Het schemergebied voor faillissement - Höcker Advocaten

Hoofdstuk X
404
omslachtig: ‘Met die strekking is niet onverenigbaar dat in een buiten
de in die wet geregelde procesgang’ (de renvooiprocedure) ‘gevoerd
geding tussen de curator en een derde die ook een vordering op de
gefailleerde pretendeert, wordt beoordeeld en beslist of de vordering
van die derde van dien aard is dat zij niet geverifieerd behoort te
worden’. Wel dient Nimox aanspraak te maken op het eventuele
liquidatieoverschot als (mede-)aandeelhouder.
X.10 Montana I en II
(HR 22-5-1992, NJ 1992, 526; HR 12-4-1996, NJ 1996, 488).
Casus: Interniber (gedaagde) is een verkoopmaatschappij van caravans. In november 1984 is
Montana door de moeder Interniber opgericht om te dienen als een eigen productiemaatschappij,
zonder verkoopapparaat. Uitgangspunt en uiteindelijke praktijk was dat Montana uitsluitend voor
Interniber zou produceren en dat Interniber daartegenover verplicht was tot afname van de door
Montana geproduceerde en voor haar bestemde caravans. Alle door Montana geproduceerde
caravans zijn door Montana aan Interniber verkocht en door Interniber afgenomen. De caravans
werden bij Montana gebouwd op bestelling van Interniber, dat wil zeggen dat Interniber telkens aan
Montana opgaf het aantal, merk en type caravan waarnaar op dat moment vraag was. Na de
levering en facturering aan Interniber vond betaling van de verschuldigde bedragen plaats door
betaling van Interniber op rekening van Montana bij de Rabobank te Scheveningen waarvoor
Interniber borg stond (en incidenteel door verrekening). Zo ook bij de laatste 16 (van in totaal 206)
caravans die binnen 40 dagen (zie 43 F) voor faillissement (6 november 1985) aan Interniber
werden geleverd. De koopprijs was marktconform. Rabobank verrekende de ontvangen betaling
met de bestaande schuld. De curator is van oordeel dat bedoelde verkoop en levering onverplicht
verrichte (rechts)handelingen zijn in de zin van art. 42 (oud) F en dat Interniber door deze
betaalwijze zich als borg bevoordeeld heeft ten nadele van de schuldeisers van Montana.
Hof (I): ‘behoudens bijzondere omstandigheden, (kunnen) de schuldeisers van Montana eerst dan
door de verkoop en (af)levering van bedoelde zestien stacaravans benadeeld (..) zijn indien
Interniber voor deze zaken een lagere dan de normale of marktprijs heeft betaald’. (..) ‘Gesteld
wordt dat behoudens tegenbewijs zou moeten worden aangenomen dat het bij deze transactie
onmiskenbaar de bedoeling van partijen was de bankschuld, waarvoor Interniber borg stond, voor
het faillissement van Montana zoveel mogelijk tot een lager bedrag terug te brengen. Deze stelling,
wat daarvan zij, kan immers niet afdoen aan het feit dat de gewraakte transactie niet tot verdere
vermogensvermindering van Montana heeft geleid’.
Ook al leidt dit niet tot cassatie, van belang is dat de curator volgens het Hof de stelling
heeft ontwikkeld ‘dat ook bij levering tegen marktprijzen benadeling van crediteuren had kunnen
worden voorkomen indien aan de productie, verkoop en betaling een meer zorgvuldige planning
was voorafgegaan. Nu zulk een zorgvuldige planning blijkbaar achterwege is gebleven, heeft dit
verzuim benadeling van crediteuren tot gevolg gehad’. Verder is van belang dat volgens de
stellingen van de curator er sprake was van een toename van schulden met circa f 200.000 (periode
onbekend, LvE)); dat de verkoopprijzen caravans voor het merendeel aangewend werden tot
betaling op vordering Rabobank, die door borgtocht Interniber was gedekt; dat geen betalingen aan
overige crediteuren werden gedaan, en dat het debetsaldo van de kredietrekening van Montana op
26 sept. 1985 – 40 dagen voor de faillietverklaring op eigen verzoek – boven het toegestane bedrag
van f 200 000 gestegen was.
Hoge Raad (I): ‘3.2. Het eerste onderdeel klaagt dat het Hof van een onjuiste rechtsopvatting heeft
blijk gegeven door te overwegen (r.o. 4.5) "dat, behoudens bijzondere omstandigheden, de
schuldeisers van Montana eerst dan door de verkoop en (af-)levering van bedoelde zestien
stacaravans benadeeld kunnen zijn indien Interniber voor deze zaken een lagere dan de normale of
marktprijs heeft betaald'' en vervolgens in r.o. 4.7 te overwegen dat er geen benadeling van de
schuldeisers was omdat de koopprijzen van de caravans als redelijk waren aan te merken.