GGD-richtlijn medische milieukunde: Kwik in het ... - Radar

RIVM Rapport 609300021
1 Probleemomschrijving
1.1 Aanleiding
1.2 Motivatie
1.3 Doel
Het bekende kwikzilver, zoals vloeibaar kwik ook wel wordt genoemd, heeft
meer negatieve effecten op de gezondheid dan de meeste mensen vermoeden.
Vanuit werkgerelateerde situaties zijn verschillende gevallen bekend van de
gezondheidseffecten van kwik, zoals blijkt uit de uitdrukking mad as a hatter .
Deze uitdrukking verwijst naar het psychiatrische ziektebeeld dat ontstond ten
gevolge van neurotoxiciteit van metallisch kwik dat gebruikt werd in de
hoedenindustrie (Broad, 1981; Waldron, 1983; Wedeen, 1989). Een van de
eerste, in een ziekenhuis geregistreerde, kwikintoxicaties wordt omschreven
door Campbell (1948). Hij beschrijft hierin hoe een vier maanden oude baby
overlijdt nadat de ouders tot tweemaal toe een theelepel vloeibaar kwik in de
keukenoven laten verdampen. Daarna is er veel literatuur verschenen over
kwikintoxicaties (Rowens et al., 1991; Baughman, 2006). Een recent
Amerikaans onderzoek toont aan dat blootstelling van kinderen aan kwik vooral
voortkomt uit onzorgvuldig omgaan en niet goed opruimen van gemorst kwik
(Lee et al., 2009).
Ondanks dat de verkoop van de meeste kwikhoudende producten, zoals
kwikthermometers en barometers sinds 2003 respectievelijk 2006 is verboden,
blijven kwikincidenten mogelijk. Het hebben van kwikhoudende producten is
namelijk niet verboden en vooral thermometers en barometers komen nog veel
voor in huishoudens en daar kunnen ongelukken mee gebeuren. Verder zijn
kleine hoeveelheden kwik ook aanwezig in energiezuinige lampen zoals in
spaarlampen, tl-lampen en fluorescentielampen (beamer, lcd-tv s, laptop).
Doordat burgers zich steeds meer bewust worden van de risico s van kwik
komen hierover bij GGD en steeds meer vragen binnen. Hierdoor ontstaan
vragen over de blootstellingsbepaling, de toetswaarden en de opruimprocedure.
Naast acute effecten bij kortdurende hoge blootstelling kan kwik ook bij
langdurige blootstelling aan lage concentraties aanleiding geven tot ernstige
gezondheidseffecten. Langdurige blootstelling kan ontstaan als na de breuk van
een kwikhoudend product binnenshuis kwik achterblijft door niet of onvoldoende
opruimen. Bij het opruimen lijkt alles verwijderd maar een kleine hoeveelheid
kwik kan gemakkelijk achterblijven in vloerbedekking of in een kier. Het kan nog
langdurig uitdampen en zorgen voor verhoogde kwikconcentraties in een
woning. Omdat veel mensen de gevaren van kwik niet kennen is het een
onderschat probleem met gezondheidsrisico s tot gevolg. Daarnaast is er bij
gebruikers van kwikhoudende producten nog weinig bekendheid met de beste
handelswijze na het breken van kwikhoudende producten.
Het doel van deze richtlijn is om GGD-medewerkers achtergrondinformatie te
geven en een handvat te bieden bij het beoordelen van kwikincidenten. De
richtlijn geeft de benodigde informatie voor een zorgvuldige risicoanalyse en
advies over te nemen maatregelen. Er is een stappenplan ontwikkeld als
hulpmiddel bij de behandeling van een kwikincident. Tevens worden de
mogelijkheden besproken om kwikincidenten in het binnenmilieu te voorkomen
Pagina 11 van 82