GGD-richtlijn medische milieukunde: Kwik in het ... - Radar

RIVM Rapport 609300021
2 Blootstellingsgegevens
2.1 Eigenschappen van kwik
Kwik kan in het milieu in drie vormen voorkomen, namelijk als element
(metallisch kwik), als anorganische verbinding of als organische verbinding:
Metallisch kwik, Hg 0 , is bij kamertemperatuur een zilverkleurige vloeistof.
Vanwege de hoge oppervlaktespanning heeft deze vorm van kwik de neiging
om als kleine bolletjes bij elkaar te blijven. Bij morsen ontstaan daardoor
zeer fijne druppeltjes die zich overal verspreiden en gemakkelijk aan kleding
en huid hechten. Bij kamertemperatuur verdampt kwik langzaam waardoor
er gedurende lange tijd verhoogde concentraties kunnen optreden. Doordat
kwikdamp zwaarder is dan lucht, zullen de concentraties kwik op
grondniveau hoger zijn dan op leefniveau (1 m hoogte). Kwikdamp is
geurloos.
Metallisch kwik kan worden geoxideerd tot Hg + of Hg ++ . Dit kan met
verschillende anionen anorganische kwikzouten vormen, zoals Hg 2Cl 2 en
HgCl 2. Het eerste werd in het verleden gebruikt voor medische
toepassingen, het tweede wordt gebruikt in batterijen.
Organisch kwik, vooral methylkwik ( [CH 3-Hg] + ), wordt voornamelijk in
water en bodem door bacteriën gevormd uit kwik dat afkomstig is uit de
atmosfeer. Deze vorm van kwik kan zich, vooral via vis, ophopen in de
voedselketen. De afkorting MeHg wordt ook gebruikt voor methylkwik, maar
dit is niet volgens de officiële regels omdat methyl geen element van het
periodiek systeem is.
Omdat deze richtlijn zich tot metallisch kwik beperkt, wordt in de rest van deze
richtlijn met kwik altijd de metallische vorm (Hg 0 ) bedoeld.
2.2 Achtergrondwaarde
In het dagelijkse leven is er altijd blootstelling aan kwikdamp, zowel buiten als
binnen. De belangrijkste bron van kwik in de buitenlucht zijn fossiele
brandstoffen. Bij verbranding komt hieruit kwikdamp vrij. Als landelijk
gemiddelde voor de buitenlucht wordt 2-3 ng/m 3 aangehouden (Buijsman,
1999; Peeters, 2007).
2.3 Bronnen binnenshuis
Kwik kan in huishoudens voorkomen in een aantal toepassingen zoals
kwikthermometers, kwikbarometers en thermostaten. Tevens zijn er ook kleine
hoeveelheden kwik aanwezig in energiezuinige lampen zoals tl-lampen en
spaarlampen. Kwik kan in huishoudens vooral vrijkomen bij breuk van
thermometers en barometers. Hierbij is de hoeveelheid kwik die vrijkomt
voldoende om kwikdruppels te vormen. Omdat de hoeveelheid kwik in tl-lampen
en spaarlampen gering is, zijn bij breuk geen kwikdruppels te zien. Bij het
opruimen moet er echter wel van uit worden gegaan dat al het materiaal waaruit
de lamp bestaat besmet kan zijn, dus zowel het glas als het
(fluorescentie)poeder.
Pagina 15 van 82