Het schemergebied voor faillissement - Höcker Advocaten

XI. Methodologie
Wat is waarheid? (Johannes 18: 38)
Afgezien van de vooraf in hoofdstuk I opgelegde beperkingen, kent dit
normatieve onderzoek vanzelfsprekend algemene methodologische beperkingen.
Voor een goed begrip van de betekenis van de uitkomsten van het onderzoek is
het goed de belangrijkste – door mij geïdentificeerde – beperkingen bloot te
leggen en tevens aan te geven welke relatieve toegevoegde waarde dit onderzoek
kan hebben, als zijnde vooral teleologisch van aard.
XI.1 Geen alethische maar een teleologische normatieve
begripsvorming
Het recht is als wetenschap in de grond van de zaak normatief en niet
alethisch 1226 van aard. De essentie van het normatieve karakter van het civiele
recht ligt besloten in het gebruik van open normen die het stelsel alom
toepasbaar en sluitend zouden moeten maken.
De filosoof kan met het adagium ‘cogito ergo sum’ het bestaan niet bewijzen, maar wel praktisch
aantonen dat het alleen zinvol is over het bestaan na te denken door ervan uit te gaan te bestaan. De
jurist kan op zijn beurt alleen onderzoek doen naar een normatieve ordening door ervan uit te gaan
dat die bestaat en zinvol is. In zoverre hoeft deze beperking van het onderzoek niet al te zwaar
opgenomen te worden.
De methodologische hardheid van juridisch onderzoek is daarmee altijd beperkt.
Het normatieve karakter en de behoefte aan een sluitend systeem vragen haast
per definitie om een teleologisch onderzoek naar de zin van de normatieve
ordening. Dat geldt voor dit onderzoek temeer omdat het gaat over wenselijk
recht. De teleologische interpretatie is in een onderzoek naar wenselijk recht
onontbeerlijk. Maar de common sense van vandaag hoeft morgen natuurlijk niet
meer geheel geldig te zijn. Als het goed is heeft juist dit onderzoek aangetoond
dat de gekozen invalshoek bepalend was voor het begrip en de uitkomsten. De
uitkomsten van het onderzoek kunnen geen pretentie hebben van een objectieve
juistheid. Wel beogen zij te leiden tot een voortschrijdend inzicht in een zinvolle
normatieve ordening. Het onderzoek heeft zichzelf daarmee gerelativeerd tot een
product van voortschrijdend, maar nimmer afgerond, inzicht.
Het wenselijke recht bestaat niet als eenduidige en objectieve grootheid. Het onderhavige
onderzoek naar wenselijk recht is niet meer dan een streven naar een mogelijke verbetering van een
maatschappelijk zinvolle ordening. Het gekozen uitgangspunt van gelijkheid (3:277 BW) is als
ingang gebruikt om uiteindelijk ook vat te kunnen krijgen op rechtvaardigheid en een economisch
zinvolle ordening. Met name de toerekening in 6:162 BW en het belang van continuïteit blijken in
dit onderzoek het uitgangspunt van gelijkheid sterk te relativeren.
1226 αληθεια = waarheid. Alethische begrippen beogen antwoord te geven op vragen van
waarheid of onwaarheid.
469