoor<br />
voldo<strong>en</strong>?<br />
3.3. De doelgroep <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Eén van de grootste <strong>en</strong> duidelijkste k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> van <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> is de grote verspreiding.<br />
Situaties van achterstelling <strong>en</strong> <strong>uitsluiting</strong> kom<strong>en</strong> anoniem <strong>en</strong> ongeconc<strong>en</strong>treerd voor.<br />
Doelgroep<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> specifieke problematiek zijn doorgaans moeilijker te vind<strong>en</strong> <strong>en</strong> sam<strong>en</strong> te<br />
br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. Deze context noodzaakt de keuze voor <strong>en</strong> zoektocht naar aangepaste methodiek<strong>en</strong><br />
voor Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>. De klassieke aanpak van doelgroep<strong>en</strong><br />
bije<strong>en</strong>br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> <strong>en</strong> met de voltallige groep aan de slag gaan valt slechts zeld<strong>en</strong> te realiser<strong>en</strong>.<br />
Gegev<strong>en</strong> deze context blijkt ook uit <strong>het</strong> projectoverzicht dat heel wat project<strong>en</strong> – rond<br />
leefbaarheid <strong>en</strong> <strong>het</strong> bevorder<strong>en</strong> van beleidsparticipatie van de bevolking – zich <strong>op</strong> dorp<strong>en</strong> als<br />
geheel richt<strong>en</strong>.<br />
In dorpskern<strong>en</strong> is de traditionele doelgroepb<strong>en</strong>adering niet haalbaar. Daarin zitt<strong>en</strong> ongetwijfeld<br />
kans<strong>en</strong> om aan situaties van achterstelling <strong>en</strong> <strong>uitsluiting</strong> te werk<strong>en</strong>. Omdat je niet kan<br />
vertrekk<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> doelgroepbeleid heb je net de mogelijkheid om problem<strong>en</strong> in de kern aan te<br />
pakk<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>spel tuss<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> in situaties van achterstelling <strong>en</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>en</strong> de<br />
andere bewoners <strong>op</strong> voorwaarde natuurlijk dat de thema's die aan bod kom<strong>en</strong>, bijvoorbeeld in<br />
55
leefbaarheidsproject<strong>en</strong>, inspel<strong>en</strong> <strong>op</strong> die situaties. Het dorp kan de geschikte context zijn om<br />
daadwerkelijk bridging tuss<strong>en</strong> bevolkingsgroep<strong>en</strong> te realiser<strong>en</strong>. Langs de andere kant zorgt<br />
dergelijke integrale aanpak er misschi<strong>en</strong> net voor dat we de maatschappelijk kwetsbare<br />
bewoners niet mee hebb<strong>en</strong>. Het is nodig om in elk project te achterhal<strong>en</strong> wie de kwetsbar<strong>en</strong><br />
zijn, hoe (<strong>en</strong> of) we ze bereik<strong>en</strong> <strong>en</strong> ze actief te betrekk<strong>en</strong>. Ook wanneer m<strong>en</strong> werkt aan de<br />
verzelfstandiging van e<strong>en</strong> project di<strong>en</strong>t m<strong>en</strong> deze aandacht voor de kwetsbare groep<strong>en</strong> actief<br />
mee te gev<strong>en</strong>.<br />
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
Het is nodig om kritisch te blijv<strong>en</strong> kijk<strong>en</strong> naar de eig<strong>en</strong> project<strong>en</strong> <strong>en</strong> nagaan of deze werkelijk<br />
behor<strong>en</strong> tot de <strong>op</strong>dracht van Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw. Door de c<strong>en</strong>tralisatie in <strong>het</strong> lokaal bestuur<br />
bleef in de deelgeme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> veelal de facto e<strong>en</strong> bestuurlijk vacuüm over dat voor wrevel zorgde<br />
bij bewoners. Deze leemte lijkt <strong>op</strong>gevuld te word<strong>en</strong> met quasi nieuwe structur<strong>en</strong> zonder <strong>en</strong>ige<br />
formele slagkracht (t<strong>en</strong>zij dit formeel door <strong>het</strong> lokaal bestuur bekrachtigd wordt – toch blijft <strong>het</strong><br />
niet structureel) onder de vorm van bewonersplatforms, dorpsrad<strong>en</strong>, dorpskern...<br />
Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw begeleidt vaak dergelijke process<strong>en</strong> <strong>en</strong> project<strong>en</strong>.<br />
Deze evolutie heeft heel wat kans<strong>en</strong> in zich, niet in <strong>het</strong> minst omdat <strong>het</strong> ruimte laat aan <strong>het</strong><br />
initiatief van de burger. Toch zijn er ook <strong>en</strong>kele valkuil<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> eerste die we mogelijk zi<strong>en</strong> is <strong>het</strong><br />
risico dat de bewonersgroep (onder vorm van bewonersplatform of dorpsraad) e<strong>en</strong> nieuwe<br />
tuss<strong>en</strong>structuur vormt tuss<strong>en</strong> de bewoners van <strong>het</strong> dorp <strong>en</strong> <strong>het</strong> c<strong>en</strong>trale lokale bestuur<br />
waardoor <strong>het</strong> <strong>op</strong>nieuw e<strong>en</strong> soort van exclusief orgaan wordt. Participatie mag <strong>en</strong> kan daar niet<br />
st<strong>op</strong>p<strong>en</strong>, maar moet telk<strong>en</strong>s <strong>op</strong>nieuw <strong>op</strong> maat gerealiseerd word<strong>en</strong>. Vraag is of dergelijke<br />
bewonersgroep in staat is om steeds participatieprocess<strong>en</strong> <strong>op</strong> maat <strong>op</strong> te zett<strong>en</strong>. Moet dat haar<br />
ambitie zijn? Welke rol spel<strong>en</strong> de landelijke geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> hierin? Is <strong>het</strong> voldo<strong>en</strong>de om landelijke<br />
geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> e<strong>en</strong> palet van participatie-instrum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> aan te bied<strong>en</strong> <strong>en</strong> h<strong>en</strong> de nodige<br />
gevoeligheid om daar mee om te gaan aan te ler<strong>en</strong>?<br />
E<strong>en</strong> tweede valkuil is <strong>het</strong> gevaar van maatschappelijk kwetsbare groep<strong>en</strong> uit <strong>het</strong> oog te<br />
verliez<strong>en</strong>. De formule van bewonersgroep<strong>en</strong> is vooral weggelegd voor de sterkere bewoner.<br />
Kom<strong>en</strong> de thema's die er werkelijk toe do<strong>en</strong> voor m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> situatie van achterstelling <strong>en</strong><br />
<strong>uitsluiting</strong> aan bod <strong>op</strong> deze groep<strong>en</strong>?<br />
In welke mate zijn leefbaarheidsproject<strong>en</strong> (bijvoorbeeld DiZ, dorpsspiegel,…) gericht <strong>op</strong><br />
verbetering van situaties van achterstelling <strong>en</strong> <strong>uitsluiting</strong> (aangezi<strong>en</strong> m<strong>en</strong> zich vooral richt <strong>op</strong><br />
e<strong>en</strong> hogere participatiegraad van burgers)? Wat kunn<strong>en</strong> deze project<strong>en</strong> betek<strong>en</strong><strong>en</strong> voor de<br />
positie van maatschappelijk kwetsbare groep<strong>en</strong> <strong>en</strong> bewoners van achterstandsgebied<strong>en</strong>? In<br />
onze project<strong>en</strong> is <strong>het</strong> cruciaal om de stem van deze groep<strong>en</strong> hoor- <strong>en</strong> k<strong>en</strong>baar te mak<strong>en</strong> in<br />
verschill<strong>en</strong>de participatiekanal<strong>en</strong> want de verbetering<strong>en</strong> die nu gerealiseerd word<strong>en</strong> voor<br />
geïsoleerde m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>, zijn ook e<strong>en</strong> verbetering voor de kwetsbare groep<strong>en</strong> van de toekomst<br />
(namelijk de 65-70 jarig<strong>en</strong> van nu).<br />
56
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
Vanuit project<strong>en</strong> wil m<strong>en</strong> aanstur<strong>en</strong> <strong>op</strong> e<strong>en</strong> meer integrale aanpak die beter aansluit bij <strong>het</strong><br />
sam<strong>en</strong>lev<strong>en</strong> van m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>. In e<strong>en</strong> buurt wordt m<strong>en</strong> geconfronteerd met verschill<strong>en</strong>de<br />
beleidsdomein<strong>en</strong> (verkeer, arbeid, sociaal beleid, jeugd, sport,…) die in <strong>het</strong> dagelijks lev<strong>en</strong> heel<br />
nauw sam<strong>en</strong>vall<strong>en</strong> (horizontaal lev<strong>en</strong>). Het bestuur voert traditioneel e<strong>en</strong> verticaal beleid waarin<br />
de verschill<strong>en</strong>de beleidsdomein<strong>en</strong> quasi als kokers naast elkaar bestaan. Om verandering<strong>en</strong> in<br />
buurt<strong>en</strong> te realiser<strong>en</strong>, is <strong>het</strong> voer<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> integraal beleid e<strong>en</strong> noodzaak.<br />
Welke project<strong>en</strong> zett<strong>en</strong> we <strong>op</strong>? Wat is de positie van maatschappelijk kwetsbare<br />
groep<strong>en</strong> hierin?<br />
• Welke praktijk zett<strong>en</strong> we hiervoor <strong>op</strong>? Doelgroepgericht/territoriaal?<br />
Lokaal/bov<strong>en</strong>lokaal?<br />
• Hoe waarborg<strong>en</strong> we positie van kwetsbare groep<strong>en</strong> in bewonersgroep<strong>en</strong>? Wat zijn<br />
de kans<strong>en</strong> <strong>en</strong> de valkuil<strong>en</strong>? Hoe waarborg<strong>en</strong> we hun positie bij verzelfstandiging van<br />
project<strong>en</strong>?<br />
• Gaat e<strong>en</strong> integrale aanpak voorbij aan de positie van kwetsbare groep<strong>en</strong>?<br />
3.4. Prioriteit<strong>en</strong><br />
De analyse van de problematiek <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> is reeds <strong>op</strong> verschill<strong>en</strong>de plaats<strong>en</strong> uitgebreid<br />
gebeurd. In de literatuur bestaat echter e<strong>en</strong> grote niche voor aanzett<strong>en</strong> tot <strong>op</strong>lossing<br />
(Mathijss<strong>en</strong> 2010). Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw kan hier <strong>op</strong>nieuw haar pioniersrol <strong>op</strong>nem<strong>en</strong> in <strong>het</strong><br />
vind<strong>en</strong> van structurele duurzame <strong>op</strong>lossing<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> belangrijke stap hierin kan <strong>het</strong> goed<br />
docum<strong>en</strong>ter<strong>en</strong> van de goede praktijk<strong>en</strong> zijn. Ook de t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die door andere actor<strong>en</strong> ingezet<br />
zijn (zie Deel 1, 3) moet<strong>en</strong> verdergezet.<br />
Het is belangrijk dat Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw standpunt<strong>en</strong> inneemt t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> van de grote<br />
uitdaging<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> <strong>op</strong> basis van haar visie <strong>en</strong> analyse. De maatschappelijke<br />
problem<strong>en</strong> <strong>en</strong> doelgroep<strong>en</strong> die andere actor<strong>en</strong> aangev<strong>en</strong>, kunn<strong>en</strong> hierbij richting gev<strong>en</strong>.<br />
Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw moet prioriteit<strong>en</strong> stell<strong>en</strong> <strong>en</strong> aankn<strong>op</strong>ingspunt<strong>en</strong> <strong>en</strong> hulpbronn<strong>en</strong><br />
aanreik<strong>en</strong> voor duurzame <strong>op</strong>lossing<strong>en</strong> in <strong>het</strong> wegwerk<strong>en</strong> van achterstelling <strong>en</strong> <strong>uitsluiting</strong>.<br />
Wat zijn onze standpunt<strong>en</strong> tav grote uitdaging<strong>en</strong> <strong>en</strong> welke <strong>op</strong>lossing<strong>en</strong> reik<strong>en</strong> we<br />
aan?<br />
• Welke uitdaging<strong>en</strong> gaan we prioritair aan?<br />
• Wat zijn werkzame elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> in onze praktijk?<br />
• Wat hebb<strong>en</strong> we nodig om <strong>op</strong> zoek te gaan naar nieuwe duurzame antwoord<strong>en</strong>?<br />
57
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
58
Not<strong>en</strong><br />
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
(1) Joke Dekoninck <strong>en</strong> Chris Verstraete (2 april 2010), Luc Joos (13 april ’10), Erik Beatse (23<br />
april ’10), Karel Boll<strong>en</strong> (11 mei ’10)<br />
(2) Zie <strong>rapport</strong>: Vlaamse afbak<strong>en</strong>ing van <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>, e<strong>en</strong> statische analyse, raadpleegbaar<br />
<strong>op</strong> http:lv.vlaander<strong>en</strong>.be/nlapps/docs/default.asp?id=507<br />
(3) De bevoegde Minister voor <strong>platteland</strong>sbeleid ambieert in zijn beleidsnota 2009-2014 e<strong>en</strong><br />
onderzoek voor e<strong>en</strong> duidelijke omschrijving van <strong>het</strong> <strong>platteland</strong> om <strong>op</strong> basis daarvan tot e<strong>en</strong><br />
duidelijke visie te kom<strong>en</strong> (Peeters 2009, 55).<br />
(4) In <strong>het</strong> Pajotteland vertaalt dit zich voor e<strong>en</strong> stuk in e<strong>en</strong> soort van<br />
minderwaardigheidscomplex.<br />
(5) Voor e<strong>en</strong> overzicht van <strong>het</strong> huidig beleidskader, zie Verstraete (2008).<br />
(6) www.dorpinzicht.be<br />
(7) ‘Naar e<strong>en</strong> Oost-Vlaamse ver<strong>en</strong>iging kleine kern<strong>en</strong>’<br />
(8) http://dorpsspiegel.herne.be/fb111xtkc683sqylzyw65.aspx<br />
(9) Het model van bewonersplatform zoals dit tot stand kwam in Veurne vond zijn neerslag in<br />
e<strong>en</strong> publicatie ‘Van schietstand tot d<strong>en</strong>ktank. Bewonersplatforms als inspirer<strong>en</strong>d model voor<br />
sted<strong>en</strong> <strong>en</strong> geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong>’ (Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw West-Vlaander<strong>en</strong>, s.d.)<br />
59
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
60
Respond<strong>en</strong>t<strong>en</strong> verk<strong>en</strong>ning<br />
De volg<strong>en</strong>de organisaties <strong>en</strong> person<strong>en</strong> nam<strong>en</strong> deel aan de verk<strong>en</strong>ning:<br />
C<strong>en</strong>tra voor Algeme<strong>en</strong> Welzijnswerk<br />
CAW Hageland (Diest): Godelieve Winckelmans <strong>en</strong> Anne Vand<strong>en</strong>berk<br />
CAW Papaver (Ieper) : Caroline Schaeck<br />
CAW Sonar (Hasselt): Johan Huyg<strong>en</strong><br />
CAW Delta (L<strong>en</strong>nik): Wim Decoodt<br />
Op<strong>en</strong>bare c<strong>en</strong>tra voor Maatschappelijk Welzijn<br />
OCMW Zonnebeke: Caroline Van Nieuw<strong>en</strong>huyse<br />
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
OCMW Ieper: Paul Hoorelbeke van <strong>sociale</strong> di<strong>en</strong>st, Joke Vanstechelman van di<strong>en</strong>st<strong>en</strong>c<strong>en</strong>trum<br />
Kersecorf <strong>en</strong> Anne S<strong>op</strong>hie van Zorgnetwerk<strong>en</strong>:<br />
Overleg van <strong>sociale</strong> di<strong>en</strong>st<strong>en</strong> van OCMW’s in regio Ti<strong>en</strong><strong>en</strong>:An Van Ste<strong>en</strong>voort, OCMW<br />
Boutersem; Diane Huts, OCMW Glabbeek; An Van Ende, OCMW Hoegaard<strong>en</strong>; Katja Mellaerts,<br />
OCMW Linter; Ludo Vanderweyd<strong>en</strong>, OCMW Linter; Sonia Guilmet, OCMW Ti<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> An Cel<strong>en</strong>,<br />
IGO Leuv<strong>en</strong>.<br />
OCMW Sint-Laureins: Lieve Dewannemaacker<br />
OCMW Beerse:Viviane Corneliss<strong>en</strong><br />
Regionaal welzijnsoverleg<br />
Welzijnsraad Veurne-Diksmuide: Annick Werkers<br />
Regionaal Welzijnsoverleg Meetjesland: Mark Arnaut<br />
Sector van Sociale Economie<br />
Project ‘De Gro<strong>en</strong>e Kans’, Diksmuide: Dominique Lapiere<br />
Aksi, Well<strong>en</strong>: Ann Debock<br />
61
Welzijnsschakels<br />
Welzijnsschakels Antwerp<strong>en</strong>: Raf Janss<strong>en</strong><br />
Huisvesting<br />
Woonwinkel Stebo in Borgloon: Heidi Castermans<br />
Sociaal Verhuurkantoor Land van Loon,Heers: Kathle<strong>en</strong> Wouters <strong>en</strong> Katri<strong>en</strong> Hechtermans<br />
Ver<strong>en</strong>iging<strong>en</strong> waar arm<strong>en</strong> <strong>het</strong> woord nem<strong>en</strong><br />
Wijkc<strong>en</strong>trum De Kring in Eeklo: Jan Matthijs<br />
‘t Warm Hart, Houthal<strong>en</strong>: Rudy Wauwers<br />
Deeltijds onderwijs<br />
Project<strong>en</strong>c<strong>en</strong>trum Don Bosco: Tim De Roeck<br />
Thuiszorg<br />
Landelijke Thuiszorg: Ilse Debroux, Sandra Hex <strong>en</strong> Sigrid Luyt<strong>en</strong>s<br />
Familiehulp: Mieke Janss<strong>en</strong>s, Jelle Koy<strong>en</strong>, Gerd Maes, Tine De Roey <strong>en</strong> Nele Vanderheyd<strong>en</strong><br />
Provincie<br />
West-Vlaander<strong>en</strong> vanuit de gebiedsgerichte werking <strong>en</strong> <strong>het</strong> steunpunt <strong>sociale</strong> planning: Karl<br />
Catteeuw, Jan Leicher, Hilde Coud<strong>en</strong>ys; Sarah D'ha<strong>en</strong>inck<br />
Vlaams-Brabant: provinciale acties voor armoedebestrijding: W<strong>en</strong>dy Broos<br />
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
62
Literatuur<br />
Bevers, H. e.a. (eds.) (<strong>2011</strong>), Sociaal-culturele ver<strong>en</strong>iging<strong>en</strong>: Het sociaal kapitaal van de<br />
sam<strong>en</strong>leving?, Leuv<strong>en</strong>: Lannoo.<br />
Mathijss<strong>en</strong>, C. (2010), <strong>Armoede</strong>bestrijding <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>. Op zoek naar knelpunt<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
uitweg<strong>en</strong>. Rapport van literatuuronderzoek, interviews <strong>en</strong> rondetafel, Cera.<br />
Meert, H. e.a. (2002), ‘Schijn bedriegt. <strong>Armoede</strong> onder Belgische landbouwers bestaat wel<br />
degelijk’, in Vrank<strong>en</strong>, J. e.a. (eds.), <strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong>. Jaarboek 2002, Leuv<strong>en</strong>:<br />
Acco, 199-213.<br />
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
4 Meert, H., Bourgeois, M., Van Hoof, K. e.a. (2003), Immobiel <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>; Omtr<strong>en</strong>t rurale<br />
vervoersarmoede in Vlaander<strong>en</strong>. Brussel: KBS.<br />
Meert, H. & Bourgeois, M. (2003), ‘Vervoersarmoede <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>’, in Vrank<strong>en</strong>, J., De<br />
Boyser, K. & Dierckx, D., <strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong>. Jaarboek 2003, Leuv<strong>en</strong>: Acco, 175-<br />
185.<br />
Peeters, K. (2009), Landbouw, Visserij <strong>en</strong> <strong>platteland</strong>sbeleid. Beleidsnota 2009 – 2014, Brussel:<br />
Vlaamse Regering.<br />
Rasking, J. & Vand<strong>en</strong>bussche, J. (2001), De hand aan de ploeg; Sociale <strong>uitsluiting</strong> in<br />
<strong>platteland</strong>sgebied<strong>en</strong>, Brussel: KBS.<br />
Vand<strong>en</strong>bussche, J., (1998), Sociale <strong>uitsluiting</strong> in <strong>platteland</strong>sgebied<strong>en</strong>, Brussel: KBS.<br />
Vanhoute, B. & Hooghe, M. (2010), Social integration and suicide mortality rates in the Flemish<br />
region of Belgium, 1996-2005, paper pres<strong>en</strong>ted at the 17th world congress of sociology,<br />
Göteberg, 11-17 july.<br />
Verstraete, C. (2008), ‘Streek<strong>op</strong>bouwwerk of sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>’, in<br />
Desmet, A. e.a. (eds.), Handboek sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw in Vlaander<strong>en</strong>, Brugge: die Keure, 353-<br />
372.<br />
Vlaamse Landmaatschappij (2009), Naar e<strong>en</strong> Vlaams <strong>platteland</strong>sbeleidsplan. Visie & aanzet tot<br />
actie. (www.vlm.be)<br />
Vlaamse Landmaatschappij, Di<strong>en</strong>st geïntegreerd <strong>platteland</strong>sbeleid, afdeling <strong>platteland</strong> (2008),<br />
Op weg naar e<strong>en</strong> Vlaams Plattelandsbeleidsplan. Bijlage 1. Literatuurstudie. Tr<strong>en</strong>ds <strong>en</strong><br />
ontwikkeling<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong>. (www.vlm.be)<br />
Vrank<strong>en</strong>, J., Geldof, D. & M<strong>en</strong>xel, G. (1997), <strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong>. Jaarboek 1998,<br />
Leuv<strong>en</strong>: Acco.<br />
63
Vrank<strong>en</strong>, J., Geldof, D. & M<strong>en</strong>xel, G. (1998), <strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong>. Jaarboek 1998,<br />
Leuv<strong>en</strong>: Acco.<br />
<strong>Armoede</strong> <strong>en</strong> <strong>sociale</strong> <strong>uitsluiting</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>platteland</strong><br />
Rapport<br />
Teugels, F. & Shokkaert, B., (2010) Wie moet er dan mijn duiv<strong>en</strong> melk<strong>en</strong>? Studie naar<br />
woonkwaliteit <strong>op</strong> vlak van won<strong>en</strong>, intern docum<strong>en</strong>t RISO Vlaams-Brabant<br />
Vlaamse Landmaatschappij (2009), Naar e<strong>en</strong> Vlaams <strong>platteland</strong>sbeleidsplan. Visie & aanzet tot<br />
actie. (www.vlm.be)<br />
Onderbescherming & proactief handel<strong>en</strong> in Nieuwsbrief Sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw Oost-<br />
Vlaander<strong>en</strong>, januari <strong>2011</strong> (caroline.balliauw@sam<strong>en</strong>levings<strong>op</strong>bouw.be)<br />
64